Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem w serii Sądowe Komentarze Tematyczne stanowi przekrojowe kompendium praktycznej wiedzy objętej tytułowym zagadnieniem. Obejmuje swym zakresem problematykę zarówno w ujęciu prawa krajowego, jak i norm prawa międzynarodowego. Tytułową problematykę wzbogacono o aspekt sporów w transgranicznym ujęciu oraz przez pryzmat orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Nowością na wydawniczym rynku jest komentarz do Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, której znaczenie i zastosowanie wydatnie wzrosło w ostatnich latach. Uzupełnieniem klasycznie rozumianej władzy rodzicielskiej jest odpowiedzialność deliktowa małoletniego i jego rodziców. W pracy omówiona został także problematyka mediacji.
Komentarz stanowi najobszerniejsze na rynku opracowanie poświęcone władzy rodzicielskiej i kontaktom z dzieckiem, obejmując problematykę zarówno w ujęciu materialnym, jak i procesowym.
Komentarz jest adresowany przede wszystkim do prawników oraz aplikantów. Ze względu na przedmiot opracowania, język oraz systematykę może być przydatny także samym adresatom norm prawa rodzinnego „uwikłanym” w spory na tle władzy rodzicielskiej lub kontaktów z dzieckiem.
Darmowy fragment publikacji:
S¥DOWE
KOMENTARZE
TEMATYCZNE
pod redakcj¹
Jacka Ignaczewskiego
W£ADZA
RODZICIELSKA
I KONTAKTY
Z DZIECKIEM
Adam Bodnar, Agata Gójska,
Jacek Ignaczewski, Leszek Kuziak,
Anna Œledziñska-Simon, Robert Zegad³o
2. wydanie
Wydawnictwo C. H. Beck
SĄDOWE KOMENTARZE TEMATYCZNE
WŁADZA RODZICIELSKA
I KONTAKTY Z DZIECKIEM
KOMENTARZ
Polecamy nasze publikacje:
Pod redakcją Marty Romańskiej
REGULAMIN URZĘDOWANIA SĘDZIÓW
POWSZECHNYCH. KOMENTARZ
Sądowe Komentarze Tematyczne
Pod redakcją Jacka Ignaczewskiego
MAŁŻEŃSKIE PRAWO MAJĄTKOWE, wyd. 2
Sądowe Komentarze Tematyczne
red. Jacek Ignaczewski
ROZWÓD I SEPARACJA, wyd. 2
Sądowe Komentarze Tematyczne
red. Jacek Ignaczewski
ALIMENTY, wyd. 2
Sądowe Komentarze Tematyczne
www.ksiegarnia.beck.pl
SĄDOWE KOMENTARZE TEMATYCZNE
pod redakcją
Jacka Ignaczewskiego
WŁADZA
RODZICIELSKA
I KONTAKTY
Z DZIECKIEM
KOMENTARZ
2. wydanie
Adam Bodnar
Doktor prawa, sekretarz Zarządu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
Agata Gójska
Doktor socjologii, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych SWPS
Jacek Ignaczewski
Sędzia Sądu Rejonowego w Olsztynie
Leszek Kuziak
Sędzia Sądu Rejonowego w Kłodzku. Od 2000 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości
– Departamencie Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego
Anna Śledzińska-Simon
Doktor prawa, adiunkt, Kierownik Katedry Administracji Publicznej w WSSP
„ASESOR”
Robert Zegadło
Sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, sekretarz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa
Cywilnego
WYDAWNICTWO C. H. BECK
WARSZAWA 2012
Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem, 2. wyd.
Stan prawny: sierpień 2012
Redaktor serii: Jacek Ignaczewski
Autorami poszczególnych rozdziałów są:
Jacek Ignaczewski (1.–2.; 5.3.1.; 5.4.3.; 5.5.2.; 5.6.; 6.–9.)
aktualizacja Katarzyna Pudłowska,
Robert Zegadło (1.7.4.2.; 3.; 4.; 5.)
Jacek Ignaczewski (3.2.; 3.3.3.; 3.4.2.; 3.4.3.) aktualizacja
Katarzyna Pudłowska, Robert Zegadło
Rozdział I:
Rozdział II:
Rozdział III: Robert Zegadło
Rozdział IV: Leszek Kuziak
Rozdział V: Agata Gójska
Rozdział VI: Anna Śledzińska-Simon, Adam Bodnar
Wydawca: Joanna Ablewicz
© Wydawnictwo C. H. Beck 2012
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: PanDawer
Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Grafi czne
ISBN 978-83-255-3819-4
ISBN e-book 978-83-255-3820-0
Spis treści
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XV
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Wykaz literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXI
Rozdział I. Władza rodzicielska
A. Komentarz tezowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kodeks rodzinny i opiekuńczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tytuł II. Pokrewieństwo i powinowactwo . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dział IA. Rodzice i dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Stosunki między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . .
Oddział 2. Władza rodzicielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 92–112 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oddział 2a. Piecza zastępcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 1121–1128 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ogólna charakterystyka władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . .
1.1. Uwagi terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Pojęcie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Powstanie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Wygaśnięcie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Ustawowy model władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Modyfikacje władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7. Stosunki między rodzicami a dziećmi niewchodzące
w zakres władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.1. Kontakty z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.2. Obowiązek rodziców i dzieci wzajemnego szacunku
i wspierania się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3. Nazwisko dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.1. Nazwisko dziecka, co do którego istnieje domniemanie,
że pochodzi od męża matki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.2. Nazwisko dziecka, co do którego ojcostwo zostało
ustalone przez uznanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.3. Nazwisko dziecka, co do którego ojcostwo ustalono
sądownie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.4. Nazwisko dziecka w przypadku nieustalonego ojcostwa . .
1.7.3.5. Nazwisko dziecka nieznanych rodziców . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.6. Nazwiska dzieci pochodzących od tych samych rodziców . .
1.7.3.7. Nadanie nazwiska pasierbowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.8. Nazwiska wieloczłonowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.3.9. Zmiana nazwiska w trybie administracyjnym . . . . . . . . . . .
3
3
3
3
3
3
3
26
26
32
32
32
35
37
40
41
42
43
43
45
47
47
48
49
49
49
50
50
51
52
V
Spis treści
1.7.4. Miejsce zamieszkania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7.4.2. Miejsce zamieszkania a miejsce pobytu dziecka . . . . . . . . .
1.8. Standardy międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8.1. Umowy wielostronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8.2. Prawo wspólnotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8.3. Rekomendacje i rezolucje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Wykonywanie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1. Istotna sprawa dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2. Dobro dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.3. Interes społeczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.4. Interes rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.5. Racjonalne partnerstwo rodziców i dzieci . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Wykonywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców
żyjących w rozłączeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2. „Ugoda” rodziców w zakresie sposobu wykonywania
władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3. Władza rodzicielska obojga rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3.1. Forma zgodnego porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.4. Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców . . .
2.2.4.1. Nakaz wydania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.5. Rozstrzygnięcie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej . . . .
2.2.6. Charakter sprawy i skład sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.7. Przebieg rozprawy w sprawach o określenie sposobu
VI
wykonywania władzy rodzicielskiej (art. 107 KRO) . . . . . .
2.3. Zmiana rozstrzygnięcia o sposobie wykonywania władzy
rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem
ubezwłasnowolnionym całkowicie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Pomoc sądu i innych organów państwowych
w wykonywaniu władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.2. Odebranie dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.3. Tryb postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Reprezentacja dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Przedstawicielstwo ustawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Czynności prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2.1. Wyłączenie reprezentacji na podstawie art. 98 § 2 KRO . . .
3.2.2. Wyłączenia wynikające z osobistego charakteru czynności
prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Reprezentacja dziecka w sprawach objętych ustawą
z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty . . . . .
3.4. Reprezentacja dziecka w sprawach objętych ustawą
z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego . . . . . . . . .
3.5. Postępowania przed sądami w sprawach cywilnych . . . . . .
3.6. Postępowanie administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
53
54
57
57
57
58
58
58
59
61
62
63
64
64
64
67
68
69
69
71
75
77
78
80
82
83
83
84
87
92
92
95
100
101
102
105
105
113
Spis treści
3.7. Postępowanie przed sądami administracyjnymi . . . . . . . . .
3.8. Postępowanie przed sądami w sprawach karnych . . . . . . . .
3.9. Postępowanie w sprawach nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.10. Kurator do reprezentowania dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Odpowiedzialność deliktowa małoletniego
i jego rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Zarząd majątkiem dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. Pojęcie i zakres zarządu majątkiem dziecka . . . . . . . . . . . .
5.2. Zarząd majątkiem dziecka a zarząd majątkiem wspólnym
małżonków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Wykonywanie zarządu przez rodziców . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.1. Równoległe uprawnienia rodziców i dzieci . . . . . . . . . . . . .
5.4. Zezwolenie sądu opiekuńczego na dokonanie czynności
przekraczających zakres zwykłego zarządu . . . . . . . . . . . . .
5.4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.2. Granice zwykłego zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.3. Nabycie pod tytułem darmym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.4. Czy zezwolenie może mieć charakter blankietowy? . . . . . .
5.4.5. Zastosowanie art. 101 § 3 KRO do ugody sądowej . . . . . . .
5.4.6. Artykuł 101 § 3 KRO a rachunek bankowy
małoletniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.7. Zbieg przekroczenia zakresu zwykłego zarządu
z rozstrzygnięciem sporu między rodzicami
(art. 97 § 2 KRO) lub z wyłączeniem reprezentacji
rodziców (art. 98 § 2 KRO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5. Zagadnienia procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5.1. Postępowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5.2. Opłata od wniosku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.6. Ustanie zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w przypadku
zagrożenia dobra dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. Przesłanki ograniczenia władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . .
6.3. Zarządzenia trwałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4. Zarządzenia doraźne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Zawieszenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Przesłanki zawieszenia władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . .
7.2. Zagadnienia proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Pozbawienie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2. Trwała przeszkoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3. Nadużywanie władzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4. Rażące zaniedbywanie obowiązków . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5. Niewykorzystanie udzielonej pomocy . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6. Przywrócenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.7. Postępowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Wybrane zagadnienia proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1. Działania sądu opiekuńczego z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . .
114
114
116
117
122
133
133
135
136
140
142
142
143
146
147
147
148
151
152
152
154
154
155
155
156
157
163
166
166
168
168
168
170
170
171
174
175
176
178
178
VII
Spis treści
9.1.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1.2. Forma wszczęcia postępowania z urzędu . . . . . . . . . . . . . .
9.1.3. Podstawa faktyczna wszczęcia sprawy z urzędu . . . . . . . . .
9.2. Udzielanie zabezpieczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3. Właściwość sądu opiekuńczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.1. Pojęcie „osoba, której postępowanie dotyczy” . . . . . . . . . .
9.3.2. Sąd okręgowy jako sąd opiekuńczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.3. Zmiana właściwości miejscowej w trakcie postępowania
opiekuńczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4. Legitymacja prokuratora do wszczęcia postępowań
w sprawach rodzinnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.5. Wysłuchanie dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Piecza zastępcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2. Rozdział kompetencji między rodzicami dziecka a rodziną
zastępczą lub placówką opiekuńczo-wychowawczą . . . . . .
10.3. Formy rodzinnej pieczy zastępczej, rodzaje rodzin
zastępczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3.1. Dobór kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej
i prowadzenia rodzinnego domu dziecka . . . . . . . . . . . . . . .
10.3.2. Rodzaje rodzin zastępczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4. Formy instytucjonalnej pieczy zastępczej . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Kontakty z dzieckiem
A. Komentarz tezowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kodeks rodzinny i opiekuńczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tytuł II. Pokrewieństwo i powinowactwo . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dział IA. Rodzice i dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Stosunki między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . .
Oddział 3. Kontakty z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 113–1136 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kodeks postępowania cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga druga. Postępowanie nieprocesowe . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tytuł II. Przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw . . . . . . . .
Dział II. Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego
i kurateli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 2. Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze . . . . .
Oddział 2. Sprawy z zakresu stosunków między rodzicami
a dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 5821 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oddział 6. Sprawy dotyczące wykonywania kontaktów
z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Europejska konwencja w sprawie kontaktów z dziećmi . . .
2. Stan prawny przed 13.6.2009 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Stan prawny po nowelizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII
178
179
179
180
181
181
182
183
186
186
189
189
192
194
194
196
198
203
203
203
203
203
203
203
209
209
209
209
209
209
203
210
216
216
217
219
Spis treści
3.1. Kontakty niezależne od władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . .
3.2. Zasady regulowania kontaktów z dzieckiem . . . . . . . . . . . .
3.3. Formy kontaktów z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.2. Kontakty z dzieckiem a odpowiedzialność za dziecko . . . .
3.3.3. Formy kontaktów w praktyce orzeczniczej . . . . . . . . . . . . .
3.3.3.1. Przebywanie z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Ograniczenie lub zakazanie kontaktów z dzieckiem . . . . . .
3.4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.2. Ograniczenie kontaktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.3. Zakazanie kontaktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Zmiana orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6. Kontakty dziecka z osobami bliskimi, innymi niż rodzice .
3.6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6.2. Odpowiednie stosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7. Zabezpieczenia i gwarancje realizacji ustalonych
kontaktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8. Kontakty z dzieckiem w sprawie o rozwód . . . . . . . . . . . . .
3.9. Zagadnienia proceduralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wykonywanie orzeczeń w sprawie kontaktów z dziećmi . .
Rozdział III. Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem
w sprawach transgranicznych
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Jurysdykcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Prawo właściwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział IV. Uprowadzenie dziecka za granicę
A. Komentarz tezowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia
dziecka za granicę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział I. Zakres stosowania konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 1–5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Organy centralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 6–7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział III. Powrót dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 8–20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział IV. Prawo do odwiedzin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział V. Postanowienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 22–36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VI. Postanowienia końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artykuł 37–45 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zastrzeżenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
219
223
226
226
227
228
229
231
231
233
234
235
236
236
237
237
240
241
243
259
259
273
284
305
305
306
306
311
311
313
313
324
324
325
325
333
333
337
IX
Spis treści
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ogólna charakterystyka konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Przedmiot konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Cele konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Zakres podmiotowy zastosowania konwencji . . . . . . . . . . .
2.4. Zakres terytorialny zastosowania konwencji . . . . . . . . . . . .
2.5. Podmiot, który może się powołać na przepisy konwencji . .
2.6. Konwencja jako źródło prawa w Polsce . . . . . . . . . . . . . . .
2.7. Stosunek konwencji do innych aktów prawa
międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Interpretacja przepisów konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Przepisy procesowe konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Wniosek o powrót dziecka i wniosek
o ochronę wykonywania prawa do odwiedzin według
konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Organ centralny i jego zadania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Stały pobyt dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Prawo do opieki nad dzieckiem według konwencji . . . . . . .
8.1. Prawo do opieki nad dzieckiem w prawie polskim . . . . . . .
9. Prawo do odwiedzin dziecka według konwencji . . . . . . . . .
9.1. Prawo rodziców, krewnych dziecka i dziecka do
utrzymywania wzajemnych kontaktów w innych aktach
prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2. Prawo do odwiedzin dziecka według prawa polskiego . . . .
10. Bezprawne uprowadzenie i bezprawne zatrzymanie
dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Zakres kognicji sądu w sprawie o powrót dziecka (art. 12
zd. 1 i 2 konwencji) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Podstawy odmowy powrotu dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.2. Podstawa odmowy powrotu dziecka z art. 12 zd. 2 in fine
konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X
12.3. Podstawy odmowy powrotu dziecka z art. 13 zd. 1 lit. a
konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.3.1. Faktyczne niewykonywanie prawa do opieki . . . . . . . . . . .
12.3.2. Zgoda na zmianę stałego pobytu dziecka . . . . . . . . . . . . . .
12.3.3. Później wyrażona zgoda na zmianę miejsca stałego
pobytu dziecka (akceptacja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4. Podstawa odmowy powrotu dziecka z art. 13 zd. 1 lit. b
konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4.1. Poważne ryzyko szkody fizycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4.2. Poważne ryzyko szkody psychicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4.3. Poważne ryzyko narażenia dziecka na sytuacje
niemożliwą do zniesienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12.4.4. Środki zabezpieczające powrót dziecka . . . . . . . . . . . . . . . .
12.5. Podstawa odmowy powrotu dziecka z art. 13 zd. 2
konwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
338
338
339
339
340
344
345
346
347
348
348
351
360
364
370
378
382
387
388
389
390
393
397
397
398
399
400
402
404
405
408
410
413
414
416
Spis treści
12.6. Podstawa odmowy powrotu dziecka z art. 20 konwencji . .
13. Artykuł 21 Konwencji haskiej i praktyka jego stosowania . .
13.1. Szczególne przypadki uregulowania prawa do odwiedzin
dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Relacje między konwencją dotyczącą cywilnych aspektów
uprowadzenia dziecka za granicę z 25.10.1980 r.
a Konwencją haską o właściwości, prawie właściwym,
uznawaniu i wykonalności oraz współpracy w zakresie
odpowiedzialności rodzicielskiej i środków ochrony dzieci
z 9.10.1996 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15. Relacje między konwencją dotyczącą cywilnych aspektów
uprowadzenia dziecka za granicę z 25.10.1980 r.
a rozporządzeniem Rady Nr 2201/2003/WE z 27.11.2003 r.
o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń
w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającymi
rozporządzenie Nr 1347/2000/WE – uwagi ogólne . . . . . . .
Rozdział V. Mediacja
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Mężczyźni, kobiety i dzieci wobec sytuacji rozwodu . . . . .
3. Mediacja – podstawowe zasady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Mediacje rodzinne – praktyka polska i podstawy prawne . .
4.1. Przedmiot mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Przeciwwskazania wobec mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Rozpoczęcie mediacji – dobrowolność i poufność . . . . . . .
4.4. Przebieg i rezultat mediacji (ugoda i protokół) . . . . . . . . . .
4.5. Osoba mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6. Koszty mediacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Studia przypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przypadek 1. Podział majątku dorobkowego przy rozwodzie . . .
Komentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przypadek 2. Plan opieki rodzicielskiej (1) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Komentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przypadek 3. Plan opieki rodzicielskiej (2) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przypadek 4. Plan opieki rodzicielskiej (3) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Komentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
419
420
422
423
425
439
439
441
452
455
455
465
471
474
477
481
486
486
492
492
498
499
508
513
Rozdział VI. Kontakty między rodzicami a dziećmi w świetle
orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
oraz innych instrumentów międzynarodowych
B. Część opisowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kontakty rodziców z dziećmi w świetle Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
517
517
518
XI
Spis treści
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Artykuł 8 EKPC a kontakty rodziców z dziećmi . . . . . . . . .
2.3. Ustalenie macierzyństwa i ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Objęcie dzieci opieką publiczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Połączenie rodziców z dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Prawo do styczności z dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.7. Uprowadzenie dzieci za granicę przez jedno z rodziców . .
2.8. Kontrola Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nad
decyzjami władz krajowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Pozostałe instrumenty międzynarodowe odnoszące się do
problemu kontaktów rodziców z dziećmi . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Europejska konwencja w sprawie kontaktów z dziećmi . . .
3.3. Wzajemne uznawanie orzeczeń w Unii Europejskiej . . . . .
4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VII. Wzory pism procesowych
1. Wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka . .
2. Wniosek o odebranie dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności
przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem
dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wniosek o zmianę zawartego w wyroku orzekającym
rozwód orzeczenia o władzy rodzicielskiej i sposobie jej
wykonania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Wniosek o uregulowanie sposobu wykonywania władzy
rodzicielskiej rodziców żyjących w rozłączeniu . . . . . . . . .
6. Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . .
7. Wniosek o zawieszenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . . .
8. Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . .
9. Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej . . . . . . . . . .
10. Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem . . . . . . . .
11. Wniosek o zezwolenie na wydanie paszportu małoletniemu . .
12. Wniosek o zezwolenie na zmianę nazwiska małoletniemu
13. Wzory wniosków o zwrot dziecka i wykonywanie prawa
do osobistych kontaktów na podstawie Konwencji haskiej
dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za
granicę, sporządzonej w Hadze 25.10.1980 r. . . . . . . . . . . .
13.1. Wniosek o zwrot dziecka na podstawie konwencji
dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za
granicę, sporządzonej w Hadze 25.10.1980 r. . . . . . . . . . . .
13.1.1. Wniosek w języku polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.1.2. Wniosek w języku angielskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.1.3. Wniosek w języku francuskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.1.4. Wniosek w języku niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
518
520
521
524
529
531
539
544
546
546
546
548
551
555
557
559
560
562
564
565
567
569
570
572
573
575
575
575
578
581
584
XII
Spis treści
13.2. Wniosek o wykonanie prawa do osobistych kontaktów
na podstawie konwencji dotyczącej cywilnych aspektów
uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze
25.10.1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.2.1. Wniosek w języku polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.2.2. Wniosek w języku angielskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.2.3. Wniosek w języku francuskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.2.4. Wniosek w języku niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
587
587
590
593
596
599
XIII
Przedmowa
Drugie wydanie Władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem w serii Są-
dowe Komentarze Tematyczne stanowi przekrojowe kompendium praktycznej
wiedzy objętej tytułowym zagadnieniem. Obejmuje swym zakresem problema-
tykę zarówno w ujęciu prawa krajowego, jak i norm prawa międzynarodowego.
Tytułową problematykę wzbogacono o aspekt sporów w transgranicznym ujęciu
oraz przez pryzmat orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Nowością na wydawniczym rynku jest komentarz do Konwencji dotyczącej
cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, której znaczenie i za-
stosowanie w ostatnich latach wyraźnie wzrosło. Uzupełnieniem klasycznie ro-
zumianej władzy rodzicielskiej jest odpowiedzialność deliktowa małoletniego
i jego rodziców. W pracy omówiona została także problematyka mediacji.
Komentarz stanowi najobszerniejsze na rynku opracowanie poświęcone wła-
dzy rodzicielskiej i kontaktom z dzieckiem, obejmując problematykę zarówno
w ujęciu materialnym, jak i procesowym.
Komentarz uwzględnia stan prawny na lipiec 2012 r.
Komentarz jest adresowany przede wszystkim do prawników oraz aplikan-
tów. Ze względu na przedmiot opracowania, język oraz systematykę może być
przydatny także samym adresatom norm prawa rodzinnego „uwikłanym” w spo-
ry na tle władzy rodzicielskiej lub kontaktów z dzieckiem.
Jacek Ignaczewski
XV
1. Akty prawa
DPrRodz . . . . . . . . . . . . . . . dekret z 22.1.1946 r. – Prawo rodzinne (Dz.U.
KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny
KK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,
Konstytucja RP . . . . . . . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.
Wykaz skrótów
Nr 6, poz. 52 ze zm.)
(Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
poz. 553 ze zm.)
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy
(t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
KPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98,
poz. 1071 ze zm. i ze sprost.)
KPC . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania
KPK . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
KRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-
karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.)
kuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788)
KSCU . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90,
poz. 594 ze zm.)
rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospo-
litej z 27.10.1933 r. – Kodeks zobowiązań
(Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.)
KZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
OZPU . . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psy-
chicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375
ze zm.)
PaszpU . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 13.7.2006 r. o dokumentach paszporto-
wych (Dz.U. Nr 143, poz. 102 ze zm.)
PieczZastU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i sys-
temie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887
ze zm.)
PomSpołU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej
(t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.)
PostNielU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178
ze zm.)
PostSądAdm . . . . . . . . . . . . ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowa-
niu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2012 r. poz. 270)
XVII
Wykaz skrótów
PrASC . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu
cywilnego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264
ze zm.)
PrawDziecKonw . . . . . . . . Konwencja o prawach dziecka przyjęta
20.11.1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ
(Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
PrBank . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe
PrMiędz . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne między-
(t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)
RegUrzSądPow . . . . . . . . .
narodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432)
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowania sądów
powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 249 ze zm.)
TFUE . . . . . . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
TUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . Traktat o Unii Europejskiej
TWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
UstSądAdm . . . . . . . . . . . . ustawa 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów
administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze
zm.)
ZawLekU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza
dentysty (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634
ze zm.)
2. Organy, instytucje
CDCJ . . . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Komitet Współpracy Prawnej
CJFA . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komitet Ekspertów Prawa Rodzinnego
ETPC . . . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS . . . . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwości
GUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . Główny Urząd Statystyczny
OHP . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ochotniczy Hufiec Pracy
RODK . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny
SN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy
TK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trybunał Konstytucyjny
UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Unia Europejska
USC . . . . . . . . . . . . . . . . . . Urząd Stanu Cywilnego
3. Czasopisma
Biul. SN . . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn Sądu Najwyższego
Dz.U. . . . . . . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.Urz. UE . . . . . . . . . . . . . Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
GP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gazeta Prawnicza
KPP . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa Prywatnego
MoP . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy
NP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe Prawo
OSN . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego
OSNC . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
XVIII
Wykaz skrótów
OSNCPiUS . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna,
OSNKW . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
i Wojskowa
OSNP . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy
OSNPG . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wydawnictwo
Prokuratury Generalnej
OSP . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich
OTK . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
Pal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Palestra
PiP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo
Prok. i Pr. . . . . . . . . . . . . . . Prokuratura i Prawo
PS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Sądowy
RiP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzina i Prawo
4. Inne skróty
art. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . artykuł(-y)
cz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . część
DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . kwas dezoksyrybonukleinowy
etc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . et cetera
i tak dalej
itd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i tym podobne
itp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
lit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
litera
m.in. . . . . . . . . . . . . . . . . . . między innymi
n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . następny (-a, -e)
niepubl. . . . . . . . . . . . . . . . . niepublikowany (-a, -e)
np. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na przykład
Nr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . numer
op. cit. . . . . . . . . . . . . . . . . . opus citatum
orz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . orzeczenie
ost. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ostatni (-a, -e)
pkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . punkt
post. . . . . . . . . . . . . . . . . . . postanowienie
poz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pozycja
przyp. . . . . . . . . . . . . . . . . . przypis (-y)
r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
red. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
rozdz. . . . . . . . . . . . . . . . . .
RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzeczpospolita Polska
s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . strona
sprost. . . . . . . . . . . . . . . . . . sprostowanie
t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tj. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
t.j. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tzw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uchw. . . . . . . . . . . . . . . . . . uchwała
uchw. SN (7) . . . . . . . . . . . uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego
tom
to jest
tekst jednolity
tak zwany
rok
redakcja
rozdział
XIX
Pobierz darmowy fragment (pdf)
