Darmowy fragment publikacji:
Redaktor prowadzący: Renata Fleszar
Korekta: Małgorzata Kryska-Mosur
Recenzja:
prof. dr hab. Krzysztof Wiak, Katedra Prawa Karnego, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Copyright © by Difin SA
Warszawa 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie
i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy
bez zgody wydawcy zabronione.
ISBN 978-83-7641-181-2
Printed in Poland
Difin SA
Warszawa 2013
00-768 Warszawa, ul. F. Kostrzewskiego 1
tel. (22) 851 45 61, 851 45 62
fax (22) 841 98 91
www.difin.pl
Skład i łamanie: DTP Service
Warszawa, tel. (22) 663 47 67
Wydrukowano w Polsce
SpiS treści
Wykaz skrótóW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PrzedmoWa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział I
konstytucyjny model sWobody WyPoWiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1.1. Określenie istoty swobody wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
1.2. Miejsce swobody wypowiedzi w katalogu wolności i praw człowieka 17
21
1.3. Konstytucyjne gwarancje swobody wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.1. Zakaz cenzury prewencyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
1.3.2. Instytucjonalne gwarancje wolności środków społecznego
9
11
przekazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
1.3.3. Znaczenie ogólnej klauzuli limitacyjnej dla swobody
wypowiedzi i wolności prasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Obowiązki państwa w zakresie zagwarantowania swobody
wypowiedzi prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Zadania prasy w demokratycznym państwie prawnym . . . . . . . . . . . .
Rozdział II
PrzestęPstwo zniesławienia Prasowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Godność człowieka jako przedmiot ochrony przestępstwa
zniesławienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1. Ochrona czci człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2. Ochrona dobrego imienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Zniesławienie prasowe jako kwalifikowany typ przestępstwa
zniesławienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
46
51
54
54
54
59
60
6
Spis treści
2.3. Okoliczności wyłączające bezprawność zniesławienia prasowego
na gruncie kodeksu karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.1. Publiczność i prawdziwość zarzutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2. Obrona społecznie uzasadnionego interesu . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.3. Sprawowanie funkcji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Okoliczności wyłączające bezprawność zniesławienia prasowego
na gruncie prawa prasowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.1. Rozpowszechnianie materiałów Polskiej Agencji Prasowej . . .
2.4.2. Wyłączenie odpowiedzialności za treść komunikatów
urzędowych, orzeczeń, ogłoszeń i reklam . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3. Publikowanie zgodnych z prawdą i rzetelnych sprawozdań
z jawnych posiedzeń Sejmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.4. Krytyka jako okoliczność wyłączająca bezprawność
zniesławienia prasowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Karnoprocesowa problematyka zniesławienia prasowego . . . . . . . . . .
70
72
75
77
80
80
83
92
95
99
Rozdział III
PrzestęPstwo zniewagi Prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
105
3.1. Pojęcie zniewagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
110
3.2. Formy popełnienia przestępstwa zniewagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
117
3.4. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa zniewagi . . . . . . . . . . . . .
3.5. Specyfika przestępstwa zniewagi prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
119
3.6. Okoliczności wyłączające przestępność lub łagodzące
odpowiedzialność za znieważenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7. Karnoprocesowa specyfika przestępstwa zniewagi . . . . . . . . . . . . . . .
3.8. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
121
126
127
Rozdział IV
Kary i środKi Karne Przewidziane za PoPełnienie PrzestęPstwa
zniesławienia i zniewagi Prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Zakres penalizacji typów kwalifikowanych przestępstw:
zniesławienia i zniewagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
130
4.1.1. Kary kryminalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Środki karne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
136
136
4.2.1. Nawiązka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
139
4.2.2. Podanie wyroku do publicznej wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . .
142
4.3. Odpowiedzialność karna na gruncie prawa prasowego . . . . . . . . . . . .
4.3.1. „Kara dodatkowa” przepadku materiału prasowego . . . . . . . . .
142
130
Spis treści
4.3.2. Zawieszenie oraz konfiskata dziennika lub czasopisma
jako szczególne rodzaje sankcji za przestępstwa
popełnione przez prasę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PodsumoWanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzory Pism ProcesoWych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
148
151
153
159
Wykaz SkrótóW
d.KK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13,
poz. 94, ze zm.)
EKPC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. o (Dz.U. z 1993 r., Nr 61,
poz. 284 ze zm.)
KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.
KK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,
Nr 16, poz. 93, ze zm.)
poz. 553, ze zm.)
KKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy
(Dz.U. Nr 90, poz. 557, ze zm.)
KPC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cy-
wilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, ze zm.)
KPK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
KRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz.U. Nr 89, poz. 555, ze zm.)
(tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788)
(Dz.U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.)
KSH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych
MPPOiP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r., Nr 38, poz. 107)
PrPras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5,
poz. 24 ze zm.)
urtv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst
jedn. Dz.U. z 2011 r., Nr 43, poz. 226)
przedmoWa
Problematyka przestępstw bezpośrednio związanych z ochroną dóbr osobistych
człowieka, w szczególności problematyka czynów zabronionych popełnionych za
pomocą środków masowego komunikowania, a wymierzonych w dobre imię i cześć
człowieka, od dawna stanowi przedmiot zainteresowania nie tylko prawników,
ale również dziennikarzy, etyków, politologów, socjologów. Z uwagi na charak-
ter i znaczenie chronionych wartości należy do jednej z najbardziej aktualnych
i spornych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Rozwój techniki, a co za tym idzie
rozwój nowych możliwości komunikowania się na odległość, poza oczywiście
wieloma pozytywnymi aspektami, pociąga za sobą również negatywne skutki,
otwierając tym samym coraz to nowe możliwości naruszania dóbr osobistych
człowieka, w szczególności jego dobrego imienia oraz czci1. I chociaż wolność
prasy umożliwia wkraczanie w dobra osobiste, co wynika z istoty społeczeństwa
informacyjnego oraz zadań prasy, to nie można przyjąć, że takie zachowania zawsze
powinny pozostawać bezprawne.
Literatura dotycząca prezentowanego zagadnienia, a także wypracowana przez
sądy linia orzecznicza nie zawsze są zbieżne. W takim stanie rzeczy analiza prze-
stępstwa zniesławienia oraz zniewagi za pomocą środków masowego komuniko-
wania z punktu widzenia zawartości i treści zespołu znamion wydaje się potrzebna.
W związku z tym, że uregulowanie wspomnianych przestępstw w obowią-
zującym kodeksie karnym nie stanowi rozwiązania bezwzględnie oryginalnego,
lecz pozostaje pod wpływem rozwiązań wypracowanych na gruncie poprzednio
obowiązujących aktów normatywnych, stąd odwołania do uregulowań zawartych
w kodeksach karnych z 1932 r. i 1969 r. Takie rozwiązanie pozwoli na lepsze
przedstawienie poruszonej problematyki, a także wykorzystanie wypracowanego
1 Zob. Świerczyński M., Delikty internetowe w prawie prywatnym międzynarodowym, Kraków
2006, s. 24.
12
Przedmowa
na przestrzeni kilkudziesięciu lat dorobku doktryny i judykatury. Należy jednak
wyraźnie zaznaczyć, że praca nie ma charakteru historyczno-porównawczego,
zaś analiza rozwiązań prawnych przyjętych na gruncie wcześniej obowiązujących
kodeksów karnych ma służyć przedstawieniu aktualnego stanu prawnego.
Opracowanie problematyki prawnokarnej ochrony czci i dobrego imienia adre-
sowane jest do szerokiego kręgu odbiorców, co wymagało przedstawienia podsta-
wowych informacji i pojęć z zakresu prawa karnego oraz zmieszczenia wzorów
pism procesowych, które mogą ułatwić pokrzywdzonym zwracanie się do sądów
karnych i cywilnych o ochronę czci i dobrego imienia. Tak zakreślone ujęcie oma-
wianej problematyki wskazuje na charakter opracowania – kompendium zawiera-
jącego informacje dotyczące węzłowych zagadnień związanych z przestępstwem
zniesławienia i zniewagi prasowej.
Monika Bartnik
Wojciech Lis
konStytucyjny model
SWobody WypoWiedzi
I
1.1. Określenie istoty swobody wypowiedzi
Swoboda wypowiedzi pozwala człowiekowi zarówno na wyrażenie swoich
myśli, emocji, uczuć, jak i na komunikowanie się z otoczeniem, umożliwia ot-
wartą wymianę informacji i poglądów w każdej sprawie. Swoboda wypowiedzi
stanowi „pewien skrót myślowy, nie oddający w pełni wielości związanych z tym
problemem zagadnień. Oznacza bowiem zarówno «wolność słowa» sensu stricte,
jak i inne «wolności» funkcjonujące w zakresie zewnętrznych przejawów ak-
tywności psychicznej człowieka”1. Swoboda wypowiedzi oznacza każdą formę
prezentacji swoich myśli, emocji, uczuć, każde ich uzewnętrznienie w sposób wi-
doczny i zrozumiały dla innych, w tym także za pośrednictwem środków masowej
komunikacji. Człowiek korzysta ze swobody wypowiedzi zarówno wtedy, kiedy
wykazuje się pewną aktywnością, przekazując informacje, wyrażając poglądy
i opinie, jak i wtedy, kiedy milczy. „Z wolnością wypowiedzi ściśle związane jest
prawo do prowadzenia dyskusji i formułowania kontrowersyjnych argumentów,
podważających zarówno działalność rządów, jak i uznanych w społeczeństwie
autorytetów. Oznacza to również prawo szerzenia niepopularnych poglądów, jak
i przywilej podzielania opinii mniejszości. Do tego katalogu należy dodać prawo
do powstrzymania się od wszelkiej wypowiedzi”2. Swoboda wypowiedzi „nie
1 Nowińska E., Wolność słowa a dozwolona treść gospodarczej wypowiedzi promocyjnej,
[w:] Aktualne problemy prawne komunikowania masowego, Dobosz I. (red.), Zeszyty Nauko-
we UJ, Kraków 1993, z. 62, s. 20.
2 Oleksiuk I., Wolność wypowiedzi w Internecie, Studia Medioznawcze 2000, nr 1, s. 98.
14
Rozdział I
obejmuje wyłącznie informacji, ale i poglądy, które mogą mieć subiektywny cha-
rakter, wyrażać nie tylko wiedzę o świecie, ale i oceny, wyniki własnych przeżyć
i przemyśleń. Mowa tu nie tylko o informacjach, poglądach dostępnych i artyku-
łowanych we własnym kraju, ale gdziekolwiek na świecie bez względu na granice
państwowe. Obojętna też jest forma ich wyrażania; wszystko jedno czy ustna,
pisemna, drukowana, w postaci dzieła sztuki, gestów czy jakakolwiek inna”3. Przy
czym swoboda wypowiedzi nie ogranicza się jedynie do informacji i poglądów,
które są odbierane przychylnie albo postrzegane jako nieszkodliwe lub obojętne,
lecz odnosi się w równym stopniu do takich, które obrażają, oburzają lub wpro-
wadzają niepokój w państwie lub w jakiejś części społeczeństwa4. Bez swobody
wypowiedzi nie może być mowy o istnieniu i rozwijaniu się demokratycznego
państwa i pluralistycznego społeczeństwa.
„Jedynie informacje dostarczane w sposób ciągły i stały, a zatem za pośredni-
ctwem prasy, są w stanie umożliwić żyjącemu współcześnie człowiekowi poznanie
otaczającego go świata, zjawisk politycznych, społecznych i ekonomicznych. Bez
stałego poznawania złożonych realiów środowiska, w którym żyje, nie jest on zaś
w stanie świata zrozumieć, a tym bardziej dokonywać świadomych i wolnych
wyborów i decyzji. Tak więc swobodny dostęp do informacji gwarantuje nie tylko
wolność posiadania poglądów, ale funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego,
a także państwa demokratycznego”5 .
W tym sensie swoboda wypowiedzi stanowi gwarancję ustroju demokratycz-
nego. Demokracja szanuje bowiem wielość i różnorodność informacji i poglądów,
uznając za dopuszczalne nie tylko te społecznie akceptowane, które podobają się
ich odbiorcom, a także są z zadowoleniem przyjmowane przez władze. Obejmuje
również swobodę przekazywania informacji i poglądów, które szokują, drażnią,
niepokoją, budzą sprzeciw, które atakują uznawane szeroko wartości, szanowane
osoby, grupy społeczne, organizacje, czy organy państwa6. „W tym sensie wolność
słowa i demokracja to dwie strony tego samego medalu. Bez wolności słowa nie
można mówić o istnieniu demokracji, natomiast demokracja nie może istnieć bez
wolności prasy, zapewniającej skuteczny przepływ wszelkich informacji i poglą-
dów. Wolność słowa pozostaje więc w ścisłym związku z wolnością prasy. Bez
wolności prasy nie może być mowy o pełnej realizacji wolności słowa. Im większa
jest wolność, z jakiej korzysta w swojej działalności prasa, tym szerszy jest katalog
wolności przysługujących poszczególnym jednostkom, co stanowi najlepszy miernik
3 Łopatka A., Prawo do swobodnego wyrażania opinii, Warszawa 1993, s. 8.
4 Por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Handyside przeciwko Wielkiej
Brytanii z dnia 7 grudnia 1976 r., [w:] Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Eu-
ropejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Kraków 2002, s. 23–37.
Młynarska-Sobaczewska A., Wolność informacji w prasie, Toruń 2003, s. 96
5
6 Zob. Szołyga W., Standard Europejski, Materiały Poznańskiego Centrum Praw Człowieka, Poznań
1992, nr 1, s. 17.
Konstytucyjny model swobody wypowiedzi
15
demokratyzacji ustroju. A contrario, im mniejsza jest wolność z jakiej korzysta prasa,
tym mniejszy jest zakres wolności pozostawiony człowiekowi. Stąd już tylko krok
do wprowadzenia cenzury, ograniczenia wolności przekazywania informacji i poglą-
dów, do reglamentowania przysługujących człowiekowi wolności i praw, co stawia
pod znakiem zapytania istnienie demokracji”7. Wolna prasa urzeczywistnia prawo
obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli
i krytyki społecznej. „W ten sposób stwarza społeczeństwu możliwość sprawowania
kontroli nad otaczającą je rzeczywistością i wpływania na jej kształt, informuje
o tym, co niewłaściwego się dzieje i w dalszej konsekwencji inicjuje dyskusję nad
rozwiązaniem pojawiających się problemów. Dostarczając różnorodnych informacji
i poglądów służy ogólnemu dobru poprzez informowanie ludzi, którzy dzięki temu
w sposób świadomy mogą podejmować decyzje i formułować poglądy w bieżą-
cych sprawach”8. Prasa, przekazując informacje i opinie na każdy temat, zapewnia
obywatelom nie tylko aktywny i świadomy udział w życiu publicznym, ale także
możliwość podejmowania decyzji czy dokonywania wyborów, które w określonej
sytuacji będą optymalne i przyniosą im wymierną korzyść. Żeby jednak w pełni
korzystać z płynących stąd przywilejów obywatele muszą dysponować prawdziwymi
i rzeczowymi informacjami. Trudno bowiem mówić o społeczeństwie obywatelskim
w sytuacji, kiedy obywatele świadomie wprowadzani są w błąd albo kiedy ukrywa
się przed nimi prawdę na ważne dla nich tematy9 .
Swoboda wypowiedzi urzeczywistniana przez wolną prasę prowadzi niewąt-
pliwie do odkrycia prawdy. W wyniku ścierania się różnorodnych faktów i opinii
dochodzi bowiem do ich naturalnej weryfikacji i odrzucenia najmniej wiarygod-
nych, niemających oparcia w rzeczywistości. Stąd tworzenie barier przekazywa-
nia informacji i wyrażania opinii ogranicza dostęp do poznania prawdy10. Prawo
prasowe zobowiązuje prasę do prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk,
co oznacza, że prasa powinna dążyć do przedstawiania ich w sposób obiektywny,
wszechstronny, odpowiedzialny i zgodny z rzeczywistym stanem rzeczy. „Zgodność
z prawdą omawianych zjawisk to podstawowa norma obowiązująca dziennikarza
w przekazywaniu informacji. Dziennikarz, dążąc do odkrycia prawdy obiektywnej
okazuje swój stosunek nie tylko do omawianego zjawiska czy wykonywanego za-
wodu, ale przede wszystkim do odbiorców. Obowiązek prawdziwego przedstawiania
omawianych zjawisk jest o tyle istotny, że dziennikarz ma realny wpływ na treść
7 Lis W., Tymczasowe zabezpieczenie powództwa – forma cenzury czy ochrona dóbr osobistych,
[w:] Praktyczne aspekty wolności wypowiedzi, Lis W., Husak Z. (red.), Toruń 2011, s. 405.
8 Lis W., Tymczasowe zabezpieczenie powództwa…, s. 406.
9 Lis W., Obowiązek prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk jako podstawa działalno-
ści dziennikarskiej, [w:] Ius et historia. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu
Markiewiczowi, Guz T., Bednaruk W., Pałubska M.R. (red.), Lublin 2011, s. 345.
10 Szerzej Lis W., Komentarz do art. 6, [w:] Prawo prasowe. Komentarz, Lis W., Wiśniewski P.,
Husak Z., Warszawa 2012, s. 147.
16
Rozdział I
informacji i sposób jej przekazania, decydując o tym, które jej aspekty uwypuklić,
które potraktować marginalnie, a które w ogóle pominąć. Dziennikarz stanowi bo-
wiem ogniwo pośrednie między samą informacją a jej odbiorcą, jest soczewką, która
skupia to, co dzieje się w rzeczywistości i pryzmat, przez który odbiorcy informacji
będą ową rzeczywistość postrzegać. Od tego, w jaki sposób dziennikarz przedstawi
określoną informację będzie zależało to, jak przyjmie ją odbiorca”11 .
W klasycznym rozumieniu wolności funkcjonuje ona łącznie z prawdą i od-
powiedzialnością, nigdy bez nich. Wolność bez prawdy obraca się przeciwko
człowiekowi i prowadzi do oddania się w niewolę nieprawdy, która prowadzi do
uprzedmiotowienia człowieka. Swoboda wypowiedzi nierozerwalnie wiąże się
z odpowiedzialnością za słowo. Z kolei odpowiedzialność wymaga prawdziwego
przedstawiania omawianych zjawisk, ponieważ to, co zostanie przedstawione
i sposób w jaki zostanie przedstawione nigdy nie są dla odbiorcy obojętne. Dlatego
pod adresem prasy sformułowany został obowiązek prawdziwego przedstawienia
omawianych zjawisk (art. 6 PrPras), natomiast dziennikarze mają obowiązek zacho-
wać szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów
prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub
podać ich źródło (art. 12 ust. 1 pkt 1 PrPras)12. Wprowadzenie wymogu zachowa-
nia szczególnej staranności i rzetelności uzasadnione jest potrzebą ochrony dóbr
osobistych. Przy czym, co istotne, pojęcia staranności i rzetelności nie są tożsame
z pojęciem prawdy, ani jej nie zastępują, ale niewątpliwie do prawdy zbliżają.
W kontekście tych, jak się wydaje, oczywistych uwag, znajdujących zresztą swoje
normatywne podstawy, z niepokojem należy przyjąć niezwykle trafne spostrzeżenie.
„Kto chce mówić o prawdzie w dzisiejszym świecie, musi się liczyć ze zdecydo-
waną reakcją. Mentalność ponowoczesna odnosi się do pojęcia prawdy użytego
w liczbie pojedynczej z wielką nieufnością, by nie powiedzieć – z deklarowaną
niechęcią. Pogląd, że istnieje jedna prawda, połączony z roszczeniem, że powinna
ona być przyjęta i uznana, wielu współczesnym ludziom wydaje się być wyrazem
fundamentalizmu i nietolerancji”13 .
11 Tamże.
12 Zob. art. 6 i 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Dz.U. 1984, Nr 5,
poz. 24 ze zm. (dalej jako PrPras). Dziennikarz, który działał starannie i rzetelnie, a pomimo tego
w przyszłości okaże się, że nie zdołał dotrzeć do prawdy obiektywnej, pozostaje pod ochroną
prawa. Rzetelnego informowania nie można bowiem utożsamiać z prawdziwym przedstawianiem
opisywanych zjawisk, a jednocześnie opublikowania nieprawdy z nierzetelnością dziennikarską.
To, co jest uważane za prawdziwe w danej chwili, a jednocześnie za rzetelne, nie może automa-
tycznie stać się nierzetelne tylko dlatego, że później wyszły na jaw nowe, nieznane wcześniej
okoliczności, jeżeli tylko do momentu publikacji nie było możliwe ich ustalenie przy zachowaniu
szczególnej staranności, zob. Tymiec R., Glosa do wyroku SN z 14 maja 2003 r., I CKN 463/01,
Państwo i Prawo 2004, nr 4, s. 120.
13 Machinek M., Zagadnienie prawdomówności w mediach, [w:] Media – wartości – prawo, Sztych-
miler R. (red.), Olsztyn 2008, s. 61.
Pobierz darmowy fragment (pdf)
