Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00523 011209 20695051 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Wolność myśli sumienia i wyznania dziecka jako fundamentalne prawo człowieka - ebook/pdf
Wolność myśli sumienia i wyznania dziecka jako fundamentalne prawo człowieka - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 298
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8158-228-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Publikacja porusza jeden z najbardziej spornych tematów, czyli prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania dziecka w Polsce. Wskazuje na odrębności i dysproporcje w widzeniu pozycji i zdolności dziecka do korzystania z tego prawa w doktrynie prawa polskiego, międzynarodowego, kościelnego i prawa innych krajów. Analizuje różnice historyczne i kulturowe kształtujące definicję dziecka, dzieciństwa oraz wzrastających z wiekiem kompetencji emocjonalnych i intelektualnych dziecka w tym zakresie. W tym celu sięga też poza materiałami stricte prawnymi do źródeł z obszaru filozofii prawa, socjologii i pedagogiki i w takim sensie ma też interdyscyplinarny charakter. Wskazuje, że to podstawowe prawo człowieka pomimo zaleceń Komitetu Praw Dziecka do zmiany zachowawczego stanowiska stanowi wciąż neglecta regio polskiej doktryny prawnej. Rozprawa doktorska napisana na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. dra hab. Michała Pietrzaka; recenzenci pracy: prof. dr hab. Tadeusz Jacek Zieliński i prof. dr hab. Mirosław Wyrzykowski.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania § 1. Pojęcie dziecka „To  tak  jakby  każdemu  okresowi  historii  odpowiadał  uprzywilejowany wiek i szczególny etap życia ludzkiego:  »młodość« jest uprzywilejowanym wiekiem XVII wieku,  »dzieciństwo«  dziewiętnastego,  a  »okres  dojrzewania«  dwudziestego”. Philippe Ariès Kształt prawa dziecka do wolności sumienia i wyznania związany był z tra- dycją  wskazującą  na  bezwzględną  podległość  dzieci  rodzicom.  Do  końca  XVIII w. panowało powszechne przekonanie, że dziecko jest „własnością” ro- dziców i nie może być podmiotem praw ze względu na brak zdolności do czyn- ności prawnych1. Dużo też czasu potrzebowano na ukształtowanie poglądu, że  to do rodziców dziecka należy zaspakajanie podstawowych potrzeb dziecka, po- nieważ  stanowią  dla  niego  naturalne  środowisko  opiekuńczo-wychowawcze.  W prawie rzymskim prawo nadrzędności rodzica nad dzieckiem, a konkretnie  ojca wywodzące się z patria potestas uprawniało go do bezkarnego pozbawienia  dziecka życia2.  Zgodnie  z  encykliką  Divini Illius Magister  z  31.12.1929  r.  o  wychowa- niu  chrześcijańskim  oraz  o  małżeństwie  chrześcijańskim  Castii Conubii 15  z  31.12.1930  r.  napisanymi  przez  papieża  Piusa XI  obowiązek  wychowania  1 M. Balcerek, Prawa dziecka, Warszawa 1986, s. 38.  2 W prawie rzymskim ojcu przysługiwało prawo do życia i śmierci dziecka. On też wydawał na  nie wyrok zabicia lub porzucenia. Prawo to zostało zniesione w 365 r. przez cesarza Walentyniana I,  który w edykcie cesarskim uznał zabicie i porzucenie dziecka za przestępstwo. Ojcu od tej chwili  przysługiwało jedynie prawo karcenia dziecka. W. Osuchowski, Rzymskie prawo prywatne, Warszawa  1988, s. 233 oraz D. Archard, Children Rights and Childhood, Londyn 2004, s. 8. 1 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... dziecka nie był rozłożony pomiędzy ojca i matkę na równych prawach. Ojcu,  pełniącemu  rolę  głowy  rodziny,  przysługiwało  absolutne  pierwszeństwo  we  wszystkim, także w materii wychowania potomstwa. Matka mogła jednak prze- jąć taką wychowawczą rolę wyłącznie wtedy, gdy mąż i ojciec zaniedbywał swoje  obowiązki. Obowiązek taki trwał tak długo, aż dziecko doszło do wieku, kiedy  samo było w stanie dać sobie radę w życiu3.  Kontynuowane przez stulecia przedmiotowe traktowanie dziecka dawało ro- dzinie,  a  szczególnie  ojcu  nieograniczoność  w  decydowaniu  o  nim.  Edukacja  religijna dziecka opierała się, więc na przymusie wychowawczym. Dziecko nie  miało  żadnych  uprawnień,  w  tym  nawet  prawa  do  wyrażania  swego  zdania  w postaci skargi na złe traktowanie. W postępowaniach sądowych wypowiedzi  dzieci miały także, co najwyżej znaczenie trzeciorzędne. Interesującym jest, iż  w wiekach średnich pomimo przedmiotowego traktowania dziecka nie odróż- niano go od dorosłych, a większość języków tego okresu nie zawierała nawet  słowa „dziecko”4. Niezrozumiałe było także pojęcie „dzieciństwa” jako że w ro- zumieniu ówczesnego społeczeństwa dziecko było małym dorosłym z tym, że  pozbawionym praw.  Rodzice  dzieci  z  biednych  rodzin,  jako  naturalną  przyjmowali  pracę  dziecka, tak jak i dorosłego i to od wieku wczesno-dziecięcego. Dziecko mia- ło przede wszystkim wartość ekonomiczną. Jego znaczenie dla rodziny wiąza- ło się w związku z tym, z jego przydatnością do pracy5. Klasyczne prawo rzym- skie wskazywało, że człowiek wolny w określonym wieku, będący obywatelem  rzymskim, należący do rodziny, posiadał zdolność do czynności prawnych, czy- li możność samodzielnego objawiania woli ze skutkiem prawnym, i czynił to,  zatem we własnej osobie i we własnym imieniu. Zdolność do czynności praw- nych oraz zdolność majątkowa zależały od wieku dziecka zakreślonego w czte- rech grupach wiekowych. Pierwsza to okres dzieciństwa (infantia), który trwał  do ukończenia 7 roku życia. W tym czasie dziecko nie posiadało w ogóle zdol- ności  do  czynności  prawnych  i  nie  podlegało  odpowiedzialności  karnej.  Do  następnej grupy zaliczono okres niedojrzałości (impubertas) trwający od 7 do  ukończenia  12  roku  życia  przez  dziewczęta  i  14  roku  przez  chłopców.  Dzieci  w tym okresie wiekowym określano już jako dojrzałe fizycznie. Posiadały też  ograniczoną zdolność do czynności prawnych, gdyż mogły podejmować czyn- 3 E. Szczot, Władza rodzicielska a wolność religijna dziecka w prawie kanonicznym, Annales  4 M. Szczepska-Pustkowska, Kategoria dzieciństwa – od Ellen Key do współczesności, Edukacja  5 Z tego też tytułu dziewczynki z racji swojej płci, jako nienadające się do większości prac fizycz- nych, stanowiły dla rodziny mniejszą wartość od chłopców, [w:] M. Szczepska-Pustkowska, Kategoria  dzieciństwa; zob. Child Labour, http://www.nationalarchives.gov.uk.  Canonici 2015, Nr 11, s. 224. i Dialog 1997, Nr 7(90). 2 § 1. Pojęcie dziecka ności  prawne,  ale  tylko  takie,  który  przynosiły  im  korzyść  lub  polepszały  ich  sytuację i stanowisko. Odpowiadały one także za przestępstwa, ale tylko wów- czas, gdy ze względu na swój rozwój umysłowy mogły rozumieć ich sens i zna- czenie.  Kolejny  okres  nazwano  okresem  dojrzałości  (pubertas)  obejmował  on  dzieci w wieku 12–14 roku życia do 25 i nazywano je „dojrzałymi małoletnimi”.  Mieli oni we własnym interesie ograniczoną zdolność do czynności prawnych.  Każdy z nich mógł na żądanie otrzymać kuratora do pomocy przy zarządzaniu  swym majątkiem. Dojrzali małoletni mogli zawierać małżeństwa i sporządzać  testamenty, a także odpowiadali za przestępstwa oraz posiadali ochronę praw- ną przed pokrzywdzeniem poprzez podstępne działanie drugiej strony. Nie od- powiadali, zatem za zobowiązania zaciągnięte na skutek podstępnego działania  kontrahenta. Mogli też w pewnych wypadkach uzyskać na podstawie cesarskie- go rozporządzenia upełnoletnienie, czyli tzw. venia aetatis6. Życie w średniowieczu było postrzegane jako sekwencja etapów w życiu czło- wieka. Wiek do 7 roku życia był postrzegany jako czas wzrostu a od 7 do 14 roku  życia,  jako  okres  zabaw.  Dorosłość  osiągano  w  wieku  14  lat.  Średniowieczni  ustawodawcy uznali, że wiek dojrzałości małżeńskiej wynosi 12 lat dla dziew- cząt  i  14  lat  dla  chłopców.  Kościół  wprowadził  rozróżnienia  między  dziećmi  a dorosłymi. Uznawano, że dzieci w wieku dojrzewania są zbyt niedojrzałe, by  popełniać grzechy lub rozumieć pojęcia i obowiązki dorosłych. Na tej podsta- wie nie wolno im było się żenić, były zwolnione od obowiązku spowiedzi przed  kapłanem i były wyłączone z udziału w sakramencie Eucharystii. Świecki sys- tem prawny rozwinął podobną koncepcję wieku legalnej odpowiedzialności za- czynającej się w okresie dojrzewania, chociaż istnieją rzadkie odniesienia do- tyczące dzieci otrzymujących kary tak jak dorośli. Większość dzieci zaczynała  poważnie pracować po osiągnięciu dojrzałości płciowej około 12–14 roku ży- cia. Dzieci pomagały w domu, na roli, w warsztatach rzemieślniczych, ale czę- sto rodzice wysyłali dzieci z domu w wieku zbliżającym się do wieku dojrzewa- nia, do służby u innych ludzi. Uważano, że należy je szkolić i dyscyplinować, dać  im opiekunów, którzy mogą im pomóc w karierze i uwolnić swoich rodziców  od wydatków. Miejsca służby były bardzo zróżnicowane, od pracy w gospodar- stwach rolnych lub w służbie domowej po staże rzemieślnicze, w których przy- gotowywano do wykwalifikowanego rzemiosła lub handlu. Praktyki zawodowe  wykluczały jednak bardzo biednych. Chłopcy z zamożniejszych klas często kon- tynuowali naukę w okresie dorastania, zwłaszcza jeśli planowano dla nich pracę  w Kościele, prawie lub administracji. Historycy tego okresu nie poświęcali jed- 6 W. Osuchowski, Rzymskie Prawo Prywatne, Warszawa 1998, s. 181. 3 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... nak zbyt wielkiej uwagi dzieciom skupiając się przede wszystkim na dorosłych7.  Od XII do XVI w. dzieci portretowane były jako mali dorośli, z ich proporcja- mi, muskulaturą i ubiorem. Uznanie podstawowej różnicy pomiędzy dorosłym  a dzieckiem miało miejsce dopiero w XVIII w. We Francji na przykład przez  całe średniowiecze dzieciństwo nie było postrzegane jako odrębna od dojrzało- ści faza życia ludzkiego8. Niemniej dostrzegano odrębną naturę dziecka o czym  świadczą  dokumenty  prawne,  kroniki  kościelne  oraz  zapiski  medyczne  tego  okresu. Dzieci w tych czasach pozostawały w całkowitym zespoleniu ze światem  dorosłych9. W kolejnych wiekach równowaga pomiędzy światem dzieci i świa- tem dorosłych została zastąpiona wzrastającą tyranią rodzicielską pozbawiającą  dziecko wszelkich praw i preferującą wychowanie za pomocą kar10. W Ameryce  XIX w. podobnie jak i całej Europie praca dzieci uważana była za rzecz natural- ną. Praktyki dotyczące zatrudniania dzieci traktowanych jako małych dorosłych  miały więcej wspólnego z niewolnictwem niż obecnie rozumianym zatrudnie- niem. Uważano, że praca dzieci jest dobra dla rodziny i społeczeństwa oraz że  kultywuje  cenne  wartości  i  moralny  rozwój  dziecka.  W  myśl  takich  wartości  dzieci były bezdusznie eksploatowane a surowe kary były powszechnie stoso- waną rutyną. Pracodawcy preferowali pracę dzieci, gdyż pracowały one za mi- nimalną  płacę  dużo  szybciej  i  wydajniej  niż  dorośli11.  Podległość  dziecka  ro- dzicom została z czasem przeniesiona do regulacji prawnych. Jednakże zanim  włączono  dziecko  do  grona  ludzkiego,  przyznając  mu  wszystkie  podstawowe  prawa człowieka, przechodziło ono w ramach prawa, głównie międzynarodo- wego powolną ewolucje. Opierała się ona przede wszystkim na ochronie praw- nej zabezpieczającej dziecko przed szeroko pojętym wyzyskiem ze strony do- rosłych, brakiem opieki rodzicielskiej, medycznej i stymulowaniu intelektualnej  i zawodowej edukacji dziecka. Zmiana w postrzeganiu wieku, potrzeb i osoby dziecka następowała, zatem  powoli i wynikła ona głównie z wpływów filozofii okresu Oświecenia i rozwo- ju nauk o człowieku i prawach dotyczących rozwoju psychicznego i fizycznego  człowieka. Do zmiany widzenia dziecka przez dorosłych przyczynił się między  7 N. Orme, Childhood in Medieval England, University of Exeter, c. 500-1500, http://www.repre- sentingchildhood.pitt.edu/pdf/MedChild.pdf (dostęp: 23.10.2018 r.); zob. też R.W. Beales Jr., In search  of the historical Child: Miniature Adulthood and Youth in Colonial New England, American Quarterly  1975, vol. 27, No. 4, s. 379–398 oraz U. Nicola, Filozofia, Warszawa 2006, s. 349. 