Od czasu pamiętnych zamachów z 11 września 2001 roku w USA, a szczególnie od terrorystycznego zamachu bombowego, który zabił 191 osób w Madrycie w marcu 2004 roku, politycy Unii Europejskiej jednogłośnie wypowiadają się na temat wspólnej międzynarodowej współpracy w walce z terroryzmem. Zakładając hipotetycznie, terroryści w Unii Europejskiej mogą się swobodnie przemieszczać i bez większego problemu przekraczać granice państw członkowskich, zwłaszcza tych funkcjonujących w ramach systemu Schengen. Biorąc pod uwagę globalny charakter, takich organizacji jak Al – Kaida1, należy liczyć się z faktem, że mogą one uderzyć w dowolnym miejscu Europy, na dużo większą skalę niż do tej pory działające na terenie naszego kontynentu ETA2, IRA3 czy inne organizacje terrorystyczne.
Oczywiście należy zdawać sobie sprawę z faktu, że międzynarodowy terroryzm, to nie jedyne wyzwanie dla Unii Europejskiej w zakresie problematyki bezpieczeństwa. Państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły i uczestniczą w działaniach pokojowych (między innymi szkolenie sił bezpieczeństwa, pomoc humanitarna, etc.) w Iraku, Afganistanie, na Bałkanach czy w Afryce Północnej. Próbują przekonać Iran do zaniechania budowy broni nuklearnej. Rządy państw członkowskich angażują się w pomoc państwom upadłym, takim jak: Sudan czy Kongo, jak również problematykę transgranicznej przestępczości zorganizowanej. W ostatnim okresie czasu, z wielką troską, państwa Unii Europejskiej zwracają się ku Ukrainie i niestabilnej sytuacji w tym państwie ze szczególnym uwzględnieniem negatywnej roli Rosji w tym konflikcie. Nie ulega, jednak wątpliwości, że szczególnie zamach w Madrycie oraz w Londynie i ten najnowszy ze stycznia 2015 r. w Paryżu, w sposób jednoznaczny pokazał, że terroryzm a zwłaszcza radykalne islamskie grupy terrorystyczne pozostają najpoważniejszym zagrożeniem dla Europy dzisiaj i w najbliższej przyszłości.
Wspólna polityka unijna wymaga szczególnej koordynacji i współpracy w zakresie zwalczania terroryzmu, choć nie jest z pewnością sprawą prostą. Istnieje swoisty paradoks w roli Unii Europejskiej w działaniach antyterrorystycznych. Z jednej strony rządy państw członkowskich zgadzają się, że priorytetem powinna być współpraca w tym zakresie na poziomie unijnym, głównie ze względu na procedury dotyczące przekraczania granic wewnątrz unijnych a zagrożeń terrorystycznych. Z drugiej, jednak strony powolne są w oddawaniu Unii sił (takich jak: prowadzenie śledztw i działalność prokuratorów) i środków (takich jak: funkcjonariusze służb specjalnych i środki finansowe przeznaczone na tą walkę). Wynika to głównie z faktu, że polityka bezpieczeństwa – zwłaszcza, kiedy to dotyczy ochrony obywateli – ściśle wiąże się z suwerennością narodową i rządy są niechętne, by dać władze UE, która mogłaby przeszkadzać i mieszać w istniejącym systemie prawa i bezpieczeństwa narodowego4 . Unia Europejska stara się, aby w pełni skoordynować narodowe polityki antyterrorystyczne, ale wymaga to przede wszystkim na wstępie usystematyzowania i ugruntowania własnej polityki przeciw terrorystycznej na poziomie unijnym.
W niniejszej publikacji zaprezentowano wyniki badań i obserwacji, gromadzenia materiałów źródłowych, które prowadzone były przez autora przez kilka lat w dziedzinie organizacji i funkcjonowania systemów antyterrorystycznych państw członkowskich Unii Europejskiej. Część rezultatów, które wykorzystano w niniejszej publikacji, wcześniej publikowana była w monografiach i czasopismach naukowych.
Dostęp do materiałów źródłowych był różny. Autor korzystał oczywiście z całej gamy publikacji i monografii dotyczących wspomnianej problematyki, skorzystano z materiałów udostępnionych przez placówki dyplomatyczne państw UE, jak również materiały pozyskane podczas podróży zagranicznych, konferencji i seminariów.
Głównym celem prowadzonych badań było dokonanie identyfikacji systemów antyterrorystycznych zarówno całej Unii Europejskiej jako organizacji, jak również poszczególnych – wszystkich jej 28 członków.
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej możemy podzielić na trzy grupy:
posiadające centra antyterrorystyczne;
posiadające powołanych koordynatorów do zwalczania zagrożeń terrorystycznych;
funkcjonujące w ramach ciał kolegialnych, zespołów, komitetów czy nawet departamentów powoływanych lub zwoływanych w momencie pojawiania się zagrożeń.
Zdarza się również, tak jak to było w przypadku Polski, że system antyterrorystyczny ewoluuje z charakteru funkcjonowania Międzyresortowego Zespołu do spraw Zagrożeń Terrorystycznych do powołania Centrum Antyterrorystycznego ABW (CAT).
W państwach UE większość systemów antyterrorystycznych opiera się na podmiotach analizujących i koordynujących działania systemu na poziomie krajowym. Są to przede wszystkim centra antyterrorystyczne i koordynator do walki z terroryzmem. Drugą grupę stanowią gremia kolegialne – komitety i zespoły. Natomiast w niektórych państwach wciąż brak jest powołanych, wyodrębnionych struktur do tego typu działalności. Funkcje przewodnie lub wykonawcze realizowane są za pośrednictwem departamentów czy wydziałów funkcjonujących w poszczególnych służbach, które w swoich obowiązkach posiadają zadania walki z terroryzmem5.
Aby osiągnąć założony powyżej cel główny, konieczne było zrealizowanie następujących celów szczegółowych, w których należało:
1. Określić prawno–organizacyjne aspekty zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej.
2. Zbadać regulacje traktatowe UE w zakresie zwalczania terroryzmu.
3. Dokonać analizy Układu z Prüm i systemu informacji Schengen, jako instrumentów zwalczania i zapobiegania terroryzmu.
4. Określić rolę i zadania instytucji Unii Europejskiej, takich jak: Europejski Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu, Eurojust, Europol, Unijna Grupa Zadaniowa „ATLAS” w zakresie przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu.
5. Prześledzić problematykę współpracy międzynarodowej Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu.
6. Dokonać analizy zamachów terrorystycznych na terenie Unii Europejskiej po 11.09.2001 roku i ich wpływu na kształtowanie systemów antyterrorystycznych państw członkowskich.
7. Zbadać systemy antyterrorystyczne w wybranych (28) państwach Unii Europejskiej, a w tym:
Rozwiązania ustawowe,
Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem,
Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi,
Formy i metody walki z terroryzmem.
Przy tak sformułowanych w procesie badawczym celach, główny problem badawczy zawarto w postaci pytania: Jakie jest miejsce i rola systemów antyterrorystycznych państw Unii Europejskiej w przeciwdziałaniu i zwalczaniu terroryzmu?
Konsekwencją zaprezentowanego procesu badawczego było sformułowanie głównej hipotezy roboczej: Prawidłowo funkcjonujący system antyterrorystyczny państwa ma zasadnicze znaczenie dla odpowiedniego poziomu i funkcjonowania systemu bezpieczeństwa państwa.
Sformułowano także szczegółowe hipotezy robocze:
1. Terroryzm jest najpoważniejszym zagrożeniem dla państw Unii Europejskiej w XXI wieku.
2. Jednym z najistotniejszych elementów przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń terrorystycznych jest zbudowanie i funkcjonowanie systemów antyterrorystycznych poszczególnych państw członkowskich UE.
3. Międzynarodowa współpraca poszczególnych państw oraz wymiana do-świadczeń jest warunkiem koniecznym zbudowania właściwego systemu antyterrorystycznego Unii Europejskiej.
4. Doświadczenia i wnioski z dokonanych zamachów terrorystycznych, stanowią cenne źródło wiedzy w procesie tworzenia systemów antyterrorystycznych.
Niniejsza monografia składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy odnosi się do problematyki prawno–organizacyjnych aspektów zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej. Rozdział drugi prezentuje zamachy terrorystyczne na terenie Unii Europejskiej po 11.09.2001 roku. W rozdziale trzecim omówiono problematykę zwalczania terroryzmu we wszystkich 28 państwach Unii Europejskiej.
Książka „Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej” nie powstałaby, gdyby nie pomoc wielu osób. Mając powyższe chciałbym podziękować Płk. rez. prof. dr hab. Jerzemu Kunikowskiemu za opiekę naukową i merytoryczną, Władzą i Pracownikom Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej za koleżeńską pomoc i wsparcie przy tworzeniu tej monografii. Podziękowania pragnę skierować do Przedstawicielstw Dyplomatycznych państw członkowskich Unii Europejskiej, dzięki którym możliwe było zgromadzenie materiałów źródłowych. Dziękuję również Władzom i Pracownikom mojej macierzystej Uczelni – Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie za przychylność i pomoc w wydaniu tej publikacji. Szczególne podziękowania składam mojej żonie Karolinie za stworzenie odpowiednich warunków, które pozwoliły mi na przygotowanie i napisanie tej książki.
Darmowy fragment publikacji:
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
S Y S T E M Y
ANTYTERRORYSTYCZNE
PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ
Gen. bryg. rez. dr inż. Tomasz Bąk
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Naukowe Wydawnictwo IVG
Rzeszów - Szczecin 2015
1 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Publikacja została sfinansowana przez Wyższą Szkołę Informatyki i Zarządzania
z siedzibą w Rzeszowie
Tytuł monografii naukowej:
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Autor:
Gen. bryg. rez. dr inż. Tomasz Bąk
Recenzent naukowy:
Prof. dr hab. Grzegorz Sobolewski – Akademia Obrony Narodowej, Wydział Bezpieczeństwa
Narodowego
Dr hab. Tomasz R. Aleksandrowicz – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora
Projekt okładki: Magdalena Fudali-Mazurek
Korekta językowa, skład oraz druk: Jacek Storm
Komitet Naukowy:
Prof. UG dr hab. Sylwia Pangsy-Kania
Prof. dr hab. Włodzimierz Szpringer
Prof. zw. dr hab. Jerzy Kisielnicki
Prof. UW dr hab. Grzegorz Karasiewicz
Prof. UZ dr hab. Arkadiusz Świadek
Wydawcy:
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
www.wsiz.rzeszow.pl
www.ksiegarnia.wsiz.pl
email:wsiz@wsiz.rzeszow.pl
Naukowe Wydawnictwo IVG
ul. Tarpanowa 38/3
70-796 Szczecin
www.wydawnictwoivg.pl
ISBN 978-83-64286-25-4 Książka
ISBN 978-83-64286-26-1 eBook
© Copyright by Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Printed in Poland by Naukowe Wydawnictwo IVG
2 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Wstęp…………………………………………………………………............... 8
Rozdział I
Prawno – organizacyjne aspekty zwalczania terroryzmu w Unii
Europejskiej ........................................................................................................ 12
1.1. Regulacje traktatowe i doktrynalne UE w zakresie zwalczania
terroryzmu ....................................................................................................... 12
1.2. Układ z Prüm i system informacji Schengen jako instrumenty
zwalczania i zapobiegania terroryzmowi ........................................................ 26
1.3. Europejski Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu ..................................... 26
1.4. Eurojust ........................................................................................................... 28
1.5. Europol ............................................................................................................ 30
1.6. Unijna grupa zadaniowa „ATLAS” ................................................................ 33
1.7. Współpraca międzynarodowa Unii Europejskiej w zakresie
zwalczania terroryzmu .................................................................................... 34
1.8. Formy i metody zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej ......................... 38
Rozdział II
Zamachy terrorystyczne na terenie Unii Europejskiej po 11.09.2001
roku ....................................................................................................................... 42
Rozdział III
Systemy antyterrorystyczne w państwach członkowskich Unii
Europejskiej ........................................................................................................ 61
3.1. Austria ............................................................................................................ 62
3.1.1. Rozwiązania ustawowe .......................................................................... 62
3.1.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ........................ 66
3.1.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi .......................................................................................... 69
3.1.4. Formy i metody walki z terroryzmem .................................................... 71
3.2. Belgia .............................................................................................................. 73
3.2.1. Rozwiązania ustawowe .......................................................................... 73
3.2.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ........................ 76
3.2.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi .......................................................................................... 79
3.2.4. Formy i metody walki z terroryzmem .................................................... 81
3.3. Bułgaria .......................................................................................................... 83
3.3.1. Rozwiązania ustawowe .......................................................................... 83
3.3.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ........................ 87
3.3.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi .......................................................................................... 90
3.3.4. Formy i metody walki z terroryzmem .................................................... 92
3.4. Chorwacja ...................................................................................................... 93
3.4.1. Rozwiązania ustawowe .......................................................................... 94
3.4.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ...................... 103
3 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
3.4.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 111
3.4.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 114
3.5. Cypr .............................................................................................................. 117
3.5.1. Rozwiązania ustawowe ....................................................................... 117
3.5.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ..................... 118
3.5.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 121
3.5.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 123
3.6. Czechy .......................................................................................................... 124
3.6.1. Rozwiązania ustawowe ....................................................................... 125
3.6.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ..................... 130
3.6.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 140
3.6.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 141
3.7. Dania ............................................................................................................ 143
3.7.1. Rozwiązania ustawowe ....................................................................... 143
3.7.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ..................... 145
3.7.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 148
3.7.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 149
3.8. Estonia .......................................................................................................... 151
3.8.1. Rozwiązania ustawowe ....................................................................... 151
3.8.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ..................... 154
3.8.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 155
3.8.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 159
3.9. Finlandia ...................................................................................................... 160
3.9.1. Rozwiązania ustawowe ....................................................................... 160
3.9.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ..................... 163
3.9.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ....................................................................................... 165
3.9.4. Formy i metody walki z terroryzmem ................................................. 166
3.10. Francja ....................................................................................................... 167
3.10.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 168
3.10.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 172
3.10.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 177
3.10.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 179
3.11. Grecja ......................................................................................................... 187
3.11.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 187
3.11.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 190
3.11.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 192
3.11.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 194
3.12. Hiszpania .................................................................................................... 196
4 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
3.12.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 197
3.12.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 202
3.12.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 207
3.12.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 208
3.13. Holandia ..................................................................................................... 210
3.13.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 210
3.13.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 213
3.13.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 218
3.13.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 219
3.14. Irlandia ....................................................................................................... 222
3.14.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 222
3.14.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 223
3.14.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 225
3.14.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 226
3.15. Litwa ........................................................................................................... 228
3.15.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 229
3.15.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 231
3.15.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 235
3.15.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 236
3.16. Luksemburg ............................................................................................... 237
3.16.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 237
3.16.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 238
3.16.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 240
3.16.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 241
3.17. Łotwa .......................................................................................................... 244
3.17.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 245
3.17.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 246
3.17.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 250
3.17.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 252
3.18. Malta........................................................................................................... 253
3.18.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 253
3.18.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 258
3.18.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 262
3.18.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 266
3.19. Niemcy ........................................................................................................ 269
3.19.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 269
3.19.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 274
3.19.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 277
5 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
3.19.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 278
3.20. Polska ......................................................................................................... 280
3.20.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 280
3.20.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 284
3.20.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 294
3.20.4. Formy i metody walki z terroryzmem …………….…………….… 297
3.21. Portugalia ................................................................................................... 299
3.21.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 299
3.21.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 301
3.21.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 303
3.21.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 306
3.22. Rumunia ..................................................................................................... 307
3.22.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 307
3.22.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 310
3.22.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 314
3.22.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 317
3.23. Słowacja ..................................................................................................... 319
3.23.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 320
3.23.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 325
3.23.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 328
3.23.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 329
3.24. Słowenia ..................................................................................................... 330
3.24.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 330
3.24.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 332
3.24.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 334
3.24.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 335
3.25. Szwecja ....................................................................................................... 336
3.25.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 337
3.25.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 339
3.25.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 341
3.25.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 343
3.26. Węgry ......................................................................................................... 345
3.26.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 345
3.26.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 351
3.26.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 355
3.26.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 357
6 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
3.27. Wielka Brytania......................................................................................... 359
3.27.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 359
3.27.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 366
3.27.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 371
3.27.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 373
3.28. Włochy ........................................................................................................ 374
3.28.1. Rozwiązania ustawowe ..................................................................... 374
3.28.2. Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem ................... 379
3.28.3. Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania
terroryzmowi ..................................................................................... 382
3.28.4. Formy i metody walki z terroryzmem ............................................... 382
Zakończenie ........................................................................................................ 384
Recenzja monografii………………………………………………………....... 386
Bibliografia…………………………………………………………………….. 390
7 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Wstęp
Od czasu pamiętnych zamachów z 11 września 2001 roku w USA,
a szczególnie od terrorystycznego zamachu bombowego, który zabił 191 osób
w Madrycie w marcu 2004 roku, politycy Unii Europejskiej jednogłośnie
wypowiadają się na temat wspólnej międzynarodowej współpracy w walce
z terroryzmem. Zakładając hipotetycznie, terroryści w Unii Europejskiej mogą się
swobodnie przemieszczać i bez większego problemu przekraczać granice państw
członkowskich, zwłaszcza tych funkcjonujących w ramach systemu Schengen.
Biorąc pod uwagę globalny charakter, takich organizacji jak Al – Kaida1, należy
liczyć się z faktem, że mogą one uderzyć w dowolnym miejscu Europy, na dużo
większą skalę niż do tej pory działające na terenie naszego kontynentu ETA2, IRA3
czy inne organizacje terrorystyczne.
Oczywiście należy zdawać sobie sprawę z faktu, że międzynarodowy terro-
ryzm, to nie jedyne wyzwanie dla Unii Europejskiej w zakresie problematyki
bezpieczeństwa. Państwa członkowskie aktywnie uczestniczyły i uczestniczą
w działaniach pokojowych (między innymi szkolenie sił bezpieczeństwa, pomoc
humanitarna, etc.) w Iraku, Afganistanie, na Bałkanach czy w Afryce Północnej.
Próbują przekonać Iran do zaniechania budowy broni nuklearnej. Rządy państw
członkowskich angażują się w pomoc państwom upadłym, takim jak: Sudan czy
Kongo, jak również problematykę transgranicznej przestępczości zorganizowanej.
W ostatnim okresie czasu, z wielką troską, państwa Unii Europejskiej zwracają się
ku Ukrainie i niestabilnej sytuacji w tym państwie ze szczególnym uwzględnieniem
negatywnej roli Rosji w tym konflikcie. Nie ulega, jednak wątpliwości, że
szczególnie zamach w Madrycie oraz w Londynie i ten najnowszy ze stycznia 2015
r. w Paryżu, w sposób jednoznaczny pokazał, że terroryzm a zwłaszcza radykalne
islamskie grupy terrorystyczne pozostają najpoważniejszym zagrożeniem dla
Europy dzisiaj i w najbliższej przyszłości.
Wspólna polityka unijna wymaga szczególnej koordynacji i współpracy
w zakresie zwalczania terroryzmu, choć nie jest z pewnością sprawą prostą. Istnieje
swoisty paradoks w roli Unii Europejskiej w działaniach antyterrorystycznych.
Z jednej strony rządy państw członkowskich zgadzają się, że priorytetem powinna
być współpraca w tym zakresie na poziomie unijnym, głównie ze względu na
procedury dotyczące przekraczania granic wewnątrzunijnych a zagrożeń terro-
rystycznych. Z drugiej, jednak strony powolne są w oddawaniu Unii sił (takich jak:
prowadzenie śledztw i działalność prokuratorów) i środków (takich jak: funkcjo-
1 Al-Ka’ida - Założona w 1988 r. Abdallaha Azzama organizacja terrorystyczna, wspiera
ekstremistyczne ugrupowania islamskie na całym świecie.
2 ETA - Separatystyczna organizacja walcząca o niepodległość kraju Basków (Hiszpania,
Francja), tamże.
3 IRA - Organizacja działająca w Irlandii Północnej stanowiąca sobie za cel oderwanie tegoż
terytorium spod władzy Wielkiej Brytanii i włączenie go do Republiki Irlandii. Od 1920
r. pozostaje w podziemiu po klęsce w 1916 r. (tzw. powstanie Wielkanocne). Na mocy
porozumień wielkanocnych z 1998 r. ograniczyła swoją działalność. Odpowiada za śmierć
ok. 3 tyś. osób. 28 lipca 2005 r. faktycznie ogłosiła zakończenie działalności,
http://www.wos.net.pl/terroryzm-organizacje-terrorystyczne.html [dostęp: 10.09.2013].
8 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
nariusze służb specjalnych i środki finansowe przeznaczone na tą walkę). Wynika
to głównie z faktu, że polityka bezpieczeństwa – zwłaszcza, kiedy to dotyczy
ochrony obywateli – ściśle wiąże się z suwerennością narodową i rządy są niechętne,
by dać władze UE, która mogłaby przeszkadzać i mieszać w istniejącym systemie
prawa i bezpieczeństwa narodowego 4 . Unia Europejska stara się, aby w pełni
skoordynować narodowe polityki antyterrorystyczne, ale wymaga to przede
wszystkim na wstępie usystematyzowania i ugruntowania własnej polityki przeciw
terrorystycznej na poziomie unijnym.
W niniejszej publikacji zaprezentowano wyniki badań i obserwacji, gro-
madzenia materiałów źródłowych, które prowadzone były przez autora przez kilka
lat w dziedzinie organizacji i funkcjonowania systemów antyterrorystycznych
państw członkowskich Unii Europejskiej. Część rezultatów, które wykorzystano
w niniejszej publikacji, wcześniej publikowana była w monografiach i czaso-
pismach naukowych.
Dostęp do materiałów źródłowych był różny. Autor korzystał oczywiście
z całej gamy publikacji i monografii dotyczących wspomnianej problematyki,
skorzystano z materiałów udostępnionych przez placówki dyplomatyczne państw
UE, jak również materiały pozyskane podczas podróży zagranicznych, konferencji
i seminariów.
Głównym celem prowadzonych badań było dokonanie identyfikacji systemów
antyterrorystycznych zarówno całej Unii Europejskiej jako organizacji, jak również
poszczególnych – wszystkich jej 28 członków.
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej możemy podzielić na
trzy grupy:
posiadające centra antyterrorystyczne;
posiadające powołanych koordynatorów do zwalczania zagrożeń terrorysty-
cznych;
funkcjonujące w ramach ciał kolegialnych, zespołów, komitetów czy nawet
departamentów powoływanych lub zwoływanych w momencie pojawiania się
zagrożeń.
Zdarza się również, tak jak to było w przypadku Polski, że system
antyterrorystyczny ewoluuje z charakteru funkcjonowania Międzyresortowego
Zespołu do spraw Zagrożeń Terrorystycznych do powołania Centrum Antyterro-
rystycznego ABW (CAT).
W państwach UE większość systemów antyterrorystycznych opiera się na
podmiotach analizujących i koordynujących działania systemu na poziomie krajo-
wym. Są to przede wszystkim centra antyterrorystyczne i koordynator do walki
z terroryzmem. Drugą grupę stanowią gremia kolegialne – komitety i zespoły.
Natomiast w niektórych państwach wciąż brak jest powołanych, wyodrębnionych
struktur do tego typu działalności. Funkcje przewodnie lub wykonawcze
realizowane są za pośrednictwem departamentów czy wydziałów funkcjonujących
4 D. Keohane, The EU and counter-terrorism, Working Paper, Centre for European Reform,
2005, s. 3, tłumaczenie z jez. angielskiego,
http://library.coleurope.eu/pdf/CER/keohane.pdf [dostęp: 21.10.2013].
9 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
w poszczególnych służbach, które w swoich obowiązkach posiadają zadania walki
z terroryzmem5.
Aby osiągnąć założony powyżej cel główny, konieczne było zrealizowanie
następujących celów szczegółowych, w których należało:
1. Określić prawno–organizacyjne aspekty zwalczania terroryzmu w Unii Euro-
pejskiej.
2. Zbadać regulacje traktatowe UE w zakresie zwalczania terroryzmu.
3. Dokonać analizy Układu z Prüm i systemu informacji Schengen, jako
instrumentów zwalczania i zapobiegania terroryzmu.
4. Określić rolę i zadania instytucji Unii Europejskiej, takich jak: Europejski
Koordynator ds. Zwalczania Terroryzmu, Eurojust, Europol, Unijna Grupa
Zadaniowa „ATLAS” w zakresie przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu.
5. Prześledzić problematykę współpracy międzynarodowej Unii Europejskiej
w zakresie zwalczania terroryzmu.
6. Dokonać analizy zamachów terrorystycznych na terenie Unii Europejskiej po
11.09.2001 roku i ich wpływu na kształtowanie systemów antyterrorystycznych
państw członkowskich.
7. Zbadać systemy antyterrorystyczne w wybranych (28) państwach Unii Euro-
pejskiej, a w tym:
Rozwiązania ustawowe,
Struktury i jednostki powołane do walki z terroryzmem,
Współpraca międzynarodowa w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi,
Formy i metody walki z terroryzmem.
Przy tak sformułowanych w procesie badawczym celach, główny problem
badawczy zawarto w postaci pytania: Jakie jest miejsce i rola systemów
antyterrorystycznych państw Unii Europejskiej w przeciwdziałaniu i zwalczaniu
terroryzmu?
Konsekwencją zaprezentowanego procesu badawczego było sformułowanie
głównej hipotezy roboczej: Prawidłowo funkcjonujący system antyterrorystyczny
państwa ma zasadnicze znaczenie dla odpowiedniego poziomu i funkcjonowania
systemu bezpieczeństwa państwa.
Sformułowano także szczegółowe hipotezy robocze:
1. Terroryzm jest najpoważniejszym zagrożeniem dla państw Unii Europejskiej
w XXI wieku.
2. Jednym z najistotniejszych elementów przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń
terrorystycznych jest zbudowanie i funkcjonowanie systemów antyterrory-
stycznych poszczególnych państw członkowskich UE.
3. Międzynarodowa współpraca poszczególnych państw oraz wymiana do-
świadczeń jest warunkiem koniecznym zbudowania właściwego systemu
antyterrorystycznego Unii Europejskiej.
5 P. Chomentowski, Prawnokarne i organizacyjne elementy systemu antyterrorystycznego
w Polsce – stan obecny i perspektywy doskonalenia, Rozprawa doktorska napisana pod
kierunkiem naukowym prof. zw. dr. hab. Emila Walentego Pływaczewskiego, Białystok 2013.
10 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
4. Doświadczenia i wnioski z dokonanych zamachów terrorystycznych, stanowią
cenne źródło wiedzy w procesie tworzenia systemów antyterrorystycznych.
Niniejsza monografia składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy odnosi
się do problematyki prawno–organizacyjnych aspektów zwalczania terroryzmu
w Unii Europejskiej. Rozdział drugi prezentuje zamachy terrorystyczne na terenie
Unii Europejskiej po 11.09.2001 roku. W rozdziale
trzecim omówiono
problematykę zwalczania terroryzmu we wszystkich 28 państwach Unii Europe-
jskiej.
Książka „Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej” nie
powstałaby, gdyby nie pomoc wielu osób. Mając powyższe chciałbym podziękować
Płk. rez. prof. dr hab. Jerzemu Kunikowskiemu za opiekę naukową i merytoryczną,
Władzą i Pracownikom Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony
Narodowej za koleżeńską pomoc i wsparcie przy tworzeniu tej monografii.
Podziękowania pragnę skierować do Przedstawicielstw Dyplomatycznych państw
członkowskich Unii Europejskiej, dzięki którym możliwe było zgromadzenie
materiałów źródłowych. Dziękuję również Władzom i Pracownikom mojej
macierzystej Uczelni – Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie za
przychylność i pomoc w wydaniu tej publikacji. Szczególne podziękowania
składam mojej żonie Karolinie za stworzenie odpowiednich warunków, które
pozwoliły mi na przygotowanie i napisanie tej książki.
11 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Rozdział I
Prawno – organizacyjne aspekty zwalczania terroryzmu w UE
Rys. 1. Flaga Unii Europejskiej.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska#mediaviewer/File:Flag_of_Europe.svg.
Źródło:
1.1. Regulacje traktatowe i doktrynalne UE
w zakresie zwalczania terroryzmu
W historii Unii Europejskiej problem terroryzmu, a zarazem jego zwalczania
pojawiał się już od samego początku jej istnienia. Z uwagi na fakt wciąż rosnącej
fali terroryzmu skierowanej przeciwko państwom europejskim, w ramach Unii
powstały podwaliny „polityki antyterrorystycznej”. Działania Wspólnot Euro-
pejskich mające na celu przeciwdziałanie i zwalczanie terroryzmu miały
w początkowej fazie charakter polityczny, a zapoczątkowane zostały spotkaniem
Rady Europejskiej w dniach 1-2 grudnia 1975 r. w Rzymie. W trakcie tego spotkania
powołano do życia grupę współpracy między Ministrami Sprawiedliwości i Spraw
Wewnętrznych państw członkowskich Wspólnot Europejskich w zakresie prze-
ciwdziałania oraz zwalczania zjawiska terroryzmu, radykalizmu, ekstremizmu
i przemocy, tzw. grupę TREVI (Terrorisme, Radicalisme, Extremisme, Violence
12 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Internationale)6. Głównym celem tej współpracy były spotkania Ministrów Spraw
Wewnętrznych i Sprawiedliwości, podczas których omawiano problematykę za-
grożeń terrorystycznych. Państwa TREVI współpracowały w zakresie wymiany
informacji oraz doświadczeń. Stworzono również Specjalne Centralne Jednostki
Kontaktowe.
Ta nieformalna współpraca została zakończona wraz z wejściem w życie
Traktatu z Maastricht. Traktat ten dał początek współpracy w sprawach dotyczących:
polityki azylowej,
zasad przekraczania granic zewnętrznych UE i ich kontrolę,
polityki migracyjnej,
walki z narkotykami,
zwalczania nadużyć finansowych,
współpracy sądowej w sprawach cywilnych oraz karnych,
współpracy celnej,
współpracy policyjnej w zakresie zwalczania terroryzmu oraz innych form
przestępczości międzynarodowej,
organizacji systemu wymiany informacji w ramach Europolu7.
Kolejne istotne nowości wniósł Traktat Amsterdamski8. Poszerzono i pogłę-
biono proces tworzenia „obszaru pozbawionego wewnętrznych granic”. Zape-
wnienie obywatelom „wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości” powiązane
zostało z właściwymi środkami w zakresie kontroli granic zewnętrznych, azylu,
imigracji oraz zapobiegania przestępczości i walki z tym zjawiskiem. Zgodnie
z powyższymi postanowieniami, środkami zmierzającymi do realizacji tego celu są
wspólne działania między państwami członkowskimi w dziedzinie współpracy
policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz zapobieganie, takim zjawiskom jak
przestępczość organizowana, w tym także terroryzm9. Ważnym krokiem w zakresie
zwalczania terroryzmu było włączenie do Traktatu Amsterdamskiego osobnego
protokołu dotyczącego dorobku prawnego układu z Schengen oraz protokołu
w sprawie azylu celem zapobiegania wykorzystywaniu tej instytucji przez
6 T. R. Aleksandrowicz, K. Liedel, Zwalczanie terroryzmu lotniczego. Wybrane zagadnienia
i źródła prawa międzynarodowego, Szczytno 2010, s. 56; W. Czapliński, Obszar wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych, Warszawa 2005, s. 5.
7 Europejski Urząd Policji - Europol stanowi podstawowy organ wykonawczy Unii
Europejskiej do walki z przestępczością. Jest on odrębną organizacją odpowiedzialną za
zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej oraz zacieśnianie współpracy
właściwych organów państw członkowskich - por. A. Gruszcza, Europol. Wyzwania i zadania
na progu XXI w., „Przegląd Policyjny” 2001, nr 3, s. 126; Z.J. Pietraś, Prawo wspólnotowe
i integracja europejska, Lublin 2005, s. 588.
8 Traktat Amsterdamski, Umowa międzynarodowa parafowana 17 czerwca 1997 r.,
podpisana 2 października 1997 r. w Amsterdamie. TA wszedł w życie 1 maja 1999 roku,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_amsterdamski [dostęp: 4.11.2014].
9 D. Pietrzyk-Reeves, Idea społeczeństwa obywatelskiego. Współczesna debata i jej źródła,
Wrocław 2004, s. 17.
13 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
terrorystów10.
Następny traktat - Traktat Nicejski11 z grudnia 2000 roku zmienił postano-
wienia dotyczące funkcjonowania Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej
Instancji. Dokonał modyfikacji art. 10 protokołu w sprawie statutu Europejskiego
Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego. Do Aktu
końcowego konferencji z Nicei dołączono 24 protokoły i deklaracje 12 . Traktat
podkreślił, że wspólne działanie w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach
karnych obejmie między innymi stopniowe przyjmowanie środków ustana-
wiających minimalne normy dotyczące znamion przestępstw i kar w dziedzinach
przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i nielegalnego handlu narkotykami.
Istotnym krokiem wprowadzającym wiele zmian do Wspólnoty Europejskiej
był Traktat Akcesyjny podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach13.
Najistotniejszym chyba, jednak traktatem, który zmienił Traktat o Unii
Europejskiej i traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską był Traktat podpisany
13 grudnia 2007 roku w Lizbonie14. W zakresie bezpieczeństwa oraz przeciwdzia-
łania terroryzmowi, Traktat wprowadził istotne zmiany dotyczące solidarności
państw członkowskich oraz poprawy ogólnego bezpieczeństwa. Zgodnie z tzw.
klauzulą solidarności „Unia i jej Państwa Członkowskie działają wspólnie w duchu
solidarności, jeżeli jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się przedmiotem
ataku terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej, lub katastrofy spowodowanej
przez człowieka”. W przypadku pojawienia się takiej sytuacji, Unia wykorzysta
wszelkie dostępne instrumenty, w tym także może użyć siły i środki wojskowe
udostępnione jej przez Państwa Członkowskie, celem:
przeciwdziałania zagrożeniu terrorystycznemu na terytorium państw członko-
wskich, poprzez:
- ochronę instytucji i ludności cywilnej przed ewentualnym atakiem
terrorystycznym,
- udzielenie pomocy innemu państwu członkowskiemu na jego terytorium, na
wniosek jego władz politycznych, w przypadku ataku terrorystycznego;
udzielenia pomocy państwu członkowskiemu na jego terytorium, na wniosek
jego władz politycznych, w przypadku klęski żywiołowej lub katastrofy
spowodowanej przez człowieka.
Nie ulega wątpliwości, że po zamachach z 11 września 2001 roku w USA,
10 D. Szacher, Walka z terroryzmem w Unii Europejskiej – nowy impuls, Toruń 2006, s. 104.
11 Traktat Nicejski, Umowa międzynarodowa parafowana w grudniu 2000 r., podpisana 26
lutego 2001 r. w Nicei. TN wszedł w życie 1 lutego 2003 roku.,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_nicejski [dostęp: 4.11.2014].
12 J. Barcz, Traktat z Nicei. Zagadnienia prawne i instytucjonalne, Warszawa 2003, s. 15 i in.
13 Traktat Ateński, traktat podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach będący prawną podstawą
przystąpienia (akcesji) 10 krajów Europy Środkowej i Południowej (Cypru, Czech, Estonii,
Litwy, Łotwy, Malty, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier) do Unii Europejskiej,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_ate C5 84ski [dostęp: 4.11.2014].
14 Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający
Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr
203, poz. 1569).
14 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
większość organizacji międzynarodowych, jak również i poszczególnych państw
jeszcze bardziej aktywnie zajęła się kwestiami przeciwdziałania oraz zwalczania
terroryzmu. Do grupy tych organizacji zaliczyć możemy Unię Europejską wraz ze
swymi 28 członkami.
Parlament, Komisja oraz Rada UE bezpośrednio po wspomnianych zamachach
potępiły sprawców i mocodawców tych zamachów, zapowiadając doprowadzenie
ich przed oblicze sprawiedliwości. Określone zostały zasady ścisłej współpracy
z USA oraz innymi państwami w walce z międzynarodowym terroryzmem.
14 września 2001 r. Szefowie państw i Rządów krajów Unii Europejskiej,
Przewodniczący Parlamentu, Przewodniczący Komisji oraz Wysoki Przedstawiciel
Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oświadczyli,
że atak terrorystyczny na Stany Zjednoczone był skierowany również przeciwko UE.
Wezwano wszystkie kraje do globalnej walki z terroryzmem.
UE sformułowała, konkretne cele walki z tym zjawiskiem, do których
zaliczono:
inicjowanie trwałej oraz mającej światowy zasięg akcji przeciwko terro-
ryzmowi;
rozwiązanie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB - ang.
CFSP);
wdrażanie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO - ang.
ESDP)15;
wzmocnienie wzajemnej współpracy wywiadowczej;
przyspieszenie ustanawiania Europejskiego Obszaru Sądowego16.
Unia Europejska uchwaliła szereg regulacji prawnych, które tworzą jednolite
rozwiązania zmierzające do zwalczania terroryzmu przez wszystkie państwa unijne.
Do najważniejszych z nich można zaliczyć:
Decyzję Rady (WE) nr 2008/615/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 roku
w sprawie współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu przestępczości
transgranicznej17;
Decyzję Rady (WE) nr 2008/616/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 roku
w sprawie wdrożenia Decyzji 2008/616/WSiSW w sprawie identyfikacji
15 Więcej na temat rozwoju CFSP i ESDP po 11 września zob. [w:] S. Parzymies, Unia Euro-
pejska a bezpieczeństwo europejskie i globalne po 11 września 2001 roku, [w:] R. Kuźniar,
Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian, Warszawa 2003, s. 361-391;
oraz [w:] R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2004,
s. 386-397; R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej,
Warszawa 2005, s. 134-144. Z kolei więcej na temat obecnej roli ESDP w Unijnym
zwalczaniu terroryzmu zob. [w:] Conceptual Framework on the European Security and
Defence Policy – dimension of the fight against terrorism,
http://ue.eu.int/uedocs/cmsUpload/ESDPdimension.pdf [dostęp: 28.11.2013].
16 A. Gruszczak, Unia Europejska wobec terroryzmu po 11 września 2001 roku, Opinie,
Departament Strategii
s. 4; Europejski Obszar Sądowy obejmuje wprowadzenie Europejskiego Nakazu Areszto-
wania i Ekstradycji oraz wzajemne uznawanie decyzji i orzeczeń sądowych.
17 Dz. Urz. UE Nr L 210 z 06.08.2008 r.
i Planowania Polityki Zagranicznej, „MSZ” 2002, nr 54,
15 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu przestępczości transgra-
nicznej18;
Decyzję Rady (WE) nr 2008/617/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 roku
w sprawie usprawnienia współpracy pomiędzy Specjalnymi Jednostkami
Interwencyjnymi państw członkowskich Unii Europejskiej w sytuacjach kry-
zysowych;
Decyzję Rady (WE) nr 2008/633/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 roku
w sprawie dostępu wyznaczonych organów państw członkowskich i Europolu
w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym i innym poważnym
przestępstwom, ich wykrywania i ścigania19;
Decyzję Rady 2009/62/WE z dnia 26 stycznia 2009 roku wykonująca art. 2 ust.
3 Rozporządzenia (WE) nr 2580-2001 w sprawie szczególnych środków
restrykcyjnych skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom,
mająca na celu zwalczanie terroryzmu i uchylającą decyzję 2008/583/WE20;
Decyzję Rady nr 2003/48/WSiSW z 19 grudnia 2002 roku w sprawie wdrażania
określonych środków w ramach współpracy policyjnej i sądowej w zakresie
walki z terroryzmem, zgodnie z art.4 wspólnego stanowiska 2001/931/WPZiB21;
Decyzję Rady nr 2003/516/WE z 6 czerwca 2003 roku w sprawie podpisania
porozumień między Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi w sprawie
ekstradycji i wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych22;
Decyzję Rady nr 2005/671/WSiSW z dnia 20 września 2005 roku w sprawie
wymiany informacji i współpracy dotyczącej przestępstw terrorystycznych23;
Decyzję Rady UE nr 2003/725/WSiSW z 2 października 2003 roku zmieniająca
przepisy art. 40 ust. 1 i ust. 7 Konwencji Wykonawczej do Układu z Szengen24.
W akcie tym odniesiono się bezpośrednio do Decyzji Ramowej Rady UE nr
2002/475/WSiSW z 13 czerwca w sprawie zwalczania terroryzmu;
Decyzję Rady z 20 września 2005 roku w sprawie wymiany informacji
i współpracy dotyczącej przestępstw terrorystycznych;
Decyzję Rady z 2007/124/WE z dnia 12 lutego 2007 roku ustanawiającą na lata
2007-2013, jako część ogólnego programu: „Zapobieganie, gotowość i zarzą-
dzanie skutkami terroryzmu i innymi rodzajami ryzyka dla bezpieczeństwa”25;
Decyzję Rady z 28 lutego 2002 roku w sprawie utworzenia Eurojustu26;
18 Dz. Urz. UE Nr L 210 z 06.08.2008 r.
19 Dz. Urz. UE Nr L 218 z 13.08.2008 r.
20 Dz. Urz. UE Nr L 23 z 27.01.2009 r.
21 Dz. Urz. UE Nr L 16 z 22.01.2003 r., s. 68.
22 Dz. Urz. UE Nr L 181 z 19.07.2003 r., s. 25.
23 Dz. Urz. UE Nr L 253 z 29.09.2005 r.
24 Dz. Urz. UE Nr L 269 z 11.10.2004 r., s. 37.
25 Dz. Urz. UE Nr L 58 z 24.02.2007 r.
26 Eurojust, Europejska Jednostka Współpracy Sądowej – agencja Unii Europejskiej
o charakterze prokuratorskim, utworzona w wyniku porozumień zawartych w ramach
Agendy z Tampere. Zadaniem tej agencji jest koordynacja działań prokuratur krajowych
państw członkowskich Unii Europejskiej w celu walki z transgraniczną przestępczością
zorganizowaną na terenie UE, http://pl.wikipedia.org/wiki/Eurojust [dostęp: 29.11.2013].
16 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Decyzję Rady z dnia 21 grudnia 2005 roku w sprawie szczególnych środków
ograniczających, skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom
mające na celu zwalczanie terroryzmu27;
Decyzję Ramową Rady UE nr 2003/577/WSiSW z 22 lipca 2003 roku w sprawie
wykonywania w Unii Europejskiej nakazów zamrażania własności lub do-
wodów28, nazywana potocznie: nakazem zamrożenia własności (asset freezing
order);
Decyzję Ramową Rady 2008/119/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 roku29;
Decyzję Ramową Rady dotyczącą prania brudnych pieniędzy, identyfikacji,
śledzenia, zamrażania i konfiskaty środków popełnienia przestępstw lub
przychodów z przestępstw.
Decyzję Ramową Rady UE nr 2002/996/WSiSW z 28 listopada 2002 roku
w sprawie utworzenia mechanizmu oceny systemów prawnych i wdrażania na
poziomie krajowym w zakresie walki z terroryzmem30;
Decyzję Ramową Rady z 13 czerwca 2002 roku w sprawie Europejskiego
nakazu aresztowania i procedury wydawania między państwami członkowskimi;
Decyzję Ramową Rady z 13 czerwca 2002 roku w sprawie wspólnych zespołów
dochodzeniowo-śledczych;
Decyzję Ramową Rady z 13 czerwca 2002 roku w sprawie zwalczania terro-
ryzmu;
Deklarację o zwalczaniu terroryzmu z 25 marca 2004 roku i Europejski plan
działania odnośnie zwalczania terroryzmu;
Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/70/WE z dnia 1 sierpnia 2006 roku
ustanawiająca środki wykonawcze do Dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady w odniesieniu do definicji osoby zajmującej eksponowane
stanowisko polityczne, jak również w odniesieniu do technicznych kryteriów
stosowania uproszczonych zasad należytej staranności wobec klienta oraz
wyłączenia z uwagi na działalność finansową prowadzoną w sposób spora-
dyczny lub w bardzo ograniczonym zakresie;
Dyrektywa nr 2008/114/WE 31 w sprawie Europejskiej Infrastruktury Kryty-
cznej 32 , przyjęta przez Radę w grudniu 2008 roku, która ma na razie zasto-
sowanie do sektora energii i transportu;
27 Dz. Urz. UE Nr. L 340 z 21.12.2005 r.
28 Council Framework Decision 2003/577/JHA of 22 July 2003 on execution In the European
Union of orders freezing property or evidence, Dz. U. UE Nr L 196 z 02.08.2003 r., s. 45.
29 Dz. Urz. UE Nr L 146 z 22.06.2002 r.
30 Dz. Urz. UE Nr L 349 z 24.12.2002 r., s. 1.
31 Dz. Urz. UE Nr L 345 z 23.12.2008 r.
32 Zgodnie z art. 2a niniejszej dyrektywy, infrastruktura krytyczna oznacza składnik,
system lub część infrastruktury, zlokalizowany na terytorium państw członkowskich, które
mają podstawowe znaczenie dla otrzymania niezbędnych funkcji społecznych, zdrowia,
bezpieczeństwa, ochrony, dobrobytu materialnego lub społecznego ludności oraz których
zakłócenie, lub zniszczenie miałoby istotny wpływ na dane państwo członkowskie w wyniku
utracenia tych funkcji.
17 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
Dyrektywę 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 paździe-
rnika 2005 roku w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego
w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/20/WE z dnia 11 marca 2008
roku zmieniającą Dyrektywę 2005/69/WE w sprawie przeciwdziałania korzy-
staniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania
terroryzmu, w odniesieniu do uprawnień wykonawczych przeznaczonych
Komisji33;
Dyrektywę Parlamentu w sprawie przeciwdziałania korzystania z systemu
finansowego w celu pranie pieniędzy oraz finansowania terroryzmu z dnia
26 października 2005 roku34;
Dyrektywę Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 roku odnoszącą się do
rekompensaty dla ofiar przestępstw35;
Europejską Strategię Bezpieczeństwa (tzw. Strategię Solany) z 12.12.2003 roku;
Plan działania w zwalczaniu terroryzmu przyjęty przez Radę Europejską 21
września 2001 roku (Plan działania został uzupełniony w krótkim czasie,
Nadzwyczajny Szczyt Unijny w Gandawie – październik 2001 r.) o bardziej
szczegółowy, regularnie aktualizowany dokument, tzw. Mapę drogową – (Road
map)36, określającą kompetencje poszczególnych instytucji i organów UE);
Program Haski w zakresie budowy obszaru wolności, bezpieczeństwa i spra-
wiedliwości w UE z 5 listopada 2005 roku;
Rozporządzenia Parlamentu i Rady nr 2320/2002/WE z 16 grudnia 2002 roku
w sprawie wspólnych zasad w zakresie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego37;
Rozporządzenie (WE) nr 1781/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
15 listopada 2006 roku w sprawie informacji o zleceniodawcach, które
towarzyszą przekazom pieniężnym;
Rozporządzenie (WE) nr 725/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31
marca 2004 roku w sprawie wzmocnienia statków i obiektów portowych38 oraz
Dyrektywę 2005/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 paździe-
rnika 2005 roku w sprawie wzmocnienia ochrony portów39;
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 820/2008 z dnia 8 sierpnia 2008 roku
ustanawiające środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych
norm ochrony lotnictwa cywilnego40;
Rozporządzenie Komisji UE nr 110/2010 z dnia 5 lutego 2010 roku zmieniające
po raz 120 Rozporządzenie Rady (WE) nr 881/2002 z dnia 27 maja 2002 roku
33 Dz. Urz. UE Nr L 76 z 19.03.2008 r.
34 Dz. Urz. UE Nr L 309 z 26.10.2005 r.
35 Dz. Urz. UE Nr L 261 z 06.08.2004 r.
36 Mapa zawierała wykaz poszczególnych zadań, podsumowanie dotychczasowych osiągnięć
oraz plan następnych akcji. Określono w niej również środki i instrumenty właściwe do
realizacji celów, a przy tym ostateczną datę ich realizacji.
37 Dz. Urz. UE Nr L 355 z 30.12.2002 r., s. 1.
38 Dz. Urz. UE Nr L 129 z 29.04.2004 r.
39 Dz. Urz. UE Nr L 310 z 25.11.2005 r.
40 Dz. Urz. UE Nr L 221 z 19.08.2008 r.
18 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
wprowadzające niektóre szczególne środki ważne przeciwko niektórym osobom
i podmiotom związanym z Osamą bin Ladenem, siecią Al.-Kaida i Talibami41;
Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 460/2004/WE z 10 marca 2004 roku
w sprawie powołania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Sieci i Informacji42;
Rozporządzenie Rady (WE) nr 423/2007 z dnia 19 kwietnia 2007 roku dotyczące
środków ograniczających wobec Iranu;
Rozporządzenie Rady (WE) nr 501/2009 z dnia 15 czerwca 2009 roku wyko-
nujące art. 2 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr 2580/2001 w sprawie szczególnych
środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmio-
tom, mających na celu zwalczanie terroryzmu i uchylające Decyzję 2009/62/WE;
Rozporządzenie Rady Europejskiej nr 2580/2001/WE z 27 grudnia 2001 roku
w sprawie szczególnych środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko
niektórym osobom i organizacjom w celu zwalczania terroryzmu 43 . Akt ten
opiera się na rozwiązaniach przyjętych w Rezolucji RB ONZ nr 1373 (2001 r.);
Rozporządzenie Rady Europejskiej nr 881/2002/WE z 27 maja 2002 roku
w sprawie nałożenia określonych środków restrykcyjnych wobec osób fizy-
cznych i prawnych powiązanych z Osamą bin Ladenem, siecią Al – Kaida oraz
Talibami, odwołujące Rozporządzenie Rady Europejskiej nr 467/2001 WE
w sprawie zakazu eksportu określonych towarów oraz usług do Afganistanu,
wzmocnienia zakazu lotów i rozszerzenia zamrażania funduszy oraz innych
zasobów finansowych Talibów z Afganistanu44;
Rozporządzenie Rady nr 1486/2003/WE z 22 sierpnia 2003 roku w sprawie
procedury prowadzenia inspekcji Komisji w obszarze bezpieczeństwa lotnictwa
cywilnego45;
Rozporządzenie Rady nr 68/2004/WE z 15 stycznia 2004 roku zmieniające
Rozporządzenie Rady nr 622/2003/WE w sprawie środków wdrażania
podstawowych standardów bezpieczeństwa lotniczego46;
Rozporządzenie Wykonawcze Rady UE nr 2580/2001 w sprawie szczególnych
środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmio-
tom mających na celu zwalczanie terroryzmu. Załącznik stanowi listę osób
i organizacji terrorystycznych;
Strategia UE na rzecz bezpiecznego społeczeństwa informacyjnego w Europie,
przyjęta w 2006 roku zwraca uwagę na problem cyberterroryzmu;
Strategię w sprawie zwalczania radykalizacji postaw i rekrutacji do organizacji
terrorystycznych z 2005 roku;
Strategię w sprawie zwalczania terroryzmu z 2005 roku;
System Informacji Schengen47 wraz z Decyzją Rady 2006/628/WE z dnia 24
lipca 2006 roku ustalający datę stosowania art. 1 ust. 4 i 5 Rozporządzenia Rady
41 Dz. Urz. UE Nr L 36 z 09.02.2010 r.
42 Dz. Urz. UE Nr L 77 z 13.03.2004 r.
43 Dz. Urz. UE Nr L 344 z 28.12.2001 r., s. 70.
44 Dz. Urz. UE Nr L 139 z 29.05.2002 r. z późniejszymi wielokrotnymi zmianami, s. 9.
45 Dz. Urz. UE Nr L 213 z 23.07.2003 r., s. 3.
46 Dz. Urz. UE Nr L 10 z 16.01.2004 r., s. 14.
47 Communication from Commission to the Council and the European Parlament:
19 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
(WE) nr 871/2004 dotyczącego wprowadzenia niektórych nowych funkcji
Systemu Informacyjnego Schengen, włączając walkę z terroryzmem48;
Szczegółowy program pt.: „Zapobieganie aktom terrorystycznym, gotowość
i zarządzanie skutkami na lata 2007-2013”, przyjęty 6 kwietnia 2005 roku;
Wspólne stanowisko 2002/402/WPZiB z dnia 27 maja 2002 roku dotyczące
środków ograniczających przeciwko Osamie bin Ladenowi, członkom
organizacji Al-Kaida i Talibom oraz innym osobom fizycznym, grupom,
przedsiębiorstwom i podmiotom z nimi powiązanym, zmienione Decyzją Rady
nr 2011/487/WPZiB z dnia 01 sierpnia 2011 roku;
Wspólne stanowisko Rady nr 2003/468/WPZiB z 23 czerwca 2003 roku
w sprawie kontroli pośrednictwa przy obrocie broni49;
Wspólne stanowisko Rady UE nr 2001/930/WPZiB50 z 27 grudnia 2001 roku
o zwalczaniu terroryzmu – uwzględniające Rezolucję RB ONZ nr 1373 (2001);
Wspólne stanowisko Rady UE nr 2002/931/WPZiB51 z 27 grudnia 2001 roku
w sprawie stosowania szczególnych środków do zwalczania terroryzmu;
Wspólne stanowisko Rady UE nr 2003/805/WPZiB z 17 listopada 2003 roku52
w sprawie uniwersalizacji i wzmocnienia porozumień wielostronnych, doty-
czących nieproliferacji broni masowego rażenia i środków przenoszenia53;
Powyższe dokumenty stanowią podstawowe uregulowania i wskazania
koalicyjne w kwestiach dotyczących:
zachowywania międzypaństwowej solidarności w zwalczaniu terroryzmu;
realizacji zobowiązań, wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych oraz
z Rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych nr 1373 z 2001 roku
dotyczących wspólnego zwalczania terroryzmu międzynarodowego;
kształtowania Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa w sprawie zwalczania
terroryzmu;
tworzenia ram koncepcyjnych dla Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa
i Obronności w zakresie zwalczania terroryzmu;
wzmacniania środków bezpieczeństwa na granicach oraz zwiększenia
skuteczności wykrywania fałszywych dokumentów;
kształtowania strategicznych celów odnoszących się do zwalczania terroryzmu;
pogłębienia międzynarodowego konsensusu i wzmacniania współpracy w dzie-
dzinie zwalczania terroryzmu;
Development of Schengen Information System II, COM (2001) 720, 18.12.2001 r.
48 Dz. Urz. UE Nr L 256 z 20.092006; OJ L 76M, 16.03.2007 r.
49 Dz. Urz. UE Nr L 156 z 25.06.2003 r., s.79.
50 Dz. Urz. UE Nr L 344 z 28.12.2001 r., s. 90, uzupełnione wspólnym stanowiskiem Rady
UE nr 2002/462/CFSP z 17 czerwca 2002 r., Dz. U. WE Nr L 160 z 18.06.2002.
51 Dz. Urz. UE Nr L 344 z 28.12.2001 r., s. 93. Dokument wciąż ulega wielokrotnym
zmianom i uaktualnieniom.
52 Dz. Urz. UE Nr L 302 z 20.11.2003 r., s. 34.
53 D. Jasiński, Polityka antyterrorystyczna Unii Europejskiej po 11 marca 2004 roku, „Sprawy
Międzynarodowe” 2004, nr 1, s. 58-59.
20 ebook
Systemy antyterrorystyczne państw Unii Europejskiej
redukowania dostępu organizacji terrorystycznych do źródeł finansowania
i innych zasobów ekonomicznych;
stosowania profilaktyki antyterrorystycznej w zakresie wykrywania, ścigania
i prawnego piętnowania sprawców potencjalnych zagrożeń;
zwiększania zdolności do ograniczania skutków ataków terrorystycznych;
utrzymywania właściwych stosunków zewnętrznych z priorytetowymi krajami
redukowania wsparcia terrorystycznego;
trzecimi, w których zwalczanie terroryzmu powinno być wzmocnione;
wymiany informacji wywiadowczych;
środków ochrony transportu i ludności,
współpracy międzynarodowej z USA i innymi partnerami;
kompleksowego koordynowania wysiłków unijnych ukierunkowanych na
wszechstronne zwalczanie terroryzmu.
Jak już wspomniano fundamentalnym dokumentem w zakresie zwalczania
terroryzmu była przyjęta w dniu 03.12.2003 r. Europejska Strategia Bezpieczeństwa,
zaliczająca terroryzm – obok proliferacji BMR, konfliktów regionalnych, upadku
państw (np. Somalia) i przestępczości zorganizowanej – do największych zagrożeń
dla bezpieczeństwa europejskiego. Zamachy terrorystyczne w Madrycie w 2004
roku i w Londynie w 2005 roku spowodowały, że UE wzmocniła swoje zaanga-
żowanie w walce z terroryzmem.
W 2004 r. Rada Europejska przyjęła Deklarację o zwalczaniu terroryzmu54,
która stała się podsumowaniem dotychczasowych inicjatyw UE związanych ze
zwalczaniem terroryzmu oraz wskazującą na kierunki przyszłych działań.
W deklaracji powołano się na Europejską Strategię Bezpieczeństwa z grudnia 2003
roku, w której terroryzm uznano za jedno z najpoważniejszych zagrożeń
bezpieczeństwa międzynarodowego.
Deklaracja Rady Europejskiej odnosi się do kilku dokumentów, które stanowią
ramę zwalczania terroryzmu w Unii Europejskiej. Mowa o takich dokumentach, jak:
Ramowa Decyzja Rady o zwalczaniu terroryzmu;
Ramowa Decyzja Rady o europejskim nakazie aresztowania;
Ramowa Decyzja Rady o wspólnych zespołach dochodzeniowych;
Decyzja Ramowa Rady dotycząca prania brudnych pieni
Pobierz darmowy fragment (pdf)