Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00279 005005 14828307 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Śmierć samobójcza - ebook/pdf
Śmierć samobójcza - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 240
Wydawca: Impuls Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7850-058-2 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> podręczniki
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

 

Praca poświęcona jest wielopłaszczyznowej analizie listów pożegnalnych osób, które popełniły samobójstwo. [...] jest oryginalnym i wartościowym źródłem wiedzy na temat okoliczności i decyzji samobójczej. Oparta na solidnej podbudowie teoretycznej i wzbogacona obszernym materiałem faktograficznym, może stanowić nieocenione źródło zarówno dla dalszych analiz empirycznych, jak i wiedzy niezbędnej do diagnozy grup wysokiego ryzyka zachowań suicydalnych, tzn. dzieci, młodzieży i osób dorosłych.

Z recenzji dr hab. prof. WŚ Ireny Pospiszyl



W pierwszej części niniejszej książki podjęliśmy problem śmierci człowieka analizowany z punktu widzenia kryminalistyki, w drugiej zaś części zajęliśmy się próbą rekonstrukcji sytuacji poprzedzającej zamach samobójczy. W tym celu analizie poddajemy autentyczne zapisy listów samobójców, a także materiał uzupełniający zgromadzony w poszczególnych postępowaniach, czyli wypowiedzi rodziny zmarłego, znajomych czy nauczycieli. Na pierwszym etapie rozważań przeplatają się niejako naturalnie różne wątki, ponieważ równocześnie odwołujemy się do przykładów dotyczących zarówno zabójstw, jak i samobójstw. Jest to zabieg z góry zamierzony, a przemawiają za nim trzy ważne cele, które sobie stawiamy. Pierwszym z nich jest chęć ukazania rozległej problematyki procedur kryminalistycznych; adresujemy te informacje do policjantów, prawników, antropologów, pasjonatów kryminalistyki. Drugim celem jest chęć ukazania, jak trudno jednoznacznie orzekać o przyczynie śmierci, balansując między zbrodnią zabójstwa a popełnieniem samobójstwa. Mimo że areną naszego zainteresowania jest śmierć samobójcza, to nie sposób oddzielić tych dwóch nurtów rozważań. To właśnie omówienie zagadnień procedur i metodyki kryminalistyki ma na celu ukazanie Czytelnikom, jak wiele trudności przysparza zweryfikowanie wątpliwości, czy przyczyną śmierci człowieka była zbrodnia zabójstwa, czy raczej samobójstwo. Trzecim celem jest chęć przekazania bogatego materiału poglądowego poświęconego praktyce kryminalistycznej, który zdecydowanie rozrasta się wówczas, gdy ukazujemy zdarzenia wynikające z działania zbrodniczego i samounicestwienia. Pierwsza część opracowania ma na celu wprowadzenie Czytelnika w złożoną materię okoliczności śmierci samobójczej. Opracowanie pierwszej części monografii utrzymane zostało w charakterze informacyjnym, porządkującym terminologię, a także poglądowym, aby jednocześnie stanowiło swoistą podbudowę jakościowej analizy poszczególnych historii śmierci samobójczych. Analiza jakościowa i rekonstrukcja zdarzeń poprzedzających samobójczą śmierć człowieka stała się głównym zamierzeniem badawczym w drugiej części opracowania.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

LESZEK BEDNARSKI ARKADIUSZ URBANEK samobójcza – perspektywa kryminalistyczna i pedagogiczna © Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012 Recenzenci: prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek dr hab., prof. WŚ Irena Pospiszyl Redakcja wydawnicza: Radosław Doboszewski Projekt okładki: Ewa Beniak-Haremska Opracowanie typograficzne: Andrzej Augustyński Wydanie publikacji zostało dofinansowane przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego ISBN 978-83-7850-058-2 Oficyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel.: (12) 422-41-80, fax: (12) 422-59-47 www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2012 L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Spis treści 9 Wstęp Część I statystyczna zjawiska 17 Samobójstwo jako śmierć gwałtowna – analiza 27 Niejednoznaczne okoliczności śmierci gwałtownej człowieka ślady kryminalistyczne Ślady daktyloskopijne Ślady mechanoskopijne Ślady użycia broni palnej Ślady traseologiczne stóp i pojazdów Ślady biologiczne Klasyfikacja śladów kryminalistycznych Wykorzystywanie termoskopii i termografii w kryminalistyce Mikroślady 31 Źródła i środki dowodowe w kryminalistyce – 37 37 44 47 50 54 56 58 58 60 61 W poszukiwaniu dowodów, czyli kryminalistyczne 61 63 69 Podstawowa terminologia kryminalistyki Procedura oględzin jako droga do wyjaśnienia okoliczności Cele i zadania oględzin jako procedury kryminalistycznej Ślady fonoskopijne Ślady osmologiczne aspekty czynności oględzinowych śmierci L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 6 śmierci człowieka 75 Poszukiwanie śladów wyjaśniających okoliczności śmierci 78 Penetracja miejsca jako procedura poszukiwania śladów 79 Oględziny zwłok jako źródło informacji o okolicznościach 80 Oględziny podłoża 82 Oględziny w pomieszczeniach i na wolnej przestrzeni 86 Oględziny miejsca ujawnienia zwłok w przypadku powieszenia 92 Oględziny obrażeń na zwłokach 104 111 Próby identyfikacji zwłok z wykorzystaniem opisu odzieży 112 Sposoby dokumentowania procedur oględzin miejsca i zwłok Identyfikacja zwłok z uwzględnieniem indywidualnych cech charakterystycznych Część II rekonstrukcyjnych 117 Metodologiczne założenia prowadzonych badań 117 120 124 Perspektywy badań jakościowych nad zachowaniami Cele i problemy badań zawarte w hermeneutycznej analizie Zastosowanie metody kategoryzowania przynależności do analizy treści listów suicydalnymi tekstów 127 Klasyfikacja tematyczna listów pożegnalnych samobójców 127 129 132 134 135 138 170 Obszary semantyczne w eksploracji treści listu pożegnalnego Badania nad listem pożegnalnym jako tekstem wypowiedzi Metodyczne aspekty prowadzenia analizy tematycznej Klasyfikacja tematyczna listów pożegnalnych stanowiących zgromadzony materiał źródłowy Listy pożegnalne o charakterze informacyjnym Listy pożegnalne o charakterze testamentalnym Agresywne i prowokacyjne treści w listach pożegnalnych listów pożegnalnych Spis treściL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 7 próba syntezy replikacyjnej 189 Interpretacje sytuacji osobistej i społecznej samobójców – 191 196 201 207 Rekonstruowanie kategoryzacji w wypowiedzi Rekonstruowanie stylu opisu obrazu siebie Rekonstruowanie reprezentowanych poglądów na własną przyszłość Rekonstruowanie poglądów na otoczenie społeczne pożegnalnej 221 Zakończenie 227 Bibliografia 235 Aneks 247 Spis rycin 251 Spis tabel 252 Spis wykresów i schematów Spis treściL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wstęp Śmierć gwałtowna zawsze zwraca szczególną uwagę opinii publicz- nej, ale przede wszystkim organów ścigania. Do śmierci tej dochodzi wówczas, gdy na cały ustrój lub ważne dla życia układy bądź narządy zadziałały szkodliwe czynniki zewnętrzne, wywołując uraz, którego natężenie powoduje przekroczenie granic wytrzymałości lub adaptacji danego ustroju, ponad możliwości zachowania życia w zmienionych warunkach. Działanie czynników zewnętrznych może być efektem urazu: mechanicznego, cieplnego, elektrycznego, chemicznego, wywołanego promieniowaniem jonizującym lub, ogólnie, wstrząsorodnym czy też zaburzającym mechanizmy bioregulacyjne (T. Marcinkowski 2010, s. 266). W tym przypadku zaistniałe czynniki ze- wnętrzne jednak zadają gwałt czynnościom ustrojowym organizmu człowieka, powodując ich przerwanie lub zahamowanie. Złożone i interdyscyplinarne za- gadnienia dotyczące ustalenia okoliczności śmierci powodują, że istotne będzie wyjaśnienie w tym momencie przewodniego zamysłu niniejszej książki. Otóż najczęściej spotykanym sposobem zejścia śmiertelnego samobójców w Polsce jest powieszenie. Osoba decydująca się na taką śmierć samobójczą wybiera miej- sca pozbawione ludzi i czyni to w zupełnej samotności. Podobnie jest w przy- padku innych sposobów dokonywania zamachu na własne życie; zdecydowanie częściej samobójcy działają w odosobnieniu. Stąd też w pierwszej części niniej- szego opracowania chcielibyśmy zwrócić uwagę na istotne elementy związane z samobójstwem rozumianym jako śmierć gwałtowna. Podejmowane przez organy ścigania ustalenia w ramach czynności opera- cyjno-procesowych wokół przyczyny i okoliczności śmierci człowieka stanowią podstawowe zadanie organów ścigania. Z tymi działaniami łączy się kolejny ważny problem, ponieważ to właśnie oględziny, jako procedura kryminalistycz- na, stanowią zbiór najistotniejszych czynności procesowych i kryminalistycz- nych. Oględziny miejsca ujawnienia zwłok, ekspertyzy czy próby identyfikacji zmarłej osoby mają podstawowe znaczenie dla całego procesu dowodowego i, w konsekwencji, wykrywczego sprawcy śmierci. Są to istotne kwestie również w przypadku śmierci samobójczej, gdyż jej okoliczności zawsze stanowią przy- czynek do prowadzenia procedur oględzinowych. W pierwszej części książki zostaną skrupulatnie wyjaśnione kluczowe problemy tych procedur i trudności, z jakimi policjanci czy prokuratorzy mogą się spotykać. L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 10 Wiodąca rola oględzin w systemie czynności procesowo-kryminalistycz- nych wynika nie tylko z potencjalnej rangi dowodowej zabezpieczanych śladów materialnych. Należy podkreślić, że czynności, a szczególnie oględziny miejsca zdarzenia i znajdujących się tam zwłok bardzo często są pierwszą czynnością dowodową w danej sprawie. W postępowaniu mają doniosłą funkcję wykryw- czą, od nich bowiem często zależy powodzenie całego procesu rekonstrukcji okoliczności śmierci człowieka, zarówno samobójczej, jak i wywołanej udziałem osób trzecich. Z tym zagadnieniem wiąże się poruszana przez nas kolejna kwe- stia, a mianowicie wstępna ocena zaistniałego zdarzenia. Należy unikać dokony- wania założeń wstępnych, szczególnie w kwestii śmierci samobójczej, ponieważ może to spowodować niedokładność i zawężenie zakresu prowadzonych oglę- dzin kryminalistycznych. Jeżeli z góry uzna się zdarzenie za samobójstwo lub nieszczęśliwy wypadek, to po rozpoczęciu oględzin może pojawić się tendencja do pomijania śladów oraz pobieżnego ich zabezpieczania i dokumentowania. Efektem tego będzie niewykrycie faktycznego sprawcy zabójstwa lub jego unie- winnienie przez sąd wobec braku rzetelnych dowodów winy. Przyjmując wersję samobójstwa, należy zachować dużą ostrożność, gdyż sprawcy często w różny sposób stwarzają jego pozory. Tu także ważną rolę spełnia analiza sposobu działania. Za samobójstwem mogą przemawiać listy pożegnalne, które samobójcy nieraz pozostawiają po sobie (J. Nelken 1982, s. 107). Jednak zbyt pochopne uznanie tej pisemnej deklaracji może prowadzić do pomyłki (J. Gurgul 1995, s. 45), gdy np. sprawca zabójstwa pozostawi przy zwłokach sfałszowany list pożegnalny. W toku śledztwa powinny więc zostać sprawdzone wszystkie racjonalne możliwe wersje dotyczące spowodowania śmierci (J. Nelken 1982, s. 106). Złożoność postępowania przy ocenie śmierci samobójczej nie