8 M. Szczepska-Pustkowska, Kategoria dzieciństwa – od Ellen Key do współczesności, Edukacja  i Dialog 1997, Nr 7(90). 9 D. Archard, Children Rights, London 2004, s. 20–22. 10 M. Szczepska-Pustkowska, Kategoria dzieciństwa. 11 M. D’Avolio, Child Labor and Cultural Relativism: From 19th Century America to 21st Century  Nepal, 16 Pace International Law Review 2004, Nr 109, s. 113–116.  4 § 1. Pojęcie dziecka J.J. Rousseau uznawany także za ojca współczesnej pedagogiki12. Twierdził on,  że natura chce, aby dzieci zanim staną się dorosłe były dziećmi. Podkreślał też,  iż dziecko to nie miniatura dorosłych, ale inna od dorosłego istota ludzka ob- darzona swoim własnym widzeniem świata. Zalecał on także, aby mniej mó- wić o obowiązkach dzieci, a więcej o ich prawach oraz podkreślał, że obowiązek  wychowania spoczywa na rodzicach dziecka, którzy mają być oparciem i przy- jaciółmi dziecka13. Pojęcie odrębności dziecka w relacji do dorosłego wprowa- dził J.J. Rousseau w dziele „Emil”14. W swoich rozważaniach dotyczących edu- kacji wzorował się na brytyjskim filozofie J. Locke15, który choć nie zajmował  się w swoich pracach bezpośrednio zagadnieniem dzieciństwa, to interesował  się problemem efektywnej edukacji. W swoim eseju edukacyjnym pt. Myśli od- nośnie edukacji (1693) wskazał, iż rodzice powinni mieć władzę nad dzieckiem,  aby móc je edukować16, aby zapewnić im możliwość korzystania z praw i wol- ności  przysługujących  człowiekowi17.  Dzieciństwo  według  niego  było  trwa- jącym  w  czasie  procesem  rozwojowym  wieńczonym  dorosłością.  Dzieci  jego  zdaniem  były  niedoskonałą  i  niekompletną  wersją  ich  dorosłej  jaźni.  Dlatego  też nie posiadły praw przynależnych dorosłym obywatelom państwa, gdyż nie  potrafią myśleć w sposób w pełni racjonalny a tylko chcą być tacy, jak doro- śli. Nieracjonalność dziecka jego zdaniem była przesłanką opartą na wiedzy, że  rozwój człowieka to okres od narodzin do dorosłości, co stanowiło przyczynę  dyskwalifikującą dzieci do posiadania praw przynależnych dorosłym obywate- lom państwa, a co tym samym uzasadniało podporządkowanie ich swoim ro- dzicom18. Wszystkie te elementy składały się na uzasadnienie konieczności edu- kacji dzieci, które rodzą się, jako tabula rasa bez jakichkolwiek idei. Dla J. Locke  12 J.J. Rousseau (1712–1778), pisarz i filozof, wybitny przedstawiciel oświecenia. Zajmował się  teorią polityki. Prekursor idei Wielkiej Rewolucji Francuskiej, teoretyk wychowania i krytyk ustroju  feudalnego. Głosił ideę egalitaryzmu oraz hasło kultu natury i uczucia. Wychowany był w duchu  kalwinizmu, ale w wieku 16 lat (1728) zmienił wiarę przechodząc na katolicyzm. Zob. The New  Encyclopedia Britannica, vol. 10, Chicago 2007, s. 210–211. 13 U. Nicola, Filozofia, s. 349. 14 Tytuł dzieła to „Emil lub o wychowaniu” z 1762 r. Rousseau po raz pierwszy odrzucił skupianie  się na osobach dorosłych i ogłosił zasadę odrębności dzieciństwa. Wskazywał na etapy edukacji  dziecka, które zależne są od jego rozwoju. Podkreślił ogromne znaczenie zabaw dla rozwoju intelektu- alnego dziecka oraz znaczenie samokształcenia, jako rozwijającego w dziecku istniejące już zdolności,  [w:] tamże, s. 348–349.  15 J. Locke (1632–1704), filozof w zakresie polityki i edukacji. Studiował sprawę podejścia króla  Ludwika XIV do protestantów, których prawa gwarantowane przez Edykt Nantejski zostały prawnie  umniejszone, [w:] The New Encyklopedia Britannica, Chicago 2007, s. 435. 16 Dzieło to było skierowane do młodych dżentelmenów i było uznawane za wyjątkowo nowoczesne  i liberalne, [w:] D. Archard, Children Rights, Warszawa 2004, s. 10. 17 W. Sobczak, Wolność myśli sumienia i religii. Poszukiwanie standardu europejskiego, Toruń  2013, s. 433. 18 U. Nicola, Filozofia, Warszawa 2006, s. 349. 5 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... prawa dziecka do opieki i ochrony były czymś oczywistym wywodziły się one  z zaufania dziecka w naturalną życzliwość rodziców wobec ich potomka19. Zasługą  myślicieli  oświecenia  było  także  utworzenie  podstaw  dydakty- ki,  zajmującej  się  technikami  nauczania,  której  twórcą  był  Comenius,  czy- li J.A. Komenský. Umieścił on po raz pierwszy dziecko w centrum zaintereso- wań pedagogiki i wskazał, że konkretne etapy nauki dziecka powinny upływać  zgodnie z fazami jego rozwoju nie mogą być przyspieszane20. W dziele Wielka  Dydaktyka z 1657 r. głosił konieczność edukacji dzieci niezależnie od stanu spo- łecznego i płci. Widział on w powszechnej oświacie prawo człowieka do zaspo- kojenia jej aspiracji a nie jako obowiązek społeczny21. Nauki oświecenia w za- kresie  dotyczącym  osoby  dziecka  znalazły  także  swoje  odbicie  w  Kodeksie  cywilnym uchwalonym w okresie Rewolucji Francuskiej wskazującym, że dzie- ci mają swoje prawa, a rodzice mają wobec dziecka obowiązki, w miarę których  biorą na siebie odpowiedzialność za dziecko i ochronę jego praw. Stąd rodzi- ce nie są właścicielami dzieci, gdyż wszyscy ludzie mają te same prawa. Był to  pierwszy akt prawny nakładający obowiązek wychowawczy na rodzinę dziecka.  Fakt ten zmienił znacznie pozycję dziecka we Francji wskazując go jako pod- miot praw, a nie jak do tej pory rozumiano przedmiot własności rodziny22.    W  1960  r.  P. Ariès  przeprowadził  pierwsze  generalne  studia  historyczne  nad  zagadnieniem  dzieciństwa,  które  opublikował  w  pracy  pt.  „L’Enfant  et  la  vie familiale sous ľancien règime”23. A. Ulanowicz podkreśliła, za Ariès, że dzie- ciństwo z jego pojmowaną współcześnie formą życia rodzinnego nie było sta- łą,  uniwersalną  i  naturalną  kategorią,  lecz  był  raczej  ciągle  zmieniającym  się  pojęciem24.  T. Buck  podkreślił  fakt,  że  zaledwie  w  latach  1980–1990  socjolo- gia zwróciła uwagę  na  okres  dzieciństwa, stąd  dopiero  w  1998  r.  komitet ba- dawczy  Międzynarodowego  Związku  Socjologów  (International Sociological Association) podjął decyzję o podjęciu studiów badawczych nad okresem dzie- ciństwa. Wskazał on, że wyjaśnienie marginalizacji zainteresowania dzieckiem  tkwi  w  generalnej  trywializacji  dzieci  przez  społeczeństwo.  Widzenie  dziecka  przez dorosłych opiera się na podkreślaniu kim dzieci się stają lub będą się sta- wać niż na tym czym one już są. Wynika to z tendencji do zwracania uwagi na  19 D. Archard, Children Rights,Warszawa 2004, s. 3 i 11. 20 Czeski pedagog, biskup braci czeskich (1592–1620). Na polecenie księcia Rakoczego przepro- wadził restrukturyzacje węgierskiego systemu nauczania. Wprowadził metodę cykliczną, głoszącą, iż  każdy etap nauczania powinien dotyczyć nierozerwalnej całości informacji dostosowanej do wieku  i indywidualnych zdolności ucznia, [w:] U. Nicola, Filozofia, s. 349. 21 W. Sobczak, Wolność myśli sumienia, s. 433. 22 U. Nicola, Filozofia, s. 349. 23 Tytuł angielski Centuries of Childhood, [w:] D. Archard, Children Rights, London 2004, s. 19.  24 A. Ulanowicz, P. Ariès, University of Pittsburg, s. 7, http://www.representingchildhood.pitt. edu/pdf/aries.pdf. 6 § 2. Kształtowanie się zakresu praw dziecka produkt finalny, którym jest dorosły człowiek, niż koncentrowania się na dziec- ku „tutaj i teraz”. Stąd dzieci są widziane jako pasywni konsumenci kultury usta- nowionej  przez  dorosłych25.  Rozpoczęcie  badań  dotyczących  dziecka  dopiero  w drugiej połowie XX w. świadczy, że problem ten nie miał naukowo istotnego  znaczenia a problematyka dzieciństwa oraz okres młodzieńczości w dzisiejszym  rozumieniu tych pojęć jak podkreślał P. Ariès jest tak naprawdę wynalazkiem  współczesności. § 2. Kształtowanie się zakresu praw dziecka „Bezradność  niemowlęctwa  wymaga  ciągłej  ochrony,  wszystko musi być zrobione dla tej niedoskonałej istoty,  która jeszcze nie jest samodzielna”. Jeremy Bentham, Theory of Legislation (1840) Historia  ochrony  praw  dziecka  w  znanej  nam  obecnie  formie  rozpoczę- ła się na przełomie XVIII i XX w. Najwcześniejszą publikacją dotyczącą praw  dzieci  była  rozprawa  napisana  przez  Thomasa Spencera  pt.  Prawa  Niemowląt  (The  Rights of Infants).  Natomiast  pierwszą  organizacją  zorientowaną  na  po- trzeby dzieci był Związek Pomocy Dzieciom (The Children Aid Society) zało- żony w 1853 r. przez amerykańskiego biznesmena Charlesa Loring Brace oraz  grupę reformatorów społecznych w celu aktywnej pomocy biednym i bezdom- nym dzieciom (głównie chłopcom). Grupę te określano też jako Kolejowy Ruch  na Rzecz Dzieci (The Orphan Train Movement) gdyż w celu znalezienia dzie- ci potrzebujących pomocy używano pociągu, który zatrzymywał się na wybra- nych stacjach, gdzie zabierano wyselekcjonowane przez członków tzw. Komitetu  Selekcyjnego (The Screening Committee)26 bezdomne i pozostawione bez opie- ki dzieci w wieku do 17 roku życia i zawożono je do rodzin zaakceptowanych  przez Komitet jako stwarzające dziecku najlepsze warunki rozwoju. W momen- cie  odbioru  dziecka  przez  przyspasabiającą  je  rodzinę  podpisywano  kontrakt  zapewniający,  że  dzieci  otrzymają  wykształcenie  aż  do  18  roku  życia  zgodnie  z prawem stanowym, chyba że za zgodą dziecka zdecydowano by się na edu- 25 T. Buck, Childhood and children rights, [w:] International Child Law 2011, Rautledge USA,  s. 15–24. 26 Składającego się z lekarzy, prawników, nauczycieli, dziennikarzy, urzędników zamieszkujących  w danej miejscowości. Zob. The National Train Complex – Preserving The Past For The Future The  Children Aid Society, http://orphantraindepot.org/history/the-childrens-aid-society/, WordPress. 7 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... kację do 17 roku życia. Zastępczy rodzice lub samo dziecko zobowiązani byli  też do składania corocznych raportów. Szacuje się, że organizacja ta wsparła po- nad 200 000 tys. porzuconych i osieroconych dzieci znajdując im rodziny za- stępcze27. Poprzez cały XIX w. aktywiści praw dzieci działali w celu zabezpie- czenia dzieciom podstawowych praw do godnego życia opieki i wykształcenia.  Jednak początek praw dziecka rozpoczął się od historii 10-letniej Amerykanki  M.E. Wilson z Baltimore, która doznała szczególnie okrutnej psychicznej i fizycz- nej przemocy. Urzędnicy Departamentu Pomocy Charytatywnej i Naprawczej,  do którego zgłoszono te sprawę nie mieli do pomocy odpowiednich przepisów  prawnych chroniących dziecko w takich sytuacjach. Pomocy maltretowanemu  przez rodzica28 dziecku paradoksalnie udzielili w 1874 r. członkowie lokalnego  Stowarzyszenia Przeciwdziałania Okrucieństwu Wobec Zwierząt (the American Society for the Prevention of Cruelity to Animals – ASPCA).  Twórca  tego  Towarzystwa  H. Bergh  zauważył  w  przypadku  M.E. Wilson  podobieństwo  do  koni bitych bez końca przez swych właścicieli. Zaangażował on więc najlepszego  ówcześnie prawnika E. Gerry, który przedstawił jej sprawę Sądowi Najwyższemu  stanu Nowy York żądając odebrania dziecka matce ze względu na możliwość za- istnienia  szkody  do  nienaprawienia.  Sędzia  A.R. Lawrence  osobiście  przesłu- chał  dziewczynkę  podkreślając  jej  wyjątkową  inteligencję  i  stwierdził,  że  jest  przedwcześnie dorosła i że jej wygląd, stan zdrowia i okaleczenia, świadczą, że  ewentualny brak zmiany w opiece nad dzieckiem skutkować może jeszcze gor- szymi konsekwencjami. Przypadek ten zainspirował stworzenie w 1874 r. przez  E. Gerry (pełnomocnika M.E. Wilson), filantropisty John D. i Henry Bergh (twór- cy ASPCA) pierwszego na świecie towarzystwa ochrony praw dzieci nazwane- go  Nowojorskie  Towarzystwo  dla  Zapobiegania  Okrucieństwa  Wobec  Dzieci  (the New York Society for the Prevention of Cruelity to Children)29. Towarzystwo  to  zapoczątkowało  tworzenie  w  USA  stowarzyszeń  mających  chronić  dziecko  przed przemocą, które do początków XX w. osiągnęły rozmiar około 200. Od  1880  r.  zaczęły  powstawać  w  Europie  pierwsze  towarzystwa  międzynarodowe  kryminologów, sędziów dla nieletnich, opieki nad dziećmi opuszczonymi i bez- 27 E. Wright, Orphan Train Advertisement, Illinois, 6 September 1888; R.Wendinger, Sixty Seven  Little Ones Shipped West from New York, The Minneapolis Journal, Minneapolis 15 October 1908;  Make a Choice of an Orphan, Maquoketa, Iowa Newspaper 31 October 1919, http://orpahntraindepot. org, WordPress. 28 Mary Ellen została adoptowana po tym jak jej matka nieposiadająca środków do utrzymania  oddała ją do sierocińca. Macocha Mary McCormack biła codziennie dziewczynkę i okaleczała jej  ciało nożyczkami zakazując jej pod groźbą kolejnych okaleczeń i bicia, mówienia o tym komu- kolwiek; zob. H. Markel, Case Shined First Light of Abuse of Children” in the New York Times  (autor to profesor pediatrii, psychiatrii i historii medycyny na Uniwersytecie w Michigan, 14.12.2009,   http://www.nytimes.com/2009/12/15/health/15abus.html, dostęp: 25.5.2017 r.). 29 Tamże. 8 § 2. Kształtowanie się zakresu praw dziecka domnymi, których działalność koncentrowała się na łagodzeniu przepisów pra- wa karnego wobec nieletnich. W 1890 r. Kongres Kryminologów przyjął rezo- lucję ustalającą wiek 14 lat za granicę, poniżej której nie można stosować kar  kryminalnych30.  W  drugiej  połowie  XIX  w.  w  Anglii  podjęto  pierwsze  próby  uregulowania w szerszym zakresie praw dziecka.  Pierwszą  światową  ustawą  chroniąca  dzieci  była  angielska  ustawa  o  dzie- ciach z 1889 r. zwana Children Act lub Children’s Charter, która w rozdziale 44  wskazywała, że osoby w wieku 16 lat są wystarczająco dorosłe, aby posiadać pra- wa opiekuńcze nad osobami młodszymi od nich. Osoby od 16 roku życia pod- legały zatem karze finansowej w wysokości do 100 funtów lub karze więzienia  z lub bez ciężkich robot na okres do dwóch lat, gdy dopuściły się one do świa- domego zaniedbania dziecka, porzucenia, zmuszania go do żebrania, śpiewa- nia czy innego zachowania w celu otrzymania jałmużny lub innej formy zapłaty,  przyczyniając  się  do  choroby,  niepotrzebnego  cierpienia  w  tym  psychiczne- go i ran dziecka w wieku poniżej 16 roku życia. Karze do 6 miesięcy więzienia  podlegało też przebywanie dziecka w wieku od 4 do 16 roku życia w domu pu- blicznym. Akt ten zawierał też ochronę zatrudnienia dzieci wraz z zaleceniami  i karami za przekroczenia dotyczącymi zakazu zatrudniania nieletnich poniżej  16 roku w sklepach i przy produkcji alkoholu oraz sprzedaży tytoniu i tabaki. Dokument ten był uzupełniany i rozszerzony w 1894 r. o zezwolenie dzieciom  na przedstawianie dowodów w sądzie, karze podlegała odmowa dziecku chore- mu udzielenia pomocy medycznej. W 1908 r. rozszerzono ustawę o dzieciach  o kary dla rodziców i opiekunów dzieci za pozostawienie dziecka do 7 roku ży- cia bez opieki przy niezabezpieczonym palenisku i skutkującym tym poparze- niem i śmierci dziecka, zakazano dzieciom do 14 roku życia przebywania w ba- rach  i  miejscach,  gdzie  się  pije  alkohol  i  podawanie  dziecku  poniżej  5  roku  życia napojów alkoholowych. Zobowiązano osoby opiekujące się dziećmi po- niżej 7 roku życia przez okres dłuższy niż 48 godzin do zgłoszenia tego faktu  do urzędnika przy Zarządzie Opiekunów (the Board of Guardians)31. Rodzice  dziecka poniżej 7 roku życia, które zostało pozostawione bez opieki w pomiesz- czeniu, gdzie znajdowało się niezabezpieczone palenisko podlegali karze grzyw- ny lub innej karze w przypadku, gdyby dziecko spłonęło lub uległo poparzeniu  (art. 1)32. Podobnie karani byli rodzice dziecka lub opiekunowie, którzy zabie- rali lub wysyłali dziecko do miejsc, gdzie spożywa się alkohol tak jak bary, eks- kluzywne restauracje czy domy publiczne (art. 2). Karze podlegało także poda- 30 E. Czyż, Prawa dziecka, Warszawa 2002, s. 9. 31 Children Act 1889 [52 53 VicT.], Prevention of Cruelty to, and protection of [Ch.44],  26th August 1889. 32 Children Act, 1908, [w:] W. Clarke Hall, Children Act, 1908, London 1909. 9 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... wanie dziecku poniżej 5 roku życia napojów alkoholowych poza przypadkami  chorób (art. 3). Osoby inne niż członkowie rodziny, podejmujące się za opłatą  z dala od rodziców dziecka, przez okres dłuższy niż 48 godzin opieki nad jed- nym lub więcej dziećmi w wieku poniżej wieku 7 lat byli zobowiązani do poin- formowania o tym fakcie wymienionych w tym akcie urzędów. Wprowadzono  też dla lombardników zakaz skupowania dóbr od dzieci w wieku poniżej 14 lat  a w Londynie i Liverpoolu zakaz ten obejmował dzieci poniżej 16 lat (art. 3).  Podobnie sprzedawcy tabaki mieli zakaz sprzedaży dzieciom papierosów i bi- bułek do ich produkcji oraz jakiejkolwiek innej tabaki, jeżeli był powód, któ- ry pozwalał sądzić, że ma to służyć użyciu jej przez osobę poniżej 16 roku ży- cia. Nie miało to jednak zastosowania w stosunku do chłopców zatrudnionych  w handlu, czy też posłańców w uniformach reprezentujących firmę przesyłko- wą. Osoby organizujące rozrywki dla dzieci w grupie przekraczającej 100 dzieci  zostały zobowiązane do posiadania odpowiedniej liczby dorosłych osób nadzo- rujących, aby zapewnić im bezpieczeństwo w przypadku pożaru. Nie odnosiło  się to jednak do rozrywki w domach prywatnych33. Ustawą z 1908 r. utworzono sądy dla małoletnich i wprowadzono rejestra- cje adoptowanych rodziców dziecka. Karze podlegało także seksualne nadużycia  wobec dziecka na podstawie ustawy o karach za kazirodztwo (The Punishment of Incest Act 1908), odrzucono jako niematerialny fakt zgody wyrażonej przez  osobę rodzaju żeńskiego na taki czyn. W 1933 r. zebrano wszystkie przepisy do- tyczące  dzieci  i  młodocianych  w  jednym  akcie  i  wprowadzono  obowiązującą  do dzisiaj w zmienionej i uzupełnionej formie ustawę o dzieciach i młodzieży  (The Children and Young Persons Act 1933)34. Ustawa ta wprowadziła specjal- ną opiekę nad dziećmi wysokiego ryzyka, zabezpieczała przed okrucieństwem  i wystawieniem na moralne i fizyczne okrucieństwo małoletnich, w tym pro- stytucji żebractwa, zatrudnienia nieletnich przy wszelkiego rodzaju pracach za- grażających ich życiu. Gwarantowała sądownictwo dla nieletnich przy zapew- nieniu  odseparowanie  młodocianych  od  dorosłych  na  wszelkich  szczeblach  postepowania karnego i procedury śledczej. Ograniczono też kary w stosunku  do małoletnich. Przed uchwaleniem tej ustawy dzieci bez względu na wiek były  traktowane przez sądy, jak dorośli i skazywane były na takich samych zasadach  na karę śmierci. Ustawą tą uregulowano odpowiedzialność rodziców za opiekę  nad dzieckiem w tym finansowego udziału rodziców w opłatach za szkoły do  których było kierowane dziecko czy opłat sądowych. W suplemencie w art. 68  zaznaczono, że wskazane przez sąd szkoły o charakterze naprawczym, do któ- 33 W. Clarke Hall, Children Act, 1908, London 1909. 34 Nazywany był także nieformalnie ‘The Children’s Charakter. Stanowił element reform prze- prowadzonych przez liberalny rząd – British Liberal Party’s liberal reforms package. Zