Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00054 005244 13081131 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Sakralny Kraków. Kompletny przewodnik od A do Z - ebook/pdf
Sakralny Kraków. Kompletny przewodnik od A do Z - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron: 452
Wydawca: Dom Wydawniczy Rafael Język publikacji: polski
ISBN: 978-8-3756-9719-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> przewodniki >> przewodniki turystyczne po polsce
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Sanktuaria, kościoły, słynące łaskami obrazy i figury, święci, patroni, relikwie, nabożeństwa, szlaki pielgrzymkowe.

Kraków już pół tysiąca lat temu został nazwany przez legata papieskiego Rzymem Północy. To prawdziwa duchowa perła Polski. Miasto dziesiątek kościołów, słynących łaskami cudownych wizerunków, zastępu świętych i cennych relikwii. To też miasto papieskie, a od niedawna światowe centrum kultu Miłosierdzia Bożego. Do Krakowa nie można tylko przyjechać tam warto pielgrzymować.

Zapraszamy na pielgrzymkę do cudownego, mistycznego miasta. Po raz pierwszy czytelnicy otrzymują tak kompletną, bogato ilustrowaną publikację o sakralnym Krakowie, która łączy w sobie cechy leksykonu i przewodnika. Po raz pierwszy przygotowano tak wyczerpujące i jednocześnie praktyczne opracowanie dla tych, którzy chcą wędrować po tym mieście, szukając duchowych odniesień. Po raz pierwszy ukazuje się przewodnik, który tak szczegółowo i z tak jednoznacznie religijnej perspektywy odsłania duchowe skarby, jakie przez tysiąc lat dał Bóg mieszkańcom Krakowa i pielgrzymom, który tam przyjadą. Wszystkich zachęcamy do ich odkrycia!

Publikacja niezbędna dla przyjeżdżających do Krakowa z duchową intencją i dla wszystkich mieszkańców, którzy mają szczęście wypraszać dla siebie łaski w Rzymie Północy na co dzień.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

H e n r y k B e j d a , M a ł g o r z a t a i M i e c z y s ł a w P a b i s o w i e SAKRALNY KRAKÓW Korekta Marek Chadziński Marcin Byrski Agata Pindel-Witek Projekt okładki Łukasz Kosek Skład Łukasz Sobczyk Fotografie na okładce Monika Galicka/EastNews Damian Klamka/EastNews Monkpress/EastNews Franciszek Mróz Wikimedia Commons Jarosław Zych ISBN 978-83-7569-719-3 © 2016 Dom Wydawniczy RAFAEL ul. Dąbrowskiego 16, 30-532 Kraków tel./fax: 12 411 14 52 e-mail: rafael@rafael.pl www.rafael.pl H e n r y k B e j d a , M a ł g o r z a t a i M i e c z y s ł a w P a b i s o w i e SAKRALNY KRAKÓW od A do Z KOMPLETNY PRZEWODNIK W s t ę p 5 WSTĘP NAKARM KRAKOWEM SWĄ DUSZĘ Cracovia totius Poloniae urbs celeberrima atque amplissima..., czyli „Kraków, miasto całej Polski najsławniejsze i najświetniejsze” – napisał w 1619 r. na miedziorycie z widokiem Krakowa jego autor – szwajcarski rysownik Matthäns Merian Starszy. Zaledwie 10 lat wcześniej królewski Kraków przestał być stolicą Polski. Siedzibą króla i władz została Warsza- wa, ale pozostały splendor, sława i chwała Krakowa jako najpiękniejszego miasta w Polsce i jednego z najświetniejszych w całej Europie i na świe- cie. I tak jest aż do dziś. Kraków szczyci się swoim rynkiem, siedzibą królów –  Wawelem, zabytkowymi kamienicami, ale prawdziwą perłą w koronie tego miasta są miejsca święte. Pod względem kościołów i klasztorów, konkurować z Krakowem może bowiem jedynie sam Rzym. Kraków to również mia- sto niezwykłych ludzi – świętych, błogosławionych i sług Bożych, a także pracujących na chwałę Bożą artystów. Ulice tego grodu przemierzali, żyli tu lub przez jakiś czas mieszkali, modlili się i posługiwali: św. Faustyna Kowalska, św. Brat Albert, św. Maksymilian Kolbe, św. Jadwiga Królowa, św. Stanisław Kazimierczyk i wielu, wielu innych „arcymistrzów” miłości Boga i bliźniego. Nadmienić trzeba, że królewski gród nad Wisłą był również umiło- wanym miastem, urodzonego w pobliskich Wadowicach, Karola Wojty- ły – św. Jana Pawła II. To właśnie w Krakowie przyszły papież pracował i  studiował, pełnił posługę kapłana, duszpasterza akademickiego oraz arcypasterza. Karol Wojtyła znał i  kochał każdą krakowską świątynię, 6 „każdy kamień i każda cegła” w tym mieście była mu droga. To właśnie stąd wyruszył do Rzymu, by już tam pozostać jako następca św. Piotra. Wracał tu jednak potem podczas pielgrzymek. Często. Bardzo często. Zapraszamy Cię zatem, drogi Czytelniku, do wyruszenia wraz z nami na wędrówkę po królewskim i „papieskim” Krakowie – po krakowskich świątyniach i  miejscach kultu. I  jeszcze jedna uwaga. Przewodnik ten napisaliśmy głównie z myślą o ludziach wierzących i „poszukujących”. Skoncentrowaliśmy się w nim zatem przede wszystkim na tym, co naj- ważniejsze – na sakraliach, otoczonych czcią miejscach, relikwiach, ła- skami słynących obrazach, a także na świętych związanych z Krakowem. Gorąco pragniemy bowiem, żebyś zwiedzając nasze ukochane miasto, zaspokoił przede wszystkim głód swojej duszy. Poznaj lepiej Kraków, nakarm nim swą duszę, a jesteśmy przekona- ni, że żegnając ów prastary królewski gród nad Wisłą, westchniesz jak opuszczający swoją Ojczyznę św.  Jan Paweł II: „Żal odjeżdżać!”. My mamy to szczęście, że nie musimy... Autorzy Sakralny kraków 55 BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU – FRANCISZKANIE Przy ul. Franciszkańskiej, na- przeciw budynku krakow- skiej kurii biskupiej, znajduje się klasztor Franciszkanów i  bazylika św. Franciszka.  SZCZYPTA HISTORII Pierwotny kościół francisz- kański, wzniesiony w tym miejscu w XIII w., posadowiony był na pla- nie krzyża łacińskiego. Świątynia została wybudowana dzięki ofia- rom wiernych, ale jako dobroczyń- ca szczególnie w jej historii zapisał się książę Bolesław Wstydliwy. Kil- kakrotnie na skutek napadów i po- żarów kościół przebudowywano. Było to ulubione miejsce modlitwy ks. kard. Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II. Franciszkanie Zakon został założony w  XIII  w.  we Włoszech przez św.  Franciszka z  Asyżu. Uzyskał on zatwierdzenie reguły życia Bra- ci Mniejszych: w 1209 r. ustne – od papieża Innocentego III, a w 1223 r. pisemne –  od papieża Honoriu- sza III. Reguła zakonników polega na życiu według Ewangelii. Do Polski franciszkanie dotar- li około 1234 r. i założyli pierwszy klasztor we Wrocławiu. Do Krako- wa zakonnicy przybyli najprawdo- podobniej trzy lata później.  SŁÓWKO O PATRONIE Święty Franciszek z Asyżu (1181 lub 1182-1226) urodził się w Asyżu we Włoszech. Syn bogatego kupca BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 56 nie musiał troszczyć się o byt. Kochał dworskie biesiady, lekkie życie i ma- rzył o  rycerskiej sławie. W  czasie, gdy żył Franciszek, toczyła się wojna między Asyżem a sąsiednią Perugią. Młodzieniec nie chciał bezczynnie siedzieć w  domu i  czekać na roz- strzygnięcie konfliktu. Wyruszył do walki, ale niedoświadczony w wojo- waniu szybko dostał się do niewoli. Po kilkunastu miesiącach siedzenia w  zimnym, ciemnym i  wilgotnym lochu został zwolniony z  więzienia i wrócił do Asyżu, gdzie poddał się rekonwalescencji. Niedługo jednak przebywał w domu. Kiedy tylko się wykurował, znowu wyruszył na wo- jenną wyprawę. Pewnej nocy, gdy Franciszek nie mógł zasnąć, dręczyło go dziw- ne uczucie. Miał wrażenie, że błą- dzi. Zaczął więc modlić się i wów- czas usłyszał nieznany głos: „Franciszku, komu lepiej słu- żyć: panu czy słudze?” –  padło pytanie. Młodzieniec odpowie- dział bez chwili zastanowienia: „To oczywiste, że panu”. Gdy głos zapytał: „Dlaczego więc podążasz za sługą, a nie za panem?”, Franci- szek nie znalazł już tak szybko od- powiedzi. Rzekł: „Panie, co chcesz, abym uczynił?”. „Wróć do Asy- żu. Tam zostanie ci objawione, co masz począć” – usłyszał. Młodzieniec zrezygnował z  udziału w  wojnie i  wrócił do domu. Od tego wydarzenia wie- lu odwróciło się od Franciszka, który zrezygnował z  towarzystwa kompanów, już nie pociągało go bogactwo i  zabawa. Szukał nowej drogi w życiu. Wybrał się więc do grobu św. Piotra w Rzymie. W cza- sie wędrówki rozdał wszystkie pie- niądze, a nawet zamienił się ubra- niem z  napotkanym żebrakiem. Punktem zwrotnym w  jego życiu było jednak spotkanie z  trędo- watym. Kiedy zobaczył chorego – w pierwszym odruchu – ominął go. Po chwili jednak zrozumiał, że to także jego bliźni. Zawrócił więc i ucałował trędowatego. Chory bar- dzo się zdziwił, a z jego oczu po- płynęły łzy. Niedługo potem Fran- ciszek usłyszał trzykrotnie słowa Jezusa, który ożył na krzyżu w ko- ściele San Damiano: „Franciszku, czy nie widzisz, że mój dom jest w ruinie? Idź i napraw go dla mnie”. Potraktował je bardzo dosłownie i zaczął odbudowywać świątynię. Piotr Bernardone zamknął go w  domowym więzieniu. Matka nie mogła patrzeć na to, jak cierpi jej syn, i wypuściła go na wolność. Wówczas pan Bernardone oddał Franciszka pod sąd. Młodzieniec, wezwany przez niego do zwrotu pie- niędzy, powiedział, że odda wszyst- ko, co ma. Zrzucił z  siebie odzież i podając ją zdziwionemu ojcu, po- wiedział, że od tego momentu ma tylko jednego Ojca w Niebie. Wzru- szony biskup okrył nagiego Fran- ciszka własnym płaszczem. Franciszek stał się nędzarzem. Ubrał się w  lichy kaftan i  prze- wiązał go sznurem znalezionym na ulicy. Szybko znaleźli się tacy, Sakralny kraków którzy poszli za jego przykładem. Pierwszym domem rodzącego się zakonu był maleńki kościółek po- święcony Matce Bożej Królowej Aniołów, zwany Porcjunkulą. Po pewnym czasie –  kiedy wspólnota braci mniejszych rozro- sła się – Franciszek postanowił na- pisać dla niej regułę. Zanim jednak przystąpił do pracy, odbył 40-dnio- wy post, a potem udał się do pu- stelni i  tam napisał regułę, która w  każdym szczególe była zgodna z Ewangelią. Jak mówi podanie, gotowy tekst powierzył jednemu z braci, ale ten zgubił dokument. Święty Fran- ciszek cudownie odtworzył tekst z pamięci. Zanim jednak to się sta- ło, długo pościł i  modlił się. Re- guła została oficjalnie zatwierdzo- na przez papieża Honoriusza  III i nazywa się ją „Drugą Regułą” lub „Regułą zatwierdzoną”. Któregoś dnia Franciszek udał się do pustelni na Alwernię. Tam objawił mu się Chrystus pod po- stacią serafina. Powiedział mu, że otrzyma łaskę, o  którą od dawna błagał – będzie w sposób szczegól- ny uczestniczył w  męce Pana Je- zusa. Gdy widzenie się skończyło, Franciszek zauważył na swym ciele krew wypływającą z ran w tych sa- mych miejscach, w których krwa- wiło ciało Pana Jezusa przybite- go do krzyża. Biedaczyna chciał zachować stygmaty w  tajemnicy. Zakrywał rany kawałkiem mate- riału, a  jego twarz nie zdradzała 57 cierpienia, którego doznawał przez dwa lata życia. Jesienią 1226 r. cierpiącego Franciszka przewieziono do Por- cjunkuli. Zmarł 3 października. Do grobu Biedaczyny przybywały nie- przebrane tłumy wiernych. Wielu, modląc się za jego wstawiennic- twem, doznawało cudów. Już dwa lata po śmierci Franciszka papież Grzegorz IX oficjalnie ogłosił go świętym.  