Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00363 007147 14485567 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Umowy w obrocie gospodarczym - ebook/pdf
Umowy w obrocie gospodarczym - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 412
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-264-5805-7 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> gospodarcze i handlowe
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

W podręczniku przedstawiono zagadnienia dotyczące zawierania i wykonywania umów gospodarczych oraz odpowiedzialności za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania przez przedsiębiorcę. Umowy, na mocy których do spełnienia świadczenia zobowiązany jest przedsiębiorca, mają duże znaczenie w praktyce.

Publikacja zawiera szczegółowe omówienie poszczególnych typów umów handlowych, w tym:

W opracowaniu analizie poddano zarówno normy materialnego i kolizyjnego prawa umów, jak i normy regulujące jurysdykcję sądów polskich oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądów zagranicznych w Polsce.

Autorami podręcznika są pracownicy naukowi Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Adresaci:
 Książka jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców, w tym w szczególności do studentów oraz osób i instytucji stosujących prywatne prawo gospodarcze w praktyce.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

UMOWY W OBROCIE GOSPODARCZYM 3. WYDANIE redakcja naukowa Andrzej Koch Jacek Napierała Maciej Gutowski, Andrzej Janiak Andrzej Koch, Jacek Napierała Aurelia Nowicka, Adam Olejniczak Marcin Orlicki, Jakub Pokrzywniak Rafał Sikorski, Tomasz Sokołowski Tomasz Sójka, Feliks Zedler Warszawa 2013 Stan prawny na 1 marca 2013 r. Wydawca Monika Pawłowska Redaktor prowadzący Joanna Cybulska Opracowanie redakcyjne Agnieszka Bąk Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Jan Drzewiecki Poszczególne rozdziały napisali: pierwszy – dr hab. Adam Olejniczak drugi – dr hab. Aurelia Nowicka trzeci – prof. dr hab. Jacek Napierała czwarty – dr hab. Tomasz Sokołowski piąty – dr hab. Maciej Gutowski szósty, siódmy – prof. dr hab. Jacek Napierała ósmy, dziewiąty – prof. dr hab. Andrzej Koch dziesiąty, jedenasty – prof. dr hab. Jacek Napierała dwunasty – dr hab. Marcin Orlicki trzynasty – dr Jakub Pokrzywniak czternasty – prof. dr hab. Jacek Napierała piętnasty, szesnasty – prof. dr hab. Andrzej Koch siedemnasty – dr hab. Andrzej Janiak osiemnasty – prof. dr hab. Andrzej Koch dziewiętnasty – dr hab. Tomasz Sójka dwudziesty, dwudziesty pierwszy – dr Rafał Sikorski dwudziesty drugi – prof. dr hab. Feliks Zedler © Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN: 978-83-264-4163-9 3. wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profi nfo.pl SpiS treści Wykaz skrótów Rozdział pierwszy Umowy gospodarcze. Część ogólna I. Uwagi wstępne II. Swoboda umów gospodarczych III. Zawarcie umowy gospodarczej IV. Charakter prawny czynności przygotowujących zawarcie umowy V. Wzorce umów VI. Wykonanie umów handlowych VII. Przedawnienie roszczeń Literatura Rozdział drugi Umowy handlowe w obrocie transgranicznym: problematyka kolizyjnoprawna i jurysdykcyjna I. Zagadnienia wstępne 1. Zakres przedmiotowy 2. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego w polskim porządku prawnym 2.1. Ustawodawstwo polskie 2.2. Akty prawne Unii Europejskiej 2.3. Umowy międzynarodowe (bilateralne i multilateralne) II. Wybrane zagadnienia ogólne prawa prywatnego międzynarodowego 1. Kwalifikacja pojęć występujących w przepisach prawa prywatnego międzynarodowego 2. Odesłanie 3. Klauzula porządku publicznego (ordre public, public policy) 4. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie III. Prawo właściwe dla zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osób fizycznych 1. Regulacja ogólna 2. Regulacje szczególne IV. Prawo właściwe dla osób prawnych V. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych 17 21 21 21 24 29 40 45 50 53 55 55 55 56 56 57 58 59 59 60 60 61 64 64 65 66 68 5 1. Uwagi wstępne 2. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według rozporządzenia Rzym I 2.1. Przedmiotowy zakres zastosowania 2.2. Swoboda wyboru prawa 2.3. Prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa – regulacja ogólna 2.4. Regulacje szczególne 2.4.1. Umowy przewozu 2.4.2. Umowy konsumenckie 2.4.3. Umowy ubezpieczenia 75 76 77 77 80 81 81 82 82 3. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według konwencji rzymskiej 83 4. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według ustawy – Prawo 2.5.1. Porozumienie stron i ważność materialna umowy 2.5.2. Zakres statutu kontraktowego 2.5.3. Przelew wierzytelności oraz subrogacja umowna 2.5. Niektóre inne regulacje kolizyjnoprawne prywatne międzynarodowe z 1965 r. (wzmianka) VI. Prawo właściwe dla formy umów zobowiązaniowych 1. Uwagi wstępne 2. Ważność formalna umów zobowiązaniowych według rozporządzenia 3. Forma umów zobowiązaniowych według konwencji rzymskiej VII. Prawo właściwe dla przedawnienia roszczeń wynikających z zobowiązań Rzym I umownych 68 70 70 74 85 86 86 87 88 89 89 89 90 93 96 98 99 VIII. Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń 1. Ustawodawstwo polskie 2. Prawo Unii Europejskiej i umowy międzynarodowe 2.1. Jurysdykcja sądów państw członkowskich Unii Europejskiej według rozporządzenia 44/2001 2.2. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych (informacje podstawowe) 2.3. Wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (wzmianka) Literatura 1. Umowa sprzedaży towarów 2. Siedziba przedsiębiorcy Rozdział trzeci Umowa międzynarodowej sprzedaży towarów 100 I. Wprowadzenie 100 II. Zastosowanie konwencji o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów 100 101 102 102 102 102 102 103 2.1. Treść oferty 2.2. Cofnięcie i odwołanie oferty III. Zawarcie umowy międzynarodowej sprzedaży towarów 1. Uwaga ogólna 2. Oferta 6 V. Naruszenie zobowiązania jako przesłanka odpowiedzialności VI. Zakres odpowiedzialności 1. Żądanie wykonania zobowiązania 2. Obniżenie ceny 3. Odsetki 4. Odstąpienie od umowy 5. Odszkodowanie Literatura Rozdział czwarty Umowa o roboty budowlane I. Podstawy prawne II. Kwalifikacja prawna umowy 1. Nazwa i definicja umowy 2. Charakter umowy 3. Strony umowy 3.1. Inwestor 3.2. Wykonawca 3.3. Podwykonawca 3.4. Wielkie organizacje budowlane 3.5. Deweloper III. Zawarcie umowy IV. Treść umowy i sytuacja prawna stron 1. Obowiązki inwestora IV. Źródła treści stosunku zobowiązaniowego 3. Reakcje adresata oferty 3.1. Odrzucenie oferty 3.2. Zmiany treści oferty 3.3. Milczenie adresata oferty 1. Treść umowy 2. Postanowienia konwencji 3. Prawo krajowe 4. Zwyczaje i praktyki handlowe 5. Dyrektywy interpretacyjne 1.1. Przygotowanie robót budowlanych 1.2. Współdziałanie przy wykonywaniu budynku 1.3. Zakończenie budowy i odebranie obiektu 2. Obowiązki wykonawcy 2.1. Zabezpieczenie terenu budowy 2.2. Wykonanie obiektu 2.3. Oddanie do użytku wybudowanego obiektu budowlanego 3. Zapłata wynagrodzenia 3.1. Określenie wysokości wynagrodzenia 3.2. Wynagrodzenie kosztorysowe 3.3. Wynagrodzenie ryczałtowe 103 103 104 104 104 105 105 106 107 107 108 109 109 110 110 111 111 114 117 117 117 117 118 118 118 119 119 119 120 121 121 122 122 122 123 123 123 123 124 124 124 125 125 7 V. Zakończenie umowy 1. Odstąpienie od umowy 1.1. Odstąpienie z określonych powodów 1.2. Odstąpienie bez podania powodów VI. Odpowiedzialność stron 1. Odpowiedzialność za wady 1.1. Wadliwe wskazówki, materiały lub urządzenia 1.2. Wadliwość obiektu budowlanego 1.3. Rękojmia VII. Przedawnienie roszczeń VIII. Gwarancja zapłaty za roboty budowlane 1. Koszty gwarancji zapłaty 2. Sposoby gwarancji zapłaty 3. Prawo odstąpienia wobec braku gwarancji zapłaty Literatura I. Wprowadzenie II. Essentialia negotii umowy leasingu Rozdział piąty Umowa leasingu III. Wykonanie umowy leasingu IV. Opcja leasingowa V. Inne zagadnienia Literatura Rozdział szósty Umowa agencyjna I. Podstawa prawna II. Zawarcie umowy 1. Strony umowy 2. Forma umowy 3. Treść umowy 3.1. Essentialia negotii 3.2. Accidentalia negotii III. Wykonywanie zobowiązania 1. Umocowanie agenta 2. Obowiązek lojalności 3. Obowiązki współdziałania przy wykonywaniu umowy agencji 4. Prowizja agenta 4.1. Prowizja jako postać wynagrodzenia 4.2. Wysokość prowizji 4.3. Rodzaje prowizji 4.3.1. Prowizja zwykła 4.3.2. Prowizja jako sankcja naruszenia prawa wyłączności 4.3.3. Prowizja od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej 8 126 126 126 126 127 127 127 128 128 129 129 130 130 131 132 133 133 134 135 139 140 140 142 142 142 142 143 143 143 144 145 145 146 146 146 146 147 148 148 148 148 4.3.4. Prowizja del credere 4.4. Nabycie prawa do prowizji IV. Wygaśnięcie stosunku prawnego agencji 1. Wypowiedzenie umowy 1.1. Wypowiedzenie z zachowaniem terminów 1.2. Wypowiedzenie bez zachowania terminów wypowiedzenia 1.3. Skutki wypowiedzenia 1.3.1. Odszkodowanie 1.3.2. Wypowiedzenie a ograniczenie działalności konkurencyjnej 2. Obowiązek zapłaty świadczenia wyrównawczego Literatura Rozdział siódmy Umowa komisu I. Treść umowy komisu II. Komis kupna 1. Relacja między komisantem a sprzedawcą 2. Relacja między komisantem a komitentem 2.1. Sytuacja prawna komisanta 2.2. Sytuacja prawna komitenta III. Komis sprzedaży 1. Relacja między komisantem a komitentem 2. Relacja między komisantem a kupującym 2.1. Nabycie własności rzeczy przez kupującego 2.2. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej przez komisanta 2.2.1. Reguła ogólna 2.2.2. Uwolnienie komisanta od odpowiedzialności 3. Relacja między komitentem a kupującym Literatura Rozdział ósmy Umowa dealerska (wyłącznej koncesji handlowej, dystrybucji wyłącznej) Literatura Rozdział dziewiąty Umowa franchisingowa Literatura I. Założenia i cele gospodarcze II. Definicja i charakterystyka umowy franchisingowej Rozdział dziesiąty Umowa przewozu rzeczy I. Źródła II. Umowa przewozu 1. Zawarcie umowy przewozu 148 149 149 149 149 150 150 150 150 151 152 153 153 154 154 154 154 155 156 156 157 157 157 157 157 159 159 160 163 164 164 165 168 169 169 170 170 9 2. Strony umowy 3. Treść umowy III. Wykonywanie umowy przewozu 1. Obowiązki przewoźnika 2. Obowiązki wysyłającego 3. Prawa i obowiązki odbiorcy IV. Odpowiedzialność przewoźnika za szkody transportowe 1. Szkody transportowe 2. Okoliczności uwalniające przewoźnika od odpowiedzialności 3. Odszkodowanie Literatura I. Wprowadzenie II. Usługi spedycyjne Rozdział jedenasty Umowa spedycji III. Obowiązki stron umowy IV. Odpowiedzialność kontraktowa spedytora V. Zabezpieczenie i przedawnienie roszczeń Literatura Rozdział dwunasty Umowa ubezpieczenia I. Istota i kwalifikacja prawna umowy ubezpieczenia 1. Pojęcie umowy ubezpieczenia 2. Zdarzenie losowe i wypadek ubezpieczeniowy 3. Interes ubezpieczeniowy 4. Umowa jako źródło stosunku prawnego ubezpieczenia 5. Inne cechy umowy ubezpieczenia II. Zawarcie umowy ubezpieczenia 1. Oferta zawarcia umowy ubezpieczenia i jej przyjęcie 1.1. Ofertowy tryb zawarcia umowy ubezpieczenia 1.2. Procedura zawierania umowy ubezpieczenia w przypadku wprowadzenia przez zakład ubezpieczeń zmian w ofercie 2. Zawarcie umowy ubezpieczenia w innych trybach 3. Obowiązki ubezpieczyciela przy zawieraniu umowy 4. Zawarcie umowy ubezpieczenia a rozpoczęcie świadczenia ochrony ubezpieczeniowej 5. Obowiązek ubezpieczenia III. Strony umowy ubezpieczenia i podmioty związane ze stosunkiem prawnym ubezpieczenia 1. Ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) 2. Ubezpieczający 3. Inne podmioty związane ze stosunkiem prawnym ubezpieczenia 3.1. Ubezpieczony 170 171 171 171 173 173 174 174 175 176 176 178 178 178 180 181 182 183 184 184 184 185 186 187 187 189 189 189 190 190 191 192 192 194 194 195 195 195 3.2. Uposażony 3.3. Poszkodowany w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej IV. Świadczenia ubezpieczyciela 1. Świadczenie ochrony ubezpieczeniowej 1.1. Wartość ubezpieczeniowa 1.2. Suma ubezpieczenia 1.3. Nadubezpieczenie i niedoubezpieczenie. Systemy odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Ubezpieczenie podwójne 1.4. Franszyzy: integralna i redukcyjna. Udział własny 2. Świadczenie pieniężne ubezpieczyciela 2.1. Świadczenie pieniężne w ubezpieczeniach osobowych 2.2. Świadczenie pieniężne w ubezpieczeniach majątkowych 2.3. Termin spełnienia świadczenia pieniężnego. Przedawnienie roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela V. Świadczenie ubezpieczającego – zapłata składki ubezpieczeniowej 1. Uwagi ogólne 2. Zmiana wysokości składki w czasie stosunku prawnego ubezpieczenia VI. Powinności ubezpieczającego 1. Pojęcie powinności 2. Wybrane powinności nałożone na ubezpieczającego przez ustawę VII. Zakończenie stosunku prawnego ubezpieczenia 1. Odstąpienie od umowy ubezpieczenia i jej wypowiedzenie. Spełnienie świadczeń jako przyczyna wygaśnięcia stosunku prawnego ubezpieczenia 2. Unicestwienie przedmiotu ochrony ubezpieczeniowej Literatura Rozdział trzynasty Umowy zawierane przez brokera ubezpieczeniowego I. Uwagi wstępne II. Pośrednictwo ubezpieczeniowe 1. Pojęcie pośrednictwa 2. Typologie pośrednictwa 3. Pośrednictwo ubezpieczeniowe III. Umowa brokerska 1. Pojęcie umowy brokerskiej 2. Strony umowy 3. Specyfika umowy brokerskiej – mechanizm wynagradzania brokera 4. Obowiązki brokera ubezpieczeniowego 4.1. Obowiązek podjęcia starań o zawarcie umowy ubezpieczenia 4.2. Obowiązek udzielenia rekomendacji 4.3. Obowiązek lojalności 4.4. Obowiązek stosowania się do wskazówek ubezpieczającego 4.5. Obowiązek zachowania tajemnicy 4.6. Klauzula del credere 5. Obowiązki zleceniodawcy brokera ubezpieczeniowego 5.1. Obowiązek współdziałania 197 198 198 198 199 199 200 201 202 202 202 204 204 204 205 206 206 207 209 209 210 211 213 213 214 214 214 215 217 217 218 218 220 220 221 221 221 221 222 222 222 11 5.2. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia brokerowi ubezpieczeniowemu w razie odmowy zawarcia lub w razie niewykonania umowy ubezpieczenia 5.3. Obowiązek zachowania wyłączności 6. Możliwość zawarcia jednostronnie zobowiązującej umowy brokerskiej 7. Kwalifikacja prawna umowy brokerskiej IV. Porozumienie prowizyjne 1. Dopuszczalność zawierania porozumień prowizyjnych 2. Zawarcie porozumienia prowizyjnego 3. Obowiązki ubezpieczyciela 4. Kwalifikacja prawna porozumienia prowizyjnego V. Powiązanie pomiędzy umową brokerską a porozumieniem prowizyjnym Literatura I. Podstawa prawna II. Kwalifikacja umowy składu Rozdział czternasty Umowa składu III. Obowiązki stron umowy składu 1. Obowiązek pieczy nad rzeczą 2. Obowiązek konserwacji 3. Obowiązek udostępnienia składającemu pomieszczeń składowych 4. Obowiązki ochrony interesu składającego 4.1. Obowiązek zawiadamiania składającego 4.2. Obowiązek ubezpieczenia rzeczy 4.3. Obowiązek zabezpieczenia praw składającego 5. Obowiązek zwrotu składowanej rzeczy 6. Obowiązek wydania pokwitowania 7. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia IV. Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego V. Wygaśnięcie, zabezpieczenie i przedawnienie roszczeń Literatura Rozdział piętnasty Spółka cywilna I. Konstrukcja prawna i zastosowanie spółki cywilnej – charakterystyka ogólna II. Umowa spółki cywilnej 1. Obligacyjny stosunek spółki cywilnej 2. Wspólny cel gospodarczy 3. Obowiązek działania wspólników 4. Obowiązek wniesienia wkładów 5. Wielkość wkładów III. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne spółki cywilnej IV. Majątek spółki (wspólny majątek wspólników) V. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki VI. Reprezentowanie spółki w stosunkach zewnętrznych 223 224 224 225 226 226 227 227 228 229 229 231 231 232 234 234 235 236 236 236 236 236 237 237 237 238 238 239 241 241 242 242 243 244 245 246 247 248 249 250 12 VII. Prowadzenie spraw spółki VIII. Pozostałe prawa i obowiązki wspólników 1. Prawa majątkowe 2. Prawo do podziału i wypłaty zysku 3. Uprawnienie do otrzymania części majątku w przypadku wystąpienia 4. Uprawnienia do otrzymania części majątku w przypadku rozwiązania ze spółki spółki 5. Obowiązki majątkowe IX. Zmiana umowy spółki i jej składu osobowego 1. Zmiana postanowień umowy 2. Zmiana składu osobowego spółki X. Rozwiązanie spółki Literatura Rozdział szesnasty Umowa spółki cichej Literatura Rozdział siedemnasty Czynności bankowe I. Zagadnienia ogólne 1. Istota działalności bankowej 2. Pojęcie banku 3. Pojęcia pokrewne 4. Nadzór nad działalnością bankową 5. Bank jako przedsiębiorca 6. Reglamentacja działalności bankowej 7. Ochrona nazwy „bank” i „kasa” 8. Uprzywilejowana pozycja banków 9. Pojęcie i rodzaje czynności bankowych 10. Monopol banków na świadczenie niektórych usług finansowych 10.1. Uwagi ogólne 10.2. Bezwzględna wyłączność banków w zakresie przyjmowania 10.3. Wyłączność banków w dziedzinie kreacji pieniądza 10.4. Wątpliwy monopol banków w dziedzinie kredytowania 10.5. Nieskuteczność zakazu udzielania kredytów przez podmioty depozytów niebankowe 10.6. Sankcje cywilne za naruszenie wyłączności usługowej banków II. Rachunki bankowe 1. Wieloznaczność pojęcia rachunku bankowego 2. Przymus posiadania rachunku bankowego 3. Rodzaje rachunków bankowych 4. Prawna charakterystyka umowy rachunku bankowego 252 254 254 254 256 257 257 258 258 258 259 260 261 263 265 265 265 266 266 268 268 269 269 270 272 274 274 274 275 276 277 278 279 279 279 282 284 13 5. Treść umowy 5.1. Elementy podstawowe 5.2. Elementy dodatkowe 5.3. Oprocentowanie środków na rachunku 5.4. Termin zwrotu 5.5. Prawny charakter debetu 5.6. Ograniczenie swobody dysponowania środkami na rachunku 5.7. Tajemnica bankowa 6. Odpowiedzialność stron 7. Zakończenie stosunku rachunku bankowego III. Rozliczenia pieniężne 1. Zasady wykonywania zobowiązań pieniężnych 2. Źródła regulacji rozliczeń przeprowadzanych za pośrednictwem banków 3. Zasady przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem banków 4. Formy rozliczeń za pośrednictwem banków lub innych dostawców usług płatniczych 4.1. Uwagi ogólne 4.2. Płatność gotówkowa 4.3. Czek gotówkowy 4.4. Czek rozrachunkowy 4.5. Polecenie przelewu 4.6. Polecenie zapłaty 4.7. Karty płatnicze 4.8. Akredytywa 5. Miejsce i data zapłaty w rozliczeniach bezgotówkowych 6. Odpowiedzialność za nieterminowe lub nieprawidłowe przeprowadzenie rozliczenia IV. Czynności o charakterze kredytowym 1. Umowa kredytu bankowego 1.1. Nazwa 1.2. Definicja ustawowa 1.3. Strony umowy 1.4. Zdolność kredytowa 1.5. Prawne zabezpieczenie spłaty kredytu 1.6. Istota umowy 1.7. Celowość kredytu 1.8. Oddanie do dyspozycji, wykorzystanie i spłata kredytu 1.9. Oprocentowanie kredytu 1.10. Obniżenie kwoty kredytu lub wypowiedzenie umowy 1.11. Odpowiedzialność stron 2. Pożyczka bankowa 2.1. Uwagi ogólne 2.2. Przedmiot i sposób wydania pożyczki pieniężnej 2.3. Zasadnicze obowiązki stron 2.4. Odstąpienie od umowy 14 286 286 286 287 289 289 290 291 292 294 294 294 296 297 298 298 298 299 299 300 300 301 304 305 307 308 308 308 309 310 310 311 312 313 314 315 317 317 319 319 319 320 320 2.5. Cel pożyczki 2.6. Odpłatność i terminowość pożyczki bankowej 2.7. Odpowiedzialność stron 3. Kredyt bankowy a pożyczka bankowa Literatura I. Pojęcie i charakterystyka ogólna II. Funkcja gospodarcza i sposób realizacji gwarancji Rozdział osiemnasty Umowa gwarancji bankowej III. Płaszczyzny posługiwania się zabezpieczeniem gwarancyjnym IV. Umowa jako źródło stosunku gwarancji bankowej V. Treść umowy gwarancji bankowej VI. Właściwości umowy i stosunku gwarancji bankowej VII. Aktualizacja powinności zapłaty VIII. Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania gwarancji bankowej Literatura Rozdział dziewiętnasty Umowy związane z obrotem instrumentami finansowymi na rynku kapitałowym I. Pojęcie rynku kapitałowego II. Umowy związane z obrotem pierwotnym i pierwszą ofertą publiczną papierów wartościowych (underwriting) 1. Umowa o oferowanie instrumentów finansowych 2. Umowa o subemisję inwestycyjną 3. Umowa o subemisję usługową III. Umowy związane z wtórnym obrotem papierami wartościowymi 1. Umowa o wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych Literatura 2. Umowa o zarządzanie portfelem instrumentów finansowych Rozdział dwudziesty Umowy licencyjne o korzystanie z elektronicznych baz danych I. Wprowadzenie II. Bazy danych jako dobro chronione za pośrednictwem praw własności III. Charakterystyka umowy licencyjnej o korzystanie z elektronicznych intelektualnej baz danych IV. Prawa i obowiązki stron umowy licencyjnej 1. Obowiązki licencjodawcy 1.1. Obowiązek zapewnienia dostępu do bazy danych 1.2. Obowiązek udostępniania zawartości o określonych właściwościach 1.3. Pozostałe obowiązki licencjodawcy 2. Obowiązki licencjobiorcy 321 321 321 322 324 326 326 327 328 328 329 330 331 332 333 334 334 336 337 342 346 349 349 353 357 359 359 360 363 364 364 364 364 366 367 15 2.1. Obowiązek korzystania z bazy danych w sposób określony 2.2. Dopuszczalność kontraktowego ograniczania tzw. dozwolonego w umowie użytku 2.3. Obowiązek zapłaty opłat licencyjnych 2.4. Inne obowiązki licencjobiorcy V. Odpowiedzialność za nienależyte wykonanie zobowiązania 1. Odpowiedzialność licencjodawcy 2. Odpowiedzialność licencjobiorcy VI. Zakończenie stosunku licencji 1. Wypowiedzenie umowy licencyjnej 2. Obowiązki stron po ustaniu umowy licencyjnej 3. Prawo właściwe Literatura Rozdział dwudziesty pierwszy Umowy dotyczące oprogramowania I. Wprowadzenie II. Umowy licencyjne o korzystanie z programów standardowych – wybrane zagadnienia III. Umowy o stworzenie, wdrożenie oraz korzystanie z oprogramowania IV. Aktualizacja i serwisowanie oprogramowania, wsparcie dla użytkowników V. Umowa o przechowanie kodu oprogramowania VI. Prawo właściwe dla umów dotyczących oprogramowania Literatura Rozdział dwudziesty drugi Zapis na sąd polubowny sądu polubownego I. Uwagi wprowadzające II. Zakres spraw, które mogą być poddane pod rozstrzygnięcie III. Charakter prawny zapisu na sąd polubowny IV. Typologia zapisów na sąd polubowny V. Forma zapisu na sąd polubowny VI. Treść zapisu na sąd polubowny 1. Treść obligatoryjna 2. Treść fakultatywna VII. Pełnomocnictwo do zawarcia zapisu na sąd polubowny VIII. Ważność i skuteczność zapisu na sąd polubowny IX. Wygaśnięcie (utrata mocy) zapisu na sąd polubowny X. Zakres związania zapisem na sąd polubowny Literatura 16 367 369 370 371 372 372 374 375 375 377 377 379 380 380 381 386 393 394 396 397 399 399 402 403 404 405 406 406 406 408 409 409 410 411 k.c. k.h. k.k. k.m. k.p.c. k.s.h. k.z. Wykaz skrótóW akty prawne – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.) – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) – ustawa z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 z późn. zm.) – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.) Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. konwencja brukselska konwencja rzymska konwencja wiedeńska konwencja z Lugano (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) – Konwencja o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych z 1968 r. (tekst skonsolidowa‑ ny: Dz. Urz. WE C 27 z 26.01.1998, s. 1) – Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, otwar‑ ta do podpisu w Rzymie w dniu 19 czerwca 1980 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 10, poz. 57; tekst skonsolidowany: Dz. Urz. UE C 334 z 30.12.2005, s. 1) – Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 286 ze sprost.) – Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzona w Lugano dnia 16 września 1988 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 10, poz. 132) p.p.m. z 1965 r. – ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodo‑ we (Dz. U. Nr 46, poz. 290 z późn. zm.) 17 – ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432) – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.) – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrew‑ nych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1376 z późn. zm.) – ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.) – ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 933 z późn. zm.) – ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1173 z późn. zm.) – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 z późn. zm.) rozporządzenie – rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wy‑ konywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE L 12 z 16.01.2001, s. 1) rozporządzenie – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 Rzym I z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowią‑ zań umownych (Rzym I), (Dz. Urz. UE L 177 z 04.07.2008, s. 6) rozporządzenie – rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady Rzym II z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II), (Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007, s. 40) – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowa‑ p.p.m. p.w.k.c. pr. aut. pr. bank. pr. bud. pr. lot. pr. przew. pr. up. i n. TFUE TUE TWE u.d.u. u.o.b.d. u.o.i.f. u.o.p.n. u.p.u. u.s.d.g. 18 na: Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 47) – Traktat o Unii Europejskiej, sporządzony w Maastricht dnia 7 lutego 1992 r. (wersja skonsolidowana: Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 13) – Traktat z dnia 25 marca 1957 r. ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm.); od dnia 1 grudnia 2009 r. nosi nazwę Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 z późn. zm.) – ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. Nr 128, poz. 1402 z późn. zm.) – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 z późn. zm.) – ustawa z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (Dz. U. Nr 232, poz. 1377) – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.) – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) u.u.o. u.w.l. – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biu‑ rze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) – ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 z późn. zm.) – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym ustawa o nadzorze ustawa o obrocie – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1537 z późn. zm.) (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 z późn. zm.) ustawa o ofercie – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wpro‑ wadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego syste‑ mu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439 z późn. zm.) Periodyki Biul. Bank. Biul. SAKa CPH Dz. U. Dz. Urz. UE Dz. Urz. WE GSP KPP KSP Mon. Praw. NP ONSA ONSAiWSA OSA OSN OSNC OSNC‑ZD OSNKW OSNP OSP OSPiKA OTK OTK‑A – Biuletyn Bankowy – Orzecznictwo Sądu Administracyjnego w Katowicach i sądów okrę‑ gowych. Biuletyn – Czasopismo Prawno ‑Historyczne – Dziennik Ustaw – Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej – Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich – Gdańskie Studia Prawnicze – Kwartalnik Prawa Prywatnego – Krakowskie Studia Prawnicze – Monitor Prawniczy – Nowe Prawo – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna. Zbiór Dodatkowy – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecz‑ nych i Spraw Publicznych – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A 19 PiP POP PPH PPHZ PPP Pr. Bank. Pr. Gosp. Pr. Sp. Prok. i Pr. Prz. Pod. Prz. Sąd. PUG R. Pr. RPEiS SC SIS SP TPP Zb. Orz. ZNUJ PWiOWI – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalaz‑ – Państwo i Prawo – Przegląd Orzecznictwa Podatkowego – Przegląd Prawa Handlowego – Problemy Prawne Handlu Zagranicznego – Przegląd Prawa Publicznego – Prawo Bankowe – Prawo Gospodarcze – Prawo Spółek – Prokuratura i Prawo – Przegląd Podatkowy – Przegląd Sądowy – Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego – Radca Prawny – Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny – Studia Cywilistyczne – Studia Iuridica Silesiana – Studia Prawnicze – Transformacje Prawa Prywatnego – Zbiór Orzeczeń czości i Ochrony Własności Intelektualnej Inne – Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie Trybunał Sprawied‑ liwości Unii Europejskiej) – Główna Komisja Arbitrażowa – Komisja Nadzoru Finansowego – System Informacji Prawnej LEX – numer boczny – Narodowy Bank Polski – Naczelny Sąd Administracyjny – ogólne warunki ubezpieczenia – Sąd Apelacyjny – Sąd Najwyższy – Trybunał Konstytucyjny – Unia Europejska – Zrzeszenie Prawników Polskich ETS GKA KNF LEX nb NBP NSA o.w.u. SA SN TK UE ZPP 20 Adam Olejniczak Rozdział pierwszy Umowy goSpodarcze. część ogólna i. Uwagi wstępne cechy umów handlowych Analiza prawa kontraktów dokonywana jest w ramach części ogól‑ nej prawa cywilnego oraz prawa zobowiązań. Dotyczy ona również materii umów handlowych. Jednak specyfika tych umów powoduje, że pewne za‑ gadnienia wymagają szerszej charakterystyki, uwzględniającej szczególne uwarunkowania obrotu gospodarczego. Do najistotniejszych cech wyróżniających umowy handlowe doktryna zalicza: 1) długoterminowy charakter kontraktów, co wobec zmieniających się warunków ekonomicznych rodzi konieczność stosowania klauzul do‑ stosowawczych bądź odwołania się do ingerencji sądu w ramach klau‑ zuli rebus sic stantibus; 2) standaryzację umów, która wyraża się w dążeniu do ujednolicania praw i obowiązków kontrahentów określonego typu umowy, w szczególności przez ograniczenie indywidualnego negocjowania wielu postanowień umownych i posłużenie się w tym miejscu wzorcami umów; 3) znaczny zakres swobody kontraktowania; z uwagi na zawodowy cha‑ rakter działalności podmiotów granice swobody umów wyznaczają szer‑ sze pole działania kontrahentom; 4) podwyższony standard w zakresie wykonywania umów, czyli obowią‑ zek zachowania szczególnej staranności uwzględniającej profesjonalny charakter działania. ii. Swoboda umów gospodarczych Zasada swobody umów należy do podstawowych elementów prawa kon‑ traktów. Podmioty prawa cywilnego mają kompetencję do kształtowania wią‑ żących je stosunków obligacyjnych drogą zgodnych oświadczeń woli. Swobo‑ da kontraktowania znalazła swój normatywny wyraz w art. 3531 k.c. Zgodnie z jego brzmieniem „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właści‑ pojęcie 21 swoboda zawarcia umowy swoboda kształtowania treści umowy granice swobody umów wości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Za‑ sada swobody umów dotyczy wszelkich kontraktów obligacyjnych, ma więc znaczenie powszechne i obejmuje także umowy w obrocie gospodarczym. Przez swobodę kontraktowania rozumie się swobodę w zakresie zawar‑ cia umowy oraz kształtowania jej treści. Swoboda zawarcia umowy to nie tylko możliwość podjęcia – według własnego uznania – decyzji o zawarciu albo niezawieraniu umowy, ale także możliwość wyboru odpowiedniego kontrahenta. Oba elementy są równie istotne, zwłaszcza jeżeli odnotujemy występujący niegdyś w ramach obrotu między jednostkami gospodarki uspołecznionej obowiązek zawarcia umo‑ wy, i to z określonym podmiotem. W literaturze dominuje pogląd, że możliwość wyboru formy umowy jest także przejawem swobody kontraktowania. Należy jednak podzielić sta‑ nowisko, które nie traktuje dowolności formy kontraktowania jako elementu swobody umów1. Dopuszczalność złożenia oświadczenia woli „przez każ‑ de zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny” (art. 60 k.c.), stanowi regułę prawa cywilnego daleko wykraczającą poza ob‑ szar prawa kontraktów. Zasada swobody umów nie jest więc prawnym źród‑ łem możliwości kontrahentów w zakresie formy umowy. Nie można także uznać, że przepisy o szczególnych formach czynności prawnych ograniczają wolność tworzenia stosunków prawnych. Bez względu na kształt regulacji prawnej w zakresie formy umowy kontrahenci zachowują niczym nieumniej‑ szoną kompetencję do kreowania, zmiany lub rozwiązania stosunku praw‑ nego drogą konsensu. Swoboda kształtowania treści umowy oznacza, że kontrahenci, określa‑ jąc w umowie swoje prawa i obowiązki, mogą przyjąć rozwiązania ujęte w nor‑ matywnych typach umów, ale mogą także dokonać ich modyfikacji albo cał‑ kowicie od nich odstąpić. W zakresie umów obligacyjnych nie występuje więc związanie oznaczonym normatywnie modelem kontraktu, ale istnieje możli‑ wość dostosowania wiążących kontrahentów postanowień umowy do ich po‑ trzeb. Zależnie od okoliczności, według swego uznania, kontrahenci mogą po‑ służyć się oznaczonym w kodeksie cywilnym lub innych ustawach typem umowy obligacyjnej, jak sprzedaż lub kredyt. Jednak mogą także zawrzeć umo‑ wę o treści niestypizowanej (umowę nienazwaną), jak umowa franchisingu lub factoringu. Właśnie zasada swobody umów daje podstawę do rozwoju prawa kontraktów, zwłaszcza przez tworzenie nowych umów handlowych. Wolność kontraktowania nie oznacza przyznania kompetencji niczym nieograniczonej. Granice swobody umów określa art. 3531 k.c. Stanowią je: właściwość (natura) stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego. Treść i cel umowy nie mogą być sprzeczne z właściwością (naturą) sto- sunku. Oznacza to nałożenie na strony zawierające umowę obowiązku takie‑ go zachowania, które respektuje charakterystyczne cechy każdego stosunku zobowiązaniowego lub swoiste cechy pewnych rodzajów zobowiązań. 1 Por. Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 101–103; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zo- bowiązania – część ogólna, Warszawa 2012, nb 343. 22 Zważywszy na ogólne właściwości zobowiązań, kontrahenci nie mogą naruszać interesów osób trzecich – umowa obligacyjna wiąże tylko jej stro‑ ny; zobowiązania mają charakter względny. Także żaden z kontrahentów nie może uzyskać kompetencji do jednostronnego, dowolnego oznaczenia obowiązków stron umowy – istotę umowy stanowi konsens, dzięki które‑ mu możliwe jest realizowanie interesów wszystkich stron umowy. Natomiast swoistość natury zobowiązań starannego działania wyklucza możliwość, aby umowa zobowiązywała dłużnika do osiągnięcia określonego wyniku, np. umowa zlecenia zawarta przez właściciela lokalu z przedsiębiorcą pro‑ wadzącym agencję obrotu nieruchomościami nie może nakładać na dłużni‑ ka (przedsiębiorcę) obowiązku sprzedaży lokalu, lecz wyłącznie obowiązek podjęcia starań o sprzedaż lokalu. Także właściwości umowy darowizny czy‑ nią niemożliwym zastrzeżenie odpłatności po stronie darczyńcy w ramach tego stosunku prawnego. Przy rozstrzyganiu przypadków wątpliwych należy opowiedzieć się za szeroką interpretacją zakresu swobody umów, zwłaszcza w odniesieniu do obrotu profesjonalnego. Dlatego trafny jest pogląd Sądu Najwyższego wy‑ powiedziany w kontekście kształtowania umowy gwarancji bankowej, że swoboda kontraktowania określona w art. 3531 k.c. obejmuje możliwość kre‑ owania czynności abstrakcyjnych2. Umowy nie mogą być sprzeczne z ustawą. Nie jest dopuszczalne za‑ warcie kontraktu sprzecznego z bezwzględnie stosowalnymi lub semiimpe‑ ratywnymi normami prawa. Granice swobody umów wyznaczają nie tylko normy zawarte w przepisach prawa cywilnego, ale także w Konstytucji RP lub np. prawie karnym, prawie administracyjnym czy prawie pracy. Należy zwłaszcza zauważyć rozwój prawa konsumenckiego, które najczęściej przy pomocy norm semiimperatywnych chroni interesy słabszej strony obrotu gospodarczego. Celem zapewnienia efektywnego i uczciwego gospodaro‑ wania środkami publicznymi swobodę umów limitują ustawy regulujące kontraktowanie przez państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, np. ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) lub ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodaro‑ waniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1187 z późn. zm.). Do podstawowych ograniczeń swobody umów w zakresie prawa han‑ dlowego należy zaliczyć zamknięty katalog typów spółek handlowych. Za‑ sada numerus clausus nie pozwala kreować innych spółek handlowych poza określonymi ustawą (por. art. 1 § 2 k.s.h.). W wielu wypadkach ustawa limituje wolność wyboru formy prowadzenia działalności gospodarczej albo zastrzega określone sfery działania wyłącznie dla oznaczonych podmiotów. Przykładowo art. 87–88 k.s.h. wskazują krąg podmiotów, które mogą zawrzeć umowę spółki 2 Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 28 kwietnia 1995 r., III CZP 166/94, OSNC 1995, nr 10, poz. 135. 23 partnerskiej, art. 12 pr. bank. ustala, że wyłączną strukturę organizacyjną dla banku stanowią: bank państwowy, bank spółdzielczy albo spółka akcyjna, na‑ tomiast w art. 5 pr. bank. określono wyłączną kompetencję banków w zakresie dokonywania czynności bankowych. Poważne ograniczenia swobody zawiera‑ nia umów handlowych mają swoje źródło w wielu przepisach prawa ochrony konkurencji, prawa ochrony własności intelektualnej, prawa bankowego, prawa dewizowego, prawa papierów wartościowych czy prawa ubezpieczeniowego. Trzecim kryterium delimitującym swobodę umów są zasady współży- cia społecznego, czyli powszechnie akceptowane normy moralne. W zakre‑ sie prawa kontraktów strony umów obowiązane są kierować się zasadami słuszności kontraktowej. Są to powszechnie akceptowane reguły przyzwo‑ itego zachowania wobec kontrahenta: przestrzegania „dobrych obyczajów”, „zasad uczciwego obrotu”, „rzetelnego postępowania”, „lojalności i zaufania”. Za sprzeczne z tymi regułami uznaje się zachowania niemoralne, często pro‑ wadzące do określenia w kontrakcie wzajemnym rażąco nierównoważnie sytuacji prawnej stron. W ramach stosunków handlowych szczególne zna‑ czenie mają reguły uczciwości i rzetelności kupieckiej, której wymaga się od przedsiębiorcy, profesjonalisty na rynku. W wielu wypadkach uznanie przez judykaturę i doktrynę określonego zachowania za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego stanowiło im‑ puls dla ustawodawcy. Przykładem jest zmiana przepisów prawa bankowe‑ go uniemożliwiająca dowolne, jednostronne kształtowanie przez bank opro‑ centowania w trakcie obowiązywania umowy kredytu (art. 76 pr. bank.) lub sformułowanie w kodeksie cywilnym reguły interpretacyjnej zawierającej katalog typowych klauzul, które w razie wątpliwości należy uznać za niedo‑ zwolone postanowienia umowne (art. 3853 k.c.). Sankcją za przekroczenie granic swobody umów jest z reguły nie- ważność czynności prawnej w całości lub części (art. 58 k.c.). Jednak prze‑ pisy szczególne mogą przewidywać odmienne konsekwencje naruszenia zasad kontraktowania. W prawie handlowym taką sytuację przewiduje np. art. 21 k.s.h. Jeżeli umowa spółki została zawarta sprzecznie z postano‑ wieniami kodeksu spółek handlowych, wówczas sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu spółki (art. 21 § 1 pkt 2–4), a jeżeli od chwili wpisu spółki do re‑ jestru upłynęło 5 lat – nawet rozwiązanie spółki nie jest możliwe (art. 21 § 4)3. iii. zawarcie umowy gospodarczej pojęcie Zawarcie umowy jest podstawowym instrumentem kształtowania sto‑ sunków handlowych. Umowa zostaje zawarta, gdy strony osiągną porozu‑ mienie (konsens) co do skutków prawnych, które zamierzają wywołać. Do‑ 3 Bezwzględna nieważność czynności prawnej, a taką przewiduje art. 58 k.c., oznacza, że czyn‑ ność nie wywołuje żadnych skutków prawnych, i to od chwili jej dokonania (ex tunc) – por. szerzej M. Gutowski, Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2012, s. 369 i n. Treść art. 21 k.s.h. uchyla ową moc wsteczną nieważności umowy spółki. 24 forma umowy chodzi do tego przez złożenie zgodnych oświadczeń woli przez wszystkie strony umowy, w formie i w sposób zależny wyłącznie od uznania stron umo‑ wy, jeżeli ustawodawca nie formułuje w tym względzie szczególnych wyma‑ gań (art. 60 k.c.). Forma umowy uregulowana została w przepisach art. 73–81 k.c., które zawierają niewielkie modyfikacje w przedmiocie zawarcia umowy w obrocie gospodarczym. Pierwszą określa art. 74 § 3 k.c., który wyłącza w stosunkach między przedsiębiorcami stosowanie przepisów o formie pisemnej przewi- dzianej dla celów dowodowych. Oznacza to, że dla umów zawieranych mię‑ dzy przedsiębiorcami nie istnieje obowiązek zachowania zwykłej formy pi‑ semnej wówczas, gdy przepisy prawne co prawda zastrzegają taki wymóg dla danego typu czynności, ale nie określają skutków jego niedopełnienia, np. przy zawieraniu umowy dostawy (art. 606 k.c.), umowy o roboty budow‑ lane (art. 648 k.c.) czy umowy pożyczki (art. 720 § 2 k.c.). Jeżeli jednak obo‑ wiązek zachowania zwykłej formy pisemnej ma swoje źródło w umowie stron (np. klauzula w umowie przedwstępnej o takiej formie dla umowy przyrze‑ kanej), to umowa zawarta między przedsiębiorcami bez zachowania tej for‑ my nie będzie skuteczna (art. 76 zdanie pierwsze k.c.). Skoro bowiem prze‑ pisów o formie pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności w stosunkach między przedsiębiorcami (art. 74 § 3 k.c.), to nie znajdzie tu zastosowania szczególna regulacja ujęta w art. 76 zdanie dru‑ gie k.c., a tym samym umowa dojdzie do skutku tylko przy zachowaniu umownie zastrzeżonej formy. Celem ustalenia wymaganej przez ustawodawcę formy dla określonej czynności prawnej często konieczne jest uwzględnienie kilku przepisów prawnych. Przykładowo umowa zbycia przedsiębiorstwa wymaga dla swej ważności formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 751 § 1 k.c.). Jednak konieczne będzie zachowanie formy aktu notarialnego, je‑ żeli taka umowa miałaby przenieść własność nieruchomości, która wchodzi w skład owego przedsiębiorstwa (art. 158 w zw. z art. 751 § 4 k.c.). Podob‑ nie zawarcie umowy spółki cywilnej lub jej zmiana są możliwe w zwykłej formie pisemnej (art. 860 w zw. z art. 77 § 1 k.c.). Jednak jeżeli składnikiem wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej jest nieruchomość, to przy‑ stąpienie nowego wspólnika do spółki cywilnej wymaga zachowania formy aktu notarialnego, ponieważ konsekwencją tej umowy będzie transfer czę‑ ści prawa własności nieruchomości (art. 158 k.c.)4. Natomiast wypowiedze‑ nie udziału wspólnika w spółce cywilnej, gdy majątek wspólny obejmuje nieruchomość, nie wymaga aktu notarialnego. Z uwagi na regulację praw‑ ną zawartą w art. 77 § 3 k.c. wystarczyłaby forma pisemna zwykła dla wy‑ powiedzenia umowy spółki cywilnej, jednak konieczność dokonania wpisu w księdze wieczystej zmiany właściciela nieruchomości, wynikłej z takie‑ go oświadczenia wspólnika powoduje, że należy zachować formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 4 Por. uchwałę SN z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 164/06, OSNC 2008, nr 1, poz. 5, z glosą apro‑ bującą Z. Kuniewicza, Prz. Sąd. 2009, nr 4, s. 120 i n. 25 poświadczenie zawarcia umowy sposoby zawarcia umowy 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.)5. W obrocie gospodarczym, jeżeli kontrakt nie przyjmuje formy pisemnej, dość często stosowaną praktyką jest dokonywanie pisemnie poświadczeń zawarcia umowy. Różni je od zawarcia umowy w formie pisemnej w szcze‑ gólności to, że mają one charakter jednostronny. Poświadczenie jest oświad‑ czeniem jednej strony, w postaci pisemnej, złożonym drugiej stronie, zawie‑ rającym potwierdzenie zawarcia między stronami umowy o treści określonej w tym dokumencie. Kodeks cywilny reguluje w art. 771 konsekwencje takie‑ go poświadczenia zawarcia umowy między przedsiębiorcami, stanowiąc, że strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym. Skutek ten powstanie, jeżeli spełnione są trzy przesłanki: – przedsiębiorca dokonuje potwierdzenia w piśmie skierowanym do dru‑ giej strony niezwłocznie po zawarciu umowy, – pismo to nie zawiera zmian lub uzupełnień istotnie zmieniających treść umowy, – druga strona niezwłocznie na piśmie nie sprzeciwiła się przesłanemu jej poświadczeniu. Powyższa regulacja ma na celu wprowadzenie pewnej elastyczności i ułatwień w obrocie między profesjonalistami. Nawet bowiem gdy poświad‑ czenie zawiera drobne, nieznaczne modyfikacje w stosunku do treści pier‑ wotnej umowy, dojdzie do skutku kontrakt, na którego treść milcząco wyra‑ ziła zgodę druga strona. Sposoby kontraktowania reguluje kodeks cywilny w art. 66–721, wy‑ różniając cztery odmienne tryby zawarcia umowy: drogą oferty, aukcji, prze‑ targu oraz negocjacji. Jednak w trakcie procedury kontraktowania możliwe jest posłużenie się elementami różnych sposobów. Podmiot składający ofertę może przystąpić do rokowań z kilkoma adresatami oferty, przy czym do za‑ warcia umowy może dojść drogą negocjacji albo wskutek przyjęcia kontro‑ ferty, złożonej przez jednego z partnerów rokowań. Także tryb przetargowy lub aukcyjny mogą nie doprowadzić do zamierzonego rezultatu, a do zawar‑ cia umowy dojdzie dopiero w wyniku negocjacji z jednym z uczestników au‑ kcji lub przetargu. Przepisy kodeksu cywilnego dotyczące sposobów kontrak‑ towania formułują reguły, które pozwalają ocenić skuteczność zachowań uczestników obrotu cywilnoprawnego, zależnie od wybranej przez nich dro‑ gi dojścia do porozumienia. Zawarcie umowy handlowej podlega ogólnej regulacji cywilnoprawnej w zakresie procedury kontraktowania. Jednak kodeks określa także pewne szczególne reguły, które dotyczą ofertowego try‑ bu kontraktowania i znajdują zastosowanie wyłącznie w przypadkach zawie‑ rania umowy między przedsiębiorcami. Poniższe uwagi wskazują te właśnie, szczególne dla obrotu handlowego, uregulowania odnoszące się do zawarcia umowy drogą oferty. 5 Por. uchwałę 7 sędziów SN z dnia 10 czerwca 2011 r., III CZP 135/10, OSNC 2011, nr 12, poz. 128, LEX nr 846022, z glosą aprobującą G. Wolaka, Mon. Praw. 2012, nr 2, s. 97–104. 26 Jedną z właściwości oferty w polskim prawie jest jej wiążący charakter. Skutkiem złożenia oferty jest powstanie takiego stanu, że przyjęcie oferty przez oblata doprowadza do zawarcia umowy o treści ujętej w ofercie. Jedno‑ cześnie jest regułą, że oferta składana indywidualnie oznaczonemu adresato‑ wi ma charakter nieodwołalny, co oznacza, że nie jest dopuszczalne uchylenie jej konsekwencji przez złożenie nowego oświadczenia przez oferenta. Przepis art. 662 k.c. wprowadza jednak odstępstwo w tym właśnie przedmiocie i do‑ puszcza w stosunkach między przedsiębiorcami możliwość odwołania ofer- ty, o ile spełnione zostały warunki określone tym przepisem. Oferent może odwołać ofertę przed zawarciem umowy, jeżeli: 1) z treści oferty nie wynika, że jest ona nieodwołalna, 2) w treści oferty nie określono terminu jej przyjęcia, 3) oświadczenie odwołujące oferent złożył drugiej stronie przed wysła‑ niem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Forma odwołania jest dowolna. Ciężar dowodu, że odwołanie nastąpiło w terminie, spoczywa na oferencie. Odwołanie powoduje ustanie skutków złożenia oferty, która przestaje wiązać. Odwoływalność oferty, wprowadzo‑ na przez ustawodawcę dla uelastycznienia obrotu gospodarczego, oznaczać może w wielu przypadkach dość ograniczoną trwałość ofert składanych w stosunkach między przedsiębiorcami. Zawarcie umowy drogą oferty następuje wówczas, gdy adresat przyjmie ofertę w ten sposób, że wyraża pełną aprobatę dla treści umowy zapropono‑ wanej przez oferenta. Złożenie oferty i jej przyjęcie urzeczywistnia więc zasa‑ dę „lustrzanego odbicia”. W obrocie handlowym uważa się, że reguła ta jest zbyt sztywna i dlatego w stosunkach między przedsiębiorcami ustawodawca dopuszcza odstępstwo, określając w art. 681 k.c. tzw. modyfikujące przyjęcie oferty. Polega ono na możliwości przyjęcia oferty przez udzielenie odpowiedzi na nią „z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty”. Proponowane modyfikacje mogą dotyczyć dowolnych składni‑ ków oferty, w tym także postanowień określających istotne elementy umowy (np. essentialia negotii), o ile nie zmieniają istotnie (tj. zasadniczo, poważnie) ofer‑ ty. Ocena musi być dokonywana odrębnie dla konkretnego przypadku (ad casu) i bardzo trudno ustalić jakieś ogólne jej zasady. Należy jedynie uznać, że ocena istotności uzupełnień lub zmian dokonanych przez adresata oferty powinna uwzględniać zwłaszcza sytuację prawną i ekonomiczną oferenta. Konieczne jest określenie, w jakim stopniu modyfikuje ona zakres praw i obowiązków tego podmiotu, w jakiej mierze wpływa na interes gospodarczy strony. Odpowiedź adresata oferty zawierająca takie nieistotne zastrzeżenia lub uzupełnienia nie zawsze oznacza zawarcie umowy. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 681 § 2 k.c. do modyfikującego przyjęcia oferty nie dochodzi i umowa nie zostaje zawarta, jeżeli: 1) oferent w treści oferty stwierdził, że może być ona przyjęta jedynie bez 2) oferent po otrzymaniu odpowiedzi niezwłocznie sprzeciwił się włącze‑ zastrzeżeń, niu zastrzeżeń do umowy, 27 modyfikacyjne przyjęcie oferty milczenie adresata oferty 3) oblat w odpowiedzi na ofertę uzależnił jej przyjęcie od zgody oferenta na włączenie zastrzeżeń do umowy, a zgody tej niezwłocznie nie otrzymał. Innym odstępstwem od ogólnych zasad zawierania umów jest w przy‑ padku obrotu handlowego szczególne uregulowanie konsekwencji prawnych bierności adresata oferty. Ogólna reguła prawa kontraktów przyjmuje, że mil- czenie podmiotu, do którego skierowana została oferta, wyraża brak zainte‑ resowania propozycją zawarcia umowy i nie prowadzi do zmiany jego sytua‑ cji prawnej. Jednak kontrahenci mogą umówić się inaczej. Dopuszczalne jest – w ramach swobody umów – przypisanie biernemu zachowaniu określonego znaczenia prawnego, np. ustalenie w umowie ramowej, że milczenie strony w odpowiedzi na złożoną ofertę zawarcia umowy wykonawczej oznacza jej przyjęcie. Oczywiście oferent nie może jednostronnie narzucić tych zasad oblatowi, np. wysyłając mu towar i twierdząc, że jeżeli go nie odeśle w okre‑ ślonym terminie, to proponowana umowa zostaje zawarta6. Istotny wyjątek od tych zasad określa art. 682 k.c., dopuszczając – w ogra‑ niczonym zakresie – możliwość uznania milczenia za dorozumiane oświad‑ czenie woli oblata. Jeżeli przedsiębiorca otrzyma ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności od osoby, z którą pozostaje w stałych stosun‑ kach gospodarczych, wówczas umowa zostaje zawarta również w braku niezwłocznej odpowiedzi przedsiębiorcy na ofertę. Ta szczególna regulacja prawna jest przejawem dążenia ustawodawcy do odformalizowania czyn‑ ności zawarcia umowy w ściśle określonym przypadku: zawierania umo‑ wy przez kontrahentów współpracujących ze sobą w obrocie handlowym w sposób trwały. Przepis określa następujące przesłanki uznania milczenia za oświadczenie woli oblata: – adresatem oferty musi być przedsiębiorca, – oferta obejmuje propozycję zawarcia umowy w zakresie działalności gospodarczej adresata oferty, – oferent i adresat oferty pozostają w stałych stosunkach gospodarczych; nie chodzi o jakiekolwiek stosunki, np. towarzyskie, ale o trwałą współ‑ pracę, która musi mieć charakter handlowy, dążyć do osiągania korzyści ekonomicznych. Należy podkreślić znaczenie tego przepisu dla obrotu handlowego, zwa‑ żywszy, że oblatem musi być przedsiębiorca pozostający w stałych stosunkach gospodarczych z oferentem, który złożył ofertę „w ramach działalności” ob‑ lata. Dotyczy więc zazwyczaj stałych dostawców, odbiorców czy kooperan‑ tów. Przepis nie wymaga jednak, aby oferentem był przedsiębiorca7. Norma wyrażona w art. 682 k.c. ma charakter względnie obowiązujący i kontrahenci mogą w drodze zgodnych oświadczeń woli uchylić jej zastosowanie w łączą‑ cych ich stosunkach umownych. 6 W obrocie konsumenckim nieskuteczność takich działań expressis verbis określa art. 15 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1225). 7 Inaczej M. Jasiakiewicz (w:) System prawa handlowego, t. 5, Prawo umów handlowych, pod red. S. Włodyki, Warszawa 2006, s. 181. 28 elektroniczna postać oferty Na zakończenie charakterystyki sposobów zawarcia umowy gospodar‑ czej należy uczynić uwagę dotyczącą kontraktowania drogą elektroniczną. W art. 661 k.c. ustawodawca wprowadził pewne rozwiązania prawne, które znajdują zastosowanie do przypadków użycia drogi elektronicznej do zawar‑ cia umowy, z wyłączeniem zawierania umów za pomocą poczty elektronicz- nej czy innych technik, gdy propozycja jest adresowana do indywidualnie oznaczonej osoby. Zgodnie z tym przepisem: 1) oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego tylko wów‑ czas, gdy druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie (art. 661 § 1 i 4 zdanie pierwsze k.c.); 2) przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej, a także przed‑ siębiorca zapraszający drugą stronę do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert albo do zawarcia umowy w inny sposób jest obowiązany przed za‑ warciem umowy udzielić drugiej stronie, w sposób jednoznaczny i zro‑ zumiały, określonych ustawą informacji o: – czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy, oferty, – skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania – zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy, – metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i kory‑ gowaniu błędów we wprowadzanych danych, które przedsiębiorca jest obowiązany udostępnić drugiej stronie, – językach, w których umowa może być zawarta, – kodeksach etycznych, które stosuje przedsiębiorca, i ich dostępności w postaci elektronicznej (art. 661 § 2 i 3 k.c.). W obrocie handlowym, w odróżnieniu od innych stosunków, powyższe postanowienia art. 661 k.c. dotyczące zawarcia umowy drogą elektroniczną mają charakter względnie wiążący. Jeżeli strony tak postanowią, nie stosuje się ich w stosunkach między przedsiębiorcami (art. 661 § 4 zdanie drugie k.c.). Oznacza to, że w stosunkach handlowych przedsiębiorcy mogą postanowić, iż reguły te nie znajdą do nich zastosowania. iV. charakter prawny czynności przygotowujących zawarcie umowy Problematyka zawarcia umowy, poza określeniem sposobów zawarcia umowy, obejmuje także kwestie przygotowania umowy, a więc wypracowa‑ nia – nieraz bardzo żmudnego – jej treści i formy oraz doprowadzenia do kształtu umożliwiającego objęcie treści umowy konsensem stron. Zagadnie‑ nie to jest szczególnie istotne w obrocie handlowym, gdzie obok umów adhe‑ zyjnych, w których przedsiębiorca posługuje się wzorcem umowy, zawierane przygotowanie umowy 29 są przecież kontrakty oryginalne, w którym treść umowy zostaje ustalona i sformułowana przez strony ad casu. Ta technika kontraktowania dotyczy zwłaszcza złożonych i ryzykownych transakcji, angażujących znaczne środki finansowe, umów długoterminowych, kontraktów wielostronnych, często ze‑ społów umów, wymagających uprzedniego rozwiązania wielu komplikacji o charakterze ekonomicznym, technicznym i prawnym. Przedsięwzięcia takie wymagają gruntownego przygotowania, co znajduje także swój wyraz w pro‑ cesie negocjacyjnym. Zawarcie kontraktu rzadko ma miejsce nagle, sponta‑ nicznie, a współdziałanie stron nie ogranicza się do prostej wymiany oświad‑ czeń woli. Przed ich złożeniem strony przedstawiają sobie wzajemnie określone propozycje, badają je, dyskutują nad elementami składowymi przyszłej umo‑ wy, aby osiągnąć porozumienie zapewniające ochronę ich interesów. Na proces przygotowania takiej umowy składa się zazwyczaj wiele dzia‑ łań. Nie są to wyłącznie dyskusje między przyszłymi stronami kontraktu nad jego treścią. Często następuje wymiana posiadanych informacji, listów i oświad‑ czeń zawierających określenie – w sposób mniej lub bardziej konkretny – zamia‑ rów stron. Dochodzi do podpisania dokumentów, w których strony podejmu‑ ją pewne zobowiązania o węższym (np. utrzymanie tajemnicy negocjacji) lub szerszym zakresie (np. zobowiązanie do zawarcia umowy o określonej treści). Czynności przygotowawcze najczęściej nie ograniczają się do porozumienia w sprawie warunków uzgodnienia w przyszłości kontraktu definitywnego, lecz – chociaż w bardzo różnym stopniu – oznaczają prawa i obowiązki kon‑ trahentów przyszłej umowy. Podejmowane są także czynności u władz admi‑ nistracyjnych (np. w sprawie uzyskania stosownych zezwoleń), a nawet pewne czynności związane z realizacją transakcji (np. w sferze obsługi finansowej). Wszystkie one rodzą pytania o znaczenie prawne działań podejmowanych przez negocjatorów przed zawarciem właściwej umowy. Szczególne praktyczne znaczenie ma kwestia odpowiedzialności negocjujących stron za zerwanie ro‑ kowań bądź doprowadzenie do zawarcia umowy dotkniętej wadą, czyli odpo‑ wiedzialność z tytułu culpae in contrahendo (winy w kontraktowaniu). Jej kształt jest w przypadku złożonych negocjacji uzależniony od charakteru prawnego, jaki przypiszemy czynnościom podejmowanym przez strony pertraktacji. Niektóre z działań podejmowanych przez kontrahentów mogą podle‑ gać ocenie według reguły interpretacyjnej zawartej w art. 71 k.c. Ogłosze- nie, reklama, katalog, cennik czy inna informacja skierowana pośrednio lub bezpośrednio do partnera rokowań mogą być wiążące wyłącznie wówczas, gdy spełniają warunki, jakie dla oferty formułuje art. 66 k.c. W przeciwnym wypadku stanowią tylko uzupełnienie przekazywanych sobie informacji. Strony prowadzą rokowania na własne ryzyko. Kontrahenci starają się ograniczyć niebezpieczeństwa związane z tym przedłużającym się stanem niepewności i instrumentem, po który nieraz sięgają, są listy intencyjne. Do‑ kument nazywany listem intencyjnym lub deklaracją intencji8 może powstać z inicjatywy jednej lub obu stron. Może być to zwykły list handlowy, skiero‑ 8 Na oznaczenie takich dokumentów używa się w międzynarodowej praktyce handlowej wie‑ lu terminów, jak np. letter of understanding, heads of agreement, protocol d’accord. 30 listy intencyjne wany do partnera w rokowaniach, na którym umieszczono akcept adresata. Może dojść do wymiany korespondencji, tworzącej porozumienie między negocjatorami. Spotkać można również wspólnie wypracowany dokument, sporządzony na wzór umowy, zawierający tekst porozumienia oraz podpisy obu negocjatorów. Można przyjąć, że listem intencyjnym jest przedumowny dokument pisemny, odzwierciedlający z
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Umowy w obrocie gospodarczym
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: