Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są jednym z głównych czynników sprzyjających globalizacji życia gospodarczego oraz najbardziej widocznym efektem postępującej globalizacji światowej. W latach 90. gospodarki większości krajów Europy Środkowowschodniej przeszły transformację systemową, zliberalizowały przepisy regulujące funkcjonowanie inwestycji zagranicznych, a co za tym idzie otworzyły się one na rynki międzynarodowe. Otwarcie się granic tych państw, których rynek był mało nasycony produktami, a siła robocza oraz czynniki produkcji bardzo tanie, spowodowało wzmożone zainteresowanie inwestorów zagranicznych Europą Środkowowschodnią. W obszarze tego zainteresowania znalazła się również Polska, która oferowała inwestorom duży i chłonny rynek, doskonałe położenie geograficzne zapewniające bliskość rynków wschodnich oraz tanią siłę roboczą. Czynniki te przyciągnęły duże koncerny zachodnie, które lokując swój kapitał liczyły na duże zyski w przyszłości. Jednakże, z punktu widzenia atrakcyjności dla inwestorów zagranicznych, Polska w pierwszej połowie lat 90. ustępowała miejsca Czechom i Węgrom. Głównymi przeszkodami w powiększaniu wielkości inwestycji były przede wszystkim: brak stałego i spójnego systemu prawnego, niepewna sytuacja społeczno-polityczna, przestarzały system bankowy oraz brak możliwości nabywania ziemi przez cudzoziemców. Sytuacja ta wyraźnie uległa zmianie w drugiej połowie lat 90., co spowodowało, że Polska stała się liderem wśród krajów przyjmujących inwestycje zagraniczne w Europie Środkowowschodniej. Czy jako lider w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest rzeczywiście najlepsza? Co zrobić aby przyciągnąć inwestorów zagranicznych? Dla potrzeb niniejszej publikacji przeprowadzono badanie ankietowe pt. ? ?Atrakcyjność inwestycyjna Polski dla inwestorów zagranicznych? wśród wszystkich firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce. Dało ono odpowiedzi na pytania, dlaczego inwestorzy zagraniczni wybierają Polskę jako miejsce lokowania swojej działalnooci, a także, jakie czynniki są dla nich ważne lub nieważne przy podejmowaniu takiej decyzji. Ponadto, przeprowadzona analiza statystyczna atrakcyjności inwestycyjnej wszystkich krajów Europy Środkowowschodniej na podstawie dostępnych danych makroekonomicznych pokazała, które kraje są najatrakcyjniejsze dla inwestorów zagranicznych, a które muszą jeszcze wiele zrobić, aby dorównać liderom. Polska gospodarka została przeanalizowana pod względem wielu aspektów. Autorka starała się pokazać jej mocne, ale również i słabe strony.
Darmowy fragment publikacji:
Rozdział 2.
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
w krajach Europy Środkowowschodniej
Recenzent: prof. zw. dr hab. Marian Noga
© Copyright do wydania polskiego CeDeWu Sp. z o.o.
Wszel kie prawa za strze żo ne.
Za bro nio ne jest ko pio wa nie, prze twa rza nie i roz po wszech nia nie w ja kim kol wiek ce lu oraz po sta ci
bez pi sem nej zgo dy au to ra i wy daw cy.
Wy daw nic two Ce De Wu oraz au tor do ło ży li wszel kich sta rań, aby tre ści za war te w ni niej szej pu-
bli ka cji by ły kom plet ne i rze tel ne. Nie bio rą jed nak od po wie dzial no ści za ich wy ko rzy sta nie ani
za zwią za ne z tym ewen tu al ne na ru sze nie praw au tor skich oraz za skut ki dzia łań wy ni kłe z wy ko-
rzy sta nia in for ma cji za war tych w książ ce.
Projekt okładki: Agnieszka Natalia Bury
DTP: CeDeWu Sp. z o.o.