WĘDRUJĄC PO ŚWIĄTYNI Do kościoła Franciszkanów prowadzą dwa wejścia: od ul. Brac- kiej i od Plant. Wchodząc tym dru- gim, na jednej z  ławek po lewej stronie znajdziemy tabliczkę, któ- ra informuje o tym, że w tej świą- tyni, w tym miejscu, często modlił się św. Jan Paweł II, kiedy mieszkał w Krakowie. Idąc w kierunku ołtarza głów- nego, mijamy pochodzące z  dru- giej połowy XVII w.  posągi pię- ciu wielkich świętych: Bazylego Wielkiego, Benedykta z  Nursji, Augustyna, Dominika i  Francisz- ka z  Asyżu. Figury są umieszczo- ne wysoko i aby je zobaczyć, trzeba zadrzeć głowę. W  nawie głównej znajdują się cztery barokowe ołtarze boczne. Dwa ołtarze (św. Maksymiliana Marii Kolbego i Serca Bożego) po- chodzą z  pokarmelitańskiego ko- ścioła Świętych Michała i  Józefa, a  dwa (Matki Bożej Nieustającej BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 58 Pomocy i  św. Józefa) zostały wy- konane najprawdopodobniej we- dług projektu Franciszka Placidiego w połowie XVIII w. Dwa neogotyc- kie ołtarze boczne (koniec XIX w.) znajdują się w transepcie: św. Anto- niego i Matki Bożej Niepokalanej. W  prezbiterium umieszczo- no obraz św. Franciszka w chwale niebieskiej, w  otoczeniu świętych franciszkańskich autorstwa Ge- bharda Flatza (trzecie ćwierćwie- cze XIX w.). Po obu stronach ołtarza znaj- dują się witraże wykonane według projektu Stanisława Wyspiańskie- go. Po lewej stronie na witrażu przedstawiona jest bł. Salomea, po prawej św.  Franciszek. Pozostałe witraże w  tej części świątyni na- wiązują do żywiołów ognia i wody. Na ścianach po obu stronach prezbiterium wiszą wielkoforma- towe obrazy Władysława Rossow- skiego: Zatwierdzenie Reguły przez Honoriusza III w 1223 r. oraz Przy- bycie franciszkanów do Polski. W  prezbiterium podziwiać można polichromię wykonaną w  dużej mierze przez Stanisława Wyspiańskiego. Ściany prezbite- rium, transeptu i  początku nawy głównej zostały pokryte dekoracją w  pastelowych kolorach. Składa- ją się na nią zwiewne i  pełne po- etyckiego uroku: lilie, maki, bratki, dziewanny, niezapominajki, mle- cze, nasturcje, słoneczniki i  inne Sakralny kraków polskie kwiaty. Artysta wzorował się na swoim zielniku, długo przez niego tworzonym i  będącym źró- dłem artystycznego natchnienia w  wielu dziełach. Te różnorodne motywy Wyspiański zgrupował w  pasach i  rozgraniczył taśmami o  rysunku geometrycznym. Tym samym podkreślił architekturę wnętrza kościoła. W  przedniej części prezbite- rium, między oknami, przedsta- wił malowidła figuratywne. Z  pra- wej strony znajduje się Matka Boża z  Dzieciątkiem –  w  krakowskim stroju ludowym, zwana „Królową- -wieśniaczką polską” w trakcie koro- nacji; Miłosierdzie (Caritas) – uoso- bienie boskiej miłości – dwie dziew- czynki w uścisku wśród irysów; z le- wej strony: Upadek zbuntowanych aniołów oraz Święty Michał Archa- nioł, symbolizujący walkę ze złem. 59 W  tylnej części prezbiterium, po obu stronach, artysta przed- stawił wspaniałą galerię szesnastu polskich orłów piastowskich, co w czasach zaborów miało szczegól- ne znaczenie. Sklepienie w bladoszafirowym kolorze pokrywają setki złotych gwiazd. Niektóre z  nich to po- większone płatki śniegu. Wzdłuż żeber widzimy koronkę i  pasek franciszkański. Stojąc na środku świątyni i pa- trząc do tyłu w kierunku chóru, nie sposób nie zauważyć największego dzieła witrażowego Stanisława Wy- spiańskiego –  wyobrażenia Boga Ojca, Stworzyciela świata. Kaplica Męki Pańskiej Po lewej stronie świątyni znaj- duje się duża kaplica Męki Pańskiej. Umieszczono w  niej 14 olejnych obrazów przedstawiających stacje Męki Pańskiej, które wykonał Jó- zef Mehoffer w  latach 1933-1946. Artysta połączył scenerię Jerozoli- my z elementami krakowskimi, np. w  stacji IV Spotkania Pana Jezusa z Matką umieścił słynne krakowskie gołębie. Sam Chrystus odziany jest „w krótką, nędzną tunikę nie osła- niając zmaltretowanych, obrzmia- łych nóg”. W  obrazach po prawej stronie kaplicy (od I  stacji Skaza- nie na śmierć do VII  stacji Drugi upadek) widoczne są efekty świa- tła słonecznego Jerozolimy. W sta- cjach końcowych, w miarę narasta- nia dramatu Golgoty, koloryt kra- jobrazu staje się coraz zimniejszy, BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 60 pojawiają się akcenty krwawej czerwieni. W XI stacji Przybicie do krzyża ogniste błyskawice przeszy- wają ciemne niebo. Za najciekaw- szy obraz cyklu uchodzi stacja XII Śmierć na krzyżu. Zamiast łotrów Ukrzyżowanemu towarzyszą zastę- py anielskie, a blask ich świec roz- świetla postaci pod krzyżem i drogę do domu Ojca. Twarz Ojca widzimy zresztą na następnym obrazie uka- zującym stację XIII Zdjęcie z krzy- ża. Ostatnia stacja XIV Złożenie do grobu wywołuje skojarzenia z  wy- stawioną obok, przed ołtarzem ka- plicy, kopią Całunu Turyńskiego. Ołtarz główny w  kaplicy, po- chodzący z  XVIII w., wykonany jest z  czarnego marmuru. W  ołta- rzu znajduje się figura Pana Jezusa Ubiczowanego (z  drugiej połowy XVII w.). U jego stóp umieszczono naturalnej wielkości kopię Całunu Turyńskiego. Trafiła ona do kra- kowskiego kościoła Franciszkanów 19 marca 2003 r. Ówczesny gwar- dian klasztoru i  kustosz bazyliki o. Marek Augustyn OFM Conv ode- brał ją poświęconą z rąk Ojca Świę- tego Jana Pawła II w Watykanie. W kaplicy Męki Pańskiej – po jej prawej stronie – znajduje się re- likwiarz z  doczesnymi szczątkami bł.  Anieli Salawy (patrz: LUDZIE BOGA). Kaplica bł. Salomei Także po lewej stronie świąty- ni, bliżej prezbiterium, znajduje się kaplica bł.  Salomei. Wybudo- wano ją w  XV w.  dla cechu cieśli i murarzy. Imię bł. Salomei nosi od XVII w. W 1630 r. złożono w niej bowiem doczesne szczątki błogo- sławionej (patrz: LUDZIE BOGA), siostry Bolesława Wstydliwego, pierwszej polskiej klaryski (wcze- śniej przechowywano je w  chórze klasztornym za wielkim ołtarzem – dziś miejsce to upamiętnia spe- cjalna tablica). W  kaplicy znajduje się ołtarz z  marmuru i  alabastru z  posągiem księcia Bolesława Wstydliwego i jego matki, księżnej Grzymisławy, wraz z obrazem wyobrażającym wi- zję bł. Salomei. W niszy obok ołtarza umieszczono kamienną urnę z kość- mi księcia Bolesława Wstydliwego. Kaplica Matki Bożej Bolesnej Po prawej stronie świątyni znaj- duje się natomiast kaplica Mat- ki Bożej Bolesnej. Została ona Sakralny kraków przerobiona z północnego skrzydła klasztornych krużganków. Jej po- lichromia, której autorami są Piotr Niziński i  bratanek Jana Matejki – Stefan Matejko, pochodzi z koń- ca XIX w. W kaplicy tej znajduje się cudowny obraz Matki Bożej zwa- nej Smętną Dobrodziejką Krako- wa (patrz: ŁASKAMI SŁYNĄCE). Umieszczony został w  dobudowa- nym znacznie później ołtarzu z czar- nego marmuru, przeniesionym tu z kościoła pokarmelitańskiego. Nad obrazem, w  zwieńczeniu ołtarza znajduje się mały obraz Ve- raikon (Chusta Weroniki, czyli od- bita twarz Chrystusa cierpiącego w koronie cierniowej) z XVII w. Krużganki Odwiedzając kościół Franciszka- nów, warto wejść także na krużganki (znajdują się na prawo od głównego wejścia). Powstały one w  pierwszej połowie XV w. To właśnie przez nie przechodziły procesje eucharystycz- ne. Do dziś podziwiać tam można niezwykłą galerię biskupów kra- kowskich. Legenda mówi, że wiąże się ona z  kanonizacją św.  Stanisła- wa Szczepanowskiego, która mia- ła miejsce w bazylice św. Franciszka w Asyżu (1253 r.). Posłowie polscy, biorący udział w  uroczystościach, zobowiązali się, że każdy nowy bi- skup ordynariusz krakowski będzie posyłał do bazyliki w Asyżu, na pa- miątkę tej kanonizacji, swój portret i 100 sztuk złota. Umowa ta jednak została z czasem zmieniona – w za- mian za srebrną, trzyłokciową figurę 61 św.  Franciszka krakowski konwent franciszkański przejmował prawo do owych portretów. Początkowo portrety bisku- pów malowano metodą fresko- wą, jeden obok drugiego, na po- lach arkad krużganków. Zaczyna- ły się od bp. Rachelina, a kończyły na kard.  Fryderyku Jagiellończyku (1488-1503). Dawniej było ich 34, do dziś zachowało się tylko 13. Jednolitość stylu tych portre- tów świadczy, że malował je ten sam, nieznany artysta z XV w. Prawdziwą galerię biskupów krakowskich tworzą jednak por- trety malowane na deskach – więk- sza część wizerunków znajduje się we wschodnim ramieniu krużgan- ków. Portrety malowane w ten spo- sób umieszczono w ramieniu połu- dniowym i zachodnim oraz w ka- plicy Włoskiej. Wszystkie portrety malowa- ne na deskach lub płótnie najczę- ściej, choć nie zawsze, fundowa- ne były po śmierci biskupa przez krewnych, przyjaciół, następców lub egzekutorów testamentu. Woj- ny i pożary spowodowały uszczer- bek w tej niezwykłej kolekcji. Dziś jest w  niej 31 portretów. Wędru- jąc krużgankami, warto także zo- baczyć dwa XV-wieczne freski: Stygmatyzacja św.  Franciszka oraz Tłocznia mistyczna.  ŁASKAMI SŁYNĄCE Cudowny obraz Matki Bo- zwanej Smętną żej Bolesnej, BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 62 Dobrodziejką Krakowa, jest cen- nym skarbem świątyni. Niezwykle piękny, malowany na desce, nazna- czony głębokim smutkiem i  bo- leścią wizerunek Maryi pochodzi z przełomu XV i XVI w. Jego au- torstwo przypisuje się Mistrzowi Jerzemu, twórcy wielu innych póź- nogotyckich dzieł lub komuś z jego szkoły. Czy to prawda – nie wiado- mo, bowiem obraz – w przeciwień- stwie do innych dzieł Mistrza Je- rzego – nie jest podpisany. Obraz cudownie ocalał pod- czas dwóch pożarów, które w  la- tach 1655 i 1850 doszczętnie spu- stoszyły kościół i klasztor. Spłonęły wówczas umieszczone na ścianach kaplicy obrazy i stopiły się srebrne tabliczki, będące świadectwem do- znanych łask. Maryjny wizerunek od wieków słynął w całej Polsce cudami i łaska- mi. Dzięki temu ogromnemu, żywe- mu kultowi obraz został uroczyście koronowany koroną papieską. Aktu tego –  w  obecności ponad 40 tys. wiernych –  dokonał 20 września 1908 r. ks. kard. Jan Puzyna.  LUDZIE BOGA Błogosławiona Aniela Salawa (1881-1922) była tercjarką francisz- kańską. Pochodziła z  podkrakow- skiej wsi Siepraw. Ukończyła za- ledwie dwie klasy szkoły elemen- tarnej. Kiedy miała 16 lat, rozpo- częła pracę jako pomoc domowa w Krakowie. W 1899 r. wstąpiła do Stowarzyszenia Sług Katolickich św.  Zyty, które miało na celu ochronę służących i  opiekę nad bezbronnymi dziewczętami. My- ślała o wstąpieniu do klasztoru, ale spowiednik odradził jej ten krok. Wówczas za cel swego życia przyję- ła rolę służącej. Złożyła także ślub dozgonnej czystości. Każdy dzień rozpoczynała od modlitwy, naj- częściej w kościele Franciszkanów w kaplicy Męki Pańskiej, gdzie czę- sto odprawiała drogę krzyżową. 12 maja 1912 r. rozpoczę- ła nowicjat w  Trzecim Zakonie św. Franciszka. W czasie pierwszej wojny światowej Aniela została w Krakowie. Służyła w szpitalach, pomagając rannym żołnierzom, chorym dzieciom i jeńcom wojen- nym. Całą pensję rozdawała cho- rym i biednym. Jesienią 1916 r. została nie- godziwie zwolniona ze służby. Sakralny kraków Przeżyła ten trudny czas tylko dzię- ki pomocy koleżanek służących. W 1918 r. wynajęła przy ul. Radzi- wiłłowskiej 20 zawilgocony i zim- ny pokój w  suterenie, bez podło- gi. Po około dwóch latach przesta- ła chodzić. Pomagały jej siostry ze Stowarzyszenia św.  Zyty, kongre- gacja Trzeciego Zakonu św.  Fran- ciszka, a także po sąsiedzku – jezu- ici oraz redemptoryści. W  marcu 1922 r. stan jej zdrowia pogorszył się na tyle, że przewieziono ją do szpitala św. Zyty przy ul. Mikołaj- skiej 20, gdzie zmarła. Anielę Salawę pochowano na cmentarzu Rakowickim. Od tego momentu do „swojej świętej” za- częły zwracać się jej byłe koleżanki, potem różni ludzie. 13 maja 1949 r. odbyła się ekshumacja szczątków Anieli Salawy i  przeniesienie ich do kaplicy Męki Pańskiej w bazyli- ce św. Franciszka, gdzie spoczywają do dziś. 13 sierpnia 1991 r. na kra- kowskim rynku Jan Paweł II ogło- sił Anielę Salawę błogosławioną. Powiedział wówczas m.in.: „Jest to dla mnie ogromna radość, że mo- głem dzisiaj w  Krakowie wynieść do chwały błogosławionych Anielę Salawę. Ile razy modliłem się przy jej relikwiach, jak głęboko zapadły mi w  pamięć te [jej] słowa: «Pa- nie! Żyję, bo każesz, umrę, kiedy chcesz, zbaw mnie, bo możesz»”. Błogosławiona Salomea (1212- 1268) –  córka księcia krakowsko- -sandomierskiego Leszka Białe- go i  księżnej Grzymisławy, siostra 63 księcia Bolesława V Wstydliwego, żona księcia węgierskiego Kolo- mana. Wychowywała się na dwo- rze królewskim u rodziców przy- szłego męża, którego poślubi- ła w wieku 13 lat. Z Kolomanem przeżyła w dziewictwie 12 lat. Po jego śmierci (zginął w bitwie z Ta- tarami w 1241 r.), wróciła do Pol- ski i w 1245 r. wstąpiła do Zako- nu świętej Klary. Sprowadziła kla- ryski z Pragi Czeskiej i utworzyła w  Polsce pierwszą ich wspólno- tę w  Sandomierzu. Później sio- stry przeniosły się do Zawicho- stu, a następnie do Grodziska koło Skały, w  okolicy Krakowa. Salo- mea troszczyła się o siostry i oko- liczną ludność, wspomagała rada- mi swego brata, zakładała szpita- le, a nawet założyła miasto Skałę. Przede wszystkim oddawała się jednak życiu pokutnemu. Salomea zmarła 17 listopada 1268 r., a jej ciało przeniesiono do Krakowa i  pochowano w  kościele św. Franciszka. Papież Klemens X beatyfikował klaryskę w 1673 r. W krakowskim klasztorze Fran- ciszkanów przebywał bł.  Jakub Strepa (ok. 1340-1409). Był on ar- cybiskupem halicko-lwowskim. Za- angażowany był w  chrystianizację Rusi. Słynął ze skromnego, poboż- nego życia. Zmarł w opinii święto- ści we Lwowie. W 1790 r. został włą- czony do grona błogosławionych. Z  krakowską świątynią fran- także ciszkańską związany jest BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 64 bł.  Rafał Chyliński (1694-1741). Pochodzący z  Poznańskiego fran- ciszkanin pracował w  Krakowie, opiekując się niepełnosprawnymi, ubogimi i  chorymi. Jego posta- wa, umartwianie się, post i pokora przyciągały rzesze wiernych do ko- ścioła. Był ich spowiednikiem i ka- znodzieją. Jego świętość spowo- dowała, że już w 1761 r. wszczęto proces informacyjny. Niestety, woj- ny i rozbiory nie pozwoliły go do- kończyć. Dopiero papież Pius  XII wydał dekret o  heroiczności cnót o. Rafała Chylińskiego (1949 r.). Beatyfikacji dokonał Jan Paweł II w Warszawie 9 czerwca 1991 r. Do franciszkanów lubił przy- chodzić na modlitwę, pochodzą- cy z Podkarpacia, św. Józef Seba- stian Pelczar (1842-1924) – biskup przemyski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, założyciel Zgro- madzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (sióstr sercanek). Biskup Pelczar był członkiem Fran- ciszkańskiego Zakonu Świeckich (FZŚ). Jego wrażliwość na potrze- by społeczne pogłębiła formacja w  tym zakonie. Związany z  fran- ciszkanami z  Prowincji św.  Anto- niego i bł. Jakuba Strzemię, miesz- kał w krakowskim klasztorze, kie- dy był zatrudniony na Uniwersyte- cie Jagiellońskim. W bazylice Fran- ciszkanów codziennie odprawiał Mszę św. przed obrazem Matki Bo- lesnej oraz spowiadał. Został beatyfikowany 2 czerw- r., a  kanonizowany ca 1991 18 maja 2003 r. przez Ojca Święte- go Jana Pawła II. ludzi Wymieniając związa- nych z  kościołem Franciszkanów w  Krakowie, trzeba powiedzieć także o  św. Maksymilianie Marii Kolbem (1894-1941). Maksymi- lian po raz pierwszy przyjechał do Krakowa w 1912 r. Pobyt ten trwał jednak krótko, ponieważ jeszcze w  tym samym roku wyjechał do Rzymu. Na papieskich uniwersy- tetach Gregorianum i Seraphicum ukończył studia filozoficzne i teo- logiczne z  dwoma doktoratami. W Rzymie otrzymał też święcenia kapłańskie. Po powrocie do Polski pracował w  krakowskim seminarium fran- ciszkańskim, wykładając historię Kościoła i  filozofię. Również tutaj zainicjował wydawanie miesięcz- nika „Rycerz Niepokalanej”. Znana jest historia, która opowiada o tym, że Maksymilian nie miał pieniędzy na wydanie pierwszego numeru czasopisma. Modlił się o nie i otrzy- mał je – ktoś wyliczoną sumę poło- żył na ołtarzu Matki Bożej. Maksymilian założył Niepo- kalanów. W  przeddzień wybuchu drugiej wojny światowej był to naj- większy klasztor na świecie z  700 zakonnikami i  kandydatami. Od 1930 roku o. Maksymilian przeby- wał w Japonii, dokąd udał się wraz z  czterema współbraćmi. W  Na- gasaki założył drugi Niepokala- nów, w 1931 r. otworzył nowicjat, a w 1936 r. małe seminarium. Sakralny kraków Po powrocie do Polski założył w Niepokalanowie własną radiosta- cję, a zamierzał utworzyć telewizję. Wraz z  okupacją hitlerowską nadeszła likwidacja Niepokalano- wa. Niemcy aresztowali i  uwięzi- li franciszkanów w  obozie w  Am- tlitz, a później w Ostrzeszowie. Oj- ciec Maksymilian został zwolniony w  święto Niepokalanej –  8 grud- nia 1939 r. i wrócił do Niepokala- nowa. 17 lutego 1941 r. został po- wtórnie aresztowany i osadzony na Pawiaku. 28 maja przewieziono go do obozu koncentracyjnego Au- schwitz, gdzie dostał pasiak i numer 16670. W  niewoli o. Maksymilian wykazywał postawę kapłana o nie- wzruszonej wierze, krzepiąc innych więźniów modlitwą i śpiewem. Pod koniec lipca 1941 r., po ucieczce jednego z więźniów z bloku o. Kol- bego, Niemcy wytypowali co dzie- siątego więźnia na śmierć głodową; wśród nich Franciszka Gajownicz- ka, ojca rodziny. Wówczas zgłosił się za niego o. Maksymilian. Więź- niowie wtrąceni do celi śmierci, pod duchową opieką Kolbego, trwali w  modlitwie. Najdłużej, przyzwy- czajony do głodu, sam o. Maksymi- lian – ponad dwa tygodnie bez chle- ba i wody. Zniecierpliwieni esesma- ni 14 sierpnia 1941 r. uśmiercili go zastrzykiem fenolu. Niemcy spalili jego ciało w krematorium. Ojciec Maksymilian Maria Kolbe został beatyfikowany jako wyznawca przez papieża Pawła VI 17 października 1971 r. w  Rzy- mie. Kanonizowany został jako 65 męczennik 10 października 1982 r. przez Jana Pawła II. W  bazylice św.  