Darmowy fragment publikacji:
Pierre Alexis de Ponson du Terrail
Rocambole
Wyczyny Rocambole’a
część druga
Pierre Alexis de Ponson du Terrail
Pierre Alexis
de Ponson
du Terrail
Wyczyny Rocambole’a
część druga
Przełożył
i przypisami opatrzył
Andrzej Zydorczak
Wydawnictwo
JAMAKASZ
Ruda Śląska 2021
Osiemdziesiąta szósta
publikacja elektroniczna
wydawnictwa JAMAKASZ
Ósmy tom kolekcji
„Rocambole”
Tytuł oryginału francuskiego: Les exploits de Rocambole
© Copyright for the Polish translation by Andrzej Zydorczak, 2021
26 ilustracji, w tym 24 karty tablicowe kolorowe: Louis-Charles Bombled,
Paul Kauffmann, Désiré Quesnel (wg Wydawnictwo Jules Rouff, Paris 1894)
Redaktor kolekcji: Andrzej Zydorczak
Redakcja: Kinga Ochojska
Konwersja do formatów cyfrowych: Mateusz Nizianty
Wydanie I
© Wydawnictwo JAMAKASZ, Ruda Śląska 2021
ISBN 978-83-66268-19-7 (całość kolekcji)
ISBN 978-83-66268-72-2 (tom 8)
Wydawnictwo JAMAKASZ
www.jamakasz.pl
e-mail: jamakasz2013@gmail.com
tel.: 32 340 21 42, 531 094 758
Ruda Śląska 2021
Hiszpanka
(ciąg dalszy)
Rozdział XXXVII
Przygotowania
W
nadchodzącą środę wieczorem, pałac hiszpańskiego generała C…
został iluminowany od podstaw do szczytu. Cały elegancki i utytuło-
wany świat Paryża oraz cudzoziemcy naznaczyli sobie tu spotkanie.
Ponieważ było to w pierwszych dniach wiosny, otwarto pała-
cowe ogrody i przyozdobiono je weneckimi latarniami. Planowano
tańczyć w salonach, a szukać mniej gorącej atmosfery pod kępami
drzew i w okrytych zielenią altankach.
Generał C… był jeszcze młodym mężczyzną, którego wydarze-
nia wojny domowej i nieszczęsna polityka rzuciły na obcą ziemię
zaledwie w trzydziestym piątym roku życia jako pokonanego bo-
hatera, jako dzielnego człowieka powalonego ciosami u stóp jego
podartego sztandaru.
Jego żona, młoda sierota poślubiona na wygnaniu, córka tego
szlachetnego kraju Francji, który stał się ojczyzną tych, którzy już
go nie mają, miała dwadzieścia trzy lata. Pani C… wyróżniała się
tą dumną i melancholijną urodą kobiet, dla których małżeństwo
stało się kapłaństwem. Poślubiając upadłego bohatera, wielkiego
człowieka zmuszonego do prowadzenia życia prywatnego, młoda
francuska patrycjuszka zrozumiała całą wyższość i szlachetność
swojej misji. Do niej należało uleczenie tych ran duszy, od których
generał znacznie bardziej cierpiał niż od ran ciała; do niej należało,
aby ta ofiara zapomniała o ruinie swych nadziei; wreszcie od niej
zależało, czy będzie silna z ich obojga w godzinach smutku, kie-
dy wyjęty spod prawa marzy o swojej ciepłej ojczyźnie, o swoich
bitwach, o zwycięstwach jednego i niepowodzeniach następnego
dnia; w tych przejmujących godzinach, kiedy prywatny człowiek
żałuje zmagań życia publicznego, żołnierz skazany na odpoczynek
po płonącej atmosferze pól bitewnych, wygnany spod promieni
słońca, które złoci wzgórza i równiny ojczyzny.
Generał przybył do Paryża z pochylonym czołem, z duszą pogrą-
żoną w żałobie i rozpaczą w sercu, zdecydowany żyć samotnie jak
Mariusz stojący na gruzach Kartaginy1.
Tymczasem spotkał pannę de P… St-C… i uśmiech dziecka, ten
pełen podziwu i entuzjazmu uśmiech, to spojrzenie wstydliwe,
a jednocześnie pełne miłości i współczucia, jakie sierota podniosła
na niego, dotknęło go i głęboko poruszyło.
Ten człowiek, który do tej pory nie miał czasu kochać, którego
całe serce pochłaniał król i ojczyzna; ten żołnierz, który nie miał
już ani króla, ani ojczyzny, zakochał się w młodej dziewczynie, któ-
ra tak go podziwiała. Zaczął od ofiarowania jej niemal ojcowskiego
uczucia, potem obudziła się w nim młodość i trzydziestoośmioletni
generał poczuł, że uwielbia swoją żonę z całym żarem, całą subtel-
nością, całym entuzjazmem dwudziestolatka.
W pierwszym roku małżeństwa żyli z dala od świata, prawie
sami – on upajał się tym młodym i świeżym uśmiechem, ona pełna
skupienia i podziwu dla tej chwały tak wcześnie zahamowanej w jej
wzlocie, dla tej wczorajszej sławy skazanej, by już nie mieć następne-
go dnia, dla tego wielkiego serca już poobijanego, ale nie zniechęco-
nego. Nadeszła jednak chwila, kiedy generał powiedział sobie, że nie
może skazać na to milczące i klasztorne życie, które podoba się du-
szom doświadczonym przez los, tej młodej duszy pełnej życia, soku,
nadziei i marzeń. Jak zawstydzające i barbarzyńskie byłoby dla niego
zamknięcie drzwi świata przed tym dzieckiem, które zazdrościło
mu, pragnęło go, wyczuwało go za kratami swojego klasztoru. Dlate-
go generał kupił pałac, założył w nim swój dom, otworzył salony i od
dwóch zim żona wyjętego spod prawa stała się jedną z królowych
mody, jedną z kobiet, która w obu przedmieściach była przyjmowana
ze względu na jej urodę, dowcip i cnoty.
Tak więc tego wieczora w pałacu generała szykowało się wspania-
łe przyjęcie. Ten niedawno gruntownie odremontowany pałac, ume-
blowany z dyskretnym luksusem, znajdował się w dzielnicy Beaujon.
1 Gajusz Mariusz, Caius Marius (156-86 p.n.e.) – polityk i wódz w starożytnym Rzy-
mie; w latach 104-100 p.n.e. przeprowadził w reformę wojskową, przekształcając
dotychczasową armię obywatelską w zawodową; pokonał Jugurtę, a później Cym-
brów i Teutonów; po tzw. Wojnie ze sprzymierzeńcami został wygnany z Rzymu
i znalazł się na wybrzeżu północnej Afryki, pośród ruin dawnej Kartaginy.
10
ROCAMBOLE | Część ósmaPrzed jedenastą w nocy długi szereg ekwipaży był już zaparkowa-
ny w okolicy pałacu, po obu stronach ulicy, a w każdej minucie nowe
pojazdy wjeżdżały hałaśliwie na dziedziniec i wysadzały u podnóża
schodów nowych gości.
Był to bal maskowy, na którym każdy miał być przebrany. Pani C…,
pewna swoich gości, wysławszy zresztą zaproszenia z wielką ostroż-
nością, popełniła ten czarujący błąd i ogłosiła, że maski są wymagane.
Pewna, że wszystkie jej zaproszenia były imienne i znajdują się w do-
brych rękach, że żaden intruz nie może wejść do jej domu, pani C… nie
nałożyła na swoich gości obowiązku zdejmowania maski przy wejściu.
Tymczasem dzień wcześniej don José d’Alvar, który był związany
z generałem i wiedział, jak wykorzystać jego przyjaźń dzięki jego po-
krewieństwu z księciem de Sallandrera, a jeszcze bardziej być może
dzięki temu, że był Hiszpanem, don José, jak mówimy, pod nieobec-
ność generała złożył wizytę pani C…
– Szanowna pani – powiedział do niej – przyszedłem prosić o bar-
dzo wielką przysługę, niesamowitą łaskę, która może wyda się pani
bardzo tajemnicza…
– Mój Boże! – odpowiedziała młoda kobieta, śmiejąc się. – O co
chodzi, don José? Naprawdę mnie przerażasz.
– Przyszedłem prosić cię o dwa zaproszenia in blanco.
– Na mój bal?
– Tak.
– Jak to, in blanco?
– Dla dwóch dam.
– Ale – powiedziała pani C…, dość zaaferowana – przynajmniej
daj mi jakiekolwiek wyjaśnienie… Wiesz, że mój bal jest maskowy.
– Wiem o tym.
– I że w konsekwencji…
Don José przerwał jej gestem ręki.
– Proszę się nie obawiać – powiedział. – W Paryżu bawią dwie
damy należące do wysokiej cudzoziemskiej arystokracji, dwie ro-
syjskie damy, jeśli chce pani wiedzieć…
– Podaj mi ich nazwiska, a zaproszę je na bal.
– Otóż to właśnie jest wprost niemożliwe.
– Dlaczego?
11
Wyczyny Rocambole’a– Mój Boże! Więc koniecznie chce pani, bym je wymienił?
– Ależ tak, zależy mi na tym – odparła pani C… ze wzrastającą
ciekawością.
– Posłuchaj więc. Obecnie w Paryżu przebywa pewien bogaty
wielki rosyjski pan, już dość stary, mający bardzo młodą żonę,
prawie dziecko. Przybyli przed trzema miesiącami, by prowadzić
w Paryżu wystawne życie i tu poświęcić na to kilka wsi i kilkuset
wieśniaków. Los jednak często płata nam niespodziewanie figle.
Następnego dnia po przybyciu księcia, bo on jest księciem, kiedy
kupił pałac i miał swą młodą żonę wprowadzić w świat, co koń wy-
skoczy przybył z Moskwy kurier, który przywiózł mu list w czarnej
kopercie. Ta rodzinna tragedia uderzyła w księcia, a w konsekwen-
cji też w jego żonę. Śmierć jego ciotki, idiotki, ale bardzo bogatej,
po której mieli odziedziczyć majątek, zmusza ten kwiat Północy do
odsunięcia się na trzy miesiące od świata.
– Już co nieco rozumiem… – stwierdziła pani C… z uśmiechem.
– Czy więc chce pani – mówił don José – aby książę oficjalnie
przyprowadził na bal swą żonę noszącą ciężką żałobę?
– Rzeczywiście, to niemożliwe!
– Książę jednakże, który pomimo swych podeszłych lat jest
umiarkowanie zazdrosny i obecny tu sługa pani, który ostatniego
lata w Niemczech zawarł z nimi znajomość i szczyci się ich przyjaź-
nią, ulitowali się nad tą biedną kobietą, która nigdy dotąd nie widzia-
ła francuskiego balu, a którą etykieta skazuje na opłakiwanie ciotki,
której nigdy nie znała. Książę, dowiedziawszy się, że pani wydaje bal
maskowo-kostiumowy, gdzie ma być zachowane najściślejsze inco-
gnito2, prosił mnie o protekcję, a ja, wiedząc, że pani jest równie do-
bra, co piękna, oceniłem, że zgodzi się być pani naszą wspólniczką…
– Dobrze – odpowiedziała żona generała i podeszła do lakierowa-
nego gerydonu, na którym leżały karty zaproszeniowe oraz przybory
do pisania.
– Jest pani aniołem dobroci! – rzekł z ukłonem don José.
– Lecz tu potrzeba tylko jednego zaproszenia… A dla kogo to dru-
gie? – zapytała pani C…
2
Incognito (wł., z łac. incognitus) – zachowując anonimowość, ukrywając swoją toż-
samość, skrycie, potajemnie.
12
ROCAMBOLE | Część ósma– Dla jej damy do towarzystwa.
– Ach, w porządku – odparła i chwyciła za pióro.
– Trzeba więc znaleźć jakieś wymyślone nazwisko – stwierdziła.
– Oczywiście, że tak.
– A więc niech pan wymyśli!
– Proszę napisać: hrabina Olga Vronska.
– Dobrze, a drugie?
– Baronowa Arleska.
Pani C… wypełniła dwa zaproszenia, oddała je don Josému, któ-
ry ucałowawszy jej rękę, odszedł.
Otóż nazajutrz, nieco po jedenastej w nocy, gdy w salonach ge-
nerała przy dźwiękach kadryla3 zaczęły się tworzyć pierwsze pary
i kiedy zbity, kolorowy tłum gości przepływał po głównych scho-
dach pałacu, przyozdobionych egzotycznymi kwiatami i rzadkimi
krzewami, elegancka droshky, zaprzężona w cztery białe jak śnieg
konie, wjechała na dziedziniec i zatrzymała się przed peronem.
Wysiadły z niej dwie damy. Kostiumy owych dam, których twarze
tak starannie były zasłonięte maskami, że nie można było dostrzec
najmniejszych rysów ich oblicz, przedstawiały wieśniaczki z okolic
Warszawy. Po blasku iskrzących się brylantów służących za agrafki
i błyszczących złotych haftach zdobiących ich ubrania, odgadywano
jednak w nich kobiety, które musiały posiadać książęcą fortunę.
Jedna z tych dwóch kobiet, której jasnoblond włosy spadały w gę-
stych splotach na ramiona, była wysoka, smukła i zdradzała we
wszystkich swoich ruchach młodość i życie. Czy miała szesnaście
lat? Nikt nie potrafił tego stwierdzić. Druga, przeciwnie, nieco otyła
z wyglądu, charakteryzująca się dość ociężałym chodem, zdawała się
już nie pierwszej młodości.
Dwaj młodzi ludzie w strojach muszkieterów, którzy wchodzili
po marmurowych schodach, zatrzymali się, by je przepuścić, a jeden
z nich rzekł do swego towarzysza:
– Wyraźnie widać, że to matka z córką…
– Lub ciotka z siostrzenicą – rzekł drugi – ale bez wątpienia ta po-
ważna jest starsza co najmniej o dwadzieścia lat od swej towarzyszki.
3 Kadryl – taniec salonowy o złożonych figurach i żywym rytmie, wywodzący się z kon-
tredansa, popularny od epoki napoleońskiej do I wojny światowej, nazwa z francu-
skiego quadrille, kwadracik, gdyż tańczyły go 4 pary ustawione w kwadrat.
13
Wyczyny Rocambole’aOtyła Polka odwróciła się nieco w ich stronę i spojrzała jak obra-
żona królowa, lecz szła dalej, od stóp do głowy zmierzywszy wzro-
kiem młodego impertynenta.
W drzwiach pierwszego salonu obie damy, których bogata toaleta
i oryginalny ekwipaż wzbudziły uwagę ogółu, pokazały zaproszenia
ubranemu na czarno majordomusowi4. Ten zaledwie rzucił wzrokiem
na pierwszą, domniemaną hrabinę Olgę Vronską, która jak przedsta-
wił don José pani C…, tak gorąco pragnęła być u niej na balu. Drugiej,
idącej wraz z nią, tylko się ukłonił.
Obie kobiety weszły, prowadząc się pod rękę i wkrótce zwróciły
na siebie powszechną uwagę. Jakiś kawaler, odłączywszy się od gru-
py osób ubranych w domina5, wyszedł na ich spotkanie. Ubrany był
w czarny kostium z purpurowymi wyłogami, jak niegdyś członek
weneckiej Rady Dziesięciu6. Twarz miał starannie zamaskowaną.
Ten kawaler pozdrowił obie kobiety ze wszystkimi oznakami głę-
bokiego szacunku i podał ramię tej, której majestatyczne zachowanie
i znaczna otyłość zdawały się wskazywać na matkę jej towarzyszki.
– Jesteście panie punktualne – rzekł do nich po angielsku.
Młoda, smukła kobieta, idąca obok otyłej towarzyszki, której wene-
cjanin podał ramię, roześmiawszy się dyskretnie, ukazała pod czarną
aksamitną maską dwa rzędy drobnych, olśniewającej białością ząbków.
– Oto, jak można wniknąć w wielki świat! – odpowiedziała gło-
sem równie cichym, co kawaler.
– To dlatego, że twój Hiszpan jest naiwny – odparł wenecjanin.
– Och, on jest bardzo naiwny!
– Ze wspaniałą naiwnością bierze loretki7 za księżniczki.
– Przechodząc, dostrzegłam mojego ojca – szepnęła wieśniaczka.
– Och…!
4 Majordomus – zarządca wielkopańskich dworów.
5 Domino – długi luźny płaszcz z kapturem zasłaniającym część twarzy, noszony przez
mężczyzn i kobiety na maskaradach w XVII-XIX wieku.
6 Rada Dziesięciu – w Wenecji gremium powołane do oceny napływających do pałacu
doży sprawozdań i donosów oraz do sądzenia podejrzanych.
Loretka (dawniej) – określenie damy do towarzystwa, kobiety lekkich obyczajów
w dziewiętnastowiecznym Paryżu, zwłaszcza pochodzącej z okolic kościoła Matki Bo-
skiej Loretańskiej w IX dzielnicy Paryża.
7
14
ROCAMBOLE | Część ósma– Wygląda majestatycznie w swoim czerwonym ubiorze szwajca-
ra i daleki jest od tego, by przypuszczać, że otworzył na oścież pała-
cowe podwoje przed droshky swojej córki, która stała się księżniczką.
Otyła kobieta uśmiechnęła się.
– Lecz gdzie jest mój Hiszpan? – zapytała Banco, gdyż to ona była
ową smukłą wieśniaczką.
– Jeszcze nie przybył… – odparł wenecjanin.
– Ależ to blisko już północ?
– Och, moja droga, zapomniałaś, że on jest narzeczonym panny
de Sallandrera?
– To prawda…
– Przyjedzie wraz z nią, księciem i księżną.
– Wspaniale!
– Tymczasem pozwól, że dobrze wyjaśnię ci rolę, jaką masz od-
grywać – ciągnął wenecjanin.
– Słucham cię…
– Sądzę, że nie kochasz don Joségo?
– Nigdy!
– Zatem nie popełnisz błędu w tym, co ci rozkażę wykonać?
– Mój kochany, nazywają mnie Banco.
– Posłuchaj zatem tej lekcji. Po swym przybyciu don José zacznie cię
szukać, tak jak ty go teraz szukasz. Wiesz, jaki będzie miał kostium?
– Tak, brunatne domino, a na ramieniu węzeł zielonych wstążek.
– Weźmiesz go pod rękę i poprowadzisz na ubocze, gdzie zro-
bisz mu scenę zazdrości, przeciw której ten Hiszpan będzie prote-
stować. Nic zapominaj tylko nieco podnieść głos, gdy spostrzeżesz
błękitne domino z wiśniową kokardą na prawem ramieniu.
– Doskonale! Więc wreszcie obiecujesz mi tę skandaliczną scenkę,
o której marzyłam i do której przygotowania tyle mnie kosztowały?
– Ależ, do licha! – odparł wenecjanin. – To od ciebie zależy, jak mi
się zdaje?
– Jak to, ode mnie?
– Czy nie jesteś na balu?
– Oczywiście.
– Generał cię nie zna?
15
Wyczyny Rocambole’a– Och, bez wątpienia nie!
– Więc co ci przeszkadza, skoro dam ci znak, który będzie ozna-
czał, że masz wolną rękę i możesz opuścić don Joségo, kto wzbroni
ci, byś wówczas zrzuciła maskę…?
– A to dopiero! To prawda, będą szeptać, będą się oglądać. Ci
z młodych ludzi, którzy mnie znają, zawołają: „Ależ to Banco!”.
– A twój szanowny ojciec odźwierny – drwił wenecjanin – zoba-
czywszy, że wychodzisz, będzie zdumiony, że na oścież otworzył ci
podwoje bramy!
– Ach! Pragnę się zemścić na tej nikczemnej rodzinie, która mnie
odepchnęła! – wyszepnęła przewrotna córka.
Banco ze swą towarzyszką i wenecjaninem rozmawiali cicho,
chodząc po salonach, gdzie zebrał się już prawie cały tłum zapro-
szonych gości w malowniczych strojach, błyszczących bogactwem
i oryginalnością.
Wszędzie te dwie domniemane Polki robiły wrażenie i wzbudza-
ły pomruk ciekawości z powodu dziwnych i bogatych kostiumów,
a zwłaszcza swym przybyciem droshky, co zostało dobrze odebrane.
– Ale – rzekła Banco, pochylając się do ucha wenecjanina – gdy dam
się rozpoznać, będę musiała powiedzieć, jakim sposobem tu weszłam?
– Pokażesz wtedy zaproszenie. Czy nie jesteś hrabiną Olgą Vronską?
– To prawda, lecz jeśli zapytają, skąd otrzymałam tę kartę?
– Powiesz, że dostarczył ci ją don José.
– Ale jeśli ten Hiszpan, wściekły z powodu skompromitowania
go, wyzna, że jestem jego kochanką?
– Niczego się nie bój. Don José na poczekaniu wymyśli inną hi-
storię, ponieważ chce poślubić pannę Conceptión.
– A jeśli mój rosyjski książę po powrocie o wszystkim się dowie?
– Ba! Powiesz mu połowę prawdy. Don José w jego oczach wyj-
dzie na frajera, a książę uzna twoją grę za dowcipną.
– To jest myśl – wyszeptała Banco, a gdy następnie na chwilę od-
wróciła głowę, wenecjanin, korzystając z tego, chwycił kartę, którą
podała mu gruba dama za plecami swej towarzyszki, i wsunął ją
zręcznie do kieszeni kaftana.
– Żegnam cię, mała – rzekł – odchodzę na chwilę. Przechadzaj się,
tańcz! Bez wątpienia ktoś cię zaprosi.
16
ROCAMBOLE | Część ósma– Kiedy znowu cię zobaczę?
– Nie wiem, jednak strzeż się! – dodał cicho, pochylając się do ucha
Banco. – Jeśli nie będziesz mi ślepo posłuszna, jeśli wypowiesz jakieś
niepotrzebne słowo, możesz zostać zasztyletowana przy wyjściu!
Banco cała się wzdrygnęła.
– Będę posłuszna – wyszeptała – i nigdy don José nie dowie się,
że porozumieliśmy się ze sobą, by go zmistyfikować…
Wenecjanin odszedł.
Podczas gdy obie kobiety nadal przebiegały salony, w których
tłum z minuty na minutę stawał się coraz bardziej zbity, Rocambo-
le, przebrany za wenecjanina, przemknął do przedpokoju.
– Duszę się – powiedział do służby – muszę zaczerpnąć powietrza.
Lokaje ukłonili się. Wenecjanin wyszedł i wskoczył do przejeż-
dżającego fiakra, ciepło otuliwszy się płaszczem.
– Na ulicę de Surène! – polecił woźnicy.
Powóz ruszył z miejsca, a kilka minut później Albert-Honoré-
-Frédéric de Chamery, a raczej dobrze nam znany Rocambole, wy-
siadał przed bramą tego domu, gdzie mieszkał w antresoli.
W sypialni przy kominku zastał siedzącą w gorączkowym ocze-
kiwaniu kobietę. Była to Cyganka Fatima.
– Och, nareszcie! – zawołała, widząc wchodzącego Rocambole’a.
– Oto jestem! – rzekł, nie zdejmując maski.
– To zdarzy się dzisiaj wieczorem?
– Tak.
– Kiedy?
– Za godzinę.
– Och, więc się zemszczę! – wyszepnęła. – Ale ty mnie nie zwo-
dzisz, prawda? Czy na pewno zobaczę go u stóp mojej rywalki?
– Zobaczysz i usłyszysz… Ubierz się.
Fatima miała na sobie cygański strój: swoją czerwoną spódnicę
i aksamitną baskinkę8, szamerowaną złotem.
Rocambole zarzucił na nią błękitne domino z węzłem wiśniowych
wstążek na ramieniu. Podawszy jej maskę, zawiązał ją silnie w tyle gło-
wy, po czym wszedł do ubieralni, gdzie zrzucił kostium wenecjanina,
Baskinka – rozkloszowana albo rozcinana część bluzki lub żakietu, doszyta w talii,
sięgająca bioder.
8
17
Wyczyny Rocambole’aa przywdział żółto-niebieski ubiór Arlekina9, który zasłonił czarnym
dominem. Tak ubrany, powrócił do Cyganki.
– Teraz jedźmy – powiedział.
Wyjął z kieszeni fular i zawiązał nim oczy Cygance. Był to śro-
dek ostrożności, który już wcześniej podjął, aby nie wiedziała, gdzie
przyszła, ani skąd wychodzi, po tym, jak była tam zamknięta przez
trzy dni.
– Teraz – powiedział, podając jej rękę – wesprzyj się na mnie
i idźmy. Nadchodzi godzina twej zemsty…
Wyszedłszy, znaleźli coupé oczekujące na nich przy trotuarze.
– Do pałacu generała C… – zawołał Rocambole.
Gdy powóz ruszył z miejsca, zdjął opaskę zakrywającą oczy Cygan-
ki i włożył jej do ręki sztylet. Był to ten sam sztylet, którym Murzyn
zabił jej mamkę. Cyganka wzięła go, ścisnęła konwulsyjnie w dłoni,
po czym ukryła go pod dominem.
9
Arlekin – komiczna postać z ludowych komedii włoskich, odziana w pstre, pozszy-
wane z różnokolorowych kawałków materii obcisłe ubranie.
18
ROCAMBOLE | Część ósmaRozdział XXXVIII
Na balu
G
dy powóz dojechał do dzielnicy Beaujon i znajdował się w niewiel-
kiej odległości od pałacu generała C…, Rocambole polecił woźnicy,
by się zatrzymał. Następnie, podając Fatimie kartę fałszywej baro-
nowej Arleski, powiedział do niej:
– Wejdziesz sama na bal, pokażesz tę kartę przy wejściu, po czym
przejdziesz na salony. Dołączę do ciebie za kilka minut.
Rocambole, wydawszy te instrukcje, wysiadł z powozu.
Coupé pojechało dalej. Woźnica otrzymał polecenie zatrzymania
się przed peronem pałacu, by tam młoda kobieta mogła wysiąść,
a potem opuszczenia dziedzińca. Był opłacony z góry.
Fałszywy markiz de Chamery przeszedł pieszo przedmieście Sa-
int-Honoré i znalazł na rogu ulicy de Berry wielką zamkniętą kaleszę,
ozdobioną herbami na drzwiczkach, zaprzężoną w dwa wspaniałe
irlandzkie podpalane kasztany. Był to galowy ekwipaż markiza Al-
berta-Honoré-Frédérica de Chamery.
Markiz dał znak.
Wielki lokaj natychmiast zszedł z kozła i z uszanowaniem spu-
ścił schodki.
– Do pałacu generała C… – zadysponował fałszywy markiz.
Kalesza odjechała szybkim kłusem i dotarła na dziedziniec pała-
cu właśnie wtedy, kiedy coupé, po wysadzeniu Cyganki przy pierw-
szym stopniu głównych schodów, opuszczało to miejsce.
Wybiła północ. W tym momencie więcej niż trzysta zaproszonych
osób wypełniało salony, w których rozbrzmiewały melodyjne dźwię-
ki orkiestry złożonej z ponad sześćdziesięciu muzyków.
Lokaje, którzy pilnowali wejść na salony, już nawet nie spoglądali
na zaproszenia okazywane przez przybywających gości. Fatima po-
kazała swoją kartę, a lokaje rozstąpili się przed nią.
Fałszywy markiz do Chamery szedł tuż za nią. Prawie w tej samej
chwili nowa kareta wjechała na dziedziniec. Był to powóz księcia de
Sallandrera, z którego wysiedli jeden mężczyzna i dwie kobiety.
Rocambole, obróciwszy się na odgłos turkotu, zatrzymał się na pro-
gu pierwszego salonu i po tajemnych szczegółach ubioru, który mogła
dostrzec jedynie Banco, rozpoznał don Joségo podającego ramię wyż-
szej z dwóch kobiet.
„Tą kobietą – pomyślał – jest na pewno księżna de Sallandrera,
gdyż Conceptión jest niższa od swej matki”.
Obie kobiety, podobnie jak Hiszpan, były starannie zamaskowa-
ne. Wszyscy troje okryci byli dominami.
W chwili, gdy przechodzili obok markiza do Chamery, owinię-
tego, jak wiemy, czarnym dominem, ten podał rękę Fatimie, która
olśniona tysiącem świateł, jakie ją otaczały, zatrzymała się na chwilę.
– Popatrz! – szepnął cicho i wskazał Hiszpana. – Oto don José.
Cyganka drgnęła pod swym dominem i mocniej ścisnęła rękojeść
sztyletu.
– Och, uspokój się – powtórzył cicho Rocambole w języku Cyganów,
którego bez wątpienia nikt z gości generała nie rozumiał – to nie jest
twoja rywalka…
Wskazał ręką na księżną, która wspierała się na ramieniu don Joségo.
– Kim więc ona jest?
– To jego przyszła teściowa… – szepnął domniemany markiz kpią-
cym tonem.
– A… ta druga?
– To Conceptión.
– No cóż! – szepnęła Cyganka głuchym głosem. – Conceptión ni-
gdy nie zostanie mężatką!
– Ba!
– Don José zginie przed zawarciem małżeństwa!
– To możliwe i wierzę w to, lecz… ona poślubi innego… później…
rzekł Rocambole i pomyślał: „Tym drugim będę ja!”.
Fatima wraz ze swym opiekunem przechodzili salony, podążając
tuż za don Josém.
– Ale gdzie jest ona? – zapytała Fatima, którą zaczęły upajać dźwię-
ki walca, blaski świateł i szum cicho prowadzonych rozmów.
– Za chwilę ci ją pokażę, wspartą na jego ramieniu…
20
ROCAMBOLE | Część ósma– I usłyszę jego wyznania miłosne?
– Zgadza się.
Don José posuwał się dalej, rozmawiając z księżną. Conceptión szła
obok matki.
– Moje drogie dziecko – mówiła księżna do don Joségo – przybyłam
na ten bal ze ściśniętym sercem.
– Dlaczego, moja ciotko?
– Ponieważ gdy pomyślę, że nasz biedny don Pedro jest umiera-
jący, a może już i umarł o tej godzinie…
– Ach, moja ciotko, odpędź te czarne myśli! – mówił Hiszpan. –
Don Pedro zapewne jeszcze żyje…
– To znaczy, że przedłuża się jego agonia… Biedny chłopiec…!
– Zważ, droga ciotko – wyszeptał don José wzruszonym głosem –
że swoim smutkiem zwiększasz cierpienie Conceptión.
Biedna matka zadrżała i umilkła.
– Czy nie wiesz – kontynuował don José cichym głosem – że je-
żeli przybyliśmy na ten bal, jeżeli staramy się bywać na zabawach,
to jedynie w celu zagłuszenia jej bólu?
– To prawda… – odparła księżna z westchnieniem.
O tej porze ogrody, do których przez trzy balkonowe oszklone
drzwi głównego salonu schodziło się po wielkich schodach z białe-
go marmuru, zostały otworzone.
Tańczono jak nigdy wcześniej, z niezwykłym zapałem oraz entu-
zjazmem, a cieniste aleje, szpalery wysadzane grabami zaczęły się
zapełniać zmęczonymi tancerzami, szukającymi świeżego powietrza.
Księżna i Conceptión chodziły wokoło w towarzystwie swego
kawalera, ale don José szedł jak po rozżarzonych węglach. Płonął
niecierpliwością porzucenia tych kobiet, by odnaleźć swoją domnie-
maną polską księżniczkę.
Na zakręcie alei spotkali mężczyznę i kobietę w przebraniach,
ale bez masek. Byli to gospodarz i gospodyni domu. Generał miał
na sobie domino, a jego piękna młoda małżonka przepyszny koron-
kowy kostium Normandki z okolic Avranches10. Księżna z Concep-
tión podeszły do nich i odsłoniły maski.
10 Avranches – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Normandia, w departamen-
cie Manche; jest popularna wśród turystów głównie dlatego, że znajduje się w bez-
pośredniej bliskości Mont Saint Michel i stanowi dobrą bazę wypadową dla osób
pragnących odwiedzić to miejsce.
21
Wyczyny Rocambole’aBył to dobry pretekst dla don Joségo. Odszedł chyłkiem i ponow-
nie wrócił na salony.
Tymczasem Hiszpan nie powinien tak się spieszyć do spotkania
ze swą tajemniczą nieznajomą. Czy wkrótce nie miał zostać małżon-
kiem panny de Sallandrera?
Był on jednak jednym z tych ludzi, którzy przede wszystkim pra-
gną zadowolić swoje namiętności i kaprysy. Kochał Banco, ale za-
razem nie zrzekł się poślubienia Conceptión. Otóż nawet tego dnia
rano, gdy przygotowywał sobie kostium na bal u generała C…, wszedł
Zampa i wręczył mu list.
Ten list, na którym liczne stemple pocztowe świadczyły o jego dłu-
giej podróży, obwiedziony był czarną żałobną obwódką, a na kopercie
był także stempel z Kadyksu.
Don José zadrżał, a w jego spojrzeniu zabłysła drapieżna radość.
Złamawszy pieczęcie, przeczytał:
Señor don José!
Zanim dojdzie do Ciebie ta fatalna wiadomość, Twój nieszczę-
śliwy brat don Pedro zostanie złożony w podziemiach tej szla-
chetnej rodziny. Biedny młodzieniec oddał duszę Bogu ubiegłej
nocy o drugiej nad ranem, po długich i strasznych cierpieniach,
znoszonych przez niego z prawdziwie antycznym stoicyzmem
i chrześcijańską rezygnacją.
Umarł, wymawiając Twoje imię i imię señority Conceptión.
Przygotuj księcia i księżną do tej smutnej wiadomości.
List nosił następujący podpis:
Manoël
Lekarz nadworny Jego Ekscelencji księcia de Sallandrera,
przeznaczony do czuwania nad zmarłym Pedro d’Alvarem.
– Manoël okazuje się głupcem! – stwierdził don José, wzruszając
ramionami i chowając list do kieszeni.
Następnie, powtarzając bezbożne i okrutne słowa marszałka Bas-
sompierre’a tańczącego z królową Anną Austriaczką11, dodał:
11
François de Bassompierre (1579-1646) – francuski wódz i dyplomata; od 1598 roku
w służbie Henryka IV, jego faworyt; od 1617 roku służył Ludwikowi XIII; wyróżnił się
22
ROCAMBOLE | Część ósma– Manoël się myli. Mój brat umrze dopiero jutro, gdyż dziś wie-
czorem idę na bal.
Później don José spokojnie zajął się, jak gdyby nigdy nic, komple-
towaniem swego stroju. Wieczorem pojechał do pałacu Sallandre-
ra, aby zabrać stamtąd księżną i jej córkę i zaprowadzić je na bal.
Podczas drogi Hiszpan rozmyślał w następujący sposób:
„Moja uwielbiana polska księżniczka uważa za naturalne, abym
kochając ją, poślubił Conceptión. Jeżeli więc panna de Sallandrera
zostanie moją żoną, to nie zmusza mnie do zerwania z kochanką.
Spędzę ze dwa miesiące w Hiszpanii, a potem wrócę do Paryża”.
Zawarłszy sam ze sobą taką transakcję, hidalgo wszedł z pod-
niesioną głową na bal. Już nie obawiał się Fatimy. Don Pedro prze-
stał żyć, więc Conceptión należy do niego.
– W oczekiwaniu jutra, gdy w pałacu Sallandrera będą ronić łzy
po moim głupim bracie, który umarł, wymawiając moje imię – mó-
wił sobie – idźmy zatańczyć i odnaleźć mą piękną nieznajomą.
Tak więc, aby spotkać się z Banco, don José zostawił księżną i jej
córkę w towarzystwie gospodarzy domu. Przez kilka chwil błąkał się
wśród tłumu, nie mogąc jej znaleźć, aż wreszcie spostrzegł ją tańczą-
cą kadryla i rozjaśnił się na jej widok.
Banco, dziewczyna kochająca bale i błyszcząca w półświatku,
zakończyła taniec, a cały czas czekając na don Joségo, który jeszcze
się nie pojawił, dała się ponieść akordom walca.
Ta lekkomyślna istota nie zapomniała o roli, jaką miała odegrać
na tym balu, myślała jednak – jako prawdziwa kobieta, którą była –
że w oczekiwaniu na tę tragiczną chwilę nie zaszkodzi nieco się
zabawić i dlatego swoją rękę okrytą rękawiczką podała szkockiemu
sokolnikowi, który ją uniósł w wir tańcujących.
Po skończonym walcu spostrzegła wreszcie brunatne domino z wę-
złem zielonych wstążek na ramieniu. Był to don José.
w walkach z hugenotami: za zasługi w wojnie 1621-1622 mianowany marszałkiem
Francji; oskarżony o udział w spisku przeciwko kardynałowi Richelieu, z jego rozkazu
w latach 1631-1643 więziony w Bastylii; uwolniony po śmierci kardynała, odzyskał
wszystkie godności; Anna Austriaczka (1601-1666) – żona Ludwika XIII, królowa
Francji; w latach 1643-1661 regentka w okresie małoletniości Ludwika XIV; jej głów-
nym doradcą oraz pierwszym ministrem był kardynał J. Mazarin, który sprawował
w tym okresie faktyczne rządy.
23
Wyczyny Rocambole’aPodziękowawszy wdzięcznym ukłonem swojemu tancerzowi,
podeszła do Hiszpana i wzięła go pod rękę.
Podczas gdy don José chodził z fałszywą polską księżniczką po
salonach, czarne domino z kokardą z wiśniowej wstążki rozmawia-
ło półgłosem w przyległym pokoju z Fatimą.
– Moja droga, nie masz ochoty tańczyć? – zapytał ją Rocambole.
– Nie – odpowiedziała. – Pragnę tylko krwi don Joségo!
– Rozumiem to, ale dobrze wiesz, że nie pokażę ci twej rywalki,
dopóki nie ponowisz przysięgi, jaką mi złożyłaś, że uszanujesz jej życie.
– Och, przysięgam ci! – odparła. – Ona nie jest winna.
– Teraz pozostaniesz tu i zaczekasz na mnie.
– Zaczekam.
– Jeżeli byś chciała zatańczyć…
– Nie… Chcę się tylko zemścić! – odparła głuchym głosem, pod
szerokim rękawem domina mocniej zacisnęła sztylet w dłoni, a po-
tem pytała z gorączkową niecierpliwością: – Lecz kiedy mi ją poka-
żesz, idącą razem z nim? Każda upływająca minuta wydaje mi się
wiekiem!
– Wkrótce… Cierpliwości! Tymczasem zatańcz.
Rocambole opuścił Cygankę, pozostawiwszy ją opartą o marmu-
rową kolumnę, ponurą, nieruchomą, jak owe złowrogie widma, któ-
re w Wenecji za czasów Rady Dziesięciu ukazywały się nagle pośród
zabaw, siejąc dookoła postrach i przerażenie.
W sąsiednim salonie fałszywy markiz de Chamery spostrzegł don
Joségo, przygotowującego się do kadryla ze swą polską księżniczką.
Potem, prawie w tej samej chwili, zobaczył księżną de Sallandrera
i Conceptión powracające z ogrodu.
Generał prowadził księżną, panna de Sallandrera z panią C…
szły razem, trzymając się pod ręce.
Domniemany markiz podszedł do Conceptión, złożył przed nią
głęboki ukłon, a zaprosiwszy ją do kadryla, stanął z nią naprzeciw
Polki i don Joségo, otrzymawszy zezwolenie hidalga na taniec na
wprost siebie.
Orkiestra zagrała, taniec się rozpoczął.
– Pani – powiedział wtedy cicho Rocambole do Conceptión – tań-
czymy z don Josém…
24
ROCAMBOLE | Część ósmaPanna de Sallandrera drgnęła mimowolnie, poznając po głosie
Rocambole’a, mimo że nie zdjął swej maski.
– Jak to dobrze, że pani przyszła – mówił dalej. – Zbliża się chwi-
la twego wybawienia… Musiała pani wiele cierpieć przez te cztery
dni, prawda? – dodał cichym, przyduszonym głosem. – Przed chwilą
musiała tysiąc razy umierać, podając rękę zbrodniarzowi? A zatem
popatrz na niego… Spojrzyj po raz ostatni, ponieważ już z nim nie
zatańczysz!
– Boże, mój Boże! – wyszeptała Conceptión głosem drżącym jak
u starca. – Ma więc umrzeć…?
– Tak.
– Ma zostać zamordowany?
– Nie, zdruzgotany ręką Boga!
– Och, mój Boże! – szepnęła błagalnie. – Przebaczam mu… Łaski
– Za późno, señorito, za późno! – odrzekł Rocambole. – Już został
dla niego!
skazany.
– Gdzie jest jego kat? – zapytała, mocno wzburzona.
– Tu!
– Pan?! – szepnęła ze strachem, jakby wydawało się jej, że krew don
Joségo na zawsze musi okryć niesławą tego, kto ośmieli się ją przelać.
– Och, nie! – odparł. – To będzie kobieta… ta kobieta…
Conceptión w lot zrozumiała.
– Cyganka! – szepnęła przerażona.
W tej chwili kadryl dobiegł końca.
– Pani… – rzekł Rocambole, który wydawał się mocno wzruszo-
ny – w imię Nieba, opuść zaraz bal… Wyjedź wraz z matką… Powiedz
jej, że czujesz się słabo, ale szybko stąd wyjdź…
Ujął ją pod rękę i wzrokiem poszukał księżnej. Pani de Sallan-
drera siedziała naprzeciw, patrząc na swą tańczącą córkę.
– Mamo – powiedziała Conceptión, gdy markiz ją ku niej podpro-
wadził – słabo mi… duszę się… wyjdźmy… błagam cię o to…
Księżna zatrwożyła się… Sądząc, że jej córka za chwilę zemdleje,
wyprowadziła ją z salonów prawie siłą, z tą mocą, jaką Bóg wkłada
w serca matek. Dotarłszy do przedpokoju, gdzie towarzyszył im Ro-
cambole, poprosiła o podstawienie karety.
25
Wyczyny Rocambole’aMarkiz de Chamery zszedł z nimi aż do stóp schodów i pomógł
im wsiąść do karety.
– Do pałacu… Szybko, do pałacu! – powiedział do służącego moc-
no zdenerwowanej księżnej, ponieważ jej córka zemdlała w jej ra-
mionach w chwili, gdy markiz, ukłoniwszy się im, odchodził.
Gdy kareta odjechała, Rocambole wrócił na bal.
Wtedy zaczął szukać wzrokiem don Joségo, ale hidalga i Polki nie
było w salonie, w którym tańczono.
Zszedł więc do ogrodu, okrążył go, po czym wrócił. Tym razem
nie szukał już Hiszpana, ale Fatimy. Cyganka ciągle stała, nierucho-
ma i milcząca, pod jedną z marmurowych kolumn podtrzymujących
sufit wielkiej sali balowej.
Rocambole zbliżył się do niej.
– Chodź! – powiedział. – Nadeszła chwila działania!
– Nareszcie! – mruknęła Cyganka głosem tłumionym wściekłością.
Wyszedł z nią do ogrodu, zatrzymał się w pustej w tym momen-
cie alei, po czym wyjął z kieszeni flakon i podał go Cygance.
– Co to jest? – zapytała.
– Napój, który doda ci odwagi.
– Och, nie zabraknie mi jej!
– Mniejsza o to… Wypij, ja tak chcę!
Fatima wzięła flakon, odkorkowała go i jednym haustem opróżniła.
– Fuj! – rzekła, odrzucając daleko od siebie pustą flaszeczkę. – Ja-
kie to jest gorzkie…
Pospieszmy się.
– Tak, ale za to zemsta jak słodka – stwierdził Rocambole. – Chodź!
– Gdzie oni są?
– Tam… o dziesięć kroków stąd, w tej alejce, pod grabami.
Rocambole poprowadził ją aż do wejścia do małego salonu utwo-
rzonego przez zwartą zieleń, w głąb którego dobiegały jedynie dalekie
i słabe światła latarni. Mężczyzna w brunatnym dominie, trzymając
w swym ręku dłoń pięknej Polki, rozmawiał z nią cicho,
– Patrz! Oto oni… Teraz posłuchaj! – wyszeptał Rocambole.
Fatima ruszyła grabowym szpalerem i czołgając się, podkradła się
aż do don Joségo, który nie dosłyszawszy żadnego szelestu, dalej rozma-
wiał, następnie wyciągnęła sztylet i zaczęła słuchać, co mówił Hiszpan.
26
ROCAMBOLE | Część ósmaNastępnie wyciągnęła sztylet i zaczęła słuchać, co mówił Hiszpan.
Jeśli chodzi o Rocambole’a, to wymknął się cichaczem, przysta-
nął w kącie ogrodu, gdzie zdjął z siebie domino.
– Teraz – powiedział do siebie, ukazując się w kostiumie Arleki-
na – Cyganka, jeżeli będzie miała czas coś powiedzieć, nie zdoła mnie
rozpoznać…
Wszedł w główną aleję oświetloną weneckimi latarniami i po-
wtórnie skierował się ku szpalerowi grabów, gdzie don José wciąż
z zapałem rozmawiał z Polką. Klęcząc przed nią, nie domyślał się,
że zaledwie kilka minut dzieli go od wieczności.
– Biedna Fatima! – mruknął fałszywy markiz de Chamery. – Była
tak godna uwielbienia i tak we mnie wierzyła, a ja jej kazałem po-
łknąć truciznę, która zabija po dwudziestu minutach! Zaledwie wy-
starczy jej czasu na załatwienie spraw z don Josém. Postąpiłem może
nazbyt gwałtownie… Przyznaję, że jestem brutalny, ale okoliczności
były wyjątkowe, gdyż Fatima mogłaby po śmierci don Joségo wyznać,
że otruł on swojego brata, a ja nie chcę, by don José d’Alvar umarł
bardziej nieszczęśliwie niż jego starszy brat Pedro. Należy uratować
honor rodziny, bym mógł poślubić Conceptión.
Kiedy kończył ten filantropijny monolog, nagle rozbrzmiał głośny
okrzyk, okrzyk bólu i agonii.
– Na honor! – mruknął domniemany markiz de Chamery. – Są-
dzę, że Cyganka dotrzymała słowa. Don José nie żyje!
27
Wyczyny Rocambole’aRozdział XXXIX
Następny dzień
N
astępnego dnia po wielkim balu, wydanym przez generała C… i jego
żonę, markiz de Chamery spożywał śniadanie w Café de Paris. To
zakład, który już dzisiaj nie istnieje, a w którym przez trzydzieści lat
można było zobaczyć zasiadającą arystokrację europejską, jeśli nie
światową. Czterech czy pięciu młodzieńców z wyższych sfer, towa-
rzyszy markiza, siedziało przy sąsiednich stolikach. Rocambole sam
jadł śniadanie.
– Powiedz, Chamery – wszedłszy, zagadnął go ładny jasnowłosy
młodzieniec z cienkim wąsikiem, który od dwóch miesięcy spoty-
kał markiza na sali fechtunkowej – byłeś wczoraj na balu u gene-
rała C…?
– Byłem – odrzekł Rocambole, rozkrawając skrzydełko młodej
kuropatwy. – A ty…?
– Jak to?! Pytasz mnie o to tak spokojnym i obojętnym tonem?
– Do licha! Dlaczego miałbym cię zapytać inaczej?
– Zatem chyba nie wiesz, co się stało?
– Wiem, że bal był wspaniały, bardzo oryginalny, bardzo ma-
lowniczy…
– I… to wszystko?
– Wiem, że pani C…, zdjąwszy na chwilę maskę, była piękniejsza
niż kiedykolwiek wcześniej.
przychodzisz, mój drogi?
ranem.
– Coś takiego! – wykrzyknął jasnowłosy młodzieniec. – Skąd więc
– Wprost z mego łóżka, do którego położyłem się o trzeciej nad
– Ejże! Wyszedłeś z balu o trzeciej?
– Nie, o drugiej.
– Jeżeli tak, to rozumiem…
– Ale ja nic nie rozumiem – odparł Rocambole.
– To znaczy, nie dziwię się teraz, że o niczym nie wiesz.
– O czym jednak miałbym wiedzieć?
– O tym, co zaszło na tym balu.
– Więc słucham – powiedział Rocambole ze wspaniałą zimną
krwią. – Czy pałac się spalił? Czy pani C… zemdlała? Czy też od pło-
mienia lampy zapaliła się jej suknia?
– Gorzej niż to wszystko, mój drogi!
– Zatem widzę tylko jeden możliwy wypadek – stwierdził Ro-
cambole.
Chamery.
– Och, więc słuchajmy! – zawołali inni przyjaciele markiza de
– Generał, który jest zazdrosny jak komediant, zrobił awanturę
któremuś z młodzieży, prawiącemu komplementy jego żonie.
Jasnowłosy młodzieniec wzruszył ramionami.
– Nie, drogi przyjacielu – odparł. – Masz umysł prostego mary-
narza i naiwność człowieka, która daje się obić przez przyjaciela.
Sprzedano by ci dorożkarską szkapę jako rasowego wierzchowca.
– Ależ wreszcie wytłumacz nam, Max (tak miał na imię ten blon-
dyn) – wykrzyknęli naraz Rocambole i inni młodzieńcy – co się stało!
– Ja – dodał Rocambole – jestem, jak powiedziałeś, zbyt naiwny,
by to odgadnąć. Jeśli chcesz mi sprzedać swego konia, to nie krępuj
się, mój przyjacielu.
Młodzieniec ukłonił się.
– Wiecie, że na balu u pani C… znajdowało się wielu Hiszpanów? –
zapytał.
mi rodakami.
– To zrozumiałe. Generał ma mnóstwo przyjaciół między swy-
– Znacie być może niejakiego księcia de Sallandrera?
– Tak – potwierdził markiz de Chamery. – Księżna bywa u mojej
siostry, wicehrabiny d’Asmolles.
Rocambole mówił o swojej siostrze z niedbałością i tą szczero-
ścią, którą młody blondyn nazwał marynarską.
– Więc chcesz mówić o księciu? – zapytał Maksa.
– Nie, lecz książę de Sallandrera ma bratanka.
– Ach, to jest przyjaciel markiza. Dobrze go znam. Mężczyzna wy-
sokiego wzrostu, o oliwkowatej cerze twarzy, bardzo urodziwy, ale
29
Wyczyny Rocambole’azarozumiały i głupi. Jeździ na koniu jak pierwszorzędny dżokej i mi-
strzowsko powozi swoim tilbury.
– To o niego chodzi.
– Nazywa się don José – powiedział Rocambole.
– Tak.
– Był na balu?
– Był na swoje nieszczęście.
– Jak to?! Coś mu się przydarzyło?
– Bardzo ciężki wypadek. Nie żyje.
– Och, zginął od uderzenia krwi do mózgu?
– Nie, od uderzenia sztyletem.
– Na balu?
– Ależ tak… po twoim wyjeździe… o trzeciej nad ranem.
– Panowie! – powiedział poważnie Rocambole. – Myślę, że Max jest
albo obłąkany, albo wstawiony, albo jeszcze lepiej, oglądał wystawienie
Gustawa III12 i rozmyślał o tym do tego stopnia, że kontynuuje swoje
marzenia. Czyż zabija się sztyletem w Paryżu, i to podczas balu?
– Panowie – odparł zimnym głosem jasnowłosy młodzieniec,
podczas gdy patrzono na niego ze zdziwieniem – mam honor po-
wtórzyć wam, że don José zmarł tej nocy od pchnięcia sztyletem.
– Na balu?
– Na balu.
– Na honor! – powiedział Rocambole. – Żądam szczegółów, i to dużo.
– Nie ma prawie żadnych.
– Kto go zabił?
– Kobieta.
– Zapewne zazdrosna?
– Tak, jego kochanka.
– Ależ on miał się żenić!
– Ba! Cóż to znaczy…
– Z panną de Sallandrera, swoją kuzynką, a miał, jak mówisz,
kochankę?!
– Och, ty naiwna marynarska duszo…! – wyszeptał Max.
12 Gustaw III – opera historyczna w pięciu aktach Daniela Aubera z librettem Eugène’a
Scribe’a.
30
ROCAMBOLE | Część ósma– Coś niecoś chyba jednak wiadomo?
– Wiadomo, że ta kobieta wemknęła się na bal, okryta dominem
i starannie zamaskowana, że gorączkowo śledziła don Joségo, pra-
wiącego grzeczności innej kochance.
Rocambole, niosąc do ust kawałek kuropatwy, upuścił go z wi-
delcem na talerz.
– Jak to…?! Miał dwie kochanki? – wykrzyknął.
– Tak…
– I miał się żenić! Cholera! Jakiż Don Juan13 z tego hidalga!
– Otóż ta pierwsza śledziła don Joségo – mówił dalej blondyn –
w ogrodach, gdy on klęczał u stóp drugiej…
– A kim była ta druga?
– Och, cierpliwości… – rzekł opowiadający, który cedził wieści. –
Najpierw opowiem wam, kim była ta pierwsza.
– Prawda! Mów zatem!
– Była to piękna śniada dziewczyna o ognistych oczach, złota-
wej cerze, słowem hiszpańska Cyganka, przywieziona do Paryża
przez don Joségo. W chwili, kiedy go uderzała, wydaje się, że zrzu-
ciła z siebie domino i zapewne powiedziała niewiernemu, ukazując
się przed nim bez maski w swej czerwonej spódnicy i aksamitnym
gorsecie: „Poznajesz mnie, nikczemny?”.
– I pchnęła go sztyletem?
– Tak, że don José wydał tylko jeden okrzyk. Na miejscu padł trupem.
– Ależ to scena przeniesiona wprost z teatru Ambigu do generała
C… – odezwał się jeden ze słuchaczy. – Jest to cały melodramat, który
nam opowiadasz!
– Ach! – kontynuował blondyn. – Porównanie to jest silniejsze,
niż przypuszczacie.
– Coś takiego!
– Pani Guyon nigdy nie była tak świetna w swej roli, jak owa Cy-
ganka wywijająca sztyletem i wykrzykująca: „Jestem pomszczona!”.
– Aresztowano ją, jak przypuszczam?
13 Don Juan – legendarna postać z hiszpańskich romanc ludowych, posłużył za wzór
bohatera kilku hiszpańskim dramaturgom XVI i XVII wieku; słynny uwodziciel; sym-
bol buntu wobec zasad obowiązujących jednostkę w życiu społecznym; do literatury
wątek Don Juana wprowadził Tirso de Molina.
31
Wyczyny Rocambole’a– Natychmiast. Otoczono, obrzucono pytaniami. Początkowo są-
dzono, iż jest obłąkana, lecz nagle dostrzeżono, że blednie i chwieje
się. Wydawszy głuchy okrzyk, upadła na wznak.
– Straciła przytomność?
– Nie, skonała na miejscu!
– Panowie, jak na prawdziwość tej historii, to jest o jedną śmierć
za dużo! – zawołał Rocambole. – Jeśli natychmiast nie zatrzymamy
naszego przyjaciela Maksa i nie pojedziemy do Charenton14, zobaczy-
cie, że w ciągu dwudziestu minut opowiadania zabije on wszystkich
gości generała. Dobrze zrobiłem, że wyszedłem stamtąd wcześniej.
Młody blondyn zmarszczył gniewnie brwi.
– Drogi markizie – rzekł – żart jest przedni, ale dobrze mi się
przypatrz… Zapewniam cię, że wszystko to, co mówię, jest prawdą,
a na dowód jestem gotów założyć się o sto luidorów!
– Ależ to niesłychane! – szeptali inni młodzi ludzie. – To jakby
strona wydarta ze Słynnych zbrodni15!
– Całkowicie – stwierdził Rocambole – a jednak Max opowiada
z taką nutką prawdy w głosie…
– Widziałem na własne oczy trupa don Joségo – rzekł młodzie-
niec – widziałem, jak go wynoszono z jednej strony, a obok niego Cy-
gankę, którą umieszczono na kanapie w dużym czerwonym salonie.
– Dlaczego jednak ta Cyganka umarła?
– Doktor, znajdujący się pośród zaproszonych gości, skonstato-
wał, że zmarła na skutek piorunującego działania bardzo subtelnej,
szybko działającej trucizny, którą musiała zażyć kilka minut przed
zadaniem ciosu don Josému.
– Sama sobie wymierzyła sprawiedliwość – spokojnie stwierdził
Rocambole.
– To prawdopodobne – odparł Max. – Teraz, skoro wyobrazicie
sobie groźny efekt tego dramatu, przerażenie i konsternację zapro-
szonych, tumult, jaki panował przez godzinę pośród tych trzystu
14 Charenton – miasto we Francji, obecnie dzielnica Paryża ze szpitalem dla umysłowo
chorych.
15 Słynne zbrodnie – cykl opowiadań Aleksandra Dumasa ojca, wydanych w latach 1839-
1840, obejmujących okres od renesansu do czasów współczesnych autorowi, który
stara się udowodnić, że wielkie zbrodnie rzadko są aktem jednostek jako takich, ale
wynikiem wcześniejszych niesprawiedliwości, ucisku i nierówności.
32
ROCAMBOLE | Część ósmaWydawszy głuchy okrzyk, upadła na wznak.
osób, z których kilku miało poplamione ubrania krwią don Joségo,
to posłuchajcie części komicznej tego wydarzenia.
– Jak to…?! Było tam więc coś komicznego?
– Ma się rozumieć, jak we wszystkich dramatach.
– Cóż więc takiego?
– Mówiłem wam, że don José klęczał u stóp drugiej kochanki?
– Tak.
– Do licha! Skoro byłeś na balu, to bez wątpienia musiałeś ją wi-
dzieć.
– Jak była przebrana?
– Za polską wieśniaczkę.
– Okrytą diamentami?
– Dokładnie tak.
– Przybyła w towarzystwie drugiej damy droshky zaprzężoną
w cztery białe jak śnieg konie?
– Zgadza się.
– Zatem kim ona była? Założę się, prawdziwą Rosjanką, jakąś
księżniczką…
– Nie, i zaraz podam wam szczegóły… – odparł Max. – Młoda
kobieta zemdlała po tym, jak padł don José. Zgromadzono się wokół
niej, zdjęto maskę i poznano… Och, nie mam zamiaru czekać na wa-
szą odpowiedź, ponieważ nigdy byście nie odgadli… Poznano w niej
córkę odźwiernego pałacu generała C…
Ta rewelacja został przyjęta wybuchem szalonego śmiechu.
– Nie śmiejcie się, panowie – rzekł Max poważnie – bo pierwszy
lepszy z was zakocha się w niej kiedyś do szaleństwa. Ta kobieta,
przez miłość do której zginął don José, ta córka odźwiernego, którą
uważano za prawdziwą księżniczkę, siedzącą razem z trzema praw-
dziwymi markizami i autentyczną baronową i tańczącą walca z am-
basadorem, jest najpiękniejszą dziewczyną z paryskiego półświatka…
Wszyscy ją znacie… Przynajmniej z widzenia…
– Nazwisko… Jej nazwisko? – wykrzyknęli zebrani.
– Banco – rzekł Max.
– Do czarta! – zawołał Rocambole. – Ona ma stałą lożę w Operze.
– I oskubuje jakiegoś prawdziwego rosyjskiego księcia. Stąd się
wzięła ta droshky, białe konie, diamenty…
33
Wyczyny Rocambole’a– Otóż jest to córka odźwiernego pałacu generała C… – zakończył
dobitnym, powolnym głosem Max.
– To wydaje mi się mniej dziwne niż jej wciśnięcie się na bal – po-
wiedział zimnym tonem fałszywy markiz de Chamery.
– Masz rację.
– Więc pytam się, w jaki sposób…
– Och, zaczekaj – przerwał mu młody blondyn. – Pozwól mi opo-
wiedzieć tę całą historię ze wszystkimi jej szczegółami.
– Słuchamy.
– Tak więc Banco zemdlała w chwili, gdy don José padł martwy
i zbroczony krwią…
– Co dalej?
– Zabójstwo miało miejsce w ogrodzie, który jak dobrze wiecie,
był słabiej oświetlony niż salony. Z początku niczego nie odgadnięto,
nic nie zrozumiano. Widziano upadającego don Joségo po wydaniu
okrzyku, następnie dwie kobiety stojące naprzeciw siebie, z których
jedna zemdlała. Przybiegli tancerze, którzy spacerowali po ogrodzie,
i natychmiast podzielili się na trzy grupy. Pierwsza grupa otoczyła
omdlałą kobietę, druga przytrzymywała Cygankę…
– A trzecia, wziąwszy don Joségo, gdzieś go przeniosła – dokoń-
czył Rocambole.
– Do salonów, gdzie ułożyła go na kanapie… Otóż – mówił dalej
opowiadający – spomiędzy osób otaczających Banco żadna jej nie
znała. Przez pół godziny była przedmiotem starań ludzi zupełnie
sobie obcych. Oczywiście, ją także przeniesiono do salonu i poło-
żono na kanapie, a otaczające ją damy pod pozorem udzielenia jej
powietrza, a rzeczywiście z własnej ciekawości, zaraz ściągnęły jej
maskę. Po odetchnięciu trzeźwiącymi solami, młoda kobieta, której
czarująca piękność, podobnie jak bogaty strój wzbudziły podziw ze-
branych, w końcu otworzyła oczy i rozejrzała się wokół siebie zdu-
mionym wzrokiem. Potrzebowała kilku minut czasu, zanim zdała
sobie sprawę z tego, gdzie się znajdowała. Wtedy to jeden z mło-
dzieńców, zbliżywszy się, zdusił okrzyk zaskoczenia. „To niemożli-
we! – szepnął do ucha pewnej damy. – Co jest niemożliwe? – Co chce
pan powiedzieć? – pytano. – Znacie tę damę? – Nie, ale mówią, że to
Rosjanka… – Jest więc zdumiewająco podobna do…”. Młodzieniec nie
34
ROCAMBOLE | Część ósmadokończył zaczętego zdania. W tej chwili nadszedł inny z tancerzy,
który bez namysłu oświadczył: „Ależ to jest Banco!”. Imię Banco gło-
śnymi szmerami przeleciało przez podekscytowany tłum i dotarło do
generała, który nadszedł, mocno uderzony tym dziwnym imieniem…
– I poznał w niej córkę swego odźwiernego? – zapytano.
– Nie generał, lecz ojciec poznał swą córkę… – mówił dalej Max. –
Odźwierny na chwilę opuścił swoją budkę, by przyjść oznajmić, że
trupa don Joségo odwieziono w zamkniętym powozie pod strażą
dwóch służących oraz kuzyna pani C… Usłyszawszy powtarzane
imię Banco, jak inni zbliżył się do tapczanu, i zapewniam was, że
to rozpoznanie miało też swoją tragikomiczną stronę. Ojciec stał się
blady z gniewu, a Banco roześmiała się mu w twarz. Przez chwilę
ogólne osłupienie było tak wielkie, skandal wywołany obecnością tej
kobiety w świecie wyższych sfer tak olbrzymi, że wszystkich usta na-
gle się zamknęły. Ojciec Banco chciał wziąć swą córkę za rękę i wy-
prowadzić, ale ona dalej z niego drwiła. „Idź raczej otwierać swoją
bramę, tatusiu – powiedziała z bezczelnym cynizmem. – Ktoś już
tam pociąga za sznur!”.
Te słowa wywołały nagłą reakcję w generale, już tak bardzo
wstrząśniętym niewytłumaczalnym zabójstwem don Joségo. Odzy-
skał swoją zimną krew, powstrzymał gestem odźwiernego, który
bardzo oburzony, chciał zbesztać córkę, a podszedłszy do Banco, po-
wiedział spokojnym głosem: „Moja panno, zanim rozkażę cię stąd
wyprowadzić, wytłumacz, w jaki sposób się tu znalazłaś? – Panie,
miałam zaszczyt być przez pana zaproszoną – odparła. – Pani? – za-
wołał generał lekceważącym tonem. – To znaczy don José d’Alvar,
pański przyjaciel, dziś rano dostarczył mi zaproszenie na bal”. Słowa
te nagle wszystko wyjaśniły żonie generała. Przypomniała sobie, że
poprzedniego dnia rano don José opowiadał jej historię o jakiejś ro-
syjskiej księżniczce.
– Więc Banco rzeczywiście była kochanką don Joségo? – zapytał
rzekomy markiz de Chamery, wydając się wielce zainteresowany
opowiadaniem Maksa.
– Podobno tak… Chociaż ona temu zaprzecza, to z jej wyjaśnień
wynika, że don José grał tu rolę oszukanego głupca.
– Tak?
35
Wyczyny Rocambole’a– Umarł, nie otrzymawszy nagrody za swoją małą podłość. Był
zakochany w tej dziewczynie. Banco przyrzekła mu swą miłość w za-
mian za otrzymanie zaproszenia na ten bal, ale skoro don José nie
żyje, to dobrze myślicie, że to zaproszenie nic Banco nie kosztowało.
– Naturalnie – odparł Rocambole – ale co z tego wszystkiego wy-
nikło?
– Nie wiem, bo odjechałem przed dalszym zakończeniem dramatu.
– Zatem nic więcej nie wiesz?
– Nie, ale ośmielę się stwierdzić, że po śmierci don Joségo wszy-
scy goście uciekli…
– Łatwo się było tego domyślić!
– Doprawdy – powiedział markiz de Chamery, który wstał od sto-
lika po zapłaceniu rachunku i daniu kelnerowi napiwku – wypada mi
teraz złożyć wizytę generałowi, a następnie w pałacu de Sallandrera.
Rocambole uścisnął dłoń swoim nowym przyjaciołom i pod-
szedł do drzwi, ale na progu odwrócił się i rzekł:
– Mój drogi Maksie, wybacz, że zadam ci ostatnie pytanie.
– Pytaj, mój drogi…
– Czy nie przyszedłeś tu, by ze mnie zażartować?
– Jak mam to rozumieć?
– Widzisz, w tej chwili przyszło mi na myśl pewne podejrzenie.
– Jakie?
– Że chciałeś nas zmistyfikować i zmusić do wysłania naszych
biletów wizytowych zmarłym, którzy mają się cudownie.
– Mój kochany – odparł poważnie Maks – gdyby mi ktoś poważył
się wyrządzić mistyfikację, o której wspomniałeś, biłbym się z nim
na śmierć. Nie mam jednak ochoty z tobą walczyć.
– Przebacz, ale to wszystko jest tak niezwykłe… – rzekł Rocam-
bole, po czym ukłonił się mu i wyszedł.
– Ten chłopiec – rzekł Max po jego odejściu – zachowuje antycz-
ną skromność obyczajów!
– Nigdy nie wprowadziłby na bal arystokratów córki odźwier-
nego – dodał jeden z bywalców Café de Paris.
– I nie miałby odwagi zasztyletować lub zostać zasztyletowanym –
odezwał się trzeci. – Jest skromny jak panienka szukająca męża.
36
ROCAMBOLE | Część ósma„Idź raczej otwierać swoją bramę, tatusiu – powiedziała z bezczelnym
cynizmem. – Ktoś już tam pociąga za sznur!”.
Gdyby baronet sir Williams usłyszał taką opinię o swoim uczniu,
na pewno głośno roześmiałby się pod swą wielką brodą, którą za-
puścił w celu ukrycia okropnych oszpeceń twarzy.
***
Podczas gdy w głównej sali Café de Paris dalej rozmawiano o tym
tragicznym wypadku, markiz de Chamery przyjechał do pałacu ge-
nerała C…, gdzie złożył swą kartę wizytową.
Dziedziniec pałacowy był zapełniony tłumem. Wiadomość o kata-
strofie już od rana rozbiegła się po całym Paryżu i kondolencyjne bi-
lety spływały do generała, który w tym dniu nie przyjmował nikogo.
Gdy Rocambole tam dotarł, pałac opuszczała właśnie policja i śled-
czy. Komisarz policji oraz przedstawiciele prokuratury przybyli tam
w celu przeprowadzenia najściślejszego śledztwa. Ciało Cyganki pod-
dano sekcji zwłok. W ogrodzie znaleziono flakon, którego zawartość
Fatima opróżniła jednym haustem.
Poza tym ciało Cyganki zostało wystawione w dolnej sali pała-
cu, gdzie Rocambole mógł ją zobaczyć. Jej twarz stała się sina jak
u choleryka i tak się zmieniła, że była nie do poznania.
– Biedna dziewczyna! – wyszeptał Rocambole z pewną emocją. –
Któżby w tobie odgadł teraz tę piękną Cygankę z ulicy Rocher, gdy ja
sam nawet bym cię nie poznał.
Odszedł, a napotkawszy fiakra, kazał się zawieźć na ulicę de Ba-
bylone, do pałacu de Sallandrera.
Otwarto przed nim bramę wjazdową na oścież, po czym podszedł
do niego szwajcar w ciężkiej żałobie i powiedział:
– Panie, książę i księżna dziś nikogo nie przyjmują!
– Nawet swoich przyjaciół?
– Nikogo, ale zapewne otrzyma pan list powiadamiający, że ju-
tro odbędzie się pogrzeb don Joségo.
Rocambole odszedł, zostawiwszy u niego swą kartę wizytową.
„Jestem pewny – pomyślał – że pod wieczór otrzymam list od Con-
ceptión. Teraz muszę trochę porozmawiać z sir Williamsem”.
37
Wyczyny Rocambole’aChcesz przeczytać dalszą część?
Zapraszamy do księgarni!
Pobierz darmowy fragment (pdf)