Wydanie I papierowe (dodruk), Warszawa 2011
ISBN 978-83-60089-40-8
Wydanie I elektroniczne, Warszawa 2014
ISBN 978-83-7941-024-8 (Rozdział 2)
Wy daw ca: CeDeWu Sp. z o.o.
00-680 Warszawa, ul. Żurawia 47/49
e-mail: cedewu@cedewu.pl
Redakcja wydawnictwa: (4822) 374 90 20 lub 22
Fax: (4822) 827 38 89
Księgarnia Ekonomiczna
00-680 Warszawa, ul. Żurawia 47
Tel.: (4822) 396 15 00...01
Fax: (4822) 827 38 89
Ekonomiczna Księgarnia Internetowa
www.cedewu.pl
www.4books.pl
Made in Poland
Spis treści
Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział 1
Rola inwestycji zagranicznych we współczesnej gospodarce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1. Formy międzynarodowej ekspansji gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2. Ogólna charakterystyka inwestycji zagranicznych – bezpośrednie
inwestycje zagraniczne i inwestycje portfelowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.1. Pojęcie inwestycji i inwestora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.2. Definicje inwestycji zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2.3. Formy prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem
inwestora zagranicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rozdział 2
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w krajach Europy Środkowowschodniej. . . . . 29
2.1. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych lokowaniem kapitału
na świecie i w Europie Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.2. Rozmiary i struktura inwestycji zagranicznych na świecie . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.3. Stan, struktura oraz tendencje zmian bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Europie Środkowowschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.4. Charakterystyka inwestycji zagranicznych w krajach
Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.1. Kraje CEFTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.4.2. Kraje BFTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.4.3. Europejskie kraje Wspólnoty Niepodległych Państw . . . . . . . . . . . . . 77
2.4.4. Pozostałe państwa Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . 87
www.cedewu.pl
3
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
Rozdział 3
Znaczenie i skala bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . . . . . . . 91
3.1. Znaczenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla Polski . . . . . . . . . . . . 91
3.2. Rozmiar i struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . 98
3.2.1. Napływ i stan bezpośrednich inwestycji zagranicznych . . . . . . . . . . . 98
3.2.2. Struktura geograficzna bezpośrednich inwestycji zagranicznych . . . . 105
3.2.3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorach gospodarki . . . . 108
3.2.4. Struktura regionalna (terytorialna) inwestycji zagranicznych
w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3.2.5. Prywatyzacja a kapitał zagraniczny w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Rozdział 4
Warunki i motywy podejmowania działalności przez inwestorów
zagranicznych na polskim rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
4.1. Warunki napływu i działalności kapitału zagranicznego w Polsce . . . . . . . . 117
4.1.1. Ekonomiczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
4.1.2. Społeczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.1.3. Polityczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.1.4. Uwarunkowania prawno-administracyjne bezpośrednich
inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
4.2. Motywy inwestowania oraz bariery utrudniające inwestowanie . . . . . . . . . . 135
4.3. Motywy podejmowania działalności gospodarczej w Polsce . . . . . . . . . . . . . 143
4.3.1. Cel, założenia i metodyka badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
4.3.2. Wyniki badań ankietowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Rozdział 5
Ocena atrakcyjności inwestowania w krajach Europy Środkowowschodniej. . . . 159
5.1. Atrakcyjność krajów Europy Środkowowschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
5.2. Ocena atrakcyjności inwestowania w krajach Europy Środkowowschodniej
– analiza własna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
5.3. Mapa atrakcyjności i ryzyka inwestycyjnego krajów
Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
4
www.cedewu.pl
Spis treści
Rozdział 6
Kierunki działań samorządów lokalnych sprzyjające podnoszeniu
atrakcyjności inwestycyjnej Polski dla inwestorów zagranicznych. . . . . . . . . . . . 193
6.1. Atrakcyjność inwestycyjna województw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
6.2. Oferta województw dla inwestorów zagranicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
6.2.1. Województwo dolnośląskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
6.2.2. Województwo kujawsko-pomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
6.2.3. Województwo lubelskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
6.2.4. Województwo lubuskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
6.2.5. Województwo łódzkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
6.2.6. Województwo małopolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
6.2.7. Województwo mazowieckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
6.2.8. Województwo opolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
6.2.9. Województwo podkarpackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
6.2.10. Województwo podlaskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
6.2.11. Województwo pomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
6.2.12. Województwo śląskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
6.2.13. Województwo świętokrzyskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
6.2.14. Województwo warmińsko-mazurskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
6.2.15. Województwo wielkopolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
6.2.16. Województwo zachodniopomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
6.2.17. Regiony polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
6.3. Polityka regionalna a atrakcyjność województw i podregionów . . . . . . . . . . 217
Zakończenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Aneks
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
www.cedewu.pl
5
Wprowadzenie
„Musimy się starać, bo jesteśmy ostatni”
Ministerstwo Gospodarki i Pracy
„Aspekty konkurencyjności gospodarki Polski”
Jedną z istotniejszych cech współczesnej gospodarki, jaka pojawiła się w ostatnich
latach, jest proces umiędzynarodowienia działalności gospodarczej, polegający na
tworzeniu powiązań przedsiębiorstw lokalnych z firmami zagranicznymi. Powiązania
te mogą przyjmować różne formy, od bardzo prostych, jakim jest na przykład eksport,
do bardzo skomplikowanych. Jednym z najczęściej spotykanych sposobów wejścia na
rynki zagranicznie jest lokowanie na nich działalności gospodarczej przez przedsię-
biorstwo w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są jednym z głównych czynników
sprzyjających globalizacji życia gospodarczego oraz najbardziej widocznym efek-
tem postępującej globalizacji światowej. W latach 90. gospodarki większości kra-
jów Europy Środkowowschodniej przeszły transformację systemową, zliberalizo-
wały przepisy regulujące funkcjonowanie inwestycji zagranicznych, a co za tym
idzie otworzyły się one na rynki międzynarodowe. Otwarcie się granic tych państw,
których rynek był mało nasycony produktami, a siła robocza oraz czynniki produk-
cji bardzo tanie, spowodowało wzmożone zainteresowanie inwestorów zagranicz-
nych Europą Środkowowschodnią. W obszarze tego zainteresowania znalazła się
również Polska, która oferowała inwestorom duży i chłonny rynek, doskonałe po-
łożenie geograficzne zapewniające bliskość rynków wschodnich oraz tanią siłę ro-
boczą. Czynniki te przyciągnęły duże koncerny zachodnie, które lokując swój kapi-
tał liczyły na duże zyski w przyszłości. Jednakże, z punktu widzenia atrakcyjności
dla inwestorów zagranicznych, Polska w pierwszej połowie lat 90. ustępowała
miejsca Czechom i Węgrom. Głównymi przeszkodami w powiększaniu wielkości
inwestycji były przede wszystkim: brak stałego i spójnego systemu prawnego, nie-
pewna sytuacja społeczno-polityczna, przestarzały system bankowy oraz brak moż-
liwości nabywania ziemi przez cudzoziemców. Sytuacja ta wyraźnie uległa zmia-
nie w drugiej połowie lat 90., co spowodowało, że Polska stała się liderem wśród
krajów przyjmujących inwestycje zagraniczne w Europie Środkowowschodniej.
www.cedewu.pl
7
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
W 2000 roku Polska była liderem wśród krajów Europy Środkowowschodniej
w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i ulubieńcem inwestorów zagra-
nicznych. Przyciągała przede wszystkim dużym, 38-milionowym rynkiem i znacznie
szybszym tempem wzrostu gospodarczego niż pozostałych krajów tego regionu. Przez
ostatnie 13 lat do Polski trafiło ponad 60 mld USD w postaci bezpośrednich inwesty-
cji zagranicznych, czyli 1/5 wszystkich inwestycji w Europy Środkowowschodniej. Od
roku 2001 wielkość tego napływu zaczęła zmniejszać się, ponieważ inwestorzy zagra-
niczni częściej zaczęli lokować swój kapitał u „sąsiadów” – w Czechach i na Wę-
grzech. Jednakże w roku 2004 napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do
Polski wyniósł 6,1 mld USD, co pozwoliło Polsce ponownie zająć miejsce lidera wśród
wszystkich krajów Europy Środkowowschodniej pod względem bezpośrednich inwe-
stycji zagranicznych. Taka sytuacja trwa do dziś ...
Dla potrzeb niniejszej publikacji w roku 2004 przeprowadzono badanie ankie-
towe pt. „Atrakcyjność inwestycyjna Polski dla inwestorów zagranicznych” wśród
wszystkich firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce. Dało ono odpowiedzi
na nurtujące pytania, dlaczego inwestorzy zagraniczni wybierają Polskę jako miej-
sce lokowania swojej działalności, a także, jakie czynniki są dla nich ważne lub nie-
ważne przy podejmowaniu takiej decyzji. Ponadto, przeprowadzona analiza staty-
styczna atrakcyjności inwestycyjnej wszystkich krajów Europy Środkowowschod-
niej na podstawie dostępnych danych makroekonomicznych pokazała, które kraje
są najatrakcyjniejsze dla inwestorów zagranicznych, a które muszą jeszcze wiele
zrobić, aby dorównać liderom.
Polska gospodarka została przeanalizowana pod względem wielu aspektów. Au-
torka starała się pokazać jej mocne, ale również i słabe strony. Czy jako lider w przy-
ciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest rzeczywiście najlepsza?
Ocenę tego pozostawia już Autorka Czytelnikowi ...
8
www.cedewu.pl
Rozdział 2
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w krajach
Europy Środkowowschodniej
2.1. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych lokowaniem kapitału
na świecie i w Europie Środkowowschodniej
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne były znane już w średniowieczu i występo-
wały w postaci faktorii zakładanych na obcym terytorium. Jednakże międzynarodowy
przepływ kapitału rozwinął się na szeroką skalę w XIX wieku, w związku z potrzeba-
mi szybko wzrastającej produkcji przemysłowej w krajach Europy Zachodniej59. Prze-
pływ kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych nie następował rów-
nomiernie, zmieniała się zarówno jego wielkość, jak i struktura geograficzna. Do I woj-
ny światowej głównymi eksporterami kapitału były niektóre kraje europejskie i Stany
Zjednoczone. Eksport kapitału w 1913 roku osiągnął 44 mld USD, a największymi in-
westorami była Wielka Brytania (18 mld USD), która inwestowała przede wszystkim
w Kanadzie, Australii, RPA, Indiach i Stanach Zjednoczonych. Innym krajem w grupie
największych inwestorów była Francja, która wyeksportowała 9 mld USD i Niemcy 5,8
mld USD. Oba te kraje w głównej mierze lokowały swój kapitał w krajach europej-
skich, z tym, że Francja ponad 1/4 swego kapitału wyeksportowała do Rosji, a Niemcy
12,8 do Austro-Węgier. Stany Zjednoczone natomiast w 1913 roku zainwestowały
ponad 3,5 mld USD w kraje europejskie60.
Zróżnicowanie wyboru krajów swoich inwestycji zależało głownie od przyczyn
ekonomicznych. Wielka Brytania skupiła swoją uwagę na krajach zamorskich z uwa-
gi na brak dostępu na własnym rynku do artykułów spożywczych i potrzebę eksplo-
atacji surowców dla przemysłu. Z takiego samego powodu, a mianowicie braku su-
rowców oraz artykułów rolnych, Francja oraz Niemcy inwestowały w Europie
Wschodniej.
59 L. Balcerowicz i inni, Międzynarodowe przepływ..., s. 102-103.
60 A.B. Kisiel-Łowczyc, op. cit., s. 128.
www.cedewu.pl
29
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
Po I wojnie światowej ekspansja kapitałowa Europy Zachodniej uległa obniżeniu,
wzrósł natomiast eksport kapitału ze Stanów Zjednoczonych do krajów Europy
Wschodniej. Inwestycje zagraniczne pojawiły się we wszystkich krajach, a skala tego
zjawiska była różna w zależności od państwa i tak na przykład w Albanii czy Bułgarii
był to ułamek tego, co w Czechosłowacji czy Polsce61.
Czas pomiędzy I a II wojną światową spowodował dalsze kurczenie się bezpo-
średnich inwestycji zagranicznych w Europie Środkowej i Wschodniej. Powodem te-
go było to, że w okresie wojennym wiele przedsiębiorstw uległo zniszczeniu i ich na-
prawa, bądź odbudowa wymagała znacznych nakładów finansowych, a w tym okre-
sie środki pieniężne uległy deprecjacji. W okresie wojny w krajach Europy Zachodniej
i Stanach Zjednoczonych bardzo silnie rozwinęła się technika, natomiast kraje Euro-
py Wschodniej, w tym i Polska nie posiadały nowoczesnych fabryk, a jedynie nadmier-
nie eksploatowały posiadane urządzania. Inwestorzy zagraniczni woleli lokować swo-
je kapitały w bankach szwajcarskich i angielskich, a nie inwestować w kraje wschod-
nie, by do minimum ograniczyć ryzyko przed poniesieniem straty62.
Po II wojnie światowej wielkość i struktura inwestycji bezpośrednich ulega kolej-
nym zmianom. Najbardziej popularną formą inwestowania stały się lokaty bezpośred-
nie. Większość lokat kapitałowych zostaje przeniesiona z krajów słabo rozwiniętych
do krajów uprzemysłowionych, które stają się głównymi dostawcami i odbiorcami ka-
pitału. Na te kraje po II wojnie światowej przypada aż 75 ogółu zagranicznych in-
westycji bezpośrednich63. Okres powojenny można podzielić na dwa etapy64. Pierw-
szy etap to lata 1945-1957, wystąpiły wówczas silne restrykcje dotyczące handlu mię-
dzynarodowego oraz międzynarodowych obrotów kapitałowych, a kraje europejskie
były jedynie importerami netto kapitału, ustępując miejsca Stanom Zjednoczonym.
Drugi etap to lata 1958-1968, okres stabilizacji gospodarki światowej i liberalizacji
handlu oraz obrotów kapitałowych. Nastąpił wówczas wzrost ilości firm międzynaro-
dowych eksportujących swoje towary za granicę.
W okresie powojennym pierwsze miejsce pod względem wielkości zrealizowa-
nych inwestycji zagranicznych zajęły Stany Zjednoczone, których udział w zagra-
nicznych lokatach bezpośrednich w świecie wyniósł ponad 60 . W następnych la-
tach udział ten stopniowo malał i w 1984 roku osiągnął poziom 39 na skutek
zwolnienia dynamiki wywozu kapitału z USA od początku lat 60. oraz jednocze-
snego przyspieszania tempa wzrostu inwestycji bezpośrednich za granicą dokony-
61 Z. Dobrosiewicz, Foreign Investment in Eastern Europe, London and New York 1992, s. 20.
62 Z. Landau, J. Tomaszewski, Kapitały obce w Polsce 1918-193. Materiały i dokumenty. Książka i wiedza, War-
szawa 1964, s. 14-16.
63 A.B. Kisiel-Łowczyc, op. cit., s. 128-135.
64 Ibidem.
30
www.cedewu.pl
Pobierz darmowy fragment (pdf)