Darmowy fragment publikacji:
WSTĘP
1. Problem badawczy
Problematyka religii i religijności podejmowana jest coraz
częściej w ramach studiów kulturowych. Zwraca się uwagę na
nowe formy obecności religii w życiu zbiorowym. Podkreśla się
także jej istotny wpływ na konstruowanie współczesnych toż-
samości w obliczu procesów i zjawisk charakterystycznych dla
epoki ponowoczesnej: globalizacji, liberalizacji, konsumpcjoni-
zmu czy też emancypacji różnorodnych mniejszości i kategorii
społecznych. Ciężar dyskusji podejmowanych przez socjologów
przesuwa się z tematyki globalnych przemian religii, eksploato-
wanej już od czasów Durkheima i Webera, ku nowym formom
religijności oraz sposobom konstruowania i manifestowania sa-
kralizowanych tożsamości, systemów wartości i modeli świato-
poglądowych.
Współczesne przemiany kulturowe silnie oddziaływają na
relacje między sacrum i profanum. Licznym przejawom dystan-
sowania się wobec instytucji religijnych oraz wybiórczego sto-
sunku wobec religijnych aksjologii towarzyszą wyraźne dążenia
10
Kinga Pańczyszyn
rozmaitych ruchów i formacji do zakorzenienia i utrwalenia
określonych idei i wartości religijnych w praktyce społecznej,
wzorach zachowań czy stylach życia. Religia nie funkcjonuje
w próżni. Środki komunikacji, a także formy ekspresji religijnej
ulegają wpływom społeczeństwa konsumpcyjnego, kultury ma-
sowej oraz nowych technologii. Rozwiązania i innowacje (np. In-
ternet) pochodzące z innych obszarów życia społecznego znajdu-
ją zastosowanie w sferze religii, gdzie służą określonym celom,
np. intensyfi kacji działań ewangelizacyjnych.
Transformacja społeczno-ustrojowa w Polsce nie przyniosła
natychmiastowej sekularyzacji. Z jednej strony obserwujemy
systematyczny spadek w zakresie podstawowych wskaźników
religijności oraz rozpowszechnianie się – zwłaszcza wśród po-
kolenia urodzonego po roku 1989 – wzorów światopoglądowych
i stylów życia sprzecznych z nauką Kościoła. Z drugiej strony
procesom tym towarzyszą trendy takie jak powstawanie nowych
kościołów i związków wyznaniowych, rozwój ruchów odnowy
czy nowych form ewangelizacji. Znamienne są także przemiany
religijności młodzieży – przede wszystkim indywidualizacja re-
ligii oraz dewaluacja jej wymiaru instytucjonalnego – ujawniane
przez liczne badania socjologiczne. Przemiany te obejmują także
młodzież głęboko wierzącą, w przypadku której nowe tendencje
łączą się ze świadomą i konsekwentną akceptacją chrześcijań-
skiego sytemu wartości i światopoglądu, a także zwrotem w stro-
nę autentycznego doświadczenia oraz odrzuceniem podziałów
denominacyjnych. Konsekwencją tego połączenia jest forma re-
ligijności, która wymyka się tradycyjnym kategoriom i wskaź-
nikom i której nie można zredukować ani do wyuczonej kościel-
ności, ani do Luckmannowskiej religii niewidzialnej. Pomimo że
fenomen ten dotyczy pewnej społecznej mniejszości – relatywnie
wąskiej grupy młodych ludzi, których za socjolog Marią Libi-
Wstęp
11
szowską-Żółtkowską możemy nazwać szaleńcami bożymi – to
staje się on coraz wyraźniejszy.
Libiszowska-Żółtkowska nazywa szaleńcami bożymi oso-
by, dla których religia ma priorytetowe znaczenie – jest stale
obecna w ich codziennym życiu i stanowi podstawę tożsamości
(Libiszowska-Żółtkowska, 2009, s. 63). W społeczeństwie pol-
skim możemy ich spotkać zarówno wśród młodych katolików,
jak i protestantów, chociaż znacznie częściej jest ona kojarzona
z tymi drugimi1. Boży szaleńcy to często członkowie chrześcijań-
skich wspólnot młodzieżowych, aktywni i zaangażowani, uczest-
nicy różnego rodzaju festiwali religijnych, konferencji czy też
misji. Religia jest dla nich przeżyciem i doświadczeniem. Życie
wspólnotowe przeplata się z życiem codziennym, moralność reli-
gijna wpływa na moralność prywatną i publiczną, granica między
praktykami religijnymi a życiem rodzinnym, zawodowym, kole-
żeńskim czy studenckim praktycznie się zaciera.
W obliczu alarmujących wyników sondaży dowodzących sta-
łego wzrostu odsetka młodych Polaków deklarujących się jako
osoby niewierzące (CBOS, 2015a) powyższe zjawiska wydają się
ciekawe i godne uwagi. Co takiego jest w religii, że młodzież,
atakowana ze wszystkich stron kulturą popularną promującą
styl życia często wyraźnie sprzeczny z chrześcijańską aksjolo-
gią, czyni z niej centralny element swojej codzienności, stały
punkt odniesienia czy też integralny komponent tożsamości?
1 W artykule Religia jako determinanta tożsamości studentów i konwer-
tytów w pracy zbiorowej Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim. So-
cjologiczne studium przypadków (Libiszowska-Żółtkowska, 2009), socjolog
religii Maria Libiszowska-Żółtkowska używa sformułowania szaleńcy boży
w odniesieniu do konwertytów (w większości członków wspólnot protestanc-
kich). Autorka zauważa, że religia przenika i silnie oddziałuje na wszystkie
sfery życia takich osób oraz stanowi determinantę ich tożsamości.
12
Kinga Pańczyszyn
Co charakteryzuje religijność młodych bożych szaleńców i jaką
funkcję pełni w ich przypadku życie wspólnotowe?
Na tych pytaniach i związanych z nimi problemach zamie-
rzam skoncentrować się w niniejszej pracy, będącej studium
przypadku grupy młodzieżowej działającej przy jednym z war-
szawskich kościołów protestanckich. Poprzez dogłębną analizę
relacji wspólnotowych oraz charakteru religijności jej człon-
ków, chciałabym pokazać powiązania między religią, tożsamo-
ścią oraz stylem życia osób głęboko wierzących. Problematyka
ta wpisuje się w pole zainteresowań socjologii religii, a także
obejmuje zagadnienia, które dotychczas były rzadko podej-
mowane przez polskich badaczy. W swojej pracy zamierzam
skoncentrować się na wymiarze doświadczenia religijnego – na
tym, co subiektywne i przeżywane, a nie tylko obiektywnie mie-
rzalne. W tym kontekście będą mnie interesować więzi i rela-
cje wspólnotowe, funkcje religijnej grupy młodzieżowej, mo-
tywacje do przynależności oraz znaczenia nadawane jej przez
członków. Zastanowię się również nad tym, jak defi niować reli-
gijność w przypadku osób badanych, jakie są jej cechy charak-
terystyczne i w jaki sposób są one powiązane z przemianami re-
ligii obserwowanymi przez socjologów i badaczy społecznych.
Postaram się także zbadać proces konstruowania indywidualnej
tożsamości i stylu życia w oparciu o religię – przyjmowanie do-
starczanych przez nią wzorów, ich modyfi kowanie i reinterpre-
towanie – oraz przeanalizować związki religii (wiary, systemu
wartości i wyznaczanych przez niego priorytetów) z życiem co-
dziennym młodych ludzi: z ich moralnością, zainteresowaniami,
sposobami spędzania i organizowania sobie czasu oraz planami
na przyszłość.
