Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są jednym z głównych czynników sprzyjających globalizacji życia gospodarczego oraz najbardziej widocznym efektem postępującej globalizacji światowej. W latach 90. gospodarki większości krajów Europy Środkowowschodniej przeszły transformację systemową, zliberalizowały przepisy regulujące funkcjonowanie inwestycji zagranicznych, a co za tym idzie otworzyły się one na rynki międzynarodowe. Otwarcie się granic tych państw, których rynek był mało nasycony produktami, a siła robocza oraz czynniki produkcji bardzo tanie, spowodowało wzmożone zainteresowanie inwestorów zagranicznych Europą Środkowowschodnią. W obszarze tego zainteresowania znalazła się również Polska, która oferowała inwestorom duży i chłonny rynek, doskonałe położenie geograficzne zapewniające bliskość rynków wschodnich oraz tanią siłę roboczą. Czynniki te przyciągnęły duże koncerny zachodnie, które lokując swój kapitał liczyły na duże zyski w przyszłości. Jednakże, z punktu widzenia atrakcyjności dla inwestorów zagranicznych, Polska w pierwszej połowie lat 90. ustępowała miejsca Czechom i Węgrom. Głównymi przeszkodami w powiększaniu wielkości inwestycji były przede wszystkim: brak stałego i spójnego systemu prawnego, niepewna sytuacja społeczno-polityczna, przestarzały system bankowy oraz brak możliwości nabywania ziemi przez cudzoziemców. Sytuacja ta wyraźnie uległa zmianie w drugiej połowie lat 90., co spowodowało, że Polska stała się liderem wśród krajów przyjmujących inwestycje zagraniczne w Europie Środkowowschodniej.
Darmowy fragment publikacji:
Rozdział 2.
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
w krajach Europy Środkowowschodniej
Recenzent: prof. zw. dr hab. Marian Noga
© Copyright do wydania polskiego CeDeWu Sp. z o.o.
Wszel kie prawa za strze żo ne.
Za bro nio ne jest ko pio wa nie, prze twa rza nie i roz po wszech nia nie w ja kim kol wiek ce lu oraz po sta ci
bez pi sem nej zgo dy au to ra i wy daw cy.
Wy daw nic two Ce De Wu oraz au tor do ło ży li wszel kich sta rań, aby tre ści za war te w ni niej szej pu-
bli ka cji by ły kom plet ne i rze tel ne. Nie bio rą jed nak od po wie dzial no ści za ich wy ko rzy sta nie ani
za zwią za ne z tym ewen tu al ne na ru sze nie praw au tor skich oraz za skut ki dzia łań wy ni kłe z wy ko-
rzy sta nia in for ma cji za war tych w książ ce.
Projekt okładki: Agnieszka Natalia Bury
DTP: CeDeWu Sp. z o.o.
Wydanie I papierowe (dodruk), Warszawa 2011
ISBN 978-83-60089-40-8
Wydanie I elektroniczne, Warszawa 2014
ISBN 978-83-7941-024-8 (Rozdział 2)
Wy daw ca: CeDeWu Sp. z o.o.
00-680 Warszawa, ul. Żurawia 47/49
e-mail: cedewu@cedewu.pl
Redakcja wydawnictwa: (4822) 374 90 20 lub 22
Fax: (4822) 827 38 89
Księgarnia Ekonomiczna
00-680 Warszawa, ul. Żurawia 47
Tel.: (4822) 396 15 00...01
Fax: (4822) 827 38 89
Ekonomiczna Księgarnia Internetowa
www.cedewu.pl
www.4books.pl
Made in Poland
Spis treści
Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział 1
Rola inwestycji zagranicznych we współczesnej gospodarce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1. Formy międzynarodowej ekspansji gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2. Ogólna charakterystyka inwestycji zagranicznych – bezpośrednie
inwestycje zagraniczne i inwestycje portfelowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.1. Pojęcie inwestycji i inwestora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2.2. Definicje inwestycji zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2.3. Formy prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem
inwestora zagranicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rozdział 2
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w krajach Europy Środkowowschodniej. . . . . 29
2.1. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych lokowaniem kapitału
na świecie i w Europie Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.2. Rozmiary i struktura inwestycji zagranicznych na świecie . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.3. Stan, struktura oraz tendencje zmian bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Europie Środkowowschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
2.4. Charakterystyka inwestycji zagranicznych w krajach
Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4.1. Kraje CEFTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.4.2. Kraje BFTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.4.3. Europejskie kraje Wspólnoty Niepodległych Państw . . . . . . . . . . . . . 77
2.4.4. Pozostałe państwa Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . 87
www.cedewu.pl
3
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
Rozdział 3
Znaczenie i skala bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . . . . . . . 91
3.1. Znaczenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla Polski . . . . . . . . . . . . 91
3.2. Rozmiar i struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . 98
3.2.1. Napływ i stan bezpośrednich inwestycji zagranicznych . . . . . . . . . . . 98
3.2.2. Struktura geograficzna bezpośrednich inwestycji zagranicznych . . . . 105
3.2.3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorach gospodarki . . . . 108
3.2.4. Struktura regionalna (terytorialna) inwestycji zagranicznych
w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3.2.5. Prywatyzacja a kapitał zagraniczny w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Rozdział 4
Warunki i motywy podejmowania działalności przez inwestorów
zagranicznych na polskim rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
4.1. Warunki napływu i działalności kapitału zagranicznego w Polsce . . . . . . . . 117
4.1.1. Ekonomiczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
4.1.2. Społeczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.1.3. Polityczne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.1.4. Uwarunkowania prawno-administracyjne bezpośrednich
inwestycji zagranicznych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
4.2. Motywy inwestowania oraz bariery utrudniające inwestowanie . . . . . . . . . . 135
4.3. Motywy podejmowania działalności gospodarczej w Polsce . . . . . . . . . . . . . 143
4.3.1. Cel, założenia i metodyka badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
4.3.2. Wyniki badań ankietowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Rozdział 5
Ocena atrakcyjności inwestowania w krajach Europy Środkowowschodniej. . . . 159
5.1. Atrakcyjność krajów Europy Środkowowschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
5.2. Ocena atrakcyjności inwestowania w krajach Europy Środkowowschodniej
– analiza własna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
5.3. Mapa atrakcyjności i ryzyka inwestycyjnego krajów
Europy Środkowowschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
4
www.cedewu.pl
Spis treści
Rozdział 6
Kierunki działań samorządów lokalnych sprzyjające podnoszeniu
atrakcyjności inwestycyjnej Polski dla inwestorów zagranicznych. . . . . . . . . . . . 193
6.1. Atrakcyjność inwestycyjna województw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
6.2. Oferta województw dla inwestorów zagranicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
6.2.1. Województwo dolnośląskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
6.2.2. Województwo kujawsko-pomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
6.2.3. Województwo lubelskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
6.2.4. Województwo lubuskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
6.2.5. Województwo łódzkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
6.2.6. Województwo małopolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
6.2.7. Województwo mazowieckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
6.2.8. Województwo opolskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
6.2.9. Województwo podkarpackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
6.2.10. Województwo podlaskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
6.2.11. Województwo pomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
6.2.12. Województwo śląskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
6.2.13. Województwo świętokrzyskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
6.2.14. Województwo warmińsko-mazurskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
6.2.15. Województwo wielkopolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
6.2.16. Województwo zachodniopomorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
6.2.17. Regiony polskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
6.3. Polityka regionalna a atrakcyjność województw i podregionów . . . . . . . . . . 217
Zakończenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Aneks
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
www.cedewu.pl
5
Wprowadzenie
„Musimy się starać, bo jesteśmy ostatni”
Ministerstwo Gospodarki i Pracy
„Aspekty konkurencyjności gospodarki Polski”
Jedną z istotniejszych cech współczesnej gospodarki, jaka pojawiła się w ostatnich
latach, jest proces umiędzynarodowienia działalności gospodarczej, polegający na
tworzeniu powiązań przedsiębiorstw lokalnych z firmami zagranicznymi. Powiązania
te mogą przyjmować różne formy, od bardzo prostych, jakim jest na przykład eksport,
do bardzo skomplikowanych. Jednym z najczęściej spotykanych sposobów wejścia na
rynki zagranicznie jest lokowanie na nich działalności gospodarczej przez przedsię-
biorstwo w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są jednym z głównych czynników
sprzyjających globalizacji życia gospodarczego oraz najbardziej widocznym efek-
tem postępującej globalizacji światowej. W latach 90. gospodarki większości kra-
jów Europy Środkowowschodniej przeszły transformację systemową, zliberalizo-
wały przepisy regulujące funkcjonowanie inwestycji zagranicznych, a co za tym
idzie otworzyły się one na rynki międzynarodowe. Otwarcie się granic tych państw,
których rynek był mało nasycony produktami, a siła robocza oraz czynniki produk-
cji bardzo tanie, spowodowało wzmożone zainteresowanie inwestorów zagranicz-
nych Europą Środkowowschodnią. W obszarze tego zainteresowania znalazła się
również Polska, która oferowała inwestorom duży i chłonny rynek, doskonałe po-
łożenie geograficzne zapewniające bliskość rynków wschodnich oraz tanią siłę ro-
boczą. Czynniki te przyciągnęły duże koncerny zachodnie, które lokując swój kapi-
tał liczyły na duże zyski w przyszłości. Jednakże, z punktu widzenia atrakcyjności
dla inwestorów zagranicznych, Polska w pierwszej połowie lat 90. ustępowała
miejsca Czechom i Węgrom. Głównymi przeszkodami w powiększaniu wielkości
inwestycji były przede wszystkim: brak stałego i spójnego systemu prawnego, nie-
pewna sytuacja społeczno-polityczna, przestarzały system bankowy oraz brak moż-
liwości nabywania ziemi przez cudzoziemców. Sytuacja ta wyraźnie uległa zmia-
nie w drugiej połowie lat 90., co spowodowało, że Polska stała się liderem wśród
krajów przyjmujących inwestycje zagraniczne w Europie Środkowowschodniej.
www.cedewu.pl
7
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
W 2000 roku Polska była liderem wśród krajów Europy Środkowowschodniej
w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i ulubieńcem inwestorów zagra-
nicznych. Przyciągała przede wszystkim dużym, 38-milionowym rynkiem i znacznie
szybszym tempem wzrostu gospodarczego niż pozostałych krajów tego regionu. Przez
ostatnie 13 lat do Polski trafiło ponad 60 mld USD w postaci bezpośrednich inwesty-
cji zagranicznych, czyli 1/5 wszystkich inwestycji w Europy Środkowowschodniej. Od
roku 2001 wielkość tego napływu zaczęła zmniejszać się, ponieważ inwestorzy zagra-
niczni częściej zaczęli lokować swój kapitał u „sąsiadów” – w Czechach i na Wę-
grzech. Jednakże w roku 2004 napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do
Polski wyniósł 6,1 mld USD, co pozwoliło Polsce ponownie zająć miejsce lidera wśród
wszystkich krajów Europy Środkowowschodniej pod względem bezpośrednich inwe-
stycji zagranicznych. Taka sytuacja trwa do dziś ...
Dla potrzeb niniejszej publikacji w roku 2004 przeprowadzono badanie ankie-
towe pt. „Atrakcyjność inwestycyjna Polski dla inwestorów zagranicznych” wśród
wszystkich firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce. Dało ono odpowiedzi
na nurtujące pytania, dlaczego inwestorzy zagraniczni wybierają Polskę jako miej-
sce lokowania swojej działalności, a także, jakie czynniki są dla nich ważne lub nie-
ważne przy podejmowaniu takiej decyzji. Ponadto, przeprowadzona analiza staty-
styczna atrakcyjności inwestycyjnej wszystkich krajów Europy Środkowowschod-
niej na podstawie dostępnych danych makroekonomicznych pokazała, które kraje
są najatrakcyjniejsze dla inwestorów zagranicznych, a które muszą jeszcze wiele
zrobić, aby dorównać liderom.
Polska gospodarka została przeanalizowana pod względem wielu aspektów. Au-
torka starała się pokazać jej mocne, ale również i słabe strony. Czy jako lider w przy-
ciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest rzeczywiście najlepsza?
Ocenę tego pozostawia już Autorka Czytelnikowi ...
8
www.cedewu.pl
Rozdział 2
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w krajach
Europy Środkowowschodniej
2.1. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych lokowaniem kapitału
na świecie i w Europie Środkowowschodniej
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne były znane już w średniowieczu i występo-
wały w postaci faktorii zakładanych na obcym terytorium. Jednakże międzynarodowy
przepływ kapitału rozwinął się na szeroką skalę w XIX wieku, w związku z potrzeba-
mi szybko wzrastającej produkcji przemysłowej w krajach Europy Zachodniej59. Prze-
pływ kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych nie następował rów-
nomiernie, zmieniała się zarówno jego wielkość, jak i struktura geograficzna. Do I woj-
ny światowej głównymi eksporterami kapitału były niektóre kraje europejskie i Stany
Zjednoczone. Eksport kapitału w 1913 roku osiągnął 44 mld USD, a największymi in-
westorami była Wielka Brytania (18 mld USD), która inwestowała przede wszystkim
w Kanadzie, Australii, RPA, Indiach i Stanach Zjednoczonych. Innym krajem w grupie
największych inwestorów była Francja, która wyeksportowała 9 mld USD i Niemcy 5,8
mld USD. Oba te kraje w głównej mierze lokowały swój kapitał w krajach europej-
skich, z tym, że Francja ponad 1/4 swego kapitału wyeksportowała do Rosji, a Niemcy
12,8 do Austro-Węgier. Stany Zjednoczone natomiast w 1913 roku zainwestowały
ponad 3,5 mld USD w kraje europejskie60.
Zróżnicowanie wyboru krajów swoich inwestycji zależało głownie od przyczyn
ekonomicznych. Wielka Brytania skupiła swoją uwagę na krajach zamorskich z uwa-
gi na brak dostępu na własnym rynku do artykułów spożywczych i potrzebę eksplo-
atacji surowców dla przemysłu. Z takiego samego powodu, a mianowicie braku su-
rowców oraz artykułów rolnych, Francja oraz Niemcy inwestowały w Europie
Wschodniej.
59 L. Balcerowicz i inni, Międzynarodowe przepływ..., s. 102-103.
60 A.B. Kisiel-Łowczyc, op. cit., s. 128.
www.cedewu.pl
29
Magdalena Stawicka – Atrakcyjność inwestycyjna Polski...
Po I wojnie światowej ekspansja kapitałowa Europy Zachodniej uległa obniżeniu,
wzrósł natomiast eksport kapitału ze Stanów Zjednoczonych do krajów Europy
Wschodniej. Inwestycje zagraniczne pojawiły się we wszystkich krajach, a skala tego
zjawiska była różna w zależności od państwa i tak na przykład w Albanii czy Bułgarii
był to ułamek tego, co w Czechosłowacji czy Polsce61.
Czas pomiędzy I a II wojną światową spowodował dalsze kurczenie się bezpo-
średnich inwestycji zagranicznych w Europie Środkowej i Wschodniej. Powodem te-
go było to, że w okresie wojennym wiele przedsiębiorstw uległo zniszczeniu i ich na-
prawa, bądź odbudowa wymagała znacznych nakładów finansowych, a w tym okre-
sie środki pieniężne uległy deprecjacji. W okresie wojny w krajach Europy Zachodniej
i Stanach Zjednoczonych bardzo silnie rozwinęła się technika, natomiast kraje Euro-
py Wschodniej, w tym i Polska nie posiadały nowoczesnych fabryk, a jedynie nadmier-
nie eksploatowały posiadane urządzania. Inwestorzy zagraniczni woleli lokować swo-
je kapitały w bankach szwajcarskich i angielskich, a nie inwestować w kraje wschod-
nie, by do minimum ograniczyć ryzyko przed poniesieniem straty62.
Po II wojnie światowej wielkość i struktura inwestycji bezpośrednich ulega kolej-
nym zmianom. Najbardziej popularną formą inwestowania stały się lokaty bezpośred-
nie. Większość lokat kapitałowych zostaje przeniesiona z krajów słabo rozwiniętych
do krajów uprzemysłowionych, które stają się głównymi dostawcami i odbiorcami ka-
pitału. Na te kraje po II wojnie światowej przypada aż 75 ogółu zagranicznych in-
westycji bezpośrednich63. Okres powojenny można podzielić na dwa etapy64. Pierw-
szy etap to lata 1945-1957, wystąpiły wówczas silne restrykcje dotyczące handlu mię-
dzynarodowego oraz międzynarodowych obrotów kapitałowych, a kraje europejskie
były jedynie importerami netto kapitału, ustępując miejsca Stanom Zjednoczonym.
Drugi etap to lata 1958-1968, okres stabilizacji gospodarki światowej i liberalizacji
handlu oraz obrotów kapitałowych. Nastąpił wówczas wzrost ilości firm międzynaro-
dowych eksportujących swoje towary za granicę.
W okresie powojennym pierwsze miejsce pod względem wielkości zrealizowa-
nych inwestycji zagranicznych zajęły Stany Zjednoczone, których udział w zagra-
nicznych lokatach bezpośrednich w świecie wyniósł ponad 60 . W następnych la-
tach udział ten stopniowo malał i w 1984 roku osiągnął poziom 39 na skutek
zwolnienia dynamiki wywozu kapitału z USA od początku lat 60. oraz jednocze-
snego przyspieszania tempa wzrostu inwestycji bezpośrednich za granicą dokony-
61 Z. Dobrosiewicz, Foreign Investment in Eastern Europe, London and New York 1992, s. 20.
62 Z. Landau, J. Tomaszewski, Kapitały obce w Polsce 1918-193. Materiały i dokumenty. Książka i wiedza, War-
szawa 1964, s. 14-16.
63 A.B. Kisiel-Łowczyc, op. cit., s. 128-135.
64 Ibidem.
30
www.cedewu.pl
Pobierz darmowy fragment (pdf)