Franciszka z  Asyżu w  Krakowie znajduje się ołtarz św.  Maksymiliana w  nawie głównej po prawej stronie, a  przy wejściu do klasztoru tabliczka upa- miętniająca jego kapłańską posługę w tym miejscu w latach 1919-1922. Męczennicy z  Peru: o. Zbi- gniew Strzałkowski i  o. Michał Tomaszek –  franciszkanie, którzy należeli do krakowskiej francisz- kańskiej Prowincji św.  Antoniego i  bł. Jakuba Strzemię, zostali za- mordowani w andyjskim Pariaco- to przez terrorystów z  lewackiego Świetlistego Szlaku. Wieść o  mę- czeńskiej śmierci franciszkanów szybko obiegła świat i  dotarła do Ojczyzny. 5 grudnia 2015 r. zostali oni beatyfikowani wraz z włoskim księdzem Alessandro Dordim.  A TO CIEKAWE Z  kościołem Franciszkanów w  Krakowie związany jest książę Bolesław Wstydliwy (1226-1279), jego główny fundator. W świątyni spoczywają jego doczesne szcząt- ki (w kamiennej urnie za kratą, po prawej stronie ołtarza, w  kaplicy bł.  Salomei). Bolesław Wstydliwy to książę sandomierski i  krakow- ski. Był synem księcia Leszka Białe- go i księżniczki łuckiej Grzymisła- wy. Nadano mu przydomek „Wsty- dliwy”, gdyż wraz ze swą małżonką, św. Kingą, złożył ślub czystości. ◆ BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 66 Przy lewym wyjściu z  kaplicy pod chórem organowym – pomię- dzy stacjami drogi krzyżowej: We- ronika ociera twarz Panu Jezuso- wi i Pan Jezus upada po raz drugi – stoi konfesjonał, w którym często spowiadał Karol Wojtyła. Przed obrazami drogi krzyżo- wej autorstwa Mehoffera bardzo często modlił się ks.  kard. Karol Wojtyła. To była jego ulubiona kra- kowska droga krzyżowa. ◆ ◆ Przed relikwiami Anieli Salawy modlił się często „Książę Niezłom- ny” – ks. kard. Adam Stefan Sapie- ha. Książę kardynał prosił służącą o  pomoc w  sprawie beatyfikacji królowej (Jadwigi)! ◆ W XVII i XVIII w. – na mocy przywileju królewskiego –  przed ◆ obliczem Smętnej Dobrodziejki ułaskawiano, wyznaczonych przez działające przy klasztorze Arcy- bractwo Męki Pańskiej, skazanych na śmierć więźniów. Garnęli się jednak do Smętnej Matki nie tylko więźniowie, tłumnie przybywali tu, i nadal przybywają, przede wszyst- kim mieszkańcy Krakowa i  kra- kowscy żacy. Arcybractwo Męki Pańskiej opiekowało się więźniami i  ska- zanymi, posiadało też związane z tą posługą przywileje. Było jedy- nym stowarzyszeniem, które miało w  Wielki Czwartek przywilej wy- kupywania z  więzienia dłużników oraz występowania do władz miej- skich lub do króla o ułaskawienie jednego ze skazanych na śmierć. Członkowie arcybractwa udawali się w  Wielki Czwartek z  kościoła Franciszkanów, ul. Bracką, w  kie- runku Rynku Głównego. Schodzi- li do podziemi ratusza, w których mieściło się więzienie. Tam wyku- pywali dłużników oraz uwalnia- li jednego więźnia skazanego na śmierć, który do końca życia pozo- stawał pod opieką bractwa, stając się jego członkiem. ◆ Do Arcybractwa Męki Pań- skiej należeli ludzie cieszący się ogólnym szacunkiem, w tym gro- nie byli biskupi, kardynałowie oraz królowie –  Zygmunt III Waza, Władysław  IV, Jan Kazimierz i Jan III Sobieski. ◆ Sakralny kraków W  kościele Franciszkanów w 1289 r. ukrywał się przed Henry- kiem IV Probusem książę Włady- sław Łokietek. Dzięki pomocy za- konników uciekł on w przebraniu z miasta. W  refektarzu klasztornym Franciszkanów –  jak podają kro- nikarze –  spotykała się królowa Jadwiga ze swoim ukochanym Wilhelmem. ◆ ◆ W 1386 r. w kościele Francisz- kanów przyjął sakrament chrztu świętego król Władysław Jagiełło.  SPECJALNE WSPÓLNOTY Arcybractwo Męki Pańskiej (zwane Arcybractwem Dobrej Śmierci) powstało pod koniec XVI w. Jego siedzibą została kapli- ca Męki Pańskiej znajdująca się przy bazylice św. Franciszka z Asyżu. W 1597 r. papież Klemens VIII zatwierdził bractwo, nadając mu liczne odpusty. W 1605 r. uzyska- ło ono status arcybractwa. Od- działywanie tego stowarzyszenia było tak duże, że podobne brac- twa powstały przy prawie 30 in- nych klasztorach franciszkańskich w Polsce. Do obowiązków brackich nale- żał m.in. udział w  piątkowym na- bożeństwie połączonym z biczowa- niem. Członkowie bractwa zacho- wywali anonimowość, publicznie pokazywali się w specjalnych, czar- nych tunikach, na których nosili 67 długie kaptury, zasłaniające twarz, z wyciętymi otworami na oczy. Członkowie arcybractwa uczestniczyli w  tzw. Procesji Je- rozolimskiej, czyli nabożeństwie upamiętniającym odnalezienie krzyża Chrystusa przez św. Helenę. Mieli swoje oryginalne nabożeń- stwo Piętnastu Stopni Męki Pań- skiej. Przez długie lata odprawia- no je we wszystkie piątki roku. Od 1975 r. nabożeństwo sprawowane jest tylko w piątki Wielkiego Postu, a jego tekst przystosowano do re- form II Soboru Watykańskiego. zaczyna Nabożeństwo się o  godz. 9.00 wystawieniem Naj- świętszego Sakramentu oraz cało- dzienną adoracją w  kaplicy Męki Pańskiej, o godz. 16.30 sprawowa- na jest Msza św. O godz. 17.00 na krużgankach klasztornych bracia rozpoczynają Procesję Jerozolimską do kaplicy Męki Pańskiej. Po dojściu do kapli- cy zatrzymują się na środku, przed tzw. Latarnią, ozdobioną cztere- ma obrazami przedstawiającymi modlitwę Pana Jezusa w Ogrójcu, Matkę Bożą Bolesną, św. Weronikę i Pana Jezusa na krzyżu. Tam od- prawiane jest nabożeństwo Pięt- nastu Stopni Męki Pańskiej, któ- re polega na rozważaniu piętnastu scen („stopni”) związanych z męką Chrystusa. Bracia śpiewają refren: Me- mento homo mori –  „Pamiętaj człowiecze na śmierć, a  za grze- chy pokutuj”. Twarze mają zakry- te spiczastymi kapturami. Brat, BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 68 członkowie będący najdłużej w  arcybractwie, niesie krzyż. Dwaj najstarsi wie- kiem arcybractwa niosą umieszczone na drewnia- nych drzewcach czaszki mężczy- zny i kobiety. W czasie śpiewania psalmów pokutnych uczestnicy nabożeństwa klęczą, a bracia leżą krzyżem. Po odśpiewaniu Gorz- kich żali i kazaniu pasyjnym nabo- żeństwo kończy się ucałowaniem relikwii Krzyża Świętego, a bracia wracają krużgankami w  procesji do zakrystii. Bractwo Matki Bożej Bole- snej –  w  1892 r., w  kaplicy Mat- ki Bożej Bolesnej, dokonano uro- czystej, oficjalnej erekcji Bractwa Siedmiu Boleści Najświętszej Ma- ryi Panny, które przetrwało do dziś pod nazwą Bractwo Matki Bożej Bolesnej. Od powstania bractwa wstąpiło do niego ponad 24,5 tys. mężczyzn i  kobiet, a  w  księgach znajdujemy m.in. nazwiska: mat- ki św. Maksymiliana Kolbe – Ma- rianny Kolbe i  bł. Anieli Salawy. Znakiem wyróżniającym człon- ków bractwa od innych wspólnot, ruchów i stowarzyszeń są czerwo- ne szarfy z wizerunkiem Bolesnej Matki –  Smętnej Dobrodziejki Krakowa. Przyjęcie nowych sług i  służebnic bractwa odbywa się w trzecie niedziele marca, czerw- ca, września i  grudnia –  po uro- czystych dróżkach Matki Bożej Bolesnej, celebrowanych bezpo- średnio po Mszy św. o godz. 16.30. Chór Cecyliański został założo- ny w 1923 r. Obecnie jest to chór mę- ski. Można go posłuchać w bazylice podczas niedzielnych Mszy  św.  lub na specjalnych koncertach. Brał udział w  wielu ważnych uroczy- stościach, m.in.: sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego (1927), 400-lecia urodzin ks.  Piotra Skargi (1936), 25-lecia śmierci br. Alberta (Adama Chmielowskiego) oraz po- witania relikwii św. Andrzeja Bobo- li (1938). Chór uczestniczył także w  pogrzebie Jacka Malczewskie- go (1929) oraz śpiewał w  pierwszą rocznicę śmierci Karola Szymanow- skiego (1938). Trzeci Zakon Świętego Fran- ciszka –  w  1221 r. św.  Franciszek z  Asyżu założył zakon dla ludzi świeckich, pragnących żyć ducho- wością franciszkańską. Do tego zakonu należeli ludzie wszyst- kich stanów: chłopi, mieszczanie, szlachta, rycerze i władcy, a także kapłani diecezjalni, biskupi, kar- dynałowie i  papieże. Franciszkań- ski Zakon Świeckich jest stowarzy- szeniem, którego członkowie żyją w  świecie i  uczestniczą w  duchu zakonu franciszkańskiego.  TYLKO TU Dróżki ku czci Matki Bożej Bo- lesnej: marzec – 3. niedziela, godz. 17.15; czerwiec –  3. niedziela, godz. 17.15; wrzesień – 3. niedzie- la, godz. 17.15; grudzień – 3. nie- dziela, godz. 17.15. Sakralny kraków 69  OREMUS Msze św. w niedziele i uroczystości: 6.30 (w kaplicy Matki Bożej), 8.00, 9.30, 11.00, 12.00 (z udzia- łem Chóru Cecyliańskiego), 15.30 (w  języku włoskim w  nie- dziele w  kaplicy Matki Bożej), 16.30, 19.00. Msze św. w dni powszednie: 6.00 (w  kaplicy Matki Bo- żej), 7.00 (w kaplicy Matki Bożej), 8.00 (w kaplicy Matki Bożej), 9.00 (w  kaplicy Matki Bożej), 16.30, 18.00, 19.00 (w lipcu i sierpniu nie ma Mszy o godz. 8.00). Droga krzyżowa: w okresie Wielkiego Postu co- dziennie (z  wyjątkiem piątków i  niedziel), ok.  17.05 (po Mszy św. o 16.30).  W SIECI www.franciszkanska.pl  ADRES Klasztor i bazylika Franciszkanów św. Franciszka z Asyżu pl. Wszystkich Świętych 5 31-004 Kraków tel.: 12 422 53 76, fax: 12 422 53 76, e-mail: bazylika@franciszkanska.pl Nabożeństwo Męki Pań- skiej z  uczestnictwem Arcybrac- twa Męki Pańskiej: piątki Wiel- kiego Postu – ok. 17.05 (po Mszy św. o 16.30). Franciszkański Zakon Świec- niedziela miesiąca, kich: Msza św. – godz. 16.30. 2. Rycerstwo Niepokalanej (MI): 14. dnia każdego miesiąca, Msza św. – godz. 16.30. Arcybractwo Męki Pańskiej – Bractwo Matki Bożej Bole- snej: 3. niedziela miesiąca, Msza św. – godz. 16.30. Każdego 9. dnia miesiąca o godz. 16.30 modlitwa o kanoni- zację bł. Anieli Salawy. BAZYLIKA ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU 454 Spis treści Wstęp ........................................................................................................... 5 Królewska katedra na Wawelu pw. św. Stanisława BM i św. Wacława ................................................ 7 Bazylika Mariacka – kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny ................................. 27 Sanktuarium Bożego Miłosierdzia .......................................................... 44 Kaplica klasztorna pw. św. Józefa ....................................................... 44 Bazylika Bożego Miłosierdzia ............................................................. 49 Bazylika św. Franciszka z Asyżu – Franciszkanie ................................... 55 Bazylika pw. Świętej Trójcy – Dominikanie ............................................ 70 Bazylika pw. św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika – Paulini „Na Skałce” ................................................... 86 Bazylika Bożego Ciała i klasztor Kanoników Regularnych Laterańskich............................. 95 Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa – Jezuici .............................. 107 Bazylika pPw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny – Sanktuarium Matki Bożej Piaskowej – Karmelici „Na Piasku” ..... 118 Sanktuarium Krzyża Świętego – kościół pw. Matki Bożej Wniebowziętej i św. Wacława w Krakowie-Mogile – Cystersi ........................................................... 125 Bazylika św. Floriana .................................................................................. 132 Kolegiata Uniwersytecka św. Anny .......................................................... 137 Sanktuarium św. Jana Pawła II .................................................................. 152 Sanktuarium św. Kazimierza Królewicza ............................................... – Franciszkanie (Reformaci) ............................................................... 159 Sanktuarium „Ecce Homo” św. Brata Alberta – Albertynki ................ 168 Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy – Redemptoryści ........ 173 Kościół św. Józefa – Bernardynki ............................................................. 179 Kościół św. Marka Ewangelisty ................................................................. 185 Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła ............................................ 195 Kościół pw. św. Bernardyna ze Sieny – Sanktuarium św. Szymona z Lipnicy – Bernardyni ...................... 205 Kościół św. Barbary – Jezuici .................................................................... 218 Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny – Kapucyni ......... 228 Kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej – Dominikanki „Na Gródku” ........ 235 Kościół pw. św. Tomasza Apostoła – Duchaczki .................................... 242 Kościół pw. św. Andrzeja – Klaryski ........................................................ 248 Kościół pw. św. Krzyża ............................................................................... 252 Kościół pw. św. Mikołaja ............................................................................ 257 Sakralny kraków s p i s t r e ś c i 455 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – Prezentki ...... 261 Kościół pw. Przemienienia Pańskiego – Pijarzy ..................................... 266 Kościół pw. św. Wojciecha ......................................................................... 269 Kościół pw. św. Idziego – kościół filialny Dominikanów ...................... 272 Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – Szarytki ...................... 277 Kościół pw. św. Wincentego à Paulo – Sanktuarium Pana Jezusa Milatyńskiego i Matki Bożej z Lourdes – Misjonarze ............................................... 282 Kościół pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła – Misjonarze .................. 286 Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej – Augustianie i Augustianki................................................................ 290 Kościół pw. Trójcy Świętej – Bonifratrzy ................................................. 299 Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – Sercanki ..................... 306 Kościół pw. Niepokalanego Serca Maryi – Felicjanki ............................ 313 Kościół pw. św. Franciszka Salezego – Wizytki ...................................... 318 Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – Karmelici Bosi ................................................................................... 322 Kościół pw. św. Teresy i św. Jana od Krzyża – Karmelitanki Bose ....... 329 Kościół pw. Opieki św. Józefa – Karmelitanki Bose ............................... 333 Kościół św. Stanisława Kostki i św. Jana Bosko – Salezjanie ................. 336 Kościół rektoralny Salezjanów pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych ........................................ 345 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Augustyna – Norbertanki ......... 347 Kościół pw. Najświętszego Salwatora ....................................................... 357 Kaplica pw. św. Małgorzaty (i Judyty) ................................................ 359 Kaplica pw. bł. Bronisławy .................................................................. 361 Kościół pw. św. Józefa ................................................................................. 363 Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – Sanktuarium Matki Błogosławionego Macierzyństwa – Sercanie ............................................................................................... 367 Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (Arka Pana) ......................... 371 Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła – Benedyktyni Tynieccy ...................................................................... 376 Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – Kameduli na Srebrnej Górze ........................................................... 383 Inne kościoły i miejsca kultu w Krakowie ............................................... 388 Sanktuaria archidiecezji krakowskiej ....................................................... 407 Sakralne szlaki............................................................................................. 431 Bibliografia (wybór) ................................................................................... 436 Opracowanie ............................................................................................... 451 Fotografie ..................................................................................................... 452
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Sakralny Kraków. Kompletny przewodnik od A do Z
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
39,90 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: