Darmowy fragment publikacji:
Intuicyjne mapy
atrakcje turystyczne
Informacje praktyczne
LONDYN
Adam Dylewski
Intuicyjne mapy
Atrakcje turystyczne
Informacje praktyczne
LONDYN
Tekst: Adam Dylewski
Redakcja i korekta: zespół wydawnictwa SBM
Mapy: www.geoservices.pl
Projekt okładki i makiety: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN
Skład i fotoedycja: Jacek Bronowski
Zdjęcia:
© Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl: s. 1d; 4; 5; 8g; 14; 15; 17; 21d; 24g; 26; 28; 29d; 30; 31; 32; 34
(nr 1, 7, 8, 10); 35; 38; 39; 40; 42g; 44; 46d; 48; 50; 51; 52; 53d; 54 (nr 7, 10); 59; 64; 66; 70 (nr 5, 8, 9, 10); 71g; 76; 77; 79d; 80; 81;
83; 84 (nr 1, 5, 6, 7, 8); 85g; 89; 90; 91; 92; 93; 94; 96; 98 (nr 1, 6, 7, 10); 99g; 102; 103g; 107; 109; 110; 111; 112d; 114; 115g; 116
(nr 5, 7); 117g; 120; 123d; 128 (nr 1, 4, 5, 7, 8, 9); 129; 132; 133d; 134; 135; 137; 138; 139g; 140; 141; 142 (nr 2, 3, 4, 6, 7); 143; 147d;
148; 149; 150d; 151; 152; 154; 155; 158
Shutterstock.com: © A. Weisgerber (20); © Albert Pego (34 nr 3); © Andrei Nekrassov (7, 142 nr 8, 156g, 157); © BasPhoto
(54 nr 9, 65g, 116 nr 9, 125); © Bikeworldtravel (6, 82, 84 nr 10, 95g, 116 nr 4, 122, 126, 127g); © Bokic Bojan (98 nr 8); © Bucchi
Francesco (47); © Cedric Weber (88, 116 nr 8); © chrisdorney (116 nr 2, 121d); © Christopher Dodge (133g); © Claudio Divizia
(54 nr 3, 104, 106d); © cristapper (62); © Dan Breckwoldt (25); © Dmitry Naumov (70 nr 4, 75, 152–153); © Elena Elisseeva (61);
© great_photos (54 nr 1, 58); © Greir (142 nr 9); © Ints Vikmanis (34 nr 4, 43); © Joe Gough (24d); © JuliusKielaitis (9); © Kamira
(113); © Karen McGaul (54 nr 4); © Kiev.Victor (70 nr 1, 74, 146); © Laszlo Szirtesi (65d); © Lawrence Goh (156d); © Liubov
Terletska (98 nr 9, 112g); © Lukasz Pajor (54 nr 2, 60); © mary416 (54 nr 6, 84 nr 4); © Maryna Khabarova (55g); © Maynard
Case (78); © Merlindo (150g); © mikecinlondon (99d); © MJSquared Photography (19, 71d, 85d); © Neil Mitchell (49, 84 nr 3);
© Olga Nayashkova (22); © Paul J Martin (42d); © Pawel Kowalczyk (55d); © pcruciatti (34 nr 5, 45, 106g); © pio3 (84 nr 9, 95d);
© Pres Panayotov (13); © QQ7 (10); © r.nagy (139d); © S.Borisov (1g); © St. Nick (142 nr 1, 147g); © stocksolutions (23); © Terence
Walsh (54 nr 5); © Tupungato (124); © Vinicius Tupinamba (46g)
Flickr.com: © David Fisher (CC BY-NC-ND 2.0) | flickr.com/photos/dfisher81/4812802181 (108d); © Dimi (CC BY 2.0) | flickr.
com/photos/intimid/2853230645 (53g); © Ewan Munro (CC BY-SA 2.0) | flickr.com/photos/55935853@N00/7400555424
(127d); © FaceMePLS (CC BY 2.0) | flickr.com/photos/faceme/3047479983 (18); © Kake (CC BY-NC-SA 2.0) | flickr.com/
photos/kake_pugh/2084191367 (54 nr 8); © Kake (CC BY-NC-SA 2.0) | flickr.com/photos/kake_pugh/2860445941 (97);
© newformula (CC BY-NC-ND 2.0) | flickr.com/photos/newformula/5872763344 (68); © Soham Banerjee (CC BY 2.0) |
flickr.com/photos/soham_pablo/325882560 (70 nr 3); © Vadim Pavlovich (CC BY-NC-ND 2.0) | flickr.com/photos/djco-
ma/5765056068 (115d)
Wikimedia.org: © Albert Lee (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Centre Court roof.jpg (21g); © Aurelien Guichard (CC BY-SA 2.0) |
wikimedia.org/…/File:Design Museum.jpg (67g); © Bill Bertram (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:RNCpano.jpg (134–135); © Chris
Whippet (CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/File:The Three Greyhounds, Soho - geograph.org.uk - 1121367.jpg (98 nr 4); © Clithering (CC
BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/ File:Interior of the London Transport Museum.JPG (98 nr 3); © Dickbauch (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.
org/…/File:Tiffanys 1 db.jpg (116 nr 3); © Diliff (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Piccadilly Circus Panorama - April 2007.jpg (117d);
© Diliff (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:St James’s Square; London - April 2009.jpg (116 nr 1, 121g); © Evian Pepper (CC BY-SA 3.0)
| wikimedia.org/…/File:London from above MLD 051002 003.jpg (128 nr 3); © Ewan Munro (CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/
File:Comptons, Soho, W1.jpg (108g); © Ewan Munro CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/ File:Foyles, Soho, WC2 (3229195889).jpg (98 nr 5);
© Fenliokao (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:The Royal Pavilion Brighton UK.jpg (142 nr 5); © Frankemann (CC BY-SA 3.0) | wikime-
dia.org/…/File:Churchill War Rooms - meeting room.JPG (34 nr 6); © Jacklee (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Interior of the Twinings
Strand Heritage Shop, London, UK - 20120129-02.jpg (70 nr 2); © Jorge Royan (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Oxford - Eagle and
Child Pub - 0168.jpg (159); © Kerim44 (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Instytut sikorskiego sztandar11.jpg (84 nr 2); © mattbuck
(CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/File:London MMB «J4 Docklands Light Railway (Marsh Wall) 60.jpg (128 nr 2); © MesserWoland
(CC BY-SA 2.5) | wikimedia.org/…/File:UK Londen Millennium Dome 20040921 30701.jpg (128 nr 10); © Michel wal (CC BY-SA 3.0) |
wikimedia.org/…/File:Fortnum and Mason 901.jpg (116 nr 6, 123g); © Mike Knell (CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/File:Doorway
(94218257).jpg (116 nr 10); © Ollios (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:London museum-entrance.jpg (70 nr 6); © Oosoom (CC BY-SA
3.0) | wikimedia.org/…/File:Butlers Wharf from Tower Bridge.jpg (67d); © Peter Trimming (CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/File:Croydon
Riots - four days later.jpg (29g); © Russ London (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Royal Opera House and ballerina.jpg (98 nr 2, 103d);
© Voyager (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:LondonStone.jpg (70 nr 7, 79g)
Zdjęcia na okładce: Front: © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl; Shutterstock.com: © S.Borisov. Tył: © Marzena,
Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl. Skrzydełko: © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl; Shutterstock.com:
© Lukasz Pajor; © MJSquared Photography; © Neil Mitchell; © Terence Walsh; © Vinicius Tupinamba
Wydanie I
© Copyright for the text, cover and layout by Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.
Warszawa 2014
Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.
ul. Sułkowskiego 2/2,
01-602 Warszawa
MAREK KAMINSKI
Sens wypraw i różnych przedsięwzięć
polega dziś dla mnie na tym, że można
się nimi podzielić z drugim człowiekiem.
Z tego doświadczenia mogą czerpać inni.
Alfabet
Wypracowana przeze mnie metoda osiągania celów „Biegun”
jest wykorzystywana w projektach społecznych Fundacji i co dzień
udowadnia, że to, co wydaje się niemożliwe, staje się możliwe.
Pomagamy niepełnosprawnym
i przewlekle chorym dzieciom
uwierzyć w siebie.
JAK MOŻESZ POMÓC?
Wystarczy w zeznaniu podatkowym wpisać
nasz nr KRS 0000 133 671
WESPRZYJ NAS!
Obozy Zdobywców Biegunów – prowadzone autorską
metodą Marka Kamińskiego, motywacyjne wyjazdy
letnie i zimowe dla dzieci potrzebujących wsparcia,
pokrzywdzonych przez los. Odbyły się już
II edycje Obozów Zdobywców Biegunów.
Nr konta 37 1140 1137 0000 4878 8800 1001
Szczyt
-nycel
1 !
Dlaczego warto
przekazać
nam 1 podatku?
ZGŁOŚ SIĘ!
Zostań członkiem Klubu Odkrywcy Dobra. Twoja stała
pomoc jest drogą do lepszej przyszłości chorych dzieci.
Mamy już 150 stałych klubowiczów.
Nr konta 63 1140 1137 0000 4878 8800 1018
POMÓŻ NAM POMAGAĆ INNYM!
1 możesz podarować na rzecz Fundacji lub konkretnemu podopiecznemu.
Pod naszą stałą opieką znajduje się 10 osób.
Nr konta 04 1140 1137 0000 4878 8800 1013
]
Więcej informacji o nas na www.kaminski.pl
SPIS TREŚCI
Wstęp ....................................................6
Historia .................................................7
Święta, imprezy i festiwale ..............11
Kultura i sztuka .................................14
Religia .................................................16
Słynni londyńczycy............................17
Geografia i podział
administracyjny .............................19
Sport ...................................................21
Kuchnia ..............................................22
Zakupy ................................................25
Informator .........................................27
Słowniczek .........................................32
Londyn królewski ......35
Trafalgar Square ............................38
Galeria Narodowa ..........................40
Narodowa Galeria Portretu ..........41
Whitehall.........................................42
Admiralicja .....................................42
Horse Guards ..................................43
Gwydyr House ................................43
Dover House ...................................44
Cabinet Office.................................44
Downing Street ..............................44
Foreign and Commonwealth
Office ............................................45
Cabinet War Rooms .......................45
Government Offices
Great George Street....................45
Parlament .......................................46
Opactwo westminsterskie ............47
Middlesex Guildhall .......................48
Victoria Street ................................48
Katedra westminsterska ..............48
Pałac Buckingham .........................49
Victoria Memorial ..........................50
The Mall i Saint James’s Park ........50
St James’s ........................................50
Pałac św. Jakuba ............................51
Clarence House ..............................51
Łuk Admiralicji ...............................51
i Informacje turystyczne ............52
Prawym brzegiem
Tamizy .........................55
Westminster Bridge .......................58
County Hall .....................................58
London Dungeon ............................59
London Eye .....................................59
Jubilee Gardens ..............................60
Hungerford Bridge .........................60
Royal Festival Hall .........................61
Waterloo Bridge .............................61
SPIS TREŚCI
Soho ...............................................105
Charing Cross Road ......................105
Leicester Square ..........................106
Chinatown ....................................107
Shaftesbury Avenue ....................107
Compton Street ............................107
Soho Square ..................................108
Muzeum Brytyjskie ......................109
Oxford Street ................................111
Hereford House: Wallace
Collection ...................................111
Baker Street .................................111
Galeria Madame Tussaud ...........112
Regent’s Park ................................112
i Informacje turystyczne ..........114
Przez Westminster
i Regent Street .........117
St James’s Square .........................120
St James’s Street ..........................121
Spencer House..............................121
Bond Street ...................................122
Burlington Arcade ........................122
Piccadilly .......................................122
Piccadilly Circus ...........................123
Regent Street................................124
Portland Place ..............................125
i Informacje turystyczne ..........126
Na drugą półkulę .....129
Docklands: Canary Wharf ...........132
Wyspa Psów i Greenwich
Foot Tunnel................................133
SV „Cutty Sark” .............................134
Greenwich Hospital .....................135
Narodowe Muzeum
Morskie ......................................136
Królewskie Obserwatorium
Greenwich..................................138
The O2 Arena ................................139
i Informacje turystyczne ..........140
Okolice Londynu ......143
Hampton Court ............................146
Canterbury ...................................147
Dover .............................................150
Eastbourne i Siedem Sióstr .........151
Brighton ........................................152
Windsor i Eton ..............................154
Oksford .........................................155
i Informacje turystyczne ..........158
Indeks .................................. 160
Królewski Teatr Narodowy ...........61
OXO..................................................62
Blackfriars Bridge ..........................62
Tate Modern ...................................62
Millennium Bridge .........................63
Teatr Globe .....................................63
Southwark Bridge ..........................64
Cannon Street Railway Bridge
i Vinopolis ....................................64
Clink Street .....................................64
Katedra Southwark .......................65
Muzea przy London Bridge ...........65
City Hall ...........................................66
Butler’s Wharf ................................67
Muzeum Wzornictwa .....................67
i Informacje turystyczne ............68
City of London ............71
Strand ..............................................74
Inns of Court, Temple ....................75
Katedra św. Pawła .........................76
Muzeum Londynu ..........................77
Ratusz City ......................................78
Cannon Street ................................78
Eastcheap ........................................79
Monument ......................................79
Tower ...............................................80
Tower Bridge ..................................81
i Informacje turystyczne ............82
Muzea Kensington
i okolice .......................85
Constitution Hill .............................88
Hyde Park .......................................88
Royal Albert Hall ............................90
Pałac Kensington ...........................91
Kensington High Street .................91
Leighton House ..............................92
Holland Park ...................................92
Notting Hill .....................................92
Uliczkami Kensington ....................93
Muzeum Nauki ...............................93
Muzeum Historii Naturalnej.........94
Muzeum Wiktorii i Alberta ...........94
Knightsbridge i Harrods ................95
i Informacje turystyczne ............96
Covent Garden
i Soho ...........................99
Covent Garden Piazza..................102
Royal Opera House ......................102
Kościół św. Pawła .........................103
London Transport Museum ........104
Londyn
LONDyN TO LICZąCA BLISKO OSIEM MILIONóW MIESZKAńCóW METRO-
POLIA. STOLICA CIąGLE żyJąCEJ ASPIRACJAMI GODNyMI ŚWIATOWEGO
IMPERIUM WIELKIEJ BRyTANII JEST JEDNyM Z NAJWIęKSZyCH MIAST GLO-
BU I PEŁNI FUNKCJę JEGO FINANSOWEGO CENTRUM ORAZ CZOŁOWEGO
OŚRODKA POLITyCZNEGO, KULTURALNEGO I NAUKOWEGO. TU PODEJ-
MOWANE Są KLUCZOWE DECyZJE, DyKTOWANE Są TRENDy, POWSTA-
Ją ŚWIATOWE PRZEBOJE I MAJą SWE STADIONy LEGENDARNE DRUżyNy
PIŁKARSKIE. W WIELOKULTUROWyM SPOŁECZEńSTWIE LONDyńCZyKóW
MOżNA ODNALEźć REPREZENTANTóW NIEMAL WSZySTKICH NARO-
DOWOŚCI. OSTATNIMI LATy JEDNą Z NAJLICZNIEJSZyCH NACJI STALI SIę
POLACy, KTóRZy W STOLICy ANGLII ODNAJDUJą SWOJą ZIEMIę OBIECANą.
Historia
Etymologia historycznej nazwy Londynu – Lon-
dinium – nie została wyjaśniona. Raczej nie po-
chodzi z łaciny, a większość hipotez wskazuje
na konotacje celtyckie. Rdzeń „lond” w językach
celtyckich może oznaczać „miejsce zarośnięte”.
Średniowieczny kronikarz Geoffrey z Mon-
mouth zapisał legendę, zgodnie z któ-
rą założycielem miasta był Brutus z Troi.
Ów poskromiciel biblijnych gigantów Goga
i Magoga miał udać się do dalekiej Bryta-
nii, aby wznieść tam Nową Troję. Jego na-
stępca, celtycki król Lud, przemianował
miasto na CaerLudein, od którego z kolei
powstała nazwa używana przez Rzymian.
Badania archeologiczne każą z kolei
przypuszczać, że założycielami miasta byli
Rzymianie. Najeźdźcy pod wodzą Juliu-
sza Cezara przybili do brzegów Brytanii
w 43 r. n.e. W ciągu kilku lat podbili połu-
dniowo-zachodnią część wyspy. Pierwsza
osada, która dała początek Londynowi, po-
wstała prawdopodobnie jeszcze przed 50 r.
Inwazja Rzymian na północ została po-
wstrzymana dopiero ok. 120 r., a jej sym-
boliczny koniec wyznaczyło dopiero wznie-
sienie Muru Hadriana, który rozgraniczył
rzymską Brytanię od stawiającej opór na-
jeźdźcom późniejszej Szkocji.
W 120 r. Londyn ustanowiono stolicą
prowincji Brytania, odbierając w ten spo-
sób prymat Camulodunum (dziś Colche-
ster). W mieście mieszkało wówczas już ok.
60 tys. osób. Londyn rozwijał się szybciej
niż konkurencyjne ośrodki przede wszyst-
kim dzięki korzystnemu usytuowaniu nad
Tamizą. Do zlokalizowanego w estuarium
rzeki portu przypływały statki handlowe
i okręty z kontynentu. Nie bez znaczenia
był również fakt, że Rzymianie przerzucili
pierwszy stały most. Kamienna budowla
znajdowała się w miejscu dzisiejszego Lon-
don Bridge. Na przełomie II i III w. od stro-
ny lądu miasto otoczono murem obron-
nym, ciągnącym się na długości ponad
3 km. Do czasów współczesnych zachowa-
ło się sześć z siedmiu starożytnych bram.
Od III w. postępowała chrystianizacja
wyspy, choć nie przebiegała ona gładko
(pierwszy męczennik brytyjski św. Albin zgi-
nął z rąk pogan ok. 304 r.). Już w tym stu-
leciu ustanowiono w Londynie biskupstwo.
Jeszcze za czasów Rzymian miasto stało się
ważnym ośrodkiem brytyjskiego chrześci-
jaństwa, a londyńska bazylika była najwięk-
szą świątynią na północ od Alp.
Posąg cesarza Trajana pod London Wall
(fragmenty murów z czasów rzymskich)
H
I
S
T
O
R
I
A
8
Budowę Białej Wieży, serca Tower of London, rozpoczął Wilhelm Zdobywca w 1070 r.
Rozwój Londynu ustał gwałtownie wraz
z odejściem Rzymian w 410 r. Podobnie jak
cała prowincja, miasto stało się łatwym łu-
pem dla germańskich piratów. Na skutek
licznych najazdów ludów anglosaskich już
w połowie V w. w miejscu doskonale pro-
sperującego ośrodka handlowego pozo-
stały niemal wyłącznie spustoszone ruiny.
Dopiero z końcem wieku powstało pierwsze
anglosaskie osiedle. Londyn zbudowano na
nowo, a wkrótce – tym razem pod nazwą
Lundenwic – został stolicą anglosaskiego
królestwa Essex.
Król Anglii Ethelred II Bezradny ponownie
ustanowił Londyn stolicą pod koniec X w.
9
Kolejny rozdział w dziejach miasta przy-
niosła druga faza chrystianizacji. Jej po-
czątek wyznaczyło przybycie misjonarza
św. Augustyna z Canterbury w 597 r. Sie-
dem lat później w Londynie znów rezydo-
wał biskup. Pierwszy zwierzchnik Kościoła
w Anglii, biskup Mellitus, ufundował zacho-
waną do dziś katedrę św. Pawła.
Od 886 r. Londyn pełnił funkcję stoli-
cy Wessexu. O rangę pierwszego miasta
w Brytanii konkurował ze starą stolicą tego
królestwa – Winchesterem. Aż do końca
tego tysiąclecia był nękany niszczycielski-
mi najazdami wikingów. Mimo niepoko-
jów zdołał jednak utrzymać rolę głównego
ośrodka handlowego na wyspie.
Okres prawdziwej prosperity rozpoczął
się od panowania Wilhelma Zdobywcy.
Ok. 1070 r. władca unormował ustrój miej-
ski. Potwierdził m.in. prawo obierania sze-
ryfa, autonomię sądową i ulgi celne. Z cza-
sem wpływ władz miejskich nieustannie
wzmacniającego swą pozycję Londynu stał
się tak duży, że ingerowały nawet w obsa-
dę tronu. Przez miasto przechodził cały
handel zagraniczny Anglii. Siedzibę miała
tu faktoria hanzeatycka, powstawały także
inne kompanie handlowe.
LondynHISTORIAKolejny impuls rozwojowy nadszedł
w czasach panowania władców z dynastii
Tudorów, a wiązał się przede wszystkim
z obrotem produktami sprowadzanymi
z Nowego Świata. W 1566 r. dla uspraw-
nienia obrotu zamorskimi towarami powo-
łano giełdę. Priorytetem królowej Elżbiety I
stało się pokonanie hiszpańskiej Wielkiej
Armady. Angielska flota dokonała tego
wreszcie w 1588 r. Odtąd przez kolejne
stulecia trwała nieustanna ekspansja ko-
lonialna królestwa, której towarzyszył stały
wzrost znaczenia Londynu.
Wiek XVII przyniósł miastu dwa tragicz-
ne w skutkach wydarzenia. W 1665 r. na-
deszła epidemia dżumy, która pochłonęła
ponad 100 tys. ofiar. W roku następnym
wybuchł Wielki Pożar, w wyniku którego
centrum zostało niemal doszczętnie znisz-
czone – ogień pochłonął ponad 13 tys. do-
mów, w tym 90 kościołów.
Stolicę odbudowano według koncep-
cji sir Christophera Wrena. Nowoczesne
założenie urbanistyczne nie uwzględnia-
ło już zabudowy drewnianej. Rozszerza-
niu w nowym duchu sprzyjało dokonane
w drugiej połowie XVIII w. wyburzenie ob-
warowań City. Londyn w tym okresie stał
się najludniejszym ośrodkiem Europy, li-
czącym pod koniec stulecia ponad milion
mieszkańców.
Dzięki zyskom z kolonii rozsianych po
całym świecie i potędze gospodarczej dzie-
więtnastowieczna Wielka Brytania cieszy-
ła się statusem największego światowego
mocarstwa. Londyn stanowił serce Impe-
rium Brytyjskiego i pełnił funkcję centrum
politycznego, finansowego i handlowego.
Na rozwój samego miasta wpłynęło urucho-
mienie nowoczesnego, szynowego trans-
portu publicznego w postaci kolei i metra.
Dzięki nim produkcję przemysłową prze-
niesiono do nowych dzielnic, znacznie od-
dalonych od centrum, pozostawiając City of
London we władaniu instytucji finansowych.
Tak eksponowaną pozycję Londyn za-
chował w zasadzie do dziś, choć prymat na
świecie Wielka Brytania już dawno oddała
Stanom Zjednoczonym. Pomimo zniszczeń
w okresie II wojny światowej (w niemieckich
nalotach zginęło ok. 20 tys. mieszkańców,
nie mówiąc o stratach materialnych) me-
tropolia zachowała do dziś rolę jednego
z najważniejszych ośrodków świata. Ma-
sowa migracja ludności z dawnych kolo-
nii, zwłaszcza subkontynentu indyjskiego
i basenu Morza Karaibskiego, sprawiła,
że miasto zyskało charakter wielokulturo-
wy i wieloetniczny. W dobie współczesnej
najważniejszym wydarzeniem były chyba
letnie igrzyska olimpijskie w 2012 r., zorga-
nizowane w mieście po raz trzeci.
Tower Bridge podczas igrzysk olimpijskich w 2012 r.
10
HISTORIAH
I
S
T
O
R
I
A
Ważne wydarzenia w historii Londynu
43 r. – inwazja rzymska, założenie prowincji Brytania
50 r. – założenie Londinium, pierwszego osiedla rzymskiego
120 r. – Londyn stolicą rzymskiej prowincji Brytania
410 r. – wycofanie się Rzymian na kontynent
604 r. – ustanowienie biskupstwa w Londynie, fundacja katedry św. Pawła
IX–X w. – najazdy wikingów
960–970 r. – budowa opactwa westminsterskiego, od 1066 r. stanowiącego
miejsce koronacji angielskich królów
1070 r. – unormowanie ustroju miasta
1078 r. – wzniesienie Tower of London
1097 r. – wzniesienie Westminster Hall, stanowiącego najstarszą część obecnego
pałacu westminsterskiego
1566 r. – otwarcie giełdy londyńskiej
1665 r. – epidemia dżumy
1666 r. – Wielki Pożar Londynu
1753 r. – otwarcie Muzeum Brytyjskiego
1831 r. – Londyn największym miastem świata (2,4 mln mieszkańców)
1836 r. – uruchomienie pierwszej linii kolejowej
1 V–15 X 1851 r. – Wielka Wystawa Światowa w Kryształowym Pałacu.
Pierwsza na świecie ekspozycja eksponująca osiągnięcia przemysłowe
i kulturalne w skali świata.
1863 r. – uruchomienie pierwszej na świecie linii metra
1890 r. – elektryfikacja metra
1894 r. – otwarcie mostu Tower Bridge
1908 r. – pierwsze Letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie
1939 r. – miasto osiągnęło rekordową liczbę mieszkańców – 8,6 mln
7 IX 1940–10 V 1941 – bitwa o Anglię
29/30 XII 1940 – seria nalotów Luftwaffe. Dotkliwe zniszczenia, jakich dokonali
Niemcy, przeszły do historii pod nazwą Drugiego Wielkiego Pożaru Londynu
1948 r. – drugie Letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie
7 lipca 2005 r. – seria ataków terrorystycznych
6 VIII–10 VIII 2011 r. – zamieszki w dzielnicy Tottenham
2012 r. – trzecie Letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie
11
Londyn
Święta, imprezy
i festiwale
Wielki, wielokulturowy Londyn to miejsce tętniące
imprezami – zarówno w skali ogólnomiejskiej, jak
i lokalnej, łączącej tylko określone dzielnice, wspól-
noty i grupy społeczne.
Styczeń
New Year’s Day Parade (1 stycznia) – pa-
rada noworoczna na ulicach Londynu,
ponad 3-kilometrowa trasa zaczyna się
na placu przy pałacu westminsterskim,
a kończy na Trafalgar Square.
London International Mime Festival –
dwutygodniowy przegląd teatralny, pod-
czas którego można obejrzeć przedsta-
wienia najlepszych zespołów pantomi-
my, teatru animacji i lalek na świecie.
Luty
London Fashion Week – jeden z czte-
rech najważniejszych Tygodni Mody
na świecie (po Nowym Jorku, Paryżu
i Mediolanie), organizowany dwa razy
do roku, w lutym i we wrześniu.
Chinese New Year – impreza uliczna
z okazji obchodów chińskiego Nowe-
go Roku (w dzielnicy Chinatown).
Pancake Day – angielski tłusty czwar-
tek, podczas którego londyńczycy
objadają się naleśnikami.
Marzec
Dzień Świętego Patryka (17 marca) –
liczna społeczność irlandzka w Lon-
dynie obchodzi narodowe święto,
organizując paradę łodzi (w liczbie
odpowiadającej irlandzkim hrab-
stwom – 32) oraz imprezę publiczną
na Trafalgar Square, połączoną z wy-
stępami artystów.
Chelsea Antiques Fair – na coroczne
londyńskie targi antyków przyjeżdża-
ją kolekcjonerzy z całego świata.
Kwiecień
Maraton Londyński – jeden z najwięk-
szych maratonów na świecie, finisz
42-kilometrowego biegu jest usytuo-
wany w okolicy pałacu Buckingham.
Tha Boat Race – słynny wyścig repre-
zentacji wioślarskich prestiżowych an-
gielskich uczelni: Cambridge i Oxford,
organizowany od 1829 r. (od 1856 r.
corocznie); trasa na Tamizie wiedzie
z Putney do Mortlake.
Dzień Świętego Jerzego (23 kwietnia) –
obchody święta patrona Anglii orga-
nizowane na Trafalgar Square. Atrak-
cję stanowi m.in. turniej rycerski.
Maj
May Day (pierwszy poniedziałek miesią-
ca) – dzień wolny od pracy. Pierwszo-
majowy pochód wyrusza z Clerken-
well Green, a kończy się na Trafalgar
Square.
Spring Bank Holiday (ostatni ponie-
działek miesiąca) – dzień wolny od
pracy.
The Football Association Challenge
Cup (FA Cup) – finał Pucharu Anglii
w piłce nożnej; angielskie zawody są
najstarszymi rozgrywkami piłki noż-
nej na świecie.
Ś
W
I
ę
T
a
,
I
M
P
R
E
z
y
I
f
E
S
T
I
W
a
L
E
12
Bank holidays
W Wielkiej Brytanii nie obchodzi się
świąt państwowych, ale tzw. bank holi-
days, dosłownie święta bankowe, które
są dniami wolnymi od pracy.
Chelsea Flower Show (zwane też Gre-
at Spring Show) – bardzo popularna
wśród londyńczyków kilkudniowa
impreza ogrodnicza (część wydarzeń
jest zamknięta – tylko dla członków
Royal Horticultural Society), organi-
zowana na terenie Royal Hospital
Chelsea. Prezentowane są rzadkie
i najnowsze gatunki roślin, a wystaw-
cy biorą udział w konkursach w kilku
kategoriach.
Mind Body Spirit Festival – najstar-
szy na świecie festiwal poświęcony
duchowości. Biorą w nim udział za-
równo członkowie Hare Kryszna, jak
i chrześcijanie, buddyści, astrologo-
wie, praktycy jogi, reiki i tai-chi.
Boishakhi Mela (drugi weekend maja)
– obchody bengalskiego Nowego
Roku, który przypada w kwietniu.
Wydarzenia obejmują dzielnicę
bengalską Banglatown. Kolorowa
parada przechodzi ulicami od Allen
Gardens przez Brick Lane do Wea-
vers Fields.
Czerwiec
City of London Festival (przełom czerw-
ca i lipca) – kilkunastodniowy festiwal
kulturalny. W programie przeważają
koncerty muzyki klasycznej, są rów-
nież projekcje filmowe, koncerty mu-
zyki współczesnej i przedstawienia
operowe.
The Wimbledon Championships –
najsłynniejszy wielkoszlemowy turniej
tenisowy na świecie, rozgrywany na
kilkunastu kortach znajdujących się
w dzielnicy Wimbledon.
Trouping the Color (druga sobota
czerwca) – parada Gwardii Królew-
skiej z okazji urodzin królowej, przypa-
dających 21 kwietnia, organizowana
w czerwcu ze względu na korzystniej-
szą pogodę.
London International Festival of The-
atre (LIFT) – międzynarodowy festi-
wal teatralny.
Lipiec
The Proms (lipiec–wrzesień) – prestiżo-
wy festiwal muzyki klasycznej, odby-
wający się w sali koncertowej Royal
Albert Hall.
Pride London – największa para-
da społeczności homoseksualnych
w Wielkiej Brytanii. Trasa przemar-
szu prowadzi z Hyde Parku do Par-
liament Square.
Sierpień
Nothing Hill Carnival (ostatnia niedzie-
la i poniedziałek sierpnia) – impreza
uliczna, druga po karnawale w Rio de
Janeiro, zapoczątkowana przez imi-
grantów karaibskich mieszkających
w dzielnicy Nothing Hill, organizowa-
na od 1966 r.
Summer Bank Holiday – dzień wolny
od pracy, ostatni poniedziałek mie-
siąca.
Great British Beer Festival – impreza
masowa, podczas której można po-
smakować kilkaset gatunków piwa
warzonych w Wielkiej Brytanii oraz
najsłynniejsze wyroby piwowarskie
ze świata.
Wrzesień
Open House London Week (drugi lub
trzeci weekend miesiąca) – niepo-
wtarzalna okazja, aby zajrzeć do
wnętrz niedostępnych na co dzień
wybitnych obiektów architektury lon-
dyńskiej. Oferta obejmuje obecnie
800 budynków.
Ś
W
I
ę
T
a
,
I
M
P
R
E
z
y
I
f
E
S
T
I
W
a
L
E
13
Londyn
Mayor’s Thames Festival – 10-dniowe
święto Tamizy, pełne atrakcji kultural-
nych i sportowych. Imprezy odbywają
się wzdłuż brzegów oraz na mostach.
Wielką atrakcję stanowią plenerowe
widowiska sceniczne w reżyserii świa-
towej sławy inscenizatorów.
Great River Race London – największy
wyścig wioślarski na Tamizie, jedna
z głównych atrakcji Mayor’s Thames
Festival. Biorą w nim udział łodzie
z różnych zakątków świata.
London Design Festival – obecnie naj-
ważniejsze wydarzenie poświęcone
wzornictwu na świecie. Na kilka dni
przyjeżdżają do Londynu najsłynniej-
si światowi projektanci, a liczba wyda-
rzeń idzie w dziesiątki.
Październik
London Film Festival – jeden z naj-
ważniejszych festiwalów filmowych
na świecie, największy w Wielkiej Bry-
tanii.
Raindance Film Festival – festiwal fil-
mów niezależnych organizowany
przez szkołę filmową Raindance.
National Poetry Day – narodowe świę-
to poezji, obchodzone w całym kraju,
w Londynie odbywa się w Southbank
Centre.
Halloween (31 października) – z okazji
święta w mieście są organizowane
liczne atrakcje dla dorosłych i dzieci:
specjalne przedstawienia, maskarady,
pokazy filmowe i wycieczki po mieście
z duchami – przebierańców na uli-
cach Londynu tego dnia nie brakuje.
Listopad
London Jazz Festival – najważniejszy
festiwal muzyki jazzowej na Wyspach.
The Lord Mayor’s Show (29 listopada) –
jedna z najstarszych imprez ulicznych
miasta, organizowana od 1535 r.
Pośród tłumu londyńczyków w bo-
gato zdobionej karocy podróżuje
The Lord Mayor’s Show
burmistrz City Of London, najstarszej
dzielnicy miasta.
Bonfire Night (5 listopada) – corocz-
ne święto ognia obchodzone w dniu
Guya Fowkesa. Nocą odbywają się po-
kazy sztucznych ogni, palone są rów-
nież kukły wyobrażające jednego z au-
torów spisku prochowego z 1605 r.,
mającego na celu zgładzenie króla
Jakuba I.
Grudzień
Boxing Day (26 grudnia) – dzień wolny
od pracy. W tym świątecznym dniu
tradycyjnie służba i kupcy otrzymywali
prezenty od swoich zwierzchników.
Great Christmas Pudding Race – im-
preza charytatywna na rzecz Cancer
Research. Głównym wydarzeniem
jest wyścig z puddingiem na talerzu.
Uczestnicy zakładają na tę okazję
śmieszne stroje.
The Chocolate Festival – festiwal ga-
stronomiczny dla miłośników cze-
kolady, organizowany na Southbank
Centre Square.
Spitalfields Music Winter Festival – fe-
stiwal muzyczny organizowany dwu-
krotnie – latem (zwykle w czerwcu –
Spitalfields Music Summer Festival)
i zimą (w połowie grudnia). W bogatym
programie imprezy muzyka dawna,
klasyczna oraz współczesna, wydarze-
nia są organizowane w nietypowych
miejscach na londyńskim East Endzie.
Ś
W
I
ę
T
a
,
I
M
P
R
E
z
y
I
f
E
S
T
I
W
a
L
E
1414
Kultura i sztuka
Angielska kultura ludowa ze względu na wyso-
ką urbanizację kraju już w XVIII w. została cał-
kowicie wyparta przez kulturę miejską. Podob-
nie jak w całej Anglii, w mieście nie zachowały
się obyczaje i stroje ludowe.
Za relikty dawnego folkloru można uznać
co najwyżej tradycyjne potrawy świątecz-
ne. We współczesnej kulturze miejskiej
znacznie bardziej widoczne są zwyczaje
wywodzące się z kultury robotniczej, której
przykład stanowią choćby charakterystycz-
ne puby znajdujące się niemal na każdej
ulicy. Pierwsze public houses – jak brzmi
ich pełna nazwa – były elitarnymi klubami
dla dżentelmenów z salą wydzieloną dla
stałych bywalców.
K
u
L
T
u
R
a
I
S
z
T
u
K
a
Muzeum Brytyjskie
15
Londyn
Londyn bez wątpienia stanowi ośrodek
kulturalny o randze światowej. Zarówno
angielska kultura wyższa, jak i kultura ma-
sowa mają przemożny wpływ na rozwój
światowych trendów. Reprezentacyjne bu-
dowle stolicy – Big Ben, opactwo westmin-
sterskie, Tower Bridge – to nie tylko ikony
miasta, ale też całego kraju. Londyn szczyci
się rekordową liczbą muzeów, galerii, te-
atrów, bibliotek i księgarń. Tutaj znajdują
się najsłynniejsze ze świątyń sztuki: Tate
Gallery, Muzeum Brytyjskie, Galeria Naro-
dowa. Marzeniem każdego melomana jest
wysłuchanie koncertu jednej z pięciu lon-
dyńskich orkiestr symfonicznych w słynnym
Royal Albert Hall, z kolei odwiedzający Lon-
dyn teatromani specjalnie przyjeżdżają na
spektakle grane w teatrach na West Endzie
(jest ich tam ponad 40), a miłośnicy opery
– w Royal Opera House. Miasto w XX w. sta-
ło się elementem kultury masowej, co wi-
dać w modnej w ostatnich latach turystyce
filmowej. Największą popularnością wśród
turystów cieszą się Galeria Figur Wosko-
wych Madame Tussaud’s i Muzeum Sher-
locka Holmesa.
Londyn to raj dla historyków sztuki.
Podziwiać tu można nie tylko dzieła sztu-
ki znajdujące się w przebogatych zbiorach
wspaniałych muzeów i galerii, ale także wy-
bitne dzieła architektoniczne. Dominują-
cym stylem, w jakim wzniesiono największe
zabytki stolicy, jest gotyk, trwający w Anglii
dłużej niż gdzie indziej. Doskonały przykład
rozwoju angielskiej sztuki architektonicznej
może stanowić opactwo westminsterskie.
Jego budowę w kształcie, w jakim dotrwało
do naszych czasów, rozpoczęto w 1220 r.
zgodnie z założeniami gotyku wczesnoan-
gielskiego. Budowla zawiera jednak rów-
nież elementy zapowiadające kolejny styl
angielskiej architektury – gotyk ozdobny.
Na tle całej budowli wyróżnia się kaplica
Henryka VII dobudowana w XVI w., sta-
nowiąca przykład gotyku stylu perpen-
dykularnego, który panował na Wyspach
jeszcze w XVII w., kiedy w Europie dawno
o gotyku zapomniano, hołdując wartoś-
ciom renesansowym. Tymczasem wczesny
renesans, zwany tutaj stylem klasycznym,
posłużył w Anglii głównie do budowy pa-
łaców i rezydencji – wspaniałym przykła-
dem jest Hampton Court pod Londynem.
Dojrzały renesans w wersji wyspiarskiej
można poznać, zwiedzając Covent Garden
wraz z kościołem św. Pawła – dzieło na-
dwornego architekta Stuartów Iniga Jone-
sa (1573–1652). Aż 54 londyńskie kościoły
miały tego samego twórcę – ucznia Jone-
sa, Christophera Wrena (1632–1723), któ-
ry wskutek Wielkiego Pożaru Londynu zy-
skał niespotykane możliwości realizacyjne.
Obyczaje
Londyn to nowoczesne miasto z wiel-
komiejskim charakterem o cechach glo-
balnej metropolii. Tradycyjne angielskie
obyczaje, takie jak kultura picia herbaty,
odeszły w niepamięć. Próżno dziś szukać
typowych angielskich herbaciarni (tea-
-rooms), w których niegdyś spotykano się
na słynną popołudniową herbatę – five
o’clock. Spada też liczba pubów, oddając
pole banalnym sieciówkom i nowomod-
nym lokalom o krótkotrwałych najczęściej
życiorysach. Przetrwał natomiast zwyczaj
organizowania weekendowych pikników,
które zmieniły tylko swoje miejsce – dziś
londyńczycy zamiast za miasto, częściej
udają się z wiklinowymi koszyczkami do
miejskich parków i skwerów.
Kościół St-Martin-in-the-Fields
Zaprojektowane przez niego budowle
reprezentują angielski barok. Poznając
Londyn, nie można pominąć słynnego
kościoła St-Martin-in-the-Fields, wzniesio-
nego w duchu palladianizmu przez Jame-
sa Gibbsa (1682–1754). Po stylu regencji,
przypadającym na początek XIX w., nastąpił
powrót do gotyku – bez wątpienia najbar-
dziej angielskiego stylu architektonicznego.
Wzniesiono wówczas liczne nowe świąty-
nie (głównie anglikańskie) oraz odbudowa-
no Parlament (1834, proj. sir Charles Barry,
1795–1860). W tym okresie sir George Gil-
bert Scott (1811–1872), uważany za najwy-
bitniejszego architekta swojej doby, zbudo-
wał dworzec kolejowy St. Pancras w duchu
gotyku flamandzkiego. W XX w. w architek-
tonicznej historii Londynu zapisali się mo-
derniści: Basil Spence (1907–1976) – twór-
ca Royal Festival Hall – oraz James Stirling
(1926–1992), znany z projektu Tate Gallery.
Współcześnie wybitną pozycję zdobył lord
Norman Foster (ur. 1935), autor m.in. prze-
budowy gmachu Muzeum Brytyjskiego, City
Hall, nowego mostu na Tamizie – Millennium
Bridge w Londynie, biurowca 30 St Mary
Axe (tzw. ogórka) oraz nowego stadionu
Wembley.
K
u
L
T
u
R
a
I
S
z
T
u
K
a
16
Pobierz darmowy fragment (pdf)