Powyższe zjawiska zamierzam opisać na tle przeobrażeń spo-
łeczno-kulturowych, które obserwujemy w Polsce od momentu
Wstęp
13
transformacji systemowej. Minione dwadzieścia pięć lat to okres
bardzo szybkich zmian, które miały znaczący wpływ na wszyst-
kie sfery życia Polaków, zwłaszcza tych nieobciążonych osobi-
ście spuścizną realnego socjalizmu – urodzonych w latach dzie-
więćdziesiątych i dorastających w atmosferze pędu ku Zacho-
dowi. Z jednej strony były to zmiany instytucjonalne związane
z podstawowymi regułami ustrojowymi, administracyjnymi oraz
legislacyjnymi, z drugiej zaś – społeczno-kulturowe konsekwen-
cje demokratyzacji oraz globalizacji, ze wzmożoną siłą oddzia-
łujące na otwierające się społeczeństwo polskie. Wraz z włącza-
niem państw postkomunistycznych w krąg kultury zachodniej,
procesy takie jak pluralizacja, sekularyzacja, przemiany więzi
społecznych, relatywizacja i różnicowanie się stylów życia oraz
kulturowy przymus ich posiadania – nieustanna presja, by być ja-
kimiś – stały się czynnikami silnie wpływającymi na nowy kształt
tych społeczeństw.
2. Uzasadnienie sformułowania tematu
Ważnym impulsem skłaniającym mnie do zainteresowania
się tematyką religii były osobiste doświadczenia oraz obserwa-
cje środowiska akademickiego i religijności moich rówieśników.
Jako studentka socjologii zaznajomiona z ogólnymi zagadnie-
niami dotyczącymi przemian w sferze religii oraz śledząca wy-
niki sondaży (pokrywające się na ogół z obiegowymi opiniami)
wskazujące na spadek jej znaczenia w życiu młodego pokolenia
Polaków praktycznie we wszystkich wymiarach – począwszy od
wpływu na światopogląd, a kończąc na praktykach religijnych
i społecznych – czułam się często zaskoczona, konfrontując swo-
ją wiedzę z otaczającą mnie rzeczywistością.
14
Kinga Pańczyszyn
W okresie studiów niejednokrotnie spotkałam osoby głęboko
wierzące, nawracające się, silnie zaangażowane religijnie. Byli
to głównie katolicy – osoby pochodzące z religijnych rodzin czy
środowisk, a także młodzi ludzie, którzy dopiero w czasie stu-
diów przeżyli swoje religijne przebudzenie. Ich religijność bardzo
często nie była konsekwencją wychowania czy przyzwyczajenia,
ale raczej następstwem wyboru, dojrzałej decyzji. Przebywając
z tymi ludźmi, odnosiłam wrażenie, że nie wstydzą się swojej
wiary, ponieważ świadomie wybrali taką drogę. W konsekwen-
cji nie traktują religii jako obowiązku, czegoś im narzuconego.
Komponent decyzji wydaje się bardzo ważny w kontekście oma-
wianego problemu. Warto podkreślić, że osoby, o których piszę,
posiadały na ogół znaczną wiedzę religijną dotyczącą tradycji
i historii Kościoła, czytały prasę i literaturę katolicką, miały tak-
że wykrystalizowane poglądy i otwarcie je wyrażały. Aktywności
związane ze sferą religijną odgrywały istotną rolę w ich życiu
– regularnie uczestniczyły w nabożeństwach kościelnych, czuwa-
niach, uwielbieniach, rekolekcjach, zazwyczaj były też członka-
mi różnego rodzaju wspólnot religijnych.
Doświadczeniem, które wzmocniło moje zainteresowanie
problematyką religijności młodzieży, były pierwsze bliższe kon-
takty z młodymi protestantami – grupą młodzieżową związaną
z Kościołem Bożym w Chrystusie w Warszawie. Do tego czasu
moje kontakty z osobami wierzącymi i zaangażowanymi religij-
nie ograniczały się głównie do katolików, dlatego też religijność
i ekspresja protestancka były dla mnie czymś nowym, osobiście
nieznanym. Podczas zaledwie kilku spotkań ze wspomnianą gru-
pą przekonałam się, że religia może mieć dla młodych ludzi zna-
czenie priorytetowe. Większość z nich bardzo otwarcie opowia-
dała o swoich doświadczeniach religijnych, a w każdej sytuacji
życiowej dostrzegała obecność Boga (wnioskuję to ze sposobu,
Wstęp
15
w jaki opowiadali o sobie i o swoich przeżyciach). Dużo czasu
poświęcali na modlitwę, czuwania, uwielbienia2, a także na ak-
tywności rzadziej spotykane wśród młodych katolików – konfe-
rencje chrześcijańskie, festiwale, wyjazdy ewangelizacyjne i mi-
syjne. Ich zaangażowanie w sferę religijną miało także charakter
intelektualny – były to osoby oczytane w Piśmie Świętym i lite-
raturze chrześcijańskiej.
Zdaję sobie sprawę z faktu, że zjawiska, które opisuję, nie
są powszechne, wręcz przeciwnie – mają charakter mniej-
szościowy – obejmują przede wszystkim ludzi określających
się mianem głęboko wierzących, tj. ok. 8 Polaków (CBOS,
2015, s. 3). Nie podważam zatem zasadności teorii sekularyza-
cji czy wyników reprezentatywnych badań ilościowych. Chcę
natomiast pokazać, że w społeczeństwie polskim funkcjonują
wspólnoty, dla których religia chrześcijańska wciąż ma bardzo
duże znaczenie. Aby nie ulec złudzeniu jej nieuchronnego za-
nikania, warto zatem przyjrzeć się bliżej tym wspólnotom i ich
religijności, a nie tylko poszukiwać dowodów potwierdzających
globalne tendencje.
2 Sformułowanie uwielbienie (odnoszące się do modlitwy mającej na celu
uwielbienie Boga) używane jest zarówno w kościołach protestanckich, w któ-
rych uwielbienie stanowi często ważny element nabożeństwa (np. w Kościele
Bożym w Chrystusie), jak i w Kościele Katolickim, gdzie jest ono elementem
liturgii, a dokładniej obrzędów komunijnych. W tej pracy posługiwać się nim
będę w odniesieniu do praktyk obejmujących najczęściej głośną modlitwę, grę
na instrumentach oraz śpiew, mających na celu wielbienie Boga, odbywających
się zarówno podczas nabożeństw kościelnych, jak i festiwali czy spotkań mło-
dzieżowych. Uwielbienie takie może być także praktykowane indywidualnie.
16
Kinga Pańczyszyn
3. Stan wiedzy i literatura przedmiotu
Studium socjologiczne dotyczące protestanckiej wspólnoty
młodzieżowej związanej z Kościołem Bożym w Chrystusie wy-
daje się ważne dla polskich badań nad religijnością z kilku po-
wodów. Po pierwsze, dotychczasowe badania, analizy i prace
socjologiczne dotyczące religijności w Polsce dotyczą głównie
wyznania katolickiego i na nich też opierają się wnioski dotyczące
religijności Polaków i ich stosunku do sfery sacrum. Problematy-
ka dotycząca wyznań protestanckich była dotychczas rzadko po-
dejmowana w ramach polskiej socjologii religii, a nasza wiedza
o nich (w kontekście lokalnym) jest wciąż raczej znikoma. War-
to to zmienić, ponieważ ze względu na swoją aktywność (misje,
działania ewangelizacyjne i charytatywne) kościoły protestanckie
w Polsce stają się coraz bardziej zauważalne, a liczba wyznaw-
ców niektórych z nich stale wzrasta3. Choć mają znacznie mniej-
szą liczbę wyznawców niż dominujący Kościół Katolicki, są one
istotnym elementem naszego krajobrazu kulturowego.
Po drugie, o polskiej młodzieży mówi się głównie w kontek-
ście spadku religijności. Wnioski te formułowane są także na
podstawie badań dotyczących religii katolickiej lub na podstawie
ogólnopolskich sondaży, wedle których wzrasta odsetek młodych
deklarujących się jako osoby niewierzące (ale wciąż pozostaje on
na niskim poziomie), spada odsetek regularnie praktykujących czy
też stosujących się we własnym przekonaniu do wskazań Kościo-
ła. Jednakże badania te nie dostarczają nam wiedzy o tendencjach
3 Przykładem może być badany przeze mnie Kościół Boży w Chrystu-
sie, a także inne protestanckie kościoły ewangeliczne oraz zielonoświątkowe
(GUS, 2013).
Wstęp
17
w kościołach protestanckich, ponieważ ponad 90 polskiego
społeczeństwa stanowią katolicy, a protestanci (jako niespełna 1
populacji) pozostają w nich praktycznie niewidoczni (CBOS,
2009; GUS, 2013). W kontekście religijności młodzieży warto na-
tomiast zauważyć, że kościoły protestanckie, dzięki takim cechom,
jak większa autonomia jednostki, minimalizm instytucjonalny,
znaczenie procesów wewnętrznych (relacji z Bogiem), odejście
od rytualizmu, słabszy nacisk na obowiązkowość religijną niż
w Kościele Katolickim – regularny udział we mszy, przestrzega-
nie postów itd. (Sitek, 2009, s. 191–198) – mogą być potencjalnie
atrakcyjnie dla młodych ludzi. Z racji tego, że praca ta stanowi
studium przypadku, celem jej nie jest uchwycenie ogólniejszych
tendencji w obrębie wyznań protestanckich, ale pokazanie i prze-
analizowanie konkretnego fenomenu oraz wgląd empiryczno-teo-
retyczny w szersze zjawisko społeczne. Stanowi ona krok w stro-
nę socjologicznego zainteresowania wyznaniami protestanckimi
i tendencjami obserwowanymi w ich obrębie, a także szerzej – ten-
dencjami i przemianami religijności osób głęboko wierzących.
Trzecim powodem, dla którego praca ta może stanowić istot-
ny wkład w dotychczasową wiedzę z zakresu socjologii religii
jest próba uchwycenia sfery doświadczenia religijnego młode-
go człowieka, której dotychczas nie poświęcono zbyt wiele na-
ukowej uwagi. Związane jest to przede wszystkim z dominującą
w polskich badaniach perspektywą – nastawieniem ilościowym
opierającym się na zestandaryzowanych, mierzalnych wskaź-
nikach. Socjologowie prowadzący badania w tym nurcie stara-
ją się opisać i przeanalizować przemiany oraz ogólne tendencje
w zakresie religijności młodych Polaków, uchwycić ich lokalną
specyfi kę, a także umiejscowić je w obrębie szerszych przemian
religijności. Problematyką tą zajmują się m.in. Janusz Mariański
18
Kinga Pańczyszyn
i Sławomir Zaręba, do których prac będę się odwoływać w dal-
szej części rozprawy, omawiając stan dotychczasowych badań
religijności młodzieży w Polsce.
Ważnym argumentem uzasadniającym zainteresowanie środo-
wiskiem młodzieży związanej z Kościołem Bożym w Chrystusie
jest również specyfi ka samego Kościoła, który dobrze wpisuje
się we wskazywane przez socjologów współczesne przemiany
w sferze sacrum. KBwCh4 to Kościół relatywnie młody, który
ofi cjalnie działa w Polsce od późnych lat osiemdziesiątych XX
wieku. Należy on do grupy protestanckich kościołów ewange-
licznych i mieści się w charyzmatycznym nurcie chrześcijaństwa.
Często wiąże się go z ruchem zielonoświątkowym. Charaktery-
zuje go wyrazista aktywność społeczna i ewangelizacyjna. Do
najbardziej rozpoznawalnych działań należy Kościół Uliczny –
ponaddominacyjna inicjatywa warszawskich chrześcijan, której
pomysłodawcą jest członek KBwCh. Środowe spotkania przy
stacji metra Centrum gromadzące setki ubogich i bezdomnych
stały się ważnym (i budzącym liczne kontrowersje) elementem
społecznej mapy stolicy. Misją Kościoła Ulicznego jest niesienie
pomocy bezdomnym i uzależnionym oraz głoszenie im dobrej
nowiny. Podczas cyklicznych spotkań organizatorzy Kościoła
głoszą Słowo Boże, modlą się za obecnych i rozdają ciepłe posił-
ki. Liderzy Kościoła Ulicznego prowadzą także ośrodek terapeu-
tyczny dla osób bezdomnych i uzależnionych.
W niniejszej rozprawie magisterskiej opierać się będę na wła-
snych badaniach empirycznych przeprowadzonych w okresie od
grudnia 2014 do maja 2015 roku oraz literaturze socjologicznej
i koncepcjach teoretycznych pozwalających na dogłębną, nauko-
4 Akronim od nazwy Kościół Boży w Chrystusie (używany ofi cjalnie
np. na stronie internetowej Kościoła), którym będę posługiwać się w dalszej
części pracy wymiennie z pełną nazwą.
Wstęp
19
wą analizę badanego zjawiska. W pracy tej chciałabym zapropo-
nować rzadko spotykaną dotychczas perspektywę, łączącą socjo-
logię religii z socjologią stylów życia. Pozwoli mi ona spojrzeć
w świeży sposób na kwestie religijności młodych ludzi, nie za-
mykać rozważań w obrębie utartych kategorii oraz pokazać spe-
cyfi kę interesującego mnie fenomenu społecznego.
Biorąc pod uwagę charakter podejmowanej problematyki
– skoncentrowanie się na wymiarze doświadczenia religijnego
badanych, tożsamości oraz stylu życia – zdecydowałam się na
wykorzystanie metod jakościowych: indywidualnych wywia-
dów pogłębionych, częściowo ustrukturyzowanych oraz obser-
wacji terenowych. Wywiady przeprowadzane były z członkami
wspólnoty młodzieżowej przy Kościele Bożym w Chrystusie,
osobami urodzonymi po transformacji społeczno-ustrojowej,
w większości studentami. Obserwacje terenowe obejmowały
spotkania młodzieży i organizowane przez nią wydarzenia.
Połączenie socjologii religii z socjologią stylu życia wiąże
się z przyjęciem przeze mnie perspektywy rozumiejącej. Głę-
boka analiza rzeczywistości społecznej oraz dotarcie do sfery
doświadczeń jednostek wymagają zwrócenia uwagi na warto-
ści, cele i motywacje ludzkich działań. Styl życia jest zaś kate-
gorią, która pozwala analizować wzajemne relacje między sferą
wartości i znaczeń oraz obserwowalną sferą zachowań. Jednym
z najbardziej wpływowych polskich socjologów zajmujących się
problematyką stylów życia był Andrzej Siciński, który w latach
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku wraz z zespo-
łem pracującym przy Polskiej Akademii Nauk prowadził szeroko
zakrojone badania nad stylami życia Polaków. Badaniom tym to-
warzyszyły wieloletnie dyskusje i rozważania teoretyczno-meto-
dologiczne. Siciński traktował styl życia jako konstrukt obejmu-
jący codzienne zachowania ludzi oraz ich motywacje, aspiracje
20
Kinga Pańczyszyn
i priorytety, a także sposoby użytkowania rzeczy. Włączenie do
koncepcji stylu życia (Siciński, 1976) wymiaru wartości (sfery
mentalnej) oraz możliwości wyboru (bardzo ważnego w dobie
spluralizowanych społeczeństw i zindywidualizowanej religii)
jako jej integralnych elementów, czyni tę koncepcję aktualną
i wartościową z perspektywy współczesnych badań socjologicz-
nych. Bazując na sformułowanych przez Sicińskiego założe-
niach, postaram się zrekonstruować i wykorzystać kategorię sty-
lu życia do analizy religijności protestanckiej młodzieży głęboko
wierzącej.
Jak już wcześniej sygnalizowałam, w powiązaniu z problema-
tyką religijnego stylu życia interesować mnie będą także zagad-
nienia dotyczące tożsamości osób głęboko wierzących – sposo-
bów jej konstruowania w oparciu o religię, religijne wzory i sys-
temy znaczeń, a także więzi i doświadczenie wspólnotowe oraz
znaczenie, jakie przypisuje im młodzież protestancka. Rozważa-
jąc powyższe problemy, odwołam się do koncepcji dwóch wy-
bitnych, a mało znanych w Polsce uczonych – Hansa Mola oraz
Hermana Schmalenbacha. Pierwszy – socjolog holenderskiego
pochodzenia, wykładający na uniwersytetach w Stanach Zjed-
noczonych, Kanadzie i Austalii – jest autorem tożsamościowego
modelu religii. Jego teoria ujmuje religię jako sakralizację tożsa-
mości – proces, który pozwala chronić systemy znaczeń i defi ni-
cje rzeczywistości, a w konsekwencji konstruować i utrzymywać
spójne tożsamości (Mol, 1979). Schmalenbach zaś, krytykując
dychotomię Gemeinschaft – Gesellschaft Tönniesa, opracował
koncepcję wspólnoty typu Bünde opierającej się – podobnie jak
Gemeinschaft – na odczuciach afektywnych i sentymentach,
ale równocześnie zakładającej świadomą i dobrowolną przyna-
leżność. Jej charakterystyka wydaje się dobrze korespondować
z cechami małych wspólnot religijnych podtrzymywanych przez
Wstęp
21
świadomą i dobrowolną przynależność ich członków, ale także
zakładających bliskie i osobiste relacje.
4. Struktura pracy
Pracę rozpocznę od omówienia podstawowych kategorii socjo-
logicznych odnoszących się do przedmiotu moich zainteresowań
oraz przedstawienia społecznego tła badanego problemu – potrans-
formacyjnych przemian polskiego społeczeństwa i związanych
z nimi przemian w sferze religii. Następnie, na podstawie badań
społecznych (CBOS) oraz prac socjologów religii (głównie Janu-
sza Mariańskiego, Sławomira Zaręby i Wojciecha Pawlika), posta-
ram się wskazać główne tendencje przemian religijności młodzieży
w Polsce. Takie teoretyczno-empiryczne wprowadzenie umożliwia
umieszczenie dalszych rozważań we właściwym im kontekście
oraz dostarcza sprawdzonych kategorii analitycznych.
Kolejny rozdział poświęcony będzie omówieniu założeń me-
todologicznych i sprawozdaniu z realizacji badań empirycznych.
Część analityczna została podzielona na trzy rozdziały obejmują-
ce następujące zagadnienia:
1. wspólnotowość – charakterystyka badanej grupy młodzie-
żowej (i Kościoła Bożego w Chrystusie) oraz analiza więzi
wspólnotowych i ich funkcji;
2. charakterystykę i analizę zsubiektywizowanej religijności
młodzieży;
3. związek religii, tożsamości i stylu życia – analiza procesów
sakralizacji tożsamości oraz codziennego życia badanych.
Ostatnia część rozprawy stanowi podsumowanie zawierające
najważniejsze wnioski oraz sugestie i rekomendacje dotyczące
dalszych badań.
Pobierz darmowy fragment (pdf)