W listopadzie 2008 roku w Instytucie Pedagogiki Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu została zorganizowana Ogólnopolska Konferencja Naukowa na temat: SZKOŁA NA MIARĘ MOŻLIWOŚCI DZIECKA. Konferencja stanowiła próbę rozważań nad kształceniem i wychowaniem dziecka
Darmowy fragment publikacji:
WPROWADZENIE
W listopadzie 2008 roku w Instytucie Pedagogiki Wyższej Szkoły Huma-
nitas w Sosnowcu została zorganizowana Ogólnopolska Konferencja Nauko-
wa na temat: SZKOŁA NA MIARĘ MOŻLIWOŚCI DZIECKA. Konfe-
rencja stanowiła próbę rozważań nad kształceniem i wychowaniem dziecka
w młodszym wieku szkolnym. Miała ona charakter interdyscyplinarny, a zaproszeni
goście to: nauczyciele, pedagodzy, psychologowie, wychowawcy i rodzice.
Rozważania teoretyczne prelegentów koncentrowały się między innymi wokół
pedagogicznych, psychologicznych i metodycznych rozwiązań stosowanych w trak-
cie organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego dostosowanego do indywi-
dualnych możliwości dziecka. Podczas konferencji odbyły się również dwie sesje
warsztatowe, które dotyczyły praktycznych aspektów pracy z dzieckiem w młod-
szym wieku szkolnym, między innymi: warsztat pierwszy na temat „Wartość reflek-
sji w działaniu – eksperymenty plastyczne”, prowadzony przez mgr Jolantę Gisman-
Stoch oraz warsztat drugi „Środki teatralne w edukacji”, prowadzony przez dr Ewę
Tomaszewską.
Publikację podzielono na dwie części główne: pierwszą zatytułowaną STUDIA
I BADANIA otwiera artykuł dr hab. Urszuli Szuścik, pracownika Uniwersytetu
Śląskiego w Cieszynie, zatytułowany „Twórczość plastyczna dziecka – próba synte-
zy”. Autorka w swym artykule pisze: „Nowe poszukiwania i propozycje kształcenia
plastycznego dzieci i młodzieży wiążą się między innymi z uwzględnieniem wiedzy
z zakresu psychologii twórczości i psychologii rozwojowej, dzięki której można do-
konać pełniejszej analizy rozwoju wyobraźni, emocji, myślenia, percepcji, działania
uczestnika procesu twórczego”.
Kolejny artykuł jest autorstwa prof. zw. dr hab. Teresy Borowskiej, pracownika
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnow-
cu. Dotyczy on edukacyjnego programu zmierzającego do wzbogacenia zasobów
emocjonalnych uczniów oraz rezultatów jego wprowadzenia. Prowadzone przez
autorkę tych rozważań dotychczasowe badania1 pokazały ubóstwo emocjonalne
dzieci i młodzieży w dwóch badanych krajach, tj. w Polsce i Norwegii. Rozważając
możliwość wzbogacenia tego rodzaju zasobów, sięgnięto do różnych rodzajów te-
rapii, zwłaszcza do możliwości, jakie niosą psychoterapie indywidualne i grupowe.
Spośród współczesnych kierunków psychoterapii indywidualnej, takich jak psycho-
terapia głębinowa, dynamiczno-interpersonalna, komunikacyjna, egzystencjalna,
humanistyczna, interpersonalna, poznawcza, racjonalno-emocjonalno-behawioral-
na i wieloczynnikowa terapia A. Lazarusa, za najbardziej przydatne uznano pewne
aspekty dwóch ostatnich.
Kolejnym autorem artykułu jest pracownik Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie
dr Anna Gajdzica. Jej artykuł pt. „Program nauczania na miarę dziecka czy dzieci na
miarę programu? Rozważania o miejscu programu w kształceniu zintegrowanym”
1 T. Borowska, Emocje dzieci i młodzieży. Zasoby – rozwijanie, Katowice 2006.
7
Szkoła na miarę możliwości dziecka
został podzielony na cztery części. Autorka rozpoczyna rozważania – na temat miej-
sca programu w kształceniu dzieci młodszych – od analizy podstawowych założeń
zmieniających podejście do procesu edukacji. Druga część to omówienie zagadnienia
sposobu ujmowania programu w teorii B. Bernsteina. Kolejna część zawiera analizę
sposobów ujmowania programu nauczania w wybranych koncepcjach kształcenia
zintegrowanego – i tu prezentuje odniesienia do koncepcji polskich autorów. Całość
zamykają konkluzje.
W kolejnym artykule, mgr Agaty Kalinowskiej, doktorantki Uniwersytetu Ślą-
skiego w Katowicach na temat niekorzystnego wpływu nieakceptacji ze strony grupy
na rozwój uczuciowy i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym, został po-
ruszony ważny problem potrzeby akceptacji. Podczas prowadzenia badań nad nie-
formalną strukturą grupy zauważyła na podstawie badań, że osoby atrakcyjne bardzo
często są kompetentne, cenione w konkretnej dyscyplinie. Wykazują się również
aktywnością oraz poczuciem humoru. Uwagi kolegów, koleżanek przyjmują ze
spokojem bez nadmiernej wrażliwości. Zazwyczaj również są skłonne do przyjmo-
wania, jak i niesienia pomocy. Natomiast grupę dzieci nieakceptowanych stanowią
uczniowie, którzy są mało atrakcyjni, nie potrafią inicjować nowych zabaw, często
doznają porażek. Wielu uczniów znajdujących się na polach izolacji lub odrzuce-
nia charakteryzuje bierność społeczna oraz uwidoczniona postawa dystansu. Takie
zachowania prowadzą do pogłębiania się niekorzystnego pod wieloma względami
uczucia bycia nieakceptowanym, jak również wycofywania się z kontaktów w oba-
wie przed kolejną społeczną porażką.
W kolejnym artykule, dr Moniki Kornaszewskiej-Polak, psychologa i pracownika
Wyższej Szkoły Humanitas, pt. „Komunikacja z uczniem trudnym” autorka pisze:
„Sposób kształtowania relacji w komunikacji pomiędzy nauczycielem a uczniem
zależy w dużej mierze od tego, czy jest on gotowy na wprowadzenie relacji part-
nerskich. Język zaufania polegający na aktywnym słuchaniu i współdecydowaniu
to wyjątkowa więź, na którą składają się współpraca i współodpowiedzialność na-
uczycieli i uczniów za proces kształcenia szkolnego. Więź ta, o ile jest autentycz-
na, pełna troski o drugiego człowieka, to gwarant efektywnego rozwoju na różnych
płaszczyznach: edukacyjnej, emocjonalnej i społecznej. Model współuczestnictwa
jest doskonałą odpowiedzią na poszukiwania pedagogów dotyczące uzdrowienia
szkolnictwa, przynajmniej w sferze komunikacji, atmosfery oraz osiągania sukcesów
w procesie dydaktycznym”.
„Jakie znaczenie mają Indywidualne Wzorce Myślenia w edukacji dziecka
oraz w komunikacji nauczyciel – uczeń?” to kolejny artykuł przygotowany przez
mgr Jolantę Łysakowską – dyrektora Miejskiego Przedszkola nr 47 z Oddziałami
Integracyjnymi w Katowicach. Autorka pisze w nim: „Wzorzec myślenia decyduje
o naszym sposobie uczenia się i funkcjonowania w środowisku zewnętrznym, a jego
znajomość pozwala uniknąć negatywnych emocji. Zwiększa też samoświadomość.
I to co najważniejsze – jeśli pojawiają się jakieś trudności w kontakcie z drugim
człowiekiem – szukajmy przyczyny w nas samych, w naszym wzorcu, a nie w czyn-
nikach zewnętrznych. Z każdej konfrontacji otrzymujemy informacje zwrotne, na
bazie których możemy modyfikować nasze zachowanie”.
8
Wprowadzenie
Kolejny artykuł to artykuł mgr. Gabriela Rosochy, pracownika Powiatowego
Młodzieżowego Domu Kultury im. H. Jordana w Tarnowskich Górach i Akademii
Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, pt. „Sytuacja przedmiotu muzyka
w szkolnictwie powszechnym a możliwości stymulacji zdolności muzycznych dzie-
ci”. Do napisania tego tekstu – jak pisze autor – skłoniła go informacja, iż w oce-
nie Ministerstwa Edukacji Narodowej można uznać, że nauczyciel, legitymując się
świadectwem ukończenia kursu kwalifikacyjnego w zakresie sztuki, „posiada kwa-
lifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela muzyki i plastyki w szkole podsta-
wowej i gimnazjum”2. Autor komentuje rozporządzenie, wskazując na zadziwia-
jący fakt braku jakiejkolwiek reakcji ze strony nauczycieli i dyrektorów szkół na tę
informację. „Nikt nie będzie się przecież narażał w dobie kryzysu na rynku pracy
i co gorsza podważał własnych kompetencji. Czy komukolwiek w oświacie rzeczy-
wiście zależy na jakiejś tam muzyce?”
Ósmy już z kolei artykuł – dr Anny Niteckiej-Walerych, pracownika Uniwersytetu
Gdańskiego, „Wychowanie fizyczne w kształceniu zintegrowanym. Sukces czy poraż-
ka?” – porusza problem zajęć ruchowych w klasach I-III, a dokładniej jakości tych
zajęć, jak również kwestię zwolnień z lekcji wychowania fizycznego. Autorka próbuje
również odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście szkoła spełnia swoje cele i zadania
oraz czy uczniowie mają szansę w szkole odnieść swój własny, osobisty sukces.
Dr hab. Zenon Gajdzica, pracownik Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu, jest
autorem kolejnego artykułu pt. „Dziecko z lekką niepełnosprawnością intelektualną
w szkole ogólnodostępnej – możliwości ograniczenia wielostronnego rozwoju. Ce-
lem opracowania jest zwrócenie uwagi na praktyczne komplikacje w zakresie urze-
czywistnia omawianej formy kształcenia na przykładzie uczniów z lekką niepełno-
sprawnością intelektualną oraz wykazanie, że praktyczne trudności warunkowane są
także sprzecznymi założeniami teoretycznymi. Podstawowa teza wystąpienie została
zawarta w stwierdzeniu, że istnieją sprzeczne założenia inkluzji, które wzmacniają
ambiwalentność sytuacji edukacyjnej omawianej grupy uczniów w placówkach po-
wszechnych. Narzędziem służącym analizie jest pojęcie antynomii. Na wybór ten
wpłynęły opinie nauczycieli wskazujące na obecność wielu sprzeczności w procesie
kształcenia uczniów z niepełnosprawnością w placówkach ogólnodostępnych.
Przedostatni w tej części opracowania jest artykuł mgr Soni Jarzombek-Zie-
miańskiej, socjologa, oligofrenopedagoga, pracującego w Ośrodku Rehabilitacyjno-
-Edukacyjno-Wychowawczym w Bytomiu oraz w Wyższej Szkole Humanitas w So-
snowcu. Artykuł pt. „Program The Gateway Award jako propozycja do planowania
procesu dydaktyczno-wychowawczego dla dzieci z niepełnosprawnością intelektu-
alną w stopniu umiarkowanym i znacznym” ukazuje czytelnikowi, czym jest, kiedy
powstał i do kogo jest skierowany Program The Gateway Award.
Część pierwszą opracowania zamyka artykuł dr Ewy Klimas-Kuchtowej, pracow-
nika Instytutu Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Poradni
Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 w Krakowie. Jej artykuł „Uczeń zdolny – kim
jest, kim może być?” porusza zaniedbany obecnie problem ucznia zdolnego, ucznia,
2 www.kuratorium.krakow.pl
9
Szkoła na miarę możliwości dziecka
który z racji swoich predyspozycji nie powinien sprawiać nauczycielowi kłopotów,
ucznia, z którym praca powinna być dla nauczyciela radością i satysfakcją, a niestety,
niekiedy jest troską, trudem i ciężkim obowiązkiem podejmowanym z niechęcią.
Część druga zatytułowana DOŚWIADCZENIA I PROPOZYCJE składa się
z dziesięciu artykułów. Otwiera go artykuł dr Danuty Krzywoń, adiunkta Uniwer-
sytetu Śląskiego w Katowicach i Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu. Artykuł
ten ukazuje wieloaspektowość zabawy jako fundamentalnego elementu edukacji
małego dziecka. Następny artykuł „Dziecko w szkole waldorfskiej” jest autorstwa
mgr Anny Kędzierskiej, która jest doktorantką Uniwersytetu Śląskiego oraz na-
uczycielem w Waldorfskiej Szkole Podstawowej im. Janusza Korczaka w Krako-
wie. Artykuł ten jest próbą syntezy wiadomości na temat Pedagogiki Waldorfskiej.
Autorka przytacza słowa założyciela Rudolfa Steinera, który mówił: „Gdzie, zatem
jest książka, w której pedagodzy mogą przeczytać, czym jest »pedagogika«? Są nią
same dzieci”.
Kolejny artykuł tej części porusza problem usprawniania funkcjonowania dzieci
nieśmiałych w sytuacji szkolnej. Doktorantka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
mgr Hewilia Hetmańczyk pisze: „Program pracy z klasą, w której znajdują się dzie-
ci nieśmiałe, bądź z grupą dzieci zahamowanych, powinien zostać skonstruowany
w taki sposób, aby umożliwić pozbycie się uczucia bycia gorszym od rówieśników.
Takie założenie można osiągnąć za pomocą wielu metody pracy, m.in. poprzez za-
stosowanie różnego rodzaju bajek psychoedukacyjnych, które uwrażliwią całą grupę
na przeżycia emocjonalne i smutek innych kolegów, a tym samym uświadomią, że
nikt nie jest lepszy od innych. Tego typu zabiegi stopniowo uczą dostrzegania róż-
nic i podobieństw między ludźmi, budowania empatii, kształtowania zachowania
otwartości i szczerości. Dzieci nieśmiałe będą miały szansę poczuć się zaakceptowa-
ne przez rówieśników, przez co coraz chętniej zaczną włączać się w życie klasy.
Kolejne artykuły to opracowania mgr Aleksandry Światowskiej pt. „Szkoła dia-
gnozująca – wczesne wykrywanie symptomów zaburzeń w szkole. Tworzenie
systemów pomocy”, Haliny Kantor „Dziecko z ADHD i Zespołem Aspergera
w szkole. Co pomaga we wspieraniu dziecka, a co stanowi przeszkodę (na pod-
stawie doświadczeń własnych oraz rodziców uczestniczących w www.forum.adhd.
org.pl), mgr Agaty Olszewskiej „Dwa światy – wspólne metody pracy. O objawach
i terapii dzieci z ADHD i Zespołem Aspergera”, mgr Agnieszki Musiał „Pomóżmy
sobie wzajemnie – o tym, jak trudno być rodzicem i nauczycielem dziecka z ADHD
i Zespołem Aspergera. Sposoby wsparcia i możliwości współpracy” oraz zamykający
tę tematykę artykuł mgr Marty Twardoch „Tutaj jestem sobą. Metody pracy z dzieć-
mi z ADHD i Zespołem Aspergera umożliwiające integrację i wsparcie w świetlicy
terapeutycznej”. Artykuły obejmują swą treścią bardzo ważny i aktualny problem
dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych – dzieci z zespołem ADHD i Zespo-
łem Aspergera. Autorki tekstów aktywnie działają w Stowarzyszeniu „Niezwykłe
Dzieci”. Jest to Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z ADHD i innymi dysfunkcjami.
Poza tym pracują w Centrum Neurorehabilitacji im. Zofii i Józefa Dziurkowskich.
Opierając się na literaturze i na wypowiedziach rodziców „niezwykłych dzieci”, za-
uważają, że postawa nauczyciela w stosunku do dziecka i rodziców ma największe
10
Wprowadzenie
znaczenie w panowaniu nad trudnymi zachowaniami dzieci. Tylko dzięki konstruk-
tywnej współpracy między domem i szkołą można korygować trudne zachowania
dzieci z zaburzeniami.
Artykuły te niejako rozdziela ciekawy tekst dr Danuty Szeligiewicz-Urban, wykła-
dowcy Wyższej Szkoły Humanitas, zatytułowany „Praca zespołów terapeutycznych
w szkole z dzieckiem niepełnosprawnym o specjalnych potrzebach edukacyjnych”.
Autorka wskazuje na to, iż „praca zespołów pedagogiczno-terapeutycznych ma za
zadanie przegląd i ocenę rozwiązania programowego przyjętego przez nauczyciela
w kontekście właściwości, możliwości osobowych i społecznych uczniów ze spe-
cjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a kompleksowe podejście do współczesnego
systemu kształcenia wyzwala wspólne działania organizacyjne i dydaktyczno-wy-
chowawcze”.
Ostatni artykuł, mgr Agaty Orzeł-Żukowskiej, „Uczeń z zespołem hiperkine-
tycznym z deficytem uwagi – opis i analiza przypadku. Budowanie systemu wspar-
cia” przedstawia opis budowania i funkcjonowanie interdyscyplinarnego systemu
pomocy dla dziecka ze sprzężonymi trudnościami rozwojowymi.
W niniejszym tomie zamieszczono artykuły będące omówieniem zagadnień
obejmujących szeroką problematykę edukacji dziecka i stwarzania mu możliwości
realizacji na miarę swoich możliwości. Artykuły dotykają rozmaitych sfer rozwoju
ucznia, których właściwe zespolenie i refleksja pomoże stworzyć szkołę na miarę
możliwości dziecka.
Prezentowana publikacja skierowana jest do studentów pedagogiki, czynnych za-
wodowo nauczycieli, nauczycieli doradców i konsultantów metodycznych, pracow-
ników wojewódzkich ośrodków metodycznych i rodziców.
dr Danuta Krzywoń
dr Beata Matusek
11
Pobierz darmowy fragment (pdf)