zwalnia od obowiązku wnikliwej analizy i sprawdzenia charak- teru zdarzenia, niekiedy w znacznie szerszym kontekście (J. Gurgul 1995, s. 45). Nie wynik sekcji zwłok ma tutaj decydujące znaczenie, lecz dokładne oględziny miejsca ich znalezienia, które mogą wykazać więcej szczegółów przemawiają- cych za charakterem śmierci niż sama tylko sekcja zwłok (B. Popielski, J. Kobiela 1972, s. 398). W aspektach kryminalistycznej metodyki działania należy zatem postawić pytania: Od czego rozpocząć proces wykrywczy? Jak zgromadzić ma- teriał dowodowy? O tym traktuje pierwsza część niniejszej książki. Kwintesencją poruszanych problemów jest nasze dążenie, aby w pierwszej części publikacji zwrócić Czytelnikom szczególną uwagę na umiejętności po- zyskiwania i przetwarzania informacji w toku procedur wyjaśniających oko- liczności śmierci człowieka. Taka wiedza pozwala na właściwe ukierunkowanie śledztwa i sprawia, że zabezpieczone dowody rzeczowe mówią o tym zdarzeniu tak jak świadkowie, chociaż było ono zdarzeniem bez świadków. Druga część książki ma inny charakter niż dotąd zarysowane zagadnienia kryminalistyczne. Odmienna jakość problemowa wynika z innej perspektywy, z której ponownie próbujemy spojrzeć na skomplikowaną sytuację, jaką jest samobójstwo. W tym momencie samobójstwo przestaje dla nas stanowić zda- rzenie, które wymaga gruntownej i metodycznej egzemplifikacji. Samobójstwo WstępL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 11 zaczyna nabierać odmiennego charakteru problemowego, gdyż staje się życiową sytuacją, do której człowiek dojrzewa, którą próbuje opisywać innym ludziom, a przede wszystkim głęboko przeżywa. W tym aspekcie samobójstwo domaga się nie tylko zabezpieczenia śladów i weryfikacji hipotez, ale wręcz odwrotnie, domaga się od badacza podążania za osobistym opisem sytuacji życia, wymaga rekonstrukcji bardzo subiektywnych przeżyć. Jakkolwiek w początkowych rozważaniach samobójstwo zostało opisane z punktu widzenia procedur kryminalistycznych, to na kolejnym poziomie eks- ploracji warto pójść głębiej i dalej niż zabezpieczenie śladów. Pojawia się nowa droga eksploracji śmierci samobójczej, a jej celem jest nie tylko rekonstruowa- nie okoliczności zgonu, ale próba dokonania rekonstrukcji przeżyć i ocen sytua- cji życia człowieka, który staje w obliczu samounicestwienia. Dlatego w drugiej części książki koncentrujemy się na przeprowadzeniu gruntownej analizy inter- pretacyjnej. Obiektami prowadzonych analiz stały się listy pożegnalne samo- bójców, a ich przekaz został potraktowany jako swoisty, niepowtarzalny tekst wypowiedzi. Unikatowość listu pożegnalnego jest zdeterminowana niepowta- rzalnością i wyjątkowością sytuacji życiowej człowieka, która go przytłacza i o której w tym liście chce „krzyczeć”. Dodatkowo, na poziomie analizy treści, obok przekazu listu pożegnalnego dołączone zostaną wypowiedzi innych osób, świadków ostatnich dni życia człowieka. W ten sposób analiza materiału źród- łowego będzie miała dwa etapy: pierwszy etap koncentruje się na prezentacji i wstępnej analizie zawartości listu, drugi zaś to głęboka analiza treści przekazu połączona z uzupełniającymi ją informacjami zgromadzonymi z zapisów wypo- wiedzi innych osób. List pożegnalny może być rozstrzygany w kilku aspektach: dla bliskich zmarłego staje się przesłaniem, niekiedy testamentem lub oskarżycielskim wy- rzutem. Z punktu widzenia kryminalistyki staje się materiałem dowodowym, wokół którego prowadzone są czynności uzasadniające jego autentyczność. W naszych zamierzeniach badawczych listy pożegnalne samobójców występują jako specyficzny tekst wypowiedzi człowieka. Nawet jeżeli jego emocje, stan psychicznego rozbicia czy depresja modyfikują jakość tej wypowiedzi, to nadal treść listu pożegnalnego jest jednym z najbardziej osobistych tekstów, z jakim badacz może się zetknąć. Dlatego zakładamy, że przeprowadzona eksploracja tej treści wypowiedzi i wynikające z niej wnioski mają znaczenie dla wiedzy z zakresu pedagogiki społecznej, resocjalizacyjnej. Są to badania wzbogacające wiedzę o patologiach społecznych, a także wnoszące wiele treści do rozumienia kierunków profilaktyki zachowań szkodliwych. W tym względzie rekonstruk- cja sytuacji człowieka, który dojrzewa do pozbawienia siebie życia, zmierza do poszukiwania podobieństw przypadków. Kierując się zasadą metodologicznej replikacji, poszukujemy podobieństw wypowiedzi i używanych opisów, które ujawniają treści poszczególnych listów pożegnalnych. Poszukujemy podo- bieństw zakotwiczonych w subiektywnej interpretacji i sądach zakomunikowa- nych przez ludzi w różnym wieku, pochodzących z różnych środowisk, których łączy tylko jedna sytuacja: gotowość i determinacja do samounicestwienia. WstępL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 12 Brunon Hołyst określa wręcz samobójstwo jako zachowanie człowieka będące „[...] wynikiem determinacji wewnętrznej, bez wątpliwości” (1983, cyt. za: I. Po- spiszyl 2008, s. 94). Jaki jest cel zaplanowanych przez nas jakościowych badań hermeneutycz- nych? Otóż zakładamy, że odkrycie podobieństw w tekstach listów może mieć znaczenie dla wzbogacenia wiedzy o profilaktyce zachowań suicydalnych. Uwa- żamy, że wnioski z tych badań będą przede wszystkim wzbogacały wiedzę na- uczycieli, pracowników socjalnych, kuratorów czy policjantów, ponieważ na co dzień rozmawiają oni z ludźmi znajdującymi się często na rozstaju dróg własne- go życia. Naturalnie, wchodzą w głębsze relacje interpersonalne, odbierają syg- nały o bólu, jaki noszą w sobie przyszli samobójcy. Próba rekonstrukcji obrazu życia może być pomocna, aby uwrażliwiać na sygnały, które inni wysyłają. Jeżeli w toku prowadzonych badań nad tekstem wypowiedzi pożegnalnej faktycznie uda się odczytać podobne pola semantyczne, wówczas będą one właśnie częścią wiedzy pedagogicznej ukierunkowanej na wczesną interwencję. W wielu przy- padkach taka interwencja może się rozpoczynać od uchwycenia niepokojących wypowiedzi. Jest to niejako próba wyjścia naprzeciw wołaniu, które bardzo często można wyczytać z treści listów samobójców. Uważają oni, że inni ludzie nie rozumieją ich przeżyć i doświadczeń, a będąc głusi na wysyłane sygnały, nie potrafią im pomóc. Poszukiwane przez nas podobieństwa w sposobach opisy- wania siebie i własnego życia dostarczą informacji o tym, jak nauczyciele czy szeroko rozumiane służby socjalne mogą uczyć się słuchania nastawionego na określone sygnały. Ponadto odkrywanie sposobów postrzegania siebie i opisywanie osobistych doświadczeń samobójców, a szczególnie młodzieży, może stać się przesłanką do wprowadzania konkretnych tematów lekcji wychowawczych. Ich celem powin- no być stworzenie okazji do wypowiedzi o osobistych odczuciach i wyrażenia własnych opinii, a zakresu tych tematów mogą dostarczać badania poświęcone sytuacjom trudnym. Wstępny ogląd zgromadzonego materiału źródłowego ukazuje, jak często właśnie skumulowanie negatywnych emocji i bezradność wobec bólu egzystencjalnego staje się podłożem zniekształconego odczuwania, myślenia i działania samobójcy. Niniejsza publikacja stanowi więc próbę uka- zania sytuacji człowieka znajdującego się w krytycznym dlań momencie życia. Dlatego w znacznej mierze interesuje nas osobisty styl komunikowania o tym, co przeżywa, a wypowiedź zawarta w liście pożegnalnym stanowi wyjątkową drogę poznania i rekonstrukcji. W pierwszej części niniejszej książki podjęliśmy problem śmierci człowieka analizowany z punktu widzenia kryminalistyki, w drugiej zaś części zajęliśmy się próbą rekonstrukcji sytuacji poprzedzającej zamach samobójczy. W tym celu analizie poddajemy autentyczne zapisy listów samobójców, a także materiał uzu- pełniający zgromadzony w poszczególnych postępowaniach, czyli wypowiedzi rodziny zmarłego, znajomych czy nauczycieli. Na pierwszym etapie rozważań przeplatają się niejako naturalnie różne wątki, ponieważ równocześnie odwo- łujemy się do przykładów dotyczących zarówno zabójstw, jak i samobójstw. Jest WstępL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 13 to zabieg z góry zamierzony, a przemawiają za nim trzy ważne cele, które sobie stawiamy. Pierwszym z nich jest chęć ukazania rozległej problematyki proce- dur kryminalistycznych; adresujemy te informacje do policjantów, prawników, antropologów, pasjonatów kryminalistyki. Drugim celem jest chęć ukazania, jak trudno jednoznacznie orzekać o przyczynie śmierci, balansując między zbrodnią zabójstwa a popełnieniem samobójstwa. Mimo że areną naszego zain- teresowania jest śmierć samobójcza, to nie sposób oddzielić tych dwóch nurtów rozważań. To właśnie omówienie zagadnień procedur i metodyki kryminalisty- ki ma na celu ukazanie Czytelnikom, jak wiele trudności przysparza zweryfiko- wanie wątpliwości, czy przyczyną śmierci człowieka była zbrodnia zabójstwa, czy raczej samobójstwo. Trzecim celem jest chęć przekazania bogatego mate- riału poglądowego poświęconego praktyce kryminalistycznej, który zdecydo- wanie rozrasta się wówczas, gdy ukazujemy zdarzenia wynikające z działania zbrodniczego i samounicestwienia. Pierwsza część opracowania ma na celu wprowadzenie Czytelnika w złożoną materię okoliczności śmierci samobójczej. Opracowanie pierwszej części monografii utrzymane zostało w charakterze informacyjnym, porządkującym terminologię, a także poglądowym, aby jed- nocześnie stanowiło swoistą podbudowę jakościowej analizy poszczególnych historii śmierci samobójczych. Analiza jakościowa i rekonstrukcja zdarzeń po- przedzających samobójczą śmierć człowieka stała się głównym zamierzeniem badawczym w drugiej części opracowania. WstępL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 CZĘŚĆ I L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Samobójstwo jako śmierć gwałtowna – analiza statystyczna zjawiska W przypadku śmierci gwałtownej utracone zostaje dobro społecz- nie najwyższe – życie ludzkie. To tragiczne zdarzenie wymaga wszechstronnego wyjaśnienia we wszystkich możliwych przy- padkach, a nie tylko w tych, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że jest skut- kiem przestępstwa (B. Hołyst 1982, s. 646). Mówiąc o zjawisku śmierci, medycyna sądowa wyróżnia następujące jej ro- dzaje: 1) śmierć naturalna (czyli śmierć fizjologiczna) – jest związana z naturalnym zużyciem sił zapasowych ustroju człowieka. Występuje stosunkowo rzadko, jako tzw. uwiąd starczy, bez ewidentnej choroby któregoś układu lub narządu; 2) śmierć z przyczyn chorobowych (samoistnych) – jest skutkiem różno- rodnych procesów chorobowych: zapalnych, zwyrodnieniowych, rozrostowych (nowotworowych) itp. Ten rodzaj śmierci jest głównym przedmiotem zaintere- sowania medycyny i lekarzy; większość zgonów z przyczyn chorobowych nastę- puje po długotrwale przebiegających chorobach; 3) śmierć gwałtowna – następstwo działania różnorakich czynników ze- wnętrznych, które doprowadziły do zaburzeń funkcji ważnych dla życia narzą- dów; nie ma znaczenia, jaki czynnik sprawczy (uraz mechaniczny, uduszenie gwałtowne, zatrucie itp.) powoduje zgon. Podstawowym przedmiotem zainteresowania medycyny, a zwłaszcza tanatologii1 sądowo-lekarskiej, jest śmierć gwałtowna. W każdym przypadku rozpoznanie zgonu gwałtownego należy kwalifikować jako nieszczęśliwy wy- padek, samobójstwo lub zabójstwo (A. Jakliński, Z. Marek 1996, s. 101–102). Koncentrując się na zagadnieniach samobójstwa, warto omówić problematykę śmierci gwałtownej, ponieważ niewątpliwie towarzyszy samounicestwieniu. Jednak warto w tym momencie zwrócić uwagę, że pojęcie śmierci gwałtownej jest równocześnie kojarzone z zabójstwem. Używane w medycynie sądowej 1 Tanatologia – nauka badająca przyczyny śmierci i związane z nią zjawiska zachodzące w orga- nizmie; ma zastosowanie w medycynie sądowej (Słownik wyrazów obcych 2002, s. 1089). L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 18 określenie „uduszenie gwałtowne” odnosi się do wszystkich przypadków śmier- ci gwałtownej spowodowanej niedostaniem się tlenu atmosferycznego do płuc. Najczęściej jest wynikiem bezpośredniego działania czynnika mechanicznego, chociaż nie tylko. Zgony spowodowane nagłym brakiem dostatecznej ilości tle- nu w otoczeniu człowieka zalicza się ze względów praktycznych także do tej grupy. W zależności od tego, jaki konkretny czynnik wywołuje brak dostępu tlenu do pęcherzyków płucnych, a także jakie okoliczności temu towarzyszą, rozróżnia się następujące rodzaje uduszenia gwałtownego: 1) zagardlenie, którego istotą jest mechaniczny ucisk narządów szyi. Biorąc pod uwagę mechanizm powodujący ucisk na szyję, wyróżnia się następu- jące typy zagardlenia: – powieszenie – ucisk na szyję wywiera pętla, siła ją zaciskająca to masa zwisającego ciała; – zadzierzgnięcie – ucisk na szyję wywiera pętla, siła ją zaciskająca to siła ręki; – zadławienie – ręka ludzka bezpośrednio uciska szyję, rzadziej jest to realizowane inną częścią ciała (np. nogą, kolanem); 2) zamknięcie otworów nosowych i jamy ustnej lub zatkanie dróg oddecho- wych przez ciało obce; 3) uniemożliwienie wykonywania ruchów oddechowych niezbędnych do wymiany gazowej w płucach. Przyczyną takiego stanu może być zarówno porażenie mięśni oddechowych (np. w wyniku zatrucia kurarą) lub ich toniczny skurcz (np. w przypadku zatrucia strychniną)2, jak i zewnętrz- ny ucisk mechaniczny na klatkę piersiową powodujący jej unierucho- mienie. Zazwyczaj dochodzi do tego w przypadku zasypania człowieka (np. gruzem, ziemią, lawiną śniegową lub piaskową) albo przygniecenia przedmiotami o znacznej masie (np. częścią pojazdu); 4) brak tlenu w otoczeniu lub odcięcie dopływu tlenu z powietrza, brak tlenu w atmosferze (np. na dużych wysokościach), uduszenie człowieka w zamkniętej, ciasnej przestrzeni, przysypanie sypką masą, zgon w po- mieszczeniach, w których tlen został zastąpiony innym gazem, z reguły cięższym od tlenu (np. dwutlenkiem węgla); 5) utonięcie, polegające na zatkaniu dróg oddechowych płynem, z reguły wodą (S. Raszeja, W. Nasiłowski, J. Markiewicz 1993, s. 124). Jak pokazują dane statystyczne (tab. 1), w Polsce co roku ponad pięć tysięcy osób usiłuje odebrać sobie życie, z czego ponad cztery tysiące targnięć na życie kończy się zgonem (skuteczność ok. 75 ). 2 Kurara – wyciąg z kory pędów i korzeni południowoamerykańskich lian (m.in. kulczyby), za- wierający trujące alkaloidy, używany pierwotnie przez Indian do zatruwania strzał, stosowany jako składnik leków zwiotczających mięśnie. Liana – roślina o bardzo długich, cienkich i zdrew- niałych pędach, wijąca się lub czepiająca innych roślin, rosnąca głównie w lasach tropikalnych. Kulczyba – krzew, liana lub drzewo, o drobnych rurkowatych kwiatach i owocach z dużymi nasionami zawierającymi u niektórych gatunków silnie trujące alkaloidy (m.in. strychninę), rosnące w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej. Skurcz toniczny to skurcz związa- ny z napięciem mięśni lub tkanek (Słownik wyrazów obcych 2010, s. 710, 706, 741, 1263). Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 19 Tab. 1. Liczba zamachów samobójczych w Polsce zakończonych zgonem w okresie 5 lat Rok 2010 2009 2008 2007 2006 Liczba zamachów ogółem Liczba zamachów zakończonych zgonem 5456 5913 5237 4658 5152 4084 4384 3964 3530 4090 74,9 74,1 75,7 75,8 79,4 Źródło: www.statystyka.policja.pl. Najwięcej zamachów na swoje życie dokonują ludzie dorośli w wieku 45–59 lat – ok. 600 zamachów samobójczych rocznie. Następnym niebezpiecznym okresem jest wiek 20–44 lata – ponad 450 targnięć na życie rocznie. Niepokojąca jest także statystyka prób podejmowanych samobójstw wśród młodzieży mię- dzy 15 a 19 rokiem życia – ponad 300 prób samobójczych rocznie (tab. 2). Liczba zamachów samobójczych wśród dzieci do 9 roku życia jest niewielka, podobnie jak w innych krajach (K. Derevic i in. 2006, s. 427); są to wypadki incydentalne, ale niestety, i one się zdarzają. Tab. 2. Wiek osób podejmujących próby samobójcze Wiek 9 lat i mniej 2007 3 46 344 456 414 359 372 399 531 501 389 239 186 156 110 68 52 36 2008 1 53 362 476 495 421 375 436 556 610 505 288 197 161 127 93 50 31 2009 0 49 356 538 493 462 543 462 653 721 609 345 219 153 120 85 60 45 2010 0 42 317 469 493 472 453 454 520 660 573 363 209 147 113 89 57 35 10–14 15–19 20–24 25–29 30–34 35–39 40–44 45–49 50–54 55–59 60–64 65–69 70–74 75–79 80–84 2006 2 48 345 489 428 396 401 460 637 591 444 238 203 168 132 89 36 45 Źródło: www.statystyka.policja.pl. wiek nieustalony 85 i więcej Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 20 Najczęściej stosowanym sposobem samounicestwienia czy próby samo- bójczej jest powieszenie się – ponad 70 osób usiłujących popełnić samobój- stwo wybiera ten sposób. Najwięcej osób usiłowało pozbawić się życia przez powieszenie w 2009 roku. W 2010 zanotowano spadek wyboru tego sposobu pozbawienia się życia w porównaniu z 2009 rokiem, lecz wzrost w porównaniu z latami 2006–2008 (tab. 3). Tab. 3. Najczęściej stosowane sposoby popełnienia samobójstwa Sposób popełnienia zamachu Powieszenie się Rzucenie się z wysokości Inny sposób Zażycie środków nasennych Inne samookaleczenie Uszkodzenie układu krwionośnego Rzucenie się pod pojazd Utopienie się Zastrzelenie się Zatrucie gazem Zażycie trucizny Źródło: www.statystyka.policja.pl. Rok 2005 2006 2007 2008 2009 2010 4221 3798 3348 3801 4265 3973 400 323 302 230 214 188 136 191 408 352 199 227 366 252 187 116 343 211 198 155 361 275 190 184 108 128 97 52 43 22 140 96 104 36 31 26 126 83 104 38 29 23 160 82 91 41 24 28 156 81 108 46 41 30 154 103 88 44 38 26 Tab. 4. Miejsce popełnienia zamachu samobójczego w latach 2006–2010 Miejsce Mieszkanie Pomieszczenia zabudowań gospo- darczych Piwnice i strychy Obszar parku i lasu 2006 2119 925 638 424 Źródło: www.statystyka.policja.pl. 2007 1891 808 572 405 Rok 2008 2135 977 638 440 2009 2406 1057 704 493 2010 2272 776 659 425 Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wykres 1. Miejsce popełnienia zamachu samobójczego w latach 2006–2010 21 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2006 2007 2008 2009 2010 Mieszkanie Pomieszczenia zabudowań gospodarczych Piwnice i strychy Obszar parku i lasu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KGP (www.statystyka.policja.pl). W analizowanym okresie zamachy samobójcze najczęściej popełniane były w mieszkaniach, pomieszczeniach zabudowań gospodarczych oraz w piwni- cach i na strychach. Tab. 5. Główne przyczyny zamachów samobójczych w latach 2006–2010 (źródłem zamachu może być więcej niż jedna przyczyna) Przyczyna 1 Choroba psy- chiczna Nieporozumienia rodzinne Choroba przewle- kła Zawód miłosny Warunki ekono- miczne Nagła utrata źró- deł utrzymania Śmierć bliskiej osoby 2006 2 2007 3 841 571 305 256 294 94 96 767 543 281 320 202 56 80 Rok 2008 4 835 671 319 371 256 76 84 2009 5 2010 6 817 777 321 365 377 124 102 765 679 304 331 348 104 85 Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 22 Tab. 5. Główne przyczyny... cd. 2 63 26 3 0 1 Problemy szkolne Trwałe kalectwo Chory na AIDS Niepożądana ciąża Popełnienie prze- stępstwa/wykro- czenia Źródło: www.statystyka.policja.pl. b.d. 3 48 13 1 5 4 53 22 6 5 5 38 29 3 5 b.d. b.d. b.d. 6 30 27 0 3 55 Z analizy danych zawartych w tab. 5 wynika, że do głównych przyczyn tar- gnięcia się na życie należą: choroba psychiczna, nieporozumienia rodzinne, cho- roba przewlekła, zawód miłosny i warunki ekonomiczne. Zatrważająco wzrasta liczba osób decydujących się odebrać sobie życie z przyczyn ekonomicznych oraz z powodu nagłej utraty źródeł utrzymania. Tab. 6. Główne przyczyny zamachów samobójczych według płci w latach 2006–2010 Przyczyny zamachów Płeć Choroba psychiczna Nieporozumie- nia rodzinne Choroba przewlekła Zawód miłosny mężczyźni mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni Warunki eko- nomiczne Nagła utrata źródeł utrzymania Śmierć bliskiej osoby Problemy szkolne Trwałe kalectwo Chory na AIDS mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety kobiety 2006 557 284 460 111 241 64 210 46 249 45 82 12 70 26 36 27 22 4 0 3 2007 518 249 425 118 231 50 271 49 161 41 48 8 61 19 32 16 11 2 0 1 Rok 2008 553 282 536 135 249 70 283 88 207 49 68 8 54 30 28 25 17 5 4 2 2009 569 248 629 148 269 52 303 62 308 69 118 6 72 30 25 13 26 3 3 0 2010 500 265 555 124 255 49 282 49 281 67 91 13 64 21 19 11 22 5 0 0 Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 23 0 0 b.d. b.d. 1 4 b.d. b.d. 1 4 b.d. b.d. 2 3 b.d. b.d. 1 2 52 3 mężczyźni kobiety mężczyźni Niepożądana ciąża Popełnienie przestępstwa/ wykroczenia Źródło: www.statystyka.policja.pl. kobiety Dane przedstawione w tabeli 6 informują, że niezależnie od przyczyn (z wyjątkiem niepożądanej ciąży) zdecydowanie więcej mężczyzn niż kobiet podejmuje zamachy samobójcze. W porównaniu z latami ubiegłymi istotnie wzrasta liczba kobiet targających się na własne życie z powodu pogarszających się warunków ekonomicznych oraz nagłej utraty źródeł utrzymania. Tab. 7. Stan cywilny osób dokonujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 Stan cywilny Żonaty/zamężna Kawaler/panna Rozwiedziony/a Wdowiec/wdowa Konkubinat Separacja Brak danych Źródło: www.statystyka.policja.pl. 2006 2156 1664 314 339 183 49 447 2007 1916 1537 295 272 178 46 414 Rok 2008 2175 1703 344 310 208 51 446 2009 2491 1862 378 340 227 53 562 2010 2294 1750 349 247 222 41 462 Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 24 Wykres 2. Stan cywilny osób dokonujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2006 2007 2008 2009 2010 Żonaty, zamężna Kawaler, panna Rozwiedziony/a Wdowiec, wdowa Konkubinat Separacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KGP (www.statystyka.policja.pl). Analiza stanu cywilnego osób dokonujących zamachy samobójcze poka- zuje, iż w analizowanym okresie statystycznie najwięcej prób samobójczych podejmowały osoby będące w związku małżeńskim, a następnie kawalerowie i panny oraz rozwiedzieni. Najmniej prób samobójczych zanotowano wśród osób będących w separacji i konkubinacie. Tab. 8. Wykształcenie osób podejmujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 Wykształcenie 2006 2007 860 850 388 102 Zasadnicze zawodowe Podstawowe Średnie Wyższe Podstawowe niepełne Brak informacji o wykształceniu Źródło: www.statystyka.policja.pl. 99 49 726 708 336 89 90 46 Rok 2008 735 804 348 92 84 51 2009 2010 735 756 371 101 78 53 645 635 388 90 60 41 Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 Wykres 3. Wykształcenie osób podejmujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 25 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Zasadnicze zawodowe Podstawowe Średnie Wyższe Podstawowe niepełne 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KGP (www.statystyka.policja.pl). Analiza pokazuje, że zamachy samobójcze są odwrotnie skorelowane z po- ziomem wykształcenia podejmujących je osób. W analizowanym okresie najwię- cej osób, które targnęły się na życie, miało wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz podstawowe, a najmniej osoby o wykształceniu wyższym, średnim i niepeł- nym podstawowym. Tab. 9. Stan świadomości osób podejmujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 Stan świadomości 2006 1120 Pod wpływem alkoholu Trzeźwi Pod wpływem substancji psycho- tropowych Pod wpływem in- nych środków Nie ustalono Źródło: www.statystyka.policja.pl. 3291 669 54 37 2007 1069 644 41 30 Rok 2008 1255 605 53 41 2009 1453 668 44 44 2010 1341 592 32 47 2897 3310 3733 3472 Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 26 Wykres 4. Stan świadomości osób podejmujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2006 2007 2008 2009 2010 Pod wpływem alkoholu Trzeźwi Pod wpływem substancji psychotropowych Pod wpływem innych środków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KGP (www.statystyka.policja.pl). Analiza danych pokazuje, że najwięcej prób samobójczych podjęły osoby będące pod wpływem alkoholu. Liczba ich znacznie wzrasta, począwszy od 2009 roku, w porównaniu z latami ubiegłymi. O ponad połowę mniej targnięć na życie popełniły osoby w stanie trzeźwości; najmniej osób podejmowało próby samo- bójcze, będąc pod wpływem substancji psychotropowych i innych środków. Tab. 10. Źródło utrzymania osób podejmujących zamachy samobójcze w latach 2006–2010 Źródło utrzymania 2006 1180 1049 Praca Renta, emerytu- ra, alimenty Na utrzymaniu innej osoby Bez stałego źród- ła utrzymania Zasiłek dla bezro- botnych Brak danych Źródło: www.statystyka.policja.pl. 1469 2007 1102 903 690 515 45 1403 Rok 2008 1266 1008 708 580 49 1626 2009 1409 1050 757 681 54 1964 2010 1246 886 723 625 55 1921 804 607 43 Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 27 W analizowanym okresie potencjalny samobójca to głównie osoba, której źródłem utrzymania były dochody z pracy oraz emerytura lub renta. Staty- stycznie mniej osób popełniających zamachy samobójcze to osoby będące na utrzymaniu innej osoby oraz bezrobotne. Najrzadziej odbierały sobie życie oso- by pozostające na zasiłku dla bezrobotnych. Niejednoznaczne okoliczności śmierci gwałtownej człowieka Dokonując kryminalistycznej analizy problematyki, zajmujemy się kwe- stią zabezpieczania śladów i konstruowania materiału dowodowego, opisujemy założenia i trudności w wykonywaniu procedur oględzin miejsc i zwłok, analizujemy próby identyfikacji zmarłych osób. Wokół tych tematów rozrasta się wiele pobocznych wątków związanych z teorią i pragmatyką kry- minalistyki, które zilustrujemy przykładami konkretnych zdarzeń. Reasumu- jąc, nasze rozważania na tym poziomie koncentrują się na omówieniu sytuacji śmierci człowieka, analizowanej w świetle trudnych, ale jakże interesujących procedur rozwiązywania swoistej zagadki śmierci. Dla potwierdzenia naszych założeń o równoczesnym omówieniu zagadnień zbrodni i samobójstwa waż- ne znaczenie ma poniższy przykład. Warto w tym miejscu zastanowić się nad skomplikowaną drogą, na końcu której jest odpowiedź na pytanie: Czy przy- czyną śmierci była zbrodnia zabójstwa czy samounicestwienie? Jest to również przykład, którym chcielibyśmy zainteresować Czytelnika, ponieważ ukazuje doniosłą rolę procedur kryminalistycznych. W czasie trwania oględzin zwłok nie należy niczego lekceważyć, nie wolno pominąć żadnego szczegółu. Dlate- go można założyć, że w praktyce kryminalistycznej nie funkcjonuje termin „bezwartościowy ślad”. Ma on hipotetyczną wartość aż do chwili, gdy racjonal- ne przyczyny nie wyeliminują go jako nieprzydatnego w dalszych badaniach. Nie można jedynie ograniczać się do wykrycia tego, co najczęściej spotyka się w trakcie oględzin miejsca w przypadku znalezienia zwłok, lecz dążyć zawsze do wykrycia faktów, których dotychczas nie spotkano na tym miejscu. Na po- czątku często wydaje się, że zdarzenie będące przedmiotem wyjaśniania jest proste, lecz w toku dalszych wyjaśnień okoliczności przyczyn zejścia śmiertel- nego staje się wysoce skomplikowane (J. Gurgul 1977, s. 80–81). Dla zobrazowania tego stwierdzenia posłużyć może poniższy przykład. W miejscowości M., w jednym z zabudowań gospodarczych (w chlewie) znale- ziono wiszące zwłoki mężczyzny, właściciela gospodarstwa. Zwłoki przed przy- byciem grupy operacyjno-dochodzeniowej policji zostały odcięte. W wyniku przeprowadzonych oględzin ustalono następujący stan faktyczny (zapis z mate- riału źródłowego, z uwzględnieniem używanej terminologii): Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 28 Zwłoki znajdujące się w budynku gospodarczym były ułożone w pozycji na plechach. Spodnie były spuszczone poniżej krocza, podbrzusze, bielizna i ubranie od strony wewnętrznej obficie zakrwawione. Pod brodą głębokie pasmowate starcie naskórka szerokości 1 cm, rozpoczynające się pod krawę- dzią prawej połowy żuchwy. Od tego miejsca pasmo (będące sztywną częścią bruzdy wisielczej) biegnie w lewo i nieznacznie w dół, przechodzi między brodą a kością gnykową na lewą połowę szyi. Wgłębienie to (z wyraźnymi od- wzorowaniami zwojów sznura widocznymi podczas oględzin na miejscu zgo- nu) przebiega prawie równolegle do krawędzi lewej połowy żuchwy, znikając mniej więcej w okolicy jej końca (miękka część bruzdy wisielczej). Obok głowy denata leży kawałek pętli wisielczej, na jej końcu widoczne były ślady przecię- cia ostrym narzędziem. Drugi kawałek pętli, również ze śladami przecięcia, wisiał zawiązany podwójnym węzłem na haku „broniaku” wbitym w drewnia- ną belkę stropową na wysokości 2,8 m. W okolicy lewego podżebrza i dołka podsercowego – osełkowata rana wielkości 26 × 8 mm, o równych brzegach, drążąca w głąb jamy brzusznej. W odległości 3 cm od opisywanej rany, ku stro- nie zewnętrznej ciała, lekko skośnie, powierzchowne nacięcie skóry długości 4 cm, leżące 3 cm poniżej rany głównej. Na prawej stronie nadbrzusza, 7 cm od linii środkowej ciała i 6 cm od prawego łuku żebrowego, mała ranka o wy- miarach 2 × 1 mm. W prawo od niej podobnie ułożone cztery powierzchowne ranki o wymiarach 2 × 3 mm. Członek (poprawne pojęcie medyczne – prącie) wraz z napletkiem odcięty na wysokości około 2 cm od nasady, skóra przy nasadzie ponacinana w kilku miejscach. Brakującej części członka nie znale- ziono, szczegółowe oględziny członka wykazały brak żołędzi, zaś w obrębie nasady grzbietu członka, poprzeczną poziomą ranę długości 7,5 cm o brze- gach z kilkoma niewielkimi ząbkami. Po rozpreparowaniu rany stwierdzono, że w ujściu jej kanału głównego, od strony jamy brzusznej, znajduje się zardze- wiała igła do szycia, długości 5,2 cm. Igła ostrym końcem przebija w dwóch miejscach ściankę jelita cienkiego, przylegającego do rany i przytwierdza je do niej. W kątnicy jelita grubego znajdowało się około 100 cm sześciennych pły- nu, koloru żółtego o zapachu nafty lub nafty z dodatkiem rozpuszczalnika (nie zawarto w aktach ekspertyzy chemicznej płynu) (L. Wroński 1974, s. 125–131). W toku czynności wyjaśniających ustalono jedynie, że zmarły pracował jako magazynier materiałów pędnych w PKS i mógł mieć kontakt z tego typu substancjami. Z wypowiedzi jego przełożonych i współpracowników wynikało, że mężczyzna często nadużywał alkoholu, a nawet przychodził do pracy w sta- nie nietrzeźwości oraz pił w czasie pracy. Ostatecznie nie ustalono, skąd opisy- wany płyn pochodził i w jaki sposób znalazł się w organizmie mężczyzny. Nie odniesiono się również do kwestii punktu zaczepienia pętli, który znajdował się na znacznej wysokości 2,8 m – w materiale źródłowym nie podano informacji, w jaki sposób ta osoba zaczepiła sznur na tej wysokości. Z dodatkowych wy- jaśnień kolegów z pracy i znajomych ustalono, że zmarły często skarżył się, iż „[...] przykrzy mu się życie, nie ma dla kogo żyć”, szczególnie z uwagi na śmierć żony przed trzema laty. Sytuacja zastana na miejscu zdarzenia i w początkowej fazie jej wyjaś- niania niewątpliwie budziła wiele wątpliwości co do tego, jaki przebieg miało zdarzenie i co było przyczyną zgonu. Tym samym warto zwrócić uwagę na Część IL. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012 29 niejednoznaczność oceny zdarzenia pod kątem zabójstwa lub samobójstwa. Nad- to sam opis ran i ich umiejscowienia zawarty w zgromadzonym materiale nie jest skrupulatny i powoduje dodatkowe pytania, np. o rozumienie umiejscowie- nia nasady prącia i ocenę ran na ciele, zakładając, że są efektem samookaleczenia lub ran zadanych przez osoby trzecie. Powyższy przypadek mimo wielu uchybień w tym opisie został opisany właśnie po to, aby ukazać, jak wiele czynników nale- ży uwzględniać w ocenie materiału źródłowego. Należy zaakcentować znaczenie precyzji oceny i interpretacji, jakiej wymaga zabezpieczanie śladów i wysuwanie z nich logicznych wniosków. Na wiele z wątpliwości nie możemy odpowiedzieć z perspektywy czasu, bazując na zgromadzonym materiale źródłowym. Nato- miast wysuwane zastrzeżenia do jego jakości i metodyki postępowania wskazują jednoznacznie na trudności w zakresie zabezpieczania dowodów i uzasadniają konieczność ciągłego podwyższania kompetencji osób, które wykonują oglę- dziny i ekspertyzy, bo od ich wnikliwości, od zabezpieczenia szczegółów zależy trafna hipoteza dotycząca rekonstrukcji zdarzeń. Uwzględniając przeprowadzoną analizę całości zebranych materiałów (oględziny miejsca zdarzenia, oględziny zewnętrzne zwłok oraz ich sekcja) w powyższym zdarzeniu, wydano końcową opinię. Uznano, że przyczyną śmier- ci było powieszenie się, natomiast usytuowanie ran w lewym i prawym nad- brzuszu oraz okaleczenie członka uznano za obrażenia charakterystyczne dla samookaleczenia ciała, chociaż nie udzielono odpowiedzi na wszystkie rodzące się wątpliwości interpretacyjne. Analizowane zagadnienia świadczą niewątpli- wie o tym, że oględziny to czynność trudna i nieschematyczna. Opis przypadku potwierdza wcześniej wyrażoną tezę, że czynności winny zawsze być podpo- rządkowane konkretnemu rodzajowi zdarzenia, co więcej, sytuacji zastanej na miejscu w ramach tego zdarzenia. Samobójstwo jako śmierć gwałtowna...L. Bednarski, A. Urbanek, Śmierć samobójcza, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7850-058-2, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Śmierć samobójcza
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: