Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00446 005891 20939099 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Warsztaty z Geografii Turyzmu, tom 10. Krajoznawstwo a turystyka - ebook/pdf
Warsztaty z Geografii Turyzmu, tom 10. Krajoznawstwo a turystyka - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 202
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8220-256-1 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> geologia i geografia
Porównaj ceny (książka, ebook (-20%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Publikacja jest dziesiątym tomem w serii „Warsztaty z Geografii Turyzmu” wydawanej przez Wydział Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego. Zawiera teksty z zakresu trzech działów wiedzy: krajobrazu, krajoznawstwa i turystyki. Lektura tych prac uzmysławia wielość relacji, jakie zachodzą między wymienionymi dziedzinami - zarówno w obszarze poznawczym, dydaktycznym, jak i badawczym. Duża część artykułów zaprezentowanych w tej monografii (z działów: krajobraz i krajoznawstwo) została przygotowana na VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego, który miał się odbyć w 2020 roku w Łodzi, ale z powodu pandemii wywołanej koronawirusem został przeniesiony na rok 2022. Opublikowane tutaj prace stanowią więc jedną z form upamiętnienia tego wydarzenia.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

0_WUL_201210_zam 510_Warsztaty z geografii Turyzmu_tytulowa.indd 1 17.12.2020 10:43 0_WUL_201210_zam 510_Warsztaty z geografii Turyzmu_tytulowa.indd 2 17.12.2020 10:43 0_WUL_201210_zam 510_Warsztaty z geografii Turyzmu_tytulowa.indd 3 17.12.2020 10:43 Jolanta Wojciechowska, Marzena Makowska-Iskierka – Uniwersytet Łódzki Wydział Nauk Geograficznych, Instytut Geografii Miast, Turyzmu i Geoinformacji 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31 RECENZENCI Józef Partyka, Janusz Zdebski REDAKTOR INICJUJĄCY Beata Koźniewska REDAKTOR JĘZYKOWY Beata Wojtania KOREKTA, SKŁAD I ŁAMANIE Beata Bednarek MAPY I RYSUNKI Anna Wosiak KOREKTA TECHNICZNA Leonora Gralka PROJEKT OKŁADKI Agencja Reklamowa efectoro.pl Zdjęcie wykorzystane na okładce wykonane przez Józefa Partykę – Brama Krakowska Wydrukowano z gotowych materiałów dostarczonych do Wydawnictwa UŁ © Copyright by Authors, Łódź 2020 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W. 09957.20.0.K Ark. druk. 12,625 ISBN 978-83-8220-355-4 e-ISBN 978-83-8220-356-1 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. 42 665 58 63 SPIS TREŚCI Od Redakcji .................................................................................................................. Wstęp ............................................................................................................................. KRAJOBRAZ Krajobraz jako przedmiot doświadczania w geografii i krajoznawstwie – Sebastian Bernat ................................................................................................. (Landscape as experience in both geography and regional and cultural studies) Audyt krajobrazów Polski: geneza i oczekiwania – Tadeusz J. Chmielewski .... (Polish landscape audits: origins and expectations) Rola dendroflory we wzbogacaniu walorów krajoznawczych obszarów zurbanizowanych – Robert Krzysztof Sobolewski ........................................... (The meaning of trees in urban areas as a part of regional identity) KRAJOZNAWSTWO Krajoznawstwo i historia sztuki – wspólne początki – Dominik Ziarkowski .... (Heritage tourism and the history of art: common beginnings) Zasoby dziedzictwa kulturowego małych miast w Polsce i ich znaczenie w krajoznawstwie – Agnieszka Kwiatek-Sołtys, Małgorzata Bajgier- -Kowalska .................................................................................................................. (The cultural heritage resources of small Polish towns and their importance for cultural tourism) 7 9 15 33 55 75 93 Przewodnictwo w sakralnych obiektach – Maciej Ostrowski ........................... (Tourist guides in sacred places) 109 Natura dla mieszczucha – rola miejskich muzeów przyrodniczych w popularyzacji i edukacji przyrodniczej – Monika Kordowska, Sylwia Kulczyk .................................................................................................................... (Nature for a city dweller: the role of natural history museums in popularizing environmental education) TURYSTYKA Drzewa-pomniki przyrody jako element produktu turystyki kulturowej – Joanna Pietrzak-Zawadka ................................................................................. (Trees as monuments of nature: a part of cultural tourism) Motywacja, preferencje i oczekiwania turystów uczestniczących w spływach kajakowych na Wkrze – Jan Zawadka, Joanna Pietrzak-Zawadka .............. (Motivation, preferences and expectations of tourists participating in kayaking trips on the wkra river) Turystyka zrównoważona na obszarach przyrodniczo cennych: konteksty teoretyczne – strategie – zastosowania – Piotr Majdak ................................... (Sustainable tourism in valuable natural areas: theoretical contexts – strategies – applications) Idea zrównoważonego rozwoju w hotelarstwie na przykładzie sieci Radisson Blu – Aleksandra Jurczuk .................................................................................... (The idea of sustainable development in the hospitality sector: the example of the Radisson Blu network) Kuchnia regionalna w gastronomii hotelowej na przykładzie Poznania – Anna Kozłowska ................................................................................................... (Regional dishes in hotel catering: the example of Poznań) Informacje o autorach ................................................................................................... 121 143 159 171 183 191 201 Od Redakcji Naszą codzienność oraz bliską przyszłość zmieniła nagle pandemia wy- wołana koronawirusem, powodującym chorobę COVID-19. Ta sytuacja wpłynęła nie tylko na skalę turystyki, ale także na organizowanie po- święconych jej konferencji lub jubileuszy. Planowano, że VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego odbędzie się we wrześniu 2020 r. w Łodzi. Jednak z powodu pandemii Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w dniu 18 marca 2020 r. pod- jęło decyzję o wstrzymaniu przygotowań do VII Kongresu. Głównym organizatorem Kongresów jest Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. We wszystkich wcześniejszych edycjach uczestniczyło szerokie grono zainteresowanych. W wydarzeniu brali udział także pracownicy naukowi, członkowie stowarzyszeń i organizacji zajmujących się turystyką i krajoznawstwem oraz przedstawiciele władz państwowych. Na planowany VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego, zatytułowany „Wobec tradycji i wyzwań współczesności” zgromadzono bardzo wiele artykułów. Część z nich postanowiono uwzględnić w ni- niejszej publikacji, będącej formą upamiętnienia wydarzenia, które nie mogło się odbyć, wraz z wyrażeniem nadziei, że uroczystość dojdzie do skutku w 2022 r. Niniejszy tom monografii celowo nosi zatem tytuł „Kra- joznawstwo a turystyka”, co ma wskazywać na relacje zachodzące między wymienionymi dziedzinami, przede wszystkim w zakresie poznawczym, dydaktycznym i badawczym. Zgromadzone artykuły podzielono na trzy grupy – dotyczące proble- matyki krajobrazu, krajoznawstwa i turystyki, dwie pierwsze obejmują prace napisane przez autorów z myślą o wygłoszeniu ich na VII Kongresie Krajoznawstwa Polskiego. W pierwszej części monografii, zatytułowanej „Krajobraz”, zostały podjęte ciekawe zagadnienia związane z: – krajobrazem jako przedmiotem doświadczania w geografii i krajo- znawstwie (S. Bernat); – audytem krajobrazów Polski, jego genezy i oczekiwań (T.J. Chmielewski); 8 – dendroflorą obszarów zurbanizowanych, czyli rolą drzew we wzbo- gacaniu walorów krajoznawczych (R. Sobolewski). W drugiej części monografii, zatytułowanej „Krajoznawstwo”, zostały przedstawione prace poświęcone rozważaniom na temat relacji krajo- znawstwa z: – historią sztuki (D. Ziarkowski); – wartościami dziedzictwa kulturowego małych miast (A. Kwiatek-Sołtys, M. Bajgier-Kowalska); – funkcją przewodnictwa w obiektach sakralnych (M. Ostrowski); – kwestią edukacji przyrodniczej w miejskich muzeach przyrodniczych (M. Kordowska, S. Kulczyk). Część trzecia monografii zawiera artykuły dotyczące zagadnień zwią- zanych z turystyką. Odnoszą się one do: – drzew-pomników przyrody jako elementów produktu turystyki kul- turowej (J. Pietrzak-Zawadka); – turystyki kajakowej na Wkrze (J. Zawadka, J. Pietrzak-Zawadka); – turystyki zrównoważonej na obszarach przyrodniczo cennych (P. Majdak); – turystyki zrównoważonej w hotelarstwie (A. Jurczak); – kuchni regionalnej w gastronomii hotelowej (A. Kozłowska). Lektura zamieszczonych w monografii prac uzmysławia bliskość kra- joznawstwa i turystyki na płaszczyźnie poznawczo-dydaktycznej. Jed- nocześnie pokazuje silny związek między regionalnymi obserwacjami a badaniami naukowymi prowadzonymi w mniejszej skali statystycznej czy przedmiotowej. Marzena Makowska-Iskierka i Jolanta Wojciechowska Od Redakcji Wstęp Kolejny, czyli 10, tom serii Warsztaty z Geografii Turyzmu jest pierwszą z publikacji przygotowywanych na VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego pod hasłem „Krajoznawstwo wobec tradycji i wyzwań współczesności”, organizowany przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wspólnie z Instytutem Geografii Miast i Turyzmu Wydziału Nauk Geo- graficznych Uniwersytetu Łódzkiego. Kongres miał się odbyć w 2020 r. w Łodzi, jednak w związku z zaistniałą sytuacją epidemiologiczną prze- łożono go na 2022 r. Obecnie trwają natomiast prace nad zaplanowanymi wydawnictwami, wśród których znajdą się kolejne tomy Warsztatów z Geografii Turyzmu oraz roczniki czasopisma „Ziemia”. Idea organizacji kongresów krajoznawczych zrodziła się w okresie międzywojennym. Po latach zaborów i utraty państwowości widziano w krajoznawstwie jedną z dróg do odbudowy i utrwalania tożsamości narodowej. Organizatorem pierwszego Kongresu było Polskie Towa- rzystwo Krajoznawcze, a następnych Polskie Towarzystwo Turystyczno- -Krajoznawcze. Kongresy odbywały się kolejno w: Gdańsku (1970), Płocku (1980), Opolu (1990), Gnieźnie (2000), Olsztynie (2010). Charakterystyczne dla tych wydarzeń jest powiązanie idei krajoznawczych z aktualnymi problemami społecznymi, budowanie więzi emocjonalnej z ziemią oj- czystą, wychowywanie młodego pokolenia w duchu nieprzemijających wartości. Na VII Kongres Krajoznawstwa zgłosiło się przeszło 120 osób, nadesła- no ponad 80 różnych opracowań, które zgodnie z założeniami Kongresu podzielono na cztery bloki tematyczne: – krajoznawstwo wobec przestrzeni; – krajoznawstwo dzisiaj – nowe czasy, nowe formy, nowe pokolenia; – z przeszłości w przyszłość – krajoznawstwo wobec współczesnych odniesień kultury; – krajoznawstwo wobec nauki i nauczania. pokłosiem przygotowań do Kongresu, zawiera bowiem siedem wybra- nych referatów, które zostały przygotowane przez pracowników kil- ku polskich uczelni wyższych i miały być wygłoszone podczas obrad. Nadesłane materiały są poświęcone zagadnieniom ochrony krajobrazu i krajoznawstwu. Monografia ta składa się z trzech części. Pierwszą, zatytułowaną Krajobraz, otwiera artykuł S. Bernata pt. Krajobraz jako przedmiot do- świadczania w geografii i krajoznawstwie. Autor porusza kwestię per- cepcji krajobrazu, jego doświadczania i postrzegania przez człowieka, m.in. na podstawie odczuć zmysłowych (wzrokowych, słuchowych i zapachowych). Zdaniem badacza przyjęcie humanistycznej, typowej dla krajoznawstwa, perspektywy w geografii jest elementem wzbo- gacającym tę dyscyplinę i ułatwiającym proces jej społecznej per- cepcji. Kolejny artykuł – Audyt krajobrazów Polski: geneza i oczekiwania T. Chmielewskiego – związany jest z akcją, którą nasz kraj zobowiązał się przeprowadzić w wyniku przyjęcia Europejskiej Konwencji Krajobrazo- wej. Praca stanowi interesujący punkt wyjścia do dyskusji na temat oczekiwań społecznych, dotyczących jakości krajobrazu i oceny za- chodzących zmian. Autor tekstu zwraca także uwagę czytelników na silne i szybkie przekształcanie krajobrazu przez człowieka, często bez względu na wywoływane skutki ekologiczne, kulturowe i społeczne. Część pierwszą zamyka artykuł R. Sobolewskiego pt. Rola dendroflory we wzbogacaniu walorów krajoznawczych obszarów zurbanizowanych, w którym autor postrzega drzewa jako ważny element terenów zur- banizowanych, wpisany w historię i krajobrazową przestrzeń naszych miejscowości. 10Niniejszy tom Warsztatów z Geografii Turyzmu jest w pewnym sensie Część druga tomu, zatytułowana Krajoznawstwo, składa się z czterech artykułów. D. Ziarkowski w pracy pt. Krajoznawstwo i historia sztuki – wspólne początki, sięgając do czasów antycznych, ukazał genezę historii sztuki i krajoznawstwa. W syntetycznej formie przedstawił ich wzajem- ne powiązania na gruncie europejskim, również w następnych okresach historycznych. Bardzo wnikliwie zanalizował proces kształtowania się ruchu krajoznawczego na rozdartych zaborami ziemiach polskich, rów- nolegle opisując formowanie się historii sztuki z prowadzonych do tej pory badań starożytniczych. Zasoby dziedzictwa kulturowego małych miast w Polsce i ich znaczenie w krajoznawstwie przedstawiły A. Kwiatek-Sołtys oraz M. Bajgier-Kowalska. Małe miasta, ich układy urbanistyczne i za- soby dziedzictwa kulturowego są często dużą atrakcją krajoznawczą, jednakże wydają się niedocenioną wartością, mimo iż zostały wpisane do Wstęp 11 rejestru zabytków. Ks. M. Ostrowski swój tekst Przewodnictwo w sakral- nych obiektach określił skromnie jako zbiór postulatów dla przewodników oprowadzających turystów po obiektach sakralnych. W rzeczywistości artykuł stanowi głęboką refleksję nad zjawiskiem „neurozy turystycznej”, współczesnej formy zwiedzania, która nie uwzględnia możliwości percep- cyjnych turystów. Autor zaznacza, że kościoły nie są martwymi muzeami, a obrzędy w nich odprawiane nie stanowią tylko „religijnego teatru”. Są to miejsca trwającego i rozwijającego się religijnego życia. Przewodnicy oprowadzający turystów po tych obiektach powinni służyć w odkrywa- niu ich właściwego sensu istnienia poprzez odpowiednie objaśnienie znajdujących się w nich obrazów, symboli i celebrowanych obrzędów. Na podstawie przeprowadzonej analizy działalności polskich muzeów przyrodniczych zlokalizowanych w miastach, autorki M. Kordowska i S. Kulczyk w artykule Natura dla mieszczucha – rola miejskich muzeów przyrodniczych w popularyzacji i edukacji przyrodniczej stwierdziły, iż zbiory tych jednostek odnoszą się do profilu prowadzonych prac badawczych, nie uwzględniając zasobów lokalnego środowiska przyrodniczego. W mu- zeach popularyzowana jest przyroda, poprzez wykorzystanie w tym celu znajdujących się tam zbiorów, m.in. podczas lekcji muzealnych lub warsztatów przyrodniczych, co bardziej służy rozwijaniu wiedzy ogólnej niż poznawaniu środowiska przyrodniczego w bezpośrednim otoczeniu. Omawiany artykuł zamyka część zawierającą referaty, które miały być wygłoszone na VII Kongresie Krajoznawstwa Polskiego w Łodzi. Pozo- stałe wybrane teksty będą zamieszczone w kolejnym tomie Warsztatów z Geografii Turyzmu. Ostatnia część tomu, zatytułowana Turystyka, zawiera pięć zróżni- cowanych tematycznie tekstów przygotowanych przez pracowników i doktorantów różnych uczelni wyższych. Artykuł J. Pietrzak-Zawadki – Drzewa-pomniki przyrody jako element produktu turystyki kulturowej – stano- wi prawdziwe kompendium wiedzy o zabytkowych drzewach w Polsce. Z kolei J. Zawadka i J. Pietrzak-Zawadka w pracy Motywacja, preferencje i oczekiwania turystów uczestniczących w spływach kajakowych na Wkrze podej- mują wątek psychologicznych aspektów aktywności turystycznej. Proble- matykę rozwoju turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych na przykładzie Portugalii i Stanów Zjednoczonych przedstawił P. Majdak. Paradygmat zrównoważonego rozwoju, ale na przykładzie hotelarstwa, poddała analizie A. Jurczuk. Część trzecią tomu zamyka artykuł A. Ko- złowskiej Kuchnia regionalna w gastronomii hotelowej na przykładzie Poznania. Jak wiadomo, poznawanie ma charakter wielozmysłowy, a więc obejmuje również sferę kulinarną danego regionu. Wstęp 12Niniejszy tom Warsztatów z Geografii Turyzmu jest pierwszą z publi- kacji zaplanowanych na VII Kongres Krajoznawstwa Polskiego. Zawarte w tej książce artykuły – różnorodne pod względem treści, napisane przez doświadczonych pracowników kilku uczelni wyższych – spełniają wa- runki dobrego poziomu naukowego, nawiązują w pewnym stopniu do idei poprzednich Kongresów, wnoszą do krajoznawstwa istotne wątki poznawcze i są interesującym elementem krajoznawczej edukacji. Józef Partyka i Janusz Zdebski Wstęp 0_WUL_201216_zam 510_Warsztaty z geografii Turyzmu_Krajobraz.indd 1 17.12.2020 10:56 Sebastian BERNAT Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie KRAJOBRAZ JAKO PRZEDMIOT DOŚWIADCZANIA W GEOGRAFII I KRAJOZNAWSTWIE 1. Wstęp A. de Saint-Exupéry w Małym Księciu – powiastce filozoficznej o uniwer- salnym przesłaniu i wyjątkowej popularności – wykreował postać geo- grafa. Żyje on na szóstej z kolei planecie odwiedzonej przez głównego bohatera, poszukującego prawdziwej miłości i wielkiej przyjaźni. Jest to typ człowieka, który interesuje się jedynie światem rzeczy, których osobiście nie doświadczył (Dziewiecki, 2013). Jego zadaniem jest licze- nie miast, rzek, gór, oceanów i pustyń. Jest on „zbyt ważną osobistością, aby mógł pozwolić sobie na łazikowanie” (Saint-Exupéry, 2013, s. 54). Nie opuszcza swego biura, ale przyjmuje badaczy, wypytuje ich i notuje to, co mówią. Stara się, aby rzeczy zapisywane w jego księgach były imponujące i niezmienne. Nanosi na mapę swoich wyobrażeń wysokie szczyty, których nigdy nie zdobył, albo wielkie morza, których nigdy nie przepłynął. Róża Małego Księcia, ze względu na swoją efemeryczność, nie ma dla geografa żadnego znaczenia. W jego przekonaniu nie zasługuje ona na to, aby ktoś przejmował się jej losem. Z tego samego powodu na mapach geografa nie ma ludzi. Są oni bowiem zbyt mali i zbyt podatni na śmierć. Bohater powiastki jest oderwany od przemijającej codzienno- ści, interesują go tylko trwałe obiekty – zlicza je i opisuje ich lokalizację i parametry, czerpiąc wiedzę tylko z relacji świadków o nieskazitelnej moralności. Geograf symbolizuje zatem tych, których fascynują „wielkie rzeczy”, na tyle odległe, aby nie musieli mierzyć się z trudem wyjścia im na spotkanie (Dziewiecki, 2013). Przedstawiony przykład, choć odzwierciedla przede wszystkim indywidualne wyobrażenia A. de Saint-Exupéry, może także być Warsztaty z Geografii Turyzmu, t. 10, 2020 16egzemplifikacją sposobu postrzegania geografii przez osoby z zewnątrz. Wilczyński (2011) zauważył, że jest ona oceniana jako popularna wiedza o wszystkim i jednocześnie o niczym (czyli zbędna), a z drugiej strony cieszy się sympatią społeczeństwa. Jednak wcześniej ten sam autor stwierdził, że: geografia jest chyba jedyną dziedziną wiedzy, która byłaby w stanie sku- tecznie zintegrować rozbiegane wątki naszej wiedzy, stworzyć fundament poczucia jedności wszystkich ziemskich rzeczy: człowieka i przyrody; świa- domości i materii; podmiotu i przedmiotu – poczucia, że wszystko może być ze sobą zharmonizowane (Wilczyński, 1996, s. 99–100). Podobny pogląd zaprezentował Wojciechowski (1999, s. 43), pisząc, że „dla dalszej współczesnej cywilizacji geografia jest nauką podstawową, istotną na każdym poziomie wykształcenia, umożliwiającą rozumienie świata”. Gdzie zatem można doszukiwać się przyczyn niezrozumienia przez społeczeństwo roli geografii we współczesnym świecie? Czy jedną z nich jest oddalenie tej nauki od perspektywy człowieka, który codzien- nie może poznawać piękno krajobrazów i zachwycać się nim? W opinii autora poznanie geograficzne, którego efektem jest „rozumienie świata” wymaga bezpośredniego doświadczenia konkretnego krajobrazu1, a nie tylko zbierania informacji dostarczanych przez tych, którzy już to przeżyli. Podobnie można przyjąć, że doświadczanie krajobrazu odgrywa ważną rolę także w krajoznawstwie, wprawdzie nieuznawanym za naukę, jednak bliskim geografii, mogącym ją wspierać. ¹ Słowo „krajobraz” w języku potocznym rozumiane jest najczęściej jako widok lub otaczający obszar. W nauce natomiast „krajobraz” interpretuje się jako zestaw obiektów realnie istniejących, system powiązanych ze sobą procesów, zbiór bodźców oddziały- wających na różne zmysły ludzkie (w tym zestaw widoków), zbiór wartości oraz system świadczący rzeczywiste i potencjalne usługi dla różnych grup użytkowników (Richling, Solon, 2011). W wielu publikacjach z zakresu geografii humanistycznej podkreśla się, że krajobraz jest związany z percepcją. Relph (1989) interpretował krajobraz jako wizualną postać regionu, która nieodłącznie towarzyszy egzystencji człowieka, tworząc rodzaj tła: jest zawsze obecna, widoczna, chociaż umykająca uwadze, i stanowi nieodłączny aspekt naszego „bycia-w-świecie”. Dla Tuana (1979) krajobraz to pewna zintegrowana całość, która powstaje poprzez wysiłek wyobraźni na podstawie wysoko wyselekcjonowanego zestawu danych zmysłowych; jest produktem dojrzałego umysłu. Wojciechowski (1986, s. 32) zwrócił uwagę na to, że „krajobraz jest fizjonomią, wyrazem zewnętrznym śro- dowiska geograficznego, a oceniany i wartościowany jest jako synteza zintegrowanych postrzeżeń, widoków i związanych z nim różnorodnych odczuć zmysłowych oraz odpo- wiednich asocjacji i struktur zakodowanych w umyśle obserwatora”. Bartkowski (1985) zauważył, że krajobraz jest określany przez ludzkie postrzeganie, dlatego uznaje się go za rzeczywistość geograficzno-psychologiczną. Sebastian BERNAT 17 Celem artykułu jest wykazanie ważnej roli doświadczania krajobra- zu w geografii i krajoznawstwie. W toku rozważań, po przedstawieniu relacji krajoznawstwa i geografii, scharakteryzowano problematykę per- cepcji krajobrazu. Następnie opisano przykładowe zagadnienie (organy w krajobrazie), w odniesieniu do którego doświadczanie krajobrazu jest bardzo istotne. Artykuł ma charakter przeglądowy, oparto go głównie na analizie literatury naukowej. Dodatkowo wykorzystano w nim własne doświadczenia z ponad 20-letniej pracy w zawodzie geografa – badacza i nauczyciela, a jednocześnie wieloletniego turysty-krajoznawcy. 2. Krajoznawstwo a geografia Na temat związku krajoznawstwa z geografią wypowiedzieli się już po- nad 100 lat temu L. Sawicki i W. Nałkowski. Pierwszy z nich pisał, że zarówno krajoznawstwo, jak i geografia „badają krajobraz w głębszem tego słowa znaczeniu” (Sawicki, 1909, s. 4). Krajoznawstwo, rozumiane jako „dział pochodny” geografii, szuka zrozumienia krajobrazu „w obrę- bie pewnej części kuli ziemskiej” (Sawicki, 1909, s. 4). Autor ten zauważa również, że „geografia odkrywa prawa ogólne, krajoznawstwo tylko prawa, ważne dla danego kraju” (Sawicki, 1909, s. 13) oraz że „geografia opiera się na doświadczeniach zrobionych w poszczególnych częściach ziemi, więc na materiale krajoznawczym” (Sawicki, 1909, s. 13). Krajo- znawstwo jest zatem podstawą i „tą częścią geografii, która jest pełna życia i która nigdy nie skostnieje w szablonach” (Sawicki, 1909, s. 15). Swoje rozważania kończy życzeniem: „Niech sobie więc krajoznawstwo a geografia zawsze podają bratnią dłoń, aby wspólnemi siłami dopiąć wspólnego celu, odtworzenia głębszego związku wszelkich zjawisk na powierzchni ziemi” (Sawicki, 1909, s. 15). W. Nałkowski, nawiązując do artykułu L. Sawickiego, zwrócił uwagę, że krajoznawstwo nie jest ani geografią szczegółową, ani geografią malowniczą, ani „encyklopedyą geograficzną”, „nie jest nauką, lecz zbiorem wszelkich możliwych faktów, napotykanych w danym kraju” (Nałkowski, 1910, s. 19). Zauważa też, że „geograf nie koniecznie musi być podróżnikiem” (Nałkow- ski, 1910, s. 12). Jeśli posiada naukowe przygotowanie, zmysł geograficzny i intuicję, to jest w stanie doskonale opisać geografię kraju, którego nigdy nie widział. Bezpośrednie doświadczenie może jednak pomóc w odkryciu nowych związków, których wcześniej nie dostrzegł. Nałkowski podkre- ślał ważność pracy geografa, który jako obejmujący całość, ma obowiązek „zsyntetyzowania jej [pracy – przyp. S.B.], zużytkowania odpowiedniego Krajobraz jako przedmiot doświadczania w geografii i krajoznawstwie 18dla celów całości” (Nałkowski, 1910, s. 15). Geografia opiera się zatem na zrozumieniu naukowym, czerpiącym z krajoznawstwa jako ze źródła. W XXI w. krajoznawstwo i geografia nadal pozostają w bliskich rela- cjach. Łączy je m.in. doświadczanie krajobrazu, które choć może się różnić w szczegółach, to powinno być ważnym elementem poznania wyjątko- wości danego miejsca. Stasiak, Włodarczyk i Śledzińska (2016) twierdzą, że istotą nowoczesnego krajoznawstwa jest interpretacja dziedzictwa obszaru (miejscowości, regionu, kraju), odkrywanie genius loci, odsła- nianie ukrytego dla laika sensu zjawisk, wyjaśnianie genezy obiektów i wydarzeń oraz związków przyczynowo-skutkowych. Podkreślają też bardzo ważną rolę umiejętności „czytania krajobrazu” oraz wieloaspek- towego doświadczania, „przeżywania” kraju. Dzisiejsze krajoznawstwo powinno być zatem multisensoryczne, nasycone emocjami, interakcyjne, przygodowe, multimedialne, czyli „nowoczesne w formie, ale tradycyjne w treści” (Stasiak, Włodarczyk, Śledzińska, 2016, s. 25). 3. Percepcja (doświadczanie) krajobrazu Percepcja według Tuana (1987) jest kombinacją uczuć i myśli. Wnios ki z od- bioru perceptualno-zmysłowego stają się częścią poznania rozumowego. „Aktywna, refleksyjna myśl jest częścią mechanizmu uruchamiające- go wszystkie zmysły i umysł, prowadzącego do totalnego, całościowego doświadczania przedmiotu lub miejsca. Światy umysłowe wynikają z prze- tworzenia doświadczeń zmysłowych i ruchowych, przy czym sprawność przestrzenna wyprzedza tu wiedzę” (Tuan, 1987, s. 31). Według Wojcie- chowskiego (1994) percepcja krajobrazu jest razem z doświadczaniem miejsca elementem postrzegania środowiska, rozumianym jako proces przetwarzania w umyśle człowieka bodźców docierających z otoczenia, istotny w tworzeniu postaw, stanów emocjonalnych i wiedzy, a także w tworzeniu wyobrażenia, czyli zakodowanej w umyśle pewnej struktu- ry – syntezy. Percepcja zależy od wielu czynników, m.in.: bezpośredniej informacji, wcześniejszych doświadczeń (filtry percepcyjne) i kontekstu przestrzennego. Poprzez procesy percepcji człowiek poznaje i wartościuje krajobraz (Wojciechowski, 1994). Tuan (1987) zauważył, że krajobrazu doświadczamy w sposób total- ny, czyli wszystkimi zmysłami oraz aktywną, refleksyjną myślą. Choć organizacja ludzkiej przestrzeni zależy prawie wyłącznie od wzroku, pozostałe zmysły rozszerzają i wzbogacają przestrzeń wizualną. Podob- ny pogląd głosi Rodaway (1994), podkreślając, że doświadczenie wizualne Sebastian BERNAT
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Warsztaty z Geografii Turyzmu, tom 10. Krajoznawstwo a turystyka
Autor: ,
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
16,01 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: