Darmowy fragment publikacji:
Ewelina Zając – Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny
Katedra Dialektologii Polskiej i Logopedii, 90-236 Łódź, ul. Pomorska 171/173
RECENZENT
Dorota Rembiszewska
REDAKTOR INICJUJĄCY
Urszula Dzieciątkowska
OPRACOWANIE REDAKCYJNE
Małgorzata Szymańska
SKŁAD I ŁAMANIE
Munda – Maciej Torz
PROJEKT OKŁADKI
Stämpfli Polska Sp. z o.o.
Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Shutterstock.com
Publikacja dofinansowana z dotacji celowej dla młodych naukowców
oraz uczestników studiów doktoranckich w 2016 r.
© Copyright by Ewelina Zając, Łódź 2016
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2016
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.07545.16.0.M
Ark. wyd. 7,0; ark. druk. 7,375
ISBN 978-83-8088-443-4
e-ISBN 978-83-8088-444-1
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. (42) 665 58 63
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz stosowanych skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słownik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
The toponymy of Turek district. Dictionary of names. Summary. . .
7
13
17
115
117
WSTĘP
W dorobku polskiej onomastyki znajdują się liczne monografie z zakresu toponi-
mii. Do tej pory opublikowano materiał onimiczny pochodzący z różnych regionów
Polski: z Mazowsza1, Małopolski2, Śląska3, Pomorza4, Lubelszczyzny5, północno-
-wschodniej części kraju6 oraz z ziemi łódzkiej7. Teren zachodniej8 i historycznej
Wielkopolski9 oraz północno-zachodniej części dawnego województwa konińskie-
go10 został częściowo przebadany pod tym kątem. Materiał onomastyczny zebrany
na terenie Wielkopolski służył wcześniej celom historyczno-językowym w różnych
1 A. Wolff, Mazowieckie nazwy terenowe, „Onomastica” 1969, R. XIV, s. 74–80; K. Zierhoffer, Nazwy
miejscowe północnego Mazowsza, Wrocław 1957.
2 D. Kopertowska, Nazwy miejscowe województwa kieleckiego, Warszawa–Kraków 1984; K. Rymut, Na
zwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego, „Prace Onomastyczne” VIII,
Wrocław 1967; W. Lubaś, Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa krakowskiego,
„Prace Onomastyczne” IX, Wrocław 1968; E. Pawłowski, Nazwy miejscowości Sądecczyzny, cz. I: Nazwy
miast, wsi, przysiółków oraz dzielnic miejskich i wiejskich, „Prace Komisji Językoznawstwa” XXV, Wroc-
ław 1971; E. Pawłowski, Nazwy terenowe Ziemi Sądeckiej, „Prace Onomastyczne PAN” 1984, t. XXX.
3 R. Mrózek, Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, Katowice 1984; S. Rospond, Śląskie studia
toponomastyczne, cz. I: Topographica, „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa
Naukowego” 1959, t. II, s. 31–64; cz. II: Possesiva, „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego To-
warzystwa Naukowego” 1961, t. III, s. 5–100; tenże, Patronimiczne nazwy miejscowe na Śląsku, „Prace
Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1964, Seria A, t. LXXXIX.
4 E. Breza, Toponimia powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974; H. Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdań
skiego, Gdańsk 1980; E. Jakus-Borkowa, Toponimia powiatu świeckiego, Wrocław 1987.
5 M. Łesiów, Terenowe nazwy własne Lubelszczyzny, Lublin 1972; M. Olejnik, Mikrotoponimia powiatu
włodawskiego, Lublin 2014.
6 K. Szcześniak, Nazwy miejscowości byłych powiatów oleckiego i gołdapskiego, Gdańsk 1994; Słownik
nazw terenowych północno-wschodniej Polski, t. 1–2, oprac. N. Barszczewska, J. Głuszkowska-Babic-
ka, T. Jasińska-Socha, J. Smułkowa, Warszawa 1992.
7 M. Kamińska, Słownictwo topograficzne w gwarach okolic Łodzi, „Onomastica” 1964, R. IX, s. 203–223.
8 M. Rutkiewicz, Toponimia środkowozachodniej części województwa wielkopolskiego, Poznań 2002;
taż, Nazwy terenowe i miejscowe w gminie Miedzichowo, Poznań 1997.
9 D. Podlawska, Nazwy miejscowe z terenu XVI-wiecznego województwa poznańskiego, cz. 1, cz. 2,
Słupsk 1990.
10 J. Chojnacki, Nazwy terenowe w północno-zachodniej części województwa konińskiego, Poznań 1995.
Wstęp
7
zakresach (por. prace H. Górnowicza, F. Nieckuli11). Jednak obszar południowo-
-wschodniej części województwa wielkopolskiego nie miał dotąd monograficznego
opracowania nazewnictwa miejscowego i terenowego.
Powiat turecki12 położony jest w malowniczym zakątku wschodniej Wielkopol-
ski, który posiada wiele walorów przyrodniczych i kulturowych, związanych z wsią
polską. W skład powiatu wchodzi osiem gmin: Brudzew, Dobra, Kawęczyn, Mala-
nów, Przykona, Tuliszków, Turek i Władysławów o łącznej powierzchni 929,3 km2,
a zamieszkiwany jest przez około 84 tys. mieszkańców. Głównym ośrodkiem ad-
ministracyjnym i gospodarczym powiatu jest miasto Turek. Dzięki obszarom krajo-
brazu chronionego, kompleksom leśnym, parkom krajobrazowym, akwenom oraz
pomnikom przyrody środowisko naturalne regionu jest bardzo atrakcyjne. Głów-
nym bogactwem naturalnym jest węgiel brunatny, wydobywany na terenie czterech
gmin: Brudzewa, Przykony, Turku i Władysławowa. Pod wpływem działalności
kopalni „Adamów” pod koniec XX wieku krajobraz uległ przeobrażeniom, pozo-
stawiając zalesione hałdy i zbiorniki wodne.
W słowniku znajdują się nazwy miejscowe – ojkonimy (nazwy miast, wsi i ich
części) i terenowe – anojkonimy (lądowe: nazwy pól, łąk, lasów, pagórków, oraz
wodne: nazwy rzek, jezior, stawów). Stanowi on zestawienie wszystkich aktualnych
toponimów funkcjonujących na badanym obszarze oraz nazw dawnych zanotowa-
nych w źródłach i na mapach oraz biernych, nieużywanych obecnie, ale przecho-
wywanych w pamięci mieszkańców. Część miejscowości została zlikwidowana
w wyniku działalności odkrywkowej kopalni węgla brunatnego „Adamów”, ale
wysiedleni mieszkańcy wsi wracają wspomnieniami do miejsc, które były im bli-
skie. Omawiane są tu nazwy urzędowe, oficjalne, nieoficjalne, znane powszechnie
i używane tylko lokalnie, którymi mieszkańcy posługują się od wielu lat, stosując
je na co dzień.
Słownik zawierający 1725 nazw stanowi pierwszą część monografii poświęconej
toponimii powiatu tureckiego. Materiał słownikowy zgromadzony został w wyniku
eksploracji terenowej w latach 2010–2012, podczas której przeprowadzono rozmo-
wy ze 195 informatorami. Badania terenowe to wymagające, lecz niezwykle war-
tościowe zajęcie. Bardzo czasochłonne, a niekiedy nawet i uciążliwe, okazały się
wywiady z informatorami, których niezmiernie trudno było przekonać o ważności
i celowości pracy. Byli nimi rdzenni mieszkańcy poszczególnych wsi, najczęściej
powyżej 40. roku życia, stale tu mieszkający, w większości będący rolnikami, któ-
rzy z pozostałymi mieszkańcami wsi rozmawiają czystą gwarą, zaś w kontakcie
z obcymi używają języka literackiego, jednak niepozbawionego cech gwarowych,
11 H. Górnowicz, Rodowe nazwy miejscowe Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza, „Gdańskie Zeszyty
Humanistyczne” 1968, t. X, Seria Filologia, nr 3, s. 1–197; F. Nieckula, Nazwy miejscowe z sufiksem
-ov-, -in- na obszarze Wielkopolski i Małopolski, Wrocław 1971.
12 Zob. np. M. Górzyński, Zabytki miasta Turku i powiatu tureckiego. Miasto Turek, Turek 2009.
8
Wstęp
zwłaszcza fonetycznych13. Zdarzało się, że w jednej miejscowości prowadzono roz-
mowy z kilkoma informatorami, ponieważ wielu mieszkańców pragnęło wyjaśnić
skąd pochodzi nazwa ich miejsca zamieszkania, co niejednokrotnie prowadziło do
tworzenia tzw. etymologii ludowej14.
W celu uzupełnienia danych, zgromadzonych podczas badań terenowych,
sięgnięto również do współczesnych i archiwalnych map topograficznych i kata-
stralnych powiatu tureckiego15. Materiał wyekscerpowano także z prac topono-
mastycznych S. Kozierowskiego16, z materiału historycznego opracowanego przez
S. Zajączkowskiego i S. M. Zajączkowskiego17 oraz pracy magisterskiej M. G. Sku-
biszewskiej18.
W prezentowanym słowniku zawarto wszystkie nazwy zgromadzone w wyniku
eksploracji terenowej i ekscerpcji źródeł. Jednak toponimia to dział onomastyki
in statu nascendi – stare nazwy, nieużywane przez mieszkańców zanikają, a nowe
pojawiają się dość szybko, co może być uwarunkowane np. zmianą właściciela grun-
tu. Praca ma charakter stricte materiałowy, a nie historyczny czy historyczno-języ-
kowy, stąd brak najstarszych zapisów nazw wsi oraz informacji o losach poszcze-
gólnych miejscowości czy obiektów. Należy też zaznaczyć, że zebrany materiał to
stan aktualny na czas jego gromadzenia, czyli lata 2010–2012. Do czasu ukazania się
publikacji wiele z tych ojkonimów i anojkonimów mogło zniknąć lub mogły pojawić
się nowe określenia.
Zgromadzony materiał przedstawiony został w postaci alfabetycznego słownika
nazw, dla których opracowano odrębne artykuły hasłowe.
Wyrazem hasłowym19 jest każdy ojkonim i anojkonim prosty (jednoskładni-
kowy, jednoczłonowy), jak również wszystkie kolejne składniki nazw wielowyra-
zowych. Hasłem w słowniku jest postać leksykalna wyrazu, a nie jego warianty
13 H. Górnowicz podkreślał, że dla badań toponomastycznych informator nie musi doskonale i konse-
kwentnie mówić gwarą, ale fakt ten jest mile widziany. Zob. H. Górnowicz, Kompleksowe badania
regionalne w zakresie toponomastyki, w: Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólno
polskiej Konferencji Onomastycznej, pod red. D. Kopertowskiej, Kielce 1983, s. 105.
14 I. Nowakowska-Kempna, Polskie nazwy miejscowe (analiza synchroniczna), „Prace Językoznawcze.
Onomastyka” 1978, t. IV, s. 25.
15 Mapy topograficzne i katastralne uzyskano dzięki Sławomirowi Piątkowskiemu.
16 S. Kozierowski, Pierwotne osiedlenie dorzecza Warty od Koła do ujścia w świetle nazw geograficz
nych, „Slavia Occidentalis” 1926, t. V, s. 112–246; Pierwotne osiedlenie pogranicza wielkopolsko-ślą
skiego między Obrą i Odrą a Wartą i Bobrem w świetle nazw geograficznych, „Slavia Occidentalis”
1928, t. VII, s. 172–329; 1929, t. VIII, s. 231–291; Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej
wschodniej Wielkopolski, t. I, Poznań 1926, t. II, Poznań 1928; Badania nazwy topograficznych na
obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II, Poznań 1922.
17 S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do „Słownika geograficzno-historycznego dawnych
ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku”, cz. I, Łódź 1966; cz. II, Łódź 1970.
18 M. G. Skubiszewska, Nazwy miejscowe i terenowe gminy Tuliszków, praca magisterska napisana pod
kierunkiem prof. B. Walczaka, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
19 E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tergo, Opole 2010, s. III.
Wstęp
9
fonetyczne, choć w niektórych nazwach zachowano w wyrazie hasłowym zmorfo-
logizowane cechy gwarowe (np.: Iglonka, Kamionka, Wypalonki). Wyraz hasłowy
został wyróżniony w artykule pismem pogrubionym. Jest nim nazwa we współczes-
nej postaci morfologicznej w zapisie ortograficznym, co ułatwia korzystającemu ze
słownika znalezienie wyrazu. Nie podawano końcówek fleksyjnych przypadków
zależnych, nazwy zapisano tylko w mianowniku. Jeśli toponim składał się z kilku
elementów, wszystkie jego człony zapisane zostały wielkimi literami. Uznając na-
zwy typu Pod Lasem, Na Trzech Brzozach za dwu- i wieloczłonowe, przyjęto, że
przyimki Pod, Na są członami nazw, a więc ich pisownia małą literą byłaby niezgod-
na z normą zapisu nazw własnych.
Po wyrazie hasłowym po myślniku znalazły się zapisy form gwarowych nazwy,
podane w pisowni fonetycznej kursywą, poprzedzone kwalifikatorem gw. Oddają
one wymowę poszczególnych informatorów, dlatego w jednym haśle może znaleźć
się kilka wariantów fonetycznych tej samej nazwy.
W następnej kolejności zapisano informację na temat charakteru obiektu oraz
jego lokalizacji. Z uwagi na fakt, iż jedna nazwa może odnosić się do kilku obiektów,
zostały one uporządkowane w następującej kolejności: miasta/wsie, części miejsco-
wości, pola, łąki, lasy, obiekty wodne i inne. Następnie podano nazwę/y miejscowo-
ści, w której znajduje się obiekt oraz w nawiasach okrągłych gminę/y. Jeśli jedna na-
zwa była określeniem dla kilku obiektów w różnych gminach, wówczas w kolejności
wymieniania obiektów pod uwagę brano nazwy gmin w porządku alfabetycznym,
a następnie układ obiektów według ich charakteru.
Dalszą informacją jest etymologia naukowa nazwy. W przypadku toponimów,
powstałych od nazw osobowych oraz miejscowych, podano odpowiednią nazwę
własną, opatrzoną skrótem bibliograficznym słownika, w którym jest notowana,
z uwzględnieniem tomu i strony. Onimów pochodzących od antroponimów nie dzie-
lono kolejno na imiona, nazwiska i przezwiska, gdyż w przypadku nazw dawnych,
staropolskich, często nie wiadomo, jaką funkcję pełniła dana nazwa osobowa. W od-
niesieniu do toponimów odapelatywnych ich budowę słowotwórczą analizowano
w opozycji do wyrazów pospolitych. Jeśli dana nazwa miała lub ma pod względem
budowy słowotwórczej odpowiednik w wyrazie pospolitym, wówczas traktowano ją
jako bezsufiksalną, czyli bez kreacji formalnojęzykowej (zaliczono tu również topo-
nimy motywowane przez zdrobniałe formy wyrazów pospolitych, np.: Górki, Laski,
Piaski). Natomiast, jeśli nie istniał apelatyw, któremu równa byłaby nazwa własna,
uznano ją za utworzoną za pomocą sufiksu, czyli za nazwę z kreacją formalnojęzyko-
wą, podzielną słowotwórczo20 (np.: Parcelew, Smolina) i podano wyraz motywujący.
Znaczenie apelatywu, ujęte w „łapkach” (‘’), określono na podstawie słowników języ-
ka polskiego i słowników gwarowych, co zaznaczono stosownym skrótem bibliogra-
20 Pamiętać należy, że w okresie staropolskim i średniopolskim funkcjonowało wiele apelatywów, które
nie zostały odnotowane w słownikach.
10
Wstęp
ficznym, zawierającym obok literowego symbolu tytułu (czasami nazwiska), również
oznaczenie tomu (cyfrą rzymską) i strony (cyfrą arabską). Przy wskazywaniu źródła
apelatywów nowszych powoływano się na Uniwersalny słownik jezyka polskiego21,
natomiast podczas definiowania leksemów archaicznych sięgnięto do Słownika war
szawskiego22, Słownika języka polskiego pod redakcją S. Lindego23 lub W. Doroszew-
skiego24. Nie opatrywano definicjami słownikowymi oraz nie wskazywano źródła
apelatywu dla jasnych określeń typu droga, gawron, las, rów, a jedynie te hasła,
które mogą być nieznane, dwu- lub wieloznaczne pod względem interpretacyjnym.
Jeśli kilka nazw miało takie samo pochodzenie, źródło zapisywano tylko jeden raz,
w formie podstawowej nazwy (kiedy miała ona postać liczby pojedynczej i mnogiej,
wówczas w liczbie pojedynczej) lub w pierwszej w kolejności alfabetycznej. W od-
niesieniu do nazw wieloczłonowych omówiono pochodzenie kolejnych elementów
składowych. Formy, od których pochodziły, podano w liczbie pojedynczej (oprócz
pluralia tantum, co zostało zaznaczone) i w rodzaju właściwym dla określanej jed-
nostki nazewniczej, np.
Krzyżowe Dukty – gw. k2y3ove dukty, łąki w lasach we wsi Olesin (gm. Włady-
sławów) – zest. z 1 czł. przym. krzyżowy, 2 czł. od ap. dukt.
W nazwach albo członach nazw, pochodzących od przymiotników odrzeczow-
nikowych lub od rzeczowników, w nawiasie po dwukropku podano rzeczownik
(nazwę własną), od którego został utworzony dany wyraz. Jeśli był to przymiotnik
pochodzący do wyrazu pospolitego, ale funkcjonujący samodzielnie, w nawiasie nie
zapisywano pochodzenia odrzeczownikowego, np.
Józinki – gw. juZiKKi, część wsi Sarbicko, dawniej wieś (gm. Tuliszków) – od
n. os. Józinek (: n. os. Józef) SSNO II 495,
ale
Kacze Dołki – gw. kale doW Ki, stawy we wsi Ogorzelczyn (gm. Tuliszków)
– zest. z 1 czł. przym. kaczy, 2 czł. od ap. dołek.
Po omówieniu etymologii naukowej nazwy, w niektórych artykułach hasłowych
po kropce podana została historia obiektu lub jego ludowa etymologia, np.
Manhatan – gw. mąhatan, część wsi Dziadowice (gm. Malanów) – od n. miejsc.
Manhattan 1. ‘okręg w Nowym Jorku, w którym znajdują się liczne atrakcje turys-
tyczne oraz centrum finansowe (Wall Street), najdroższa dzielnica Nowego Jorku’
SNG 176–177, 2. ‘dzielnica zabudowana nowoczesnymi, wysokimi budynkami’
Rutk 146. Część wsi bardzo biedna, do której trzeba dojechać żwirową drogą, znaj-
dują się tam ziemie najgorszej klasy – nazwa ironiczna.
Informacje o pochodzeniu nazw, uzyskane od informatorów, są często nie-
zgodne z prawdą historyczną oraz właściwą motywacją nazwy. Dlatego niektóre
21 Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. A. Grzegółki-Maciejewskiej, t. I–V, Warszawa 2003.
22 J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
23 M. S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1994.
24 Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
Wstęp
11
interpretacje nazw w publikacji mogą budzić kontrowersje, gdyż są one inne niż zna-
ne i powtarzane od lat historie na temat nazwy obiektu. Etymologizowanie jest wła-
ściwością ludzkiego umysłu, każdy użytkownik języka, chcąc wytłumaczyć skąd
się wzięła nazwa, tworzy mity, legendy, dotyczące nazwy na zasadzie asocjacji, bez
odwoływania się do analizy struktury słowotwórczej jej pierwotnego podłoża lek-
sykalnego. Językoznawca zaś rozpatruje nazwę pod kątem jej budowy, źródłosłowu,
stąd różnice w etymologii naukowej i ludowej25. Ludowe etymologie opierają się na
skojarzeniach, często asocjacje te dotyczą sfery fonicznej czy semantycznej nazwy,
a nierzadko występują one w kontekście nacechowanym emocjonalnie.
W niektórych artykułach hasłowych pojawiają się odsyłacze do nazw o takiej
samej lub zbliżonej etymologii, jednak jeśli są to hasła sąsiadujące ze sobą, nie sto-
sowano odsyłaczy, np.
Krzywe Staje – gw. kRyve staje, pole we wsi: Dąbrowa, Brudzew (gm. Bru-
dzew); pole we wsi Radyczyny (gm. Przykona) – zest. z 1 czł. przym. krzywa, 2 czł.
od ap. staja. Zob. Staja.
Staja – gw. staza, pole we wsi: Tokary, Wojciechów (gm. Kawęczyn) – od ap.
staja 1. ‘dawna miara długości, różna w różnych okresach i okolicach, np. w XIX w.
równa 1067 m’, 2. ‘dawna miara powierzchni, najczęściej równa 1,2–1,5 ha’ USJP
IV 507,
ale
Staje – gw. staje, pole we wsi Radyczyny (gm. Przykona); pole we wsi Szadów
Pański (gm. Turek) – od ap. staja.
Formy prasłowiańskie, nazwy osobowe oraz nieznane apelatywy, stanowiące
podstawę dla toponimów, nierejestrowane w słownikach, podano z gwiazdką (*),
jako formy zrekonstruowane.
25 Zob. A. Paluszak-Bronka, M. Czachorowska, Etymologia ludowa a naukowa nazw wybranych osiedli
bydgoskich, w: Najnowsze przemiany nazewnicze, pod red. K. Nowik, Warszawa 1998, s. 401–412.
12
Wstęp
WYKAZ STOSOWANYCH
SKRÓTÓW
Skróty cytowanych źródeł i opracowań26
Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, pod red. Z. Sobierajskiego
i J. Burszty, t. I–VIII, Wrocław 1979, t. IV, Wrocław 1986; t. VI, Wroc-
ław 1991; t. VIII, Poznań 1994.
P. Bąk, Słownictwo gwary okolic Kramska na tle kultury ludowej, Kra-
ków 1960.
J. Czubek, Jeszcze o łazach i łazękach, „Język Polski” 1926, R. XI, z. 1,
s. 20–25.
P. Galas, Łazy w powiecie bocheńskim, „Język Polski” 1927, R. XII, z. 5,
s. 153–155.
AJKW
Bąk
Czub
Galas
Hrabec
Korn
Handke K. Handke, Nazwy miejscowe typu Holendry, „Rozprawy Komisji Języ-
kowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1965, t. XIV, s. 57–68.
S. Hrabec, Polskie apelatywa toponomastyczne, „Rozprawy Komisji Ję-
zykowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1986, t. XIV, s. 284–332.
Korn, Rz M. Kornaszewski, W. R. Rzepka, Huba|| Huby w wielkopolskich naz-
wach miejscowych i terenowych, „Slavia Occidentalis” 1967, t. XXVI,
s. 61–78.
M. Kornaszewski, Nart, narty w polskich nazwach miejscowych i tere
nowych, „Slavia Occidentalis” 1968, t. XXVII, s. 101–110.
B. Kupis, Nasze imiona, Warszawa 1991.
J. Łoś, Łazy, załazy, łazęki, „Język Polski” 1925, R. X, z. 4, s. 108–109.
Mały słownik gwar polskich, pod red. J. Wronicz, Kraków 2010.
H. Oesterreicher, Łazy, w: Symbolae gramaticae in honorem Ioannis
Rozvadovski II, Cracovia 1928, s. 389–392.
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968.
Kupis
Łoś
MSGP
Oestrr
Recz
26 Pozycje bibliograficzne tu zawarte nie zostały powtórnie zamieszczone w części Bibliografia.
Wykaz stosowanych skrótów
13
Rutk
M. Rutkowski, Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii, Olsz-
tyn 2007.
RymNMP Nazwy miejscowe Polski. Historia – pochodzenie – zmiany, pod red.
K. Rymuta, I–IX, Kraków 2004–2013.
RymSIW K. Rymut, Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, Kraków 1995.
RymSNW K. Rymut, Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. I–X,
Kraków 1992–1994.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. I–XI, Warsza-
wa 1958–1969.
SENGP M. Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warsza-
wa 2003.
Słownik gwar polskich, pod red. M. Karasia, J. Reichana, J. Okoniowej,
A Tyrpy, t. I–IX, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk 1977–2014.
J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI, 1900–1911.
M. S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1994.
P. Smoczyński, Nazwy miejscowe Polichna, Polikno oraz inne na tej
samej leksykalno-semantycznej bazie oparte, „Onomastica” 1978,
R. XXIII, s. 67–93.
J. Grzenia, Słownik nazw geograficznych z odmiana i wyrazami pochod
nymi, Warszawa 2008.
Słownik staropolskich nazw osobowych, pod red. W. Taszyckiego, t. I–
VI, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977.
Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury
Słowian od czasów najdawniejszych, pod red. W. Kowalenki, G. Labu-
dy, T. Lehra-Spławińskiego, t. III, Wrocław 1967.
Słownik staropolski, pod red. S. Urbańczyka, t. I–XI, Warszawa–Wroc-
ław– Kraków 1953–2002.
M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I–III, Warszawa 1978–1981.
J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego,
t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I, Wroc-
ław 1967.
Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. A. Grzegółki-Maciejew-
skiej, t. I–V, Warszawa 2003.
U. Wójcik, Baza bud- w toponimii polskiej, „Onomastica” 1991,
R. XXXVI, s. 73–80.
K. Zierhoffer, Formowanie się nazewnictwa od terminów topograficz
nych na przykładzie wyrazu „łęg”, Wrocław 1986.
SB
SD
SGP
SGPK
SL
Smocz
SNG
SSNO
SSS
Sstp
SSz
SW
Sychta
USJP
Wójcik
Zierh
14
Wykaz stosowanych skrótów
Skróty określeń, terminów gramatycznych
i geograficznych
appellativum
czasownik
człon
dawniej
gmina
gwarowy
liczebnik
nazwa, nazwy
nazwa miejsca27
nazwa narodowości
nazwa osobowa
niemiecki
pluralia tantum
polski
porównaj
potocznie, potoczny
przyimek
przymiotnik
prasłowiański
staropolski
sufiks, sufiksy
ap.
czas.
czł.
daw.
gm.
gw.
licz.
n.
n. miejsc.
n. narod.
n. os.
niem.
pl. t.
pol.
por.
pot.
przyim.
przym.
psł.
stp.
suf.
wyr. przyim. wyrażenie przyimkowe
zdr.
zest.
zgr.
zob.
zdrobnienie
zestawienie
zgrubienie
zobacz
27 Celowo rozwinięto skrót jako nazwa miejsca a nie nazwa miejscowa, gdyż nazwa miejsca określa tu
wsie, części wsi, pola itp. W literaturze onomastycznej przyjmuje się, że nazwa miejscowa to ojkoni-
my oficjalne, nadane urzędowo.
Wykaz stosowanych skrótów
15
SŁOWNIK
Adamczyka – gw. adam1yka, pole, łąka we wsi Młyniska (gm. Przykona) – od
Adamskich – gw. adamsKih, pole we wsi Żeroniczki (gm. Przykona) – od n. os.
n. os. Adamczyk RymSNW I 8.
Adamski RymSNW I 10.
Akacjowy – gw. akamjovy, dukt we wsi: Grzymiszew, Tarnowa (gm. Tuliszków) – od
przym. akacjowy. Dukt wysadzany akacjami.
Akacjówka – gw. akamjufka, droga we wsi Boleszczyn (gm. Przykona) – od ap.
akacja. Droga wysadzana akacjami.
Albertów – gw. albertuf, wieś (gm. Turek) – od n. os. Albert SSNO I 22.
Aleksandrowskie – gw. al#ksandrosKe, pole we wsi Aleksandrów (gm. Przy-
kona) – od przym. aleksandrowskie (: n. miejsc. Aleksandrów). Zob. Alek
sandrów.
Aleksandrów – gw. al#ksandruf, wieś (gm. Przykona) – od n. os. Aleksander
Alinia – gw. aLiNja, aLiNija, część wsi Małoszyna, dawniej wieś Amelin (gm. Wła-
dysławów) – od n. os. Alinia (: n. os. Alina) RymNMP I 17.
Amelin – gw. ameLin, dawniej wieś (gm. Władysławów) – od n. os. Amelia Kupis 27.
Andrzejowe – gw. aIt_ejove, pole we wsi Gąsin (gm. Przykona) – od n. os. Andrzej
SSNO I 28.
SSNO I 39.
Andrzejówka – gw. aI t _ejufka, pole we wsi Głuchów (gm. Kawęczyn) – od
n. os. Andrzej. Pole to było uprawiane przez sołtysa o imieniu Andrzej.
Antonin – gw. antYNin, część wsi Miłaczew – Kolonia (gm. Malanów) – od n. os. An
Apostolskie – gw. apostolsKe, pole we wsi Wojciechów (gm. Kawęczyn) – od
toni SSNO I58.
n. os. Apostoł RymSNW I 9.
Arka – gw. arka, część wsi Chylin (gm. Władysławów) – od ap. arka ‘statek, na któ-
rym Noe ocalił z potopu siebie, swoja rodzinę i wybrane zwierzęta’ USJP I 123.
Część wsi, w której znajdowały się bardzo ubogie zabudowania.
Augustyniakowe – gw. aWgustyNokove, pole we wsi Przykona (gm. Przykona) – od
n. os. Augustyniak RymSNW I 96.
Słownik
17
Pobierz darmowy fragment (pdf)
