Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00503 009039 14656794 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Umowa o roboty budowlane w obrocie międzynarodowym - ebook/pdf
Umowa o roboty budowlane w obrocie międzynarodowym - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 228
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-264-4699-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> administracyjne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Publikacja zawiera teoretyczne i praktyczne rozważania na temat najważniejszych klauzul kontraktu budowlanego opartego na Warunkach Kontraktowych dla Budowy (Czerwona Książka FIDIC z 1999 r.). Autorka omawia zagadnienia związane z ogólnymi postanowieniami umownymi, stronami kontraktu, procedurami fazy wykonawczej, wynagrodzeniem i procedurami płatności, rozwiązywaniem sporów, także w odniesieniu do prawa polskiego.

W opracowaniu sformułowano praktyczne wskazówki dotyczące stosowania Warunków Kontraktowych FIDIC do umów zawieranych w obrocie krajowym. W książce czytelnik znajdzie odpowiedz na pytanie, jaki jest zakres autonomii stron umowy o roboty budowlane zawieranej w obrocie międzynarodowym, zarówno autonomii w ujęciu kolizyjnoprawnym - możliwość wyboru prawa, które będzie regulowało umowę, jak i w ujęciu prawa materialnego - swoboda umów.

Adresaci
Publikacja adresowana jest do adwokatów, sędziów, radców prawnych. Może stanowić również cenna pomoc dla inwestorów i wykonawców umów o roboty budowlane realizowanych na podstawie wzorców FIDIC, a także dla inżynierów konsultantów.

'Ważne jest (...), ze autorka w sposób kompleksowy omawia przedmiotowe zagadnienia, nie ograniczając się jedynie do prawa kolizyjnego polskiego, ale także obcego oraz jednolitych norm merytorycznych. Zyskuje zatem jako monografia, która (...) będzie miała znaczenie także dla obrotu gospodarczego'.

Prof. dr hab. Jacek Gołaczyński
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Wstęp Budownictwo stanowi obecnie największy sektor przemysłu w Unii Europejskiej. Sektor budowlany zatrudnia największą liczbę pracowników spośród wszystkich dziedzin przemysłu i ma pierw- szoplanowe znaczenie pod względem produkcji dóbr inwestycyjnych. W budownictwie wytwarza się 52,3 wszystkich środków trwałych. Budownictwo ma także istotny udział w PKB brutto poszczególnych krajów Unii Europejskiej (średnia wynosi 9,7 ). Kraje europejskie są największym światowym eksporterem usług budowlanych. Na rynku europejskim działa ponad 3,1 mln firm budowlanych, których obroty w 2010 r. wyniosły 1186 mld euro. Także dla polskiej gospodarki budownictwo stanowi ważną siłę napędową. W 2010 r. obroty w tym sektorze wyniosły 41 mld euro, co daje nam siódme miejsce w Europie. Na polskim rynku budowlanym działa 160 tys. przedsiębiorstw1. W chwili uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europej- skiej każdy z nas, a w szczególności przedsiębiorcy, stał się uczestni- kiem jednolitego rynku2. Zasady jednolitego rynku, ustalając warunki 1 Dane z 2010 r., źródło: Construction In Europe. Key figures. Activity 2010, June 2010 edition, European Construction Industry Federation (Europejska Federacja Prze- mysłu Budowlanego), http://www.fiec.org/. 2 Propozycje zniesienia głównych barier gospodarczych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej zostały sformułowane przez Komisję Europejską w tzw. białej księdze opublikowanej w 1985 r. (Completing the Internal Market: White Paper from the Commission to the European Council, Milan, 14.06.1985 r., COM(85) 310 final), zawierającej projekty 282 aktów prawnych (w większości dyrektyw), których wprowadzenie miało przyspieszyć utworzenie „obszaru bez granic wewnętrznych”, a więc rynku wewnętrznego. 28 lutego 1986 r. na podstawie białej księgi zawarto tzw. Jednolity Akt Europejski (JAE), na mocy którego zobowiązano się do utworzenia jednolitego rynku przed końcem 1992 r. Za datę faktycznego pojawienia się jednoli- tego rynku europejskiego uznaje się 1993 r., kiedy to zostały przyjęte niezbędne akty prawne. Jednolity Rynek Europejski ma być w założeniu specyficznym organizmem 13 Wstęp swobodnego przepływu wyrobów budowlanych oraz umożliwiając przedsiębiorstwom projektowym i wykonawczym funkcjonowanie na całym obszarze Unii Europejskiej, w znacznym stopniu wpływają na rozwój sektora budowlanego3. Przystąpienie do Unii Europejskiej spowodowało nie tylko wzrost inwestycji zagranicznych, zatrudnienia i poziomu technicznego budownictwa, ale otworzyło również przed polskimi przedsiębiorcami budowlanymi ogromne możliwości zawie- rania transakcji na rynkach unijnych, czego skutkiem jest coraz licz- niejsze występowanie w obrocie prawnym kontraktów budowlanych powiązanych z więcej niż jednym obszarem prawnym. W trakcie realizacji procesu budowlanego4 powstaje wiele stosun- ków umownych, m.in.: umowy o roboty geodezyjno-kartograficzne, umowy o prace projektowe, umowy o dzieło, umowy o nadzór in- westorski czy umowy o zastępstwo inwestycyjne. Jednak szczególne znaczenie ma umowa o roboty budowlane, która jest podstawowym instrumentem cywilnoprawnym wykorzystywanym w procesie bu- dowlanym; stanowi kluczowy element procesu realizacji przedsięwzię- cia budowlanego5. Międzynarodowe umowy o roboty budowlane mają więc doniosłe znaczenie gospodarcze. Problematyka międzynarodowych umów o ro- boty budowlane jest złożona i skomplikowana. Przejawia się to zarów- no w wielkości, złożoności i długoterminowości powiązań kontrak- towych łączących zamawiającego i wykonawcę, jak i w uregulowaniu zagadnień dotyczących umowy w wielu aktach prawnych należących do różnych gałęzi prawa. Przedmiotem rozważań podjętych w niniejszej pracy jest stosu- nek zobowiązaniowy łączący inwestora (zamawiającego) i wykonawcę, gospodarczym, a jednocześnie zbiorem reguł wspólnej polityki ekonomicznej, którego celem jest doprowadzenie do zmian strukturalnych w gospodarkach krajów członkow- skich skutkujących zwiększeniem zdolności Unii Europejskiej do kreowania konku- rencyjności, wzrostu ekonomicznego i zatrudnienia. 3 Swoboda świadczenia usług uregulowana jest w art. 49 i 50 TFUE oraz art. 16 dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 376 z 27.12.2006). 4 Proces budowlany stanowi całokształt czynności prawnych i faktycznych nie- zbędnych dla realizacji określonego zamierzenia budowlanego. I. Weiss, Ciągi czynno- ści prawnych w procesach budowlanych, cz. I, M. Praw. 1994, nr 5, s. 151 i n.; por. również J. Malanowski, D. Polarczyk (w:) M. Cherki, F. Elżanowski, K. Wąsowski (red.), Prawne aspekty procesu inwestycyjnego, Warszawa 2009, s. 145 i n. 5 Por. E. Zielińska (w:) J.A. Strzępka (red.), Prawo umów budowlanych, Warszawa 2001, s. 305. 14 Wstęp który powstaje w wyniku zawarcia przez nich umowy o roboty budow- lane. Zakresem rozważań zostały objęte sytuacje, w których umowę zawarto w obrocie międzynarodowym. W nauce prawa od dłuższego czasu toczy się dyskusja dotycząca kwestii określenia, kiedy umowa ma charakter międzynarodowy6. Dla potrzeb niniejszego opracowania przez pojęcie „obrotu” będę rozumieć sferę stosunków, w jakich została zawarta umowa. Jeżeli sfera ta zawiera element zewnętrzny7, wykracza poza obszar jednego państwa8 albo, inaczej mówiąc, stan faktyczny wykazuje powiązanie z obcymi systemami prawnymi9, można mówić o „obrocie międzynarodowym”. Umowa zawierana w międzynaro- dowym obrocie handlowym zgodnie z przyjętą w polskiej literaturze praktyką nazywana jest kontraktem, a jej strony – kontrahentami. Badania, których efektem jest niniejsza praca, miały na celu do- prowadzenie do syntetycznego opracowania materiału wynikającego z ustawodawstwa, orzecznictwa oraz poglądów doktryny, w celu uzy- skania odpowiedzi na pytanie, jakie prawo jest właściwe dla umowy o roboty budowlane. Stąd wynikła konieczność przeprowadzania ana- lizy zmieniających się w czasie regulacji prawnych dotyczących ozna- czania prawa właściwego (statutu kontraktowego), aby dopiero na tym tle dokonać omówienia obowiązującego stanu prawnego. Ze względu na specyfikę procesu budowlanego (od zawarcia kontraktu do jego zakończenia mija średnio od roku do trzech lat), a także ze względu na wiele zmian prawa kolizyjnego dotyczącego zobowiązań umow- nych, które nastąpiły w związku ze wstąpieniem Polski do Unii Euro- pejskiej, należało ustalić nie tylko, które normy kolizyjne ze względu na przedmiot unormowania obejmą swoim zakresem zobowiązanie powstałe na skutek zawarcia umowy o roboty budowlane, ale także wzajemne zależności oraz zakres obowiązywania intertemporalnego owych norm. W ramach niniejszej pracy starałam się również zbadać zakres praw i obowiązków stron umowy o roboty budowlane w sytuacji, w której statut kontraktowy umowy stanowi prawo polskie. Stąd wy- nikła potrzeba zbadania genezy uregulowania w polskim kodeksie 6 Por. J. Skąpski, Międzynarodowy charakter sprzedaży, SIS 1979, t. 5. s. 218 i n. 7 Por. M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2007, s. 27 i n. 8 Por. J. Jakubowski, Umowa sprzedaży w handlu międzynarodowym, Warszawa 1966, s. 9 i n. 9 Por. J. Skąpski, Autonomia woli w prawie międzynarodowym prywatnym w za- kresie zobowiązań z umów, ZNUJ. Prace Prawnicze 1964, z. 19. 15 Wstęp cywilnym umowy o roboty budowlane, jej charakteru prawnego, a tak- że odróżnienia umowy o roboty budowlane od umowy o dzieło oraz dokonania przeglądu modeli ukształtowania stosunków umownych w umowach o roboty budowlane. Rozważania prowadzone w tym zakresie skłaniają do zamieszczenia pewnych uwag krytycznych pod adresem istniejącego aktualnie unormowania prawnego i sformuło- wania kilku postulatów mających charakter de lege ferenda. W pracy podjęłam także próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie o zakres autonomii woli stron umowy o roboty budowlane zawieranej w obrocie międzynarodowym. Mam tu na myśli zarówno swobodę w sferze kolizyjnoprawnej (wpływ stron na to, jakiemu prawu będzie podlegać umowa), jak i w sferze prawa merytorycznego (możliwość kształtowania przez strony treści łączącego je zobowiązania – swoboda umów). Działając na podstawie obowiązującej w większości systemów prawnych zasady swobody umów, strony mogą zawrzeć umowę opar- tą na wzorze umowy, w tym najpowszechniej stosowanych w obrocie międzynarodowym warunkach kontraktowych FIDIC. W tym kon- tekście starałam się dość wnikliwie przedstawić najważniejsze klau- zule Warunków Kontraktowych dla Budowy dla robót inżynieryjno- -budowlanych projektowanych przez Zamawiającego z 1999 r., prawa i obowiązki uczestników kontraktu budowlanego: zamawiającego, wy- konawcy oraz inżyniera. Przedstawiłam również poszczególne fazy realizacji kontraktu budowlanego oraz zagadnienia dotyczące wyna- grodzenia wykonawcy i procedury dokonywania płatności, a także procedurę rozwiązywania sporów powstałych w trakcie realizacji kon- traktu. W pracy podjęłam również próbę analizy charakteru prawnego Warunków Kontraktowych FIDIC, a także sformułowania praktycz- nych wskazówek dotyczących stosowania warunków kontraktu do umów zawieranych w obrocie krajowym. Wiodącą metodą, którą posłużyłam się w pracy badawczej, jest metoda formalno-dogmatyczna w postaci analizy materiału norma- tywnego, uzupełniona w niezbędnym zakresie o aspekt historyczny, a także analizę poglądów doktryny prawa oraz orzecznictwa sądowego. Wykorzystałam również dorobek praktyki budowlanej dostępny w po- staci międzynarodowych kontraktów budowlanych. W niezbędnym zakresie zostały przeprowadzone badania prawnoporównawcze. Inspiracją dla zainteresowania się problematyką międzynarodo- wych umów o roboty budowlane stały się przede wszystkim zjawiska współczesnej praktyki budowlanej, w szczególności coraz powszech- 16 Wstęp niejsze wykorzystywanie przez kontrahentów warunków kontrak- towych opracowanych przez FIDIC. Ponadto wpływ na podjęcie tej tematyki miał niedostatek opracowań dotyczących zagadnień umowy o roboty budowlane zawartej w obrocie międzynarodowym, a także brak kompleksowych prawniczych opracowań poświęconych między- narodowym Warunkom Kontraktowym FIDIC. Należy zaznaczyć, że praca nie wyczerpuje wszystkich problemów prawnych występujących w umowie o roboty budowlane zawartej w obrocie międzynarodowym. Zakreślony obszar badawczy jest bar- dzo rozległy, co spowodowało konieczność pozostawienia poza nim m.in. kwestii związanych z trybem i formą zawarcia umowy w obrocie międzynarodowym, a także wielu szczegółowych kwestii związanych z następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane. Poza zakresem opracowania pozostaje również problematyka związana z obrotem konsumenckim. Ujęcie wszystkich zagadnień związanych z umową o roboty budowlane w obrocie mię- dzynarodowym w ramach jednej monografii nie było możliwe ani celowe. Niewątpliwie tematyka międzynarodowych umów o roboty budowlane wymaga dalszych pogłębionych badań i dociekań. Rozdział 1 Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań wynikających z umów o roboty budowlane 1. Uwagi wstępne. Poszukiwanie regulacji międzynarodowej umowy o roboty budowlane w prawie jednolitym i prawie unijnym Przystępując do analizy stosunku obligacyjnego powstałego w wy- niku zawarcia umowy o roboty budowlane w obrocie międzynaro- dowym, należy przede wszystkim rozstrzygnąć kwestię podstawową – jakiemu prawu podlega to zobowiązanie. Odpowiedzi na wyżej postawione pytanie udzielają normy pra- wa prywatnego międzynarodowego. W doktrynie można spotkać się z różnym ujęciem prawa prywatnego międzynarodowego10. Może być ono rozumiane wąsko lub szeroko – w zależności od tego, jakie rodzaje norm wypełnią zakres pojęcia „prawo”. Prawo prywatne międzynaro- dowe w znaczeniu wąskim (sensu stricto) obejmuje wyłącznie zespół norm kolizyjnych, które mają na celu rozgraniczenie sfer działania różnych systemów prawnych w przestrzeni. Mają one określić, które z norm należących do prawa prywatnego należy zastosować w przy- padku stosunków o charakterze międzynarodowym. Normy kolizyjne regulują stosunki prywatnoprawne o charakterze międzynarodowym jedynie w sposób pośredni. Wskazują właściwość norm merytorycz- nych danego państwa, stając się tym samym normami drugiego stop- nia (normami o normach). Natomiast prawo prywatne międzyna- 10 Por. M. Pazdan, Prawo prywatne..., s. 19–25. 19 Rozdział 1. Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań... rodowe w znaczeniu szerokim (sensu largo) obejmuje oprócz norm kolizyjnych (prawo prywatne międzynarodowe sensu stricto) także normy merytoryczne o zasięgu międzynarodowym11. Ich właściwość nie opiera się na normie kolizyjnej; normy merytoryczne wchodzące w skład prawa prywatnego międzynarodowego regulują w sposób bez- pośredni stosunki prywatnoprawne z elementem obcym12. Normy te pochodzą zwykle z umów międzynarodowych (tzw. prawo jednolite) bądź prawa unijnego. W dziedzinie zobowiązań umownych istnieje wiele norm jednoli- tych należących do prawa prywatnego międzynarodowego w znacze- niu szerokim13. Poszukując prawa regulującego stosunki obligacyjne w obrocie międzynarodowym, w pierwszym rzędzie należy zbadać, czy konkretne zobowiązanie umowne podlega jakimś normom do- tyczącym określonego rodzaju umów ujednoliconym w skali mię- dzynarodowej, przyjętym w drodze konwencji międzynarodowych, czy też aktom prawa unijnego, mającym bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich. Należy zauważyć, że w obecnym stanie prawnym brakuje między- narodowych ujednoliconych norm prawa materialnego obejmujących swoim zakresem stosunki obligacyjne wynikające z umów o świad- czenie usług, w których decydujące jest kryterium rezultatu, a więc odnoszących się bezpośrednio do umów o roboty budowlane. Wobec powyższego warto przyjrzeć się regulacjom dotyczącym umownego obrotu, które, choć nie dotyczą umów o roboty budowlane, być może znajdą zastosowanie także do kontraktów omawianego rodzaju. Ze względu na przynależność stosunków prawnych wynikających z mię- dzynarodowych umów o roboty budowlane do szeroko rozumianych międzynarodowych stosunków handlowych obejmujących również wymianę usług, należy zbadać, czy mogłyby znaleźć zastosowanie ujednolicone normy zawarte w konwencji wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z 1980 r.14 Już pobieżna analiza 11 Por. W. Ludwiczak, Międzynarodowe prawo prywatne, Poznań 1996, s. 15; J. Ja- kubowski, Prawo międzynarodowe prywatne. Zarys wykładu, Warszawa 1984, s. 9. 12 Por. M. Pazdan, Prawo prywatne..., s. 24. 13 Na przykład konwencje genewskie regulujące zobowiązania wekslowe i czeko- we, konwencja wiedeńska o międzynarodowej sprzedaży towarów. 14 Convention for the International Sales of Goods (CISG) podpisana 11 kwietnia 1980 r. przez 20 państw, weszła w życie 1 stycznia 1988 r.; obecnie ratyfikowana przez 74 państwa; Rzeczpospolita Polska ratyfikowała ją 25 października 1996 r. Konwencja weszła w życie 1 czerwca 1996 r. (tekst angielski z przekładem na język polski, Dz. U. 20 1. Uwagi wstępne. Poszukiwanie regulacji międzynarodowej umowy... tekstu konwencji wiedeńskiej (art. 3 ust. 2) nakazuje wyłączyć z zakre- su jej stosowania umowy, w których przeważająca część zobowiązań strony dostarczającej towary polega na zapewnieniu siły roboczej lub świadczeniu usług. W literaturze podkreśla się, że kryterium to, choć ujęte w sposób elastyczny, ma charakter obiektywny – decydujące znaczenie ma wzajemna proporcja wartości poszczególnych świad- czeń15. Wydaje się, że w przypadku budowy kompletnego obiektu, kiedy mamy do czynienia z umową „pod klucz”, w której przewa- żającą część świadczenia stanowi dostarczenie gotowych produktów, stosowanie postanowień konwencji wiedeńskiej nie jest wykluczone16. Natomiast w umowie o roboty budowlane świadczenie główne polega na wykonywaniu usług. Wobec powyższego konwencja wiedeńska nie obejmuje swoim zakresem zobowiązań powstałych z umowy o roboty budowlane. Brak również aktów prawa unijnego regulujących materię zwią- zaną z zobowiązaniami wynikającymi z umów o roboty budowlane. W literaturze zauważa się, że istniejące prawa zobowiązań, zunifi- kowane na szczeblu unijnym, nie mają systematycznego charakte- ru17. Obok dyrektyw konsumenckich w prawie unijnym znajdują się akty unifikujące materialne prawo umów dotyczące innych kwestii18, np. dyrektywy dotyczące nieuczciwej reklamy, obrotu elektronicznego, ubezpieczeń, agentów handlowych. Prawo Unii Europejskiej nie stworzyło dotąd własnego „kodeksu cywilnego” zawierającego regulacje materialnoprawne z zakresu zo- bowiązań umownych, choć od dawna podejmowane są wysiłki w tym zakresie. Już w 1989 r. Parlament Europejski wezwał do rozpoczęcia z 1997 r. Nr 45, poz. 286 ze sprost.), dalej cyt. jako konwencja wiedeńska. Co do genezy oraz zasad por. M. Pazdan (red.), Konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów. Komentarz, Kraków 2001. 15 Z praktycznego punktu widzenia pożądane jest odpowiednie oddzielenie w tre- ści umowy poszczególnych obowiązków oraz dołączenie do umowy kalkulacji zawie- rających cenę (wartość) poszczególnych świadczeń. Por. M. Pazdan (w:) M. Pazdan (red.), Konwencja wiedeńska o umowach..., s. 82 i n. 16 Ibidem, s. 85; M. Pazdan, Odgraniczenie umowy sprzedaży od umów o świadcze- nie usług na tle konwencji wiedeńskiej (w:) R. Mikosz (red.), Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej prof. A. Agopszowicza, Katowice 2000. 17 Por. E. Łętowska (w:) E. Łętowska (red.), System Prawa Prywatnego, t. 5., Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2006, s. 64. 18 Ich wykaz jest zawarty w aneksie I Communication from the Commission to the Council and the European Parliament on European Contract Law, Brussels 11.7.2001 r., COM (2001) 398 final (Dz. Urz. UE C 255 z 13.09.2001). 21 Rozdział 1. Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań... prac nad europejskim kodeksem cywilnym19. W 1999 r. w Tampe- re do tego wezwania przyłączyła się Rada Europejska, a następnie w 2001 r. Komisja Europejska przez wydanie komunikatu na temat europejskiego prawa umów (Communication on European Contract Law)20. Kolejny komunikat Komisji został wydany w 2003 r. (Com- munication: A more coherent European Contract Law – An Action Plan: The idea of a Common Frame of Reference)21. Doprowadził on do pojawienia się terminu „Wspólny System Odniesienia” (Common Fra- me of Reference, CFR) jako nazwy projektu służącego ujednoliceniu europejskiego prawa umów. Kolejny komunikat o nazwie European Contract law and the revision of the Acquis: the way forward został ogłoszony w 2004 r.22 Zgodnie z jego treścią Wspólny System Odnie- sienia ma spowodować udoskonalenie unijnego dorobku prawnego (Acquis), ma być także modelem dla ustawodawców krajowych oraz służyć Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej do interpre- tacji dyrektyw23. Ponadto w przyszłości może pełnić rolę instrumentu opcjonalnego, tzw. dwudziestego ósmego reżimu prawnego. Źródło reguł tworzonych w CFR miało pochodzić ze wspólnych zasad opra- cowanych metodą komparatystyczną na podstawie krajowych po- rządków prawnych oraz analizy istniejącego Acquis (ustawodawstwa unijnego). W 2005 r. powołano międzynarodową sieć złożoną z na- ukowców z 17 uniwersytetów krajów członkowskich oraz 160 praw- ników pracujących w różnych dziedzinach gospodarczych24 – The 19 Uchwała Parlamentu Europejskiego z dnia 26 maja 1989 r. (Dz. Urz. UE C 158 z. 1, s. 114. 22 z 26.06.1989). 20 Communication from the Commmission to the Council and the European Parliament on European Contract Law, Brussels, 11.7.2001 r., COM (2001) 398 final (Dz. Urz. UE C 255 z 13.09.2001); por. materiały analityczne do Komunikatu wydane przez Centre for a Common Law of Europe K.U. Leuven, Society of European Contract Law SECOLA, Leuven 30.11–01.12.2001. 21 Communication from the Commmission to the Council and the European Parliament on European Contract Law, Brussels, 12.2.2003 r., COM (2003) 68 final (Dz. Urz. UE C 63 z 15.03.2003); por. Ch. von Bar, S. Swann, Response to the Action Plan on European Contract Law. A more Coherent European Contract Law, European Review of Private Law 2003, nr 5, s. 595 i n. 22 Communication from the Commmission to the Council and the European Parliament on European Contract Law, Brussels, 11.10.2004 r., COM (2004) 651 final. 23 Por. D. Staudenmayer, The Way Forward In European Contract Law, European Review of Private Law 2005, nr 13, s. 96. 24 Por. J. Rajski, Nowy etap rozwoju europejskiego prawa prywatnego, KPP 2006, 1. Uwagi wstępne. Poszukiwanie regulacji międzynarodowej umowy... Network of Excellence25, która przygotowała Draft Common Frame of Reference (DCFR) – tzw. naukowy projekt Wspólnego Systemu Od- niesienia, przedstawiony Komisji Europejskiej pod koniec 2007 r.26 Konsultacje publiczne w celu zgromadzenia opinii i poglądów zain- teresowanych stron na temat opcji politycznych w zakresie europej- skiego prawa umów zostały zainicjowane przez Komisję Europejską opublikowaniem w lipcu 2010 r. Zielonej księgi w sprawie możli- wości politycznych w zakresie postępów w kierunku ustanowienia europejskiego prawa umów dla konsumentów i przedsiębiorstw27, a zakończyły się 31 stycznia 2011 r. Ideę harmonizacji prawa europejskiego realizowała już Komisja do spraw Europejskiego Prawa Umów28. Rezultatem jej prac są Zasady Europejskiego Prawa umów (PECL)29. Całość projektu przygotowa- nego przez Komisję Lando obejmuje część ogólną prawa zobowiązań oraz część ogólną prawa zobowiązań umownych. Zasady Europejskie- go Prawa Umów wzorowane są na opracowanych przez Międzynaro- dowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego Zasadach Międzynaro- dowych Kontraktów Handlowych (UNIDROIT)30. Zgodnie z treścią 25 Sieć doskonalenia wspólnych zasad europejskiego prawa kontraktów. Realiza- cję głównych prac badawczych powierzono Grupie Studyjnej do spraw Europejskiego Kodeksu Cywilnego (Study Group), Grupie Badawczej do spraw istniejących przepisów unijnych w zakresie prawa prywatnego (tzw. Acquis Group) oraz grupie zajmującej się umowami ubezpieczeniowymi; http://www.copecl.org/. 26 Ch. von Bar, E. Clive, H. Schulte-Nölke, Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law. Draft Common Frame of Reference (DCFR), München 2008; http:// www.law-net.eu. 27 Zielona księga Komisji w sprawie możliwości politycznych w zakresie postępów w kierunku ustanowienia europejskiego prawa umów dla konsumentów i przedsię- biorstw, 1.7.2010 r., COM (2010) 348 final, http://ec.europa.eu/yourvoice/. 28 Zwana Komisją Lando od nazwiska jej przewodniczącego, prof. Ole Lando, działała w latach 1982–2001. 29 O. Lando, H. Beale (red.), Principles of European Contract Law. Parts I and II Combined and Revised. Prepared by the Commission of European Contract Law, The Hague 1999; O. Lando, E. Clive, R. Zimmermann, Principles of European contract law. Part III. Prepared by the Commission on European Contract Law, The Hague 2003; przetłumaczone na język polski w: KPP 2004, z. 3 i 2006, z. 3. Na temat genezy, treści i znaczenia PECL por. m.in. R. Stefanicki, Zasady Europejskiego Prawa Umów (PECL), SP 2005, nr 3, s. 109 i n.; P. Machnikowski, Zasady Europejskiego Prawa Umów a prze- pisy kodeksu cywilnego o zawarciu umowy, TPP 2006, z. 3–4, s. 77 i n. 30 Zasady UNIDROIT zostały opublikowane wraz z komentarzem w 1994 r.; UNIDROIT International Institute for the Unification of Private Law, Principles of International Commercial Contracts, Rome 1994. Nowa, uzupełniona wersja zasad UNIDROIT, opublikowana w 2004 r., jest dostępna wraz z oficjalnym komentarzem na 23 Rozdział 1. Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań... preambuły do UNIDROIT zasady UNIDROIT mają ustanawiać ogó- lne normy dla międzynarodowych kontraktów handlowych i mogą być stosowane, gdy strony tak postanowiły, a także w przypadku, gdy strony uzgodniły, że kontrakt poddany będzie ogólnym regu- łom prawa oraz jeżeli zasady mogą zapewnić rozwiązanie określonej kwestii, dla której nie jest możliwe ustalenie odpowiedniej normy w prawie właściwym. Ponadto mogą być one wykorzystywane przy wykładni i uzupełnianiu innych aktów międzynarodowego prawa jednolitego i prawa krajowego oraz służyć jako model dla krajowego i międzynarodowego ustawodawcy31. Z kolei autorzy PECL wskazy- wali na następujące funkcje Europejskich Zasad Prawa: stymulowanie tworzenia jednolitych reguł dla wewnątrzwspólnotowego obrotu go- spodarczego i tworzenie podstawy dla jednolitego prawa kontraktów, wspomaganie budowy „mostu” między systemem prawnym romań- sko-germańskim a systemem common law, ujednolicanie praktyki kontraktowej, wprowadzanie nowoczesnego lex mercatoria i służenie jako podstawa harmonizacji europejskiego prawa umów, a ponadto stanowienie wskazówki dla sądów i ustawodawców krajowych państw członkowskich32. Kontynuację prac Komisji do spraw Europejskiego Prawa Umów podjęła Grupa studyjna do spraw Europejskiego Kodeksu Cywilne- go pod przewodnictwem prof. Ch. von Bara, która oprócz udziału w pracach nad CFR, w których wykorzystuje wyniki dotychczaso- wych badań, opracowuje (w formie ksiąg) kolejne części Zasad Eu- ropejskiego Prawa Prywatnego33. Wszelkie umowy, w których jedna stronie http://www.unilex.info. Na temat genezy zasad UNIDROIT oraz podstawowych rozwiązań w nich zastosowanych por. m.in. B. Fuchs, Lex mercatoria w międzynarodo- wym obrocie handlowym, Kraków 2000, s. 66 i n.; J. Rajski, Zasady międzynarodowych kontraktów handlowych UNIDROIT, KPP 1996, z. 2, s. 237 i n.; M.J. Bonell (red.), The UNIDROIT Principles in Practice. Caselaw nad Bibliography of Commercial Contracts, New York 2002. 31 Por. preambułę do zasad UNIDROIT, http://www.unilex.info/dynasite. cfm?dssid=2377 dsmid=13636 x=1. 32 Por. O. Lando, H. Beale (red), Principles of European Contract..., s. XXI i n. oraz A. Brzozowski (w:) E. Łętowska (red.), System Prawa Prywatnego, t. 5..., s. 398 i n. 33 Study Group on a European Civil Code powstała w 1998 r.; http://www.sgecc. net. Na temat prac grupy zob. m.in. Ch. von Bar, Prace nad projektem Europejskiego Ko- deksu cywilnego, PiP 2000, z. 10, s. 43 i n.; E. Hondius, A. Wiewiórowska-Domagalska, Europejski Kodeks Cywilny (Analiza prac Grupy studyjnej), PiP 2002, z. 6, s. 27 i n.; Ch. von Bar, Od zasad do kodyfikacji: perspektywy europejskiego prawa prywatnego, KPP 2002, z. 2, s. 305 i n. 24 1. Uwagi wstępne. Poszukiwanie regulacji międzynarodowej umowy... strona świadczy jakiekolwiek usługi odpłatnie drugiej stronie, z wyłą- czeniem umowy o pracę, przewóz, ubezpieczenia, usług finansowych, były przedmiotem badań Grupy Roboczej do spraw Umów o Świad- czenie Usług, która wchodziła w skład Zespołu Roboczego do spraw Sprzedaży, Usług oraz Umów Długoterminowych. Wynikiem jej pracy było opracowanie księgi dotyczącej umów o usługi, tzw. PEL SC34, która w art. 2:101–2:111 zawiera szczegółowe postanowienia dotyczące umowy o budowę (Construction). Opublikowana pod koniec 2008 r. zrewidowana wersja DCFR zawiera zasady, definicje i wzorcowe uregulowania europejskiego prawa cywilnego, w tym prawa umów i prawa czynów niedozwo- lonych. Zawiera przepisy odnoszące się zarówno do umów handlo- wych, jak i umów między przedsiębiorcą a konsumentem. Dokument ten opracowano na bazie zmodyfikowanej wersji PECL, która została określona mianem Common Principles of European Contract Law (CoPECL), uzupełnionej regulacją zasad Acquis35. Draft Common Frame of Reference opracowano na podstawie badań prawnoporów- nawczych obejmujących zarówno prawo wspólnotowe, porządki prawne państw członkowskich — w tym Polski, jak i inne wiążące na różnych zasadach i z różną mocą zbiory regulacji (lex mercatoria). Oznacza to konieczność uwzględniania wielu różnych rozwiązań oraz wartości i determinuje kompromisowy charakter tych reguł modelowych. Draft Common Frame of Reference jest tekstem aka- demickim i nie jest przesądzone, czy stanie się podstawą dla rzeczy- wistego Wspólnego Systemu Odniesienia jako aktu prawnego Unii Europejskiej36. Draft Common Frame of Reference składa się z dziesięciu ksiąg. W księdze IV („Specific contracts and the rights and obligation arising from them”) uregulowano poszczególne umowy oraz prawa i obo- wiązki wynikające z ich zawarcia. W jej części C zawarto uregulowa- 34 J.M. Berendrecht, Ch. Jansen, M. Loos (red.), Service contratcts (PEL SC), Mün- chen 2007. 35 Księgi II i III DCFR zawierają częściowo zmienione Principles of European Contract Law (PECL); por. Ch. von Bar, E. Clive, H. Schulte-Nölke, Principles, Defi- nitions and Model..., s. 30. 36 Por. Ch. von Bar, H. Beale, E. Clive, H. Schulte-Nölke, Introduction (w:) Prin- ciples, Definitions and Model..., s. 6 i n.; Ch. von Bar, Coverage and Structure of the Academic Common Frame of Reference, ERCL 2007, nr 3, s. 350 i n.; H. Schulte-Nölke, EC Law on the Formation of Contract – from the Common Frame of Reference to the „Blue Button”, ERCL 2007, nr 3, s. 332 i n. 25 Rozdział 1. Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań... nia dotyczące umów o świadczenie usług (services)37, które składają się z części ogólnej (rozdział 1 „Postanowienia ogólne”, rozdział 2 „Reguły ogólne odnoszące się do umów o świadczenie usług”) oraz szczegółowo unormowanych poszczególnych umów. W rozdziale 3, w art. IV.C–3:101 do IV.C–3:108 uregulowano umowę o budowę (con- struction). Podsumowując, należy podkreślić, że zarówno zasady UNI- DROIT, PECL, jak i DCFR nie mają charakteru normatywnego i nie stanowią obowiązujących reguł postępowania. Strony umowy, tak w obrocie międzynarodowym, jak i wewnętrznym, mogą, działając na podstawie swobody umów, potraktować je jako wzorcowe uregu- lowanie praw i obowiązków. Mogą włączyć je do zawieranej przez siebie umowy bądź przez inkorporację poszczególnych postanowień do treści umowy, bądź przez interpolację, czyli materialnoprawne wskazanie regulacji prawnej38. Jednak należy podkreślić, że strony mogą działać jedynie w granicach norm dyspozytywnych prawa krajowego, któremu podlega umowa39. Jeśli w przyszłości Unia Eu- ropejska przyjmie we właściwym instrumencie prawnym regulację materialnoprawną z zakresu zobowiązań umownych, instrument ten może zezwalać na kolizyjnoprawny wybór takiej regulacji przez strony umowy40. Warto zwrócić uwagę na występujący w doktrynie pogląd, że zasady UNIDROIT, PECL, jak i DCFR mogą odegrać znaczącą rolę, w przypadku gdy ewentualne spory na tle umowy będzie rozstrzy- gać stały sąd arbitrażowy czy też arbitraż ad hoc powołany dla rozstrzygnięcia określonej sprawy i strony upoważnią arbitrów do orzekania na zasadzie słuszności czy też na podstawie ogólnych zasad prawa41. 37 Por. Ch. von Bar, E. Clive, H. Schulte-Nölke, Principles, Definitions and Mo- 38 Por. pkt (13) preambuły do rozporządzenia Rzym I. 39 Por. M. Pazdan, Materialnoprawne wskazanie a kolizyjnoprawny wybór prawa, 40 Por. pkt (14) preambuły do rozporządzenia Rzym I. 41 Por. J. Pazdan, Czy można wyłączyć umowę spod prawa? PiP 2005, z. 10, s. 16. Do tego stanowiska zdaje się przychylać również B. Fuchs, Lex mercatoria w między- narodowym..., s. 142. del..., s. 302 i n. PPHZ 1995, t. 18, s. 111. 26 2. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego dla zobowiązań... 2. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego dla zobowiązań wynikających z umów o roboty budowlane 2.1. Uwagi wstępne Ponieważ brak obowiązujących regulacji dotyczących umów budowlanych wśród norm jednolitych (norm merytorycznych nale- żących do prawa prywatnego międzynarodowego w znaczeniu szero- kim), a także wśród aktów prawa Unii Europejskiej, należy rozważyć, prawo materialne którego państwa powinno znaleźć zastosowanie do uregulowania wzajemnych praw i obowiązków stron umowy. W celu rozwiązania tego problemu trzeba sięgnąć do treści norm kolizyj- nych, czyli norm prawa prywatnego międzynarodowego w znaczeniu wąskim. Prawo prywatne międzynarodowe sensu stricto nie stanowi jed- nolitego ponadpaństwowego porządku prawnego, wręcz przeciwnie, każde państwo ma własne normy kolizyjne będące częścią jego we- wnętrznego systemu prawnego. Jakkolwiek i w tej dziedzinie nastę- puje unifikacja, w szczególności w ramach państw należących do Unii Europejskiej. Proces ujednolicenia prawa prywatnego międzynaro- dowego następuje w drodze umów międzynarodowych zarówno wie- lo-, jak i dwustronnych. Harmonizacja prawa kolizyjnego w ramach przestrzeni prawnej Unii Europejskiej dokonuje się obecnie za pomocą rozporządzeń, a więc aktów bezpośrednio stosowalnych42. Środki te mają na celu zapewnienie harmonizacji rozstrzygnięć sądowych w ra- mach wszystkich państw Unii. Przystępując do rozważań dotyczących poszukiwania prawa właściwego dla umowy o roboty budowlane zawartej w obrocie mię- dzynarodowym, należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, normy kolizyjne którego państwa powinny mieć zastosowanie przy okre- ślaniu prawa właściwego. Ponieważ, zgodnie z powszechnie przy- jętą zasadą, sądy stosują własne prawo prywatne międzynarodowe, przyjmuje się, że prawem tym powinny być normy kolizyjne obowią- 42 Zob. Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I), rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II). 27 Rozdział 1. Poszukiwanie prawa właściwego dla zobowiązań... zujące w państwie, którego jurysdykcji podlega umowa (kolizyjna lex fori)43. Zatem od tego, przed sądem którego państwa będzie się toczyć postępowanie zależy, które prawo prywatne międzynarodowe znajdzie zastosowanie, co w konsekwencji przesądzi o właściwości prawa merytorycznego. Przedmiotem dalszych rozważań niniejszej pracy, dotyczących wyznaczania prawa właściwego dla umowy o roboty budowlane, będą normy kolizyjne obowiązujące w polskim systemie prawnym. 2.2. Ustawa – Prawo prywatne międzynarodowe Przez ponad 50 lat, do dnia 15 maja 2011 r., podstawowym aktem polskiego prawa prywatnego międzynarodowego była ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe44. Określała ona prawo właściwe dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuń- czego oraz prawa pracy (art. 1 § 1 p.p.m. z 1965 r.). Zawierała przepi- sy kolizyjne powszechnego prawa prywatnego międzynarodowego. Problematykę oznaczania prawa właściwego dla zobowiązań umow- nych regulowały przepisy art. 25–29 p.p.m. z 1965 r. Część przepisów ustawy z 1965 r. utraciła aktualność wskutek obowiązywania w Pol- sce umów międzynarodowych (w tym przede wszystkim konwencji rzymskiej z 1980 r.), których postanowienia, zgodnie z Konstytucją, mają pierwszeństwo przed ustawą. Taki sam skutek wywołało wej- ście w życie dwóch rozporządzeń Unii Europejskiej, z których jedno (zastępujące konwencję rzymską) dotyczy prawa właściwego dla zo- bowiązań umownych (tzw. Rzym I), drugie zaś dotyczy zobowiązań pozaumownych (tzw. Rzym II). Przepisy ustawy kolizyjnej z 1965 r. mają zastosowanie do między- narodowych zobowiązań umownych, w tym umów o roboty budow- 43 Por. K. Przybyłowski, Prawo prywatne międzynarodowe. Część ogólna, Lwów 1935, s. 8; J. Skąpski, Autonomia woli w prawie..., s. 124; H. Trammer, Zarys proble- matyki międzynarodowego procesu cywilnego państw kapitalistycznych, Warszawa 1956, s. 16; M. Sośniak, Prawo prywatne międzynarodowe, Katowice 1991, s. 122 i n.; M. Pazdan, Prawo prywatne..., s. 78 i n.; E. Łętowska (w:) E. Łętowska (red.), System Prawa Prywatnego, t. 5..., s. 89. 44 Dz. U. Nr 46, poz. 290 z późn. zm. Ustawa ta weszła w życie 1 lipca 1966 r., uchy- lając ustawę z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. Nr 101, poz. 581 z późn. zm.). 28 2. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego dla zobowiązań... lane, powstałych przed dniem 22 stycznia 2008 r., tj. wejściem w życie postanowień konwencji rzymskiej z 1980 r. Dyskusje nad potrzebą nowej regulacji prawa prywatnego mię- dzynarodowego rozpoczęły się w naszym kraju w początkach lat 90. ubiegłego stulecia. Zadanie przygotowania projektu nowej ustawy zostało w 2002 r. powierzone Zespołowi prawa prywatnego między- narodowego, wyłonionemu w ramach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. W latach 2003–2004 Zespół przygotował projekt wstępny nowej ustawy. Projekt ten został poddany dyskusji i ocenie ekspertów. W grudniu 2005 r. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego zatwier- dziła ostateczne brzmienie projektu. Zmiany do projektu, wprowadzo- ne w latach 2006–2007, zmierzały do jego zharmonizowania z pro- jektem nowej regulacji międzynarodowego postępowania cywilnego oraz usunięcia potknięć wytkniętych w piśmiennictwie prawniczym. Ostatnie zmiany i uzupełnienia projektu w 2007 i 2008 r. miały na celu harmonizację polskiego prawa prywatnego międzynarodowego z roz- porządzeniami Rzym I i Rzym II45. Nowa ustawa – Prawo prywatne międzynarodowe została uchwalona 4 lutego 2011 r.46 Od chwili wej- ścia w życie 16 maja 2011 r. jest podstawowym aktem z zakresu prawa kolizyjnego. W zakresie zobowiązań umownych przewidziano w niej ogólne odesłanie do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwe- go dla zobowiązań umownych (Rzym I) – (art. 28 ust. 1 p.p.m.). Polska ustawa kolizyjna (art. 28 ust. 2 p.p.m.) przewiduje także odpowiednie stosowanie przepisów rozporządzenia Rzym I w przypadku zobowią- zań, które na podstawie art. 1 ust. 2 lit. j powyższego rozporządzenia zostały wyłączone z zakresu jego stosowania, tj. umów ubezpieczenia wynikających z operacji przeprowadzanych przez organizacje niebę- dące zakładami, o których mowa w art. 2 dyrektywy 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 listopada 2002 r. dotyczącej ubezpieczeń na życie47, których przedmiotem jest zapewnienie pra- cownikom lub osobom pracującym na własny rachunek, należącym do zakładu lub grupy zakładów, lub do określonej grupy lub grup za- wodowych, świadczeń w przypadku śmierci lub dożycia określonego 45 Por. uzasadnienie do projektu ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, druk sejmowy nr 1277 z dnia 31 października 2008 r., s. 7 i n. 46 Dz. U. Nr 80, poz. 432. 47 Dz. Urz. UE L 345 z 19.12.2002 z późn. zm. 29
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Umowa o roboty budowlane w obrocie międzynarodowym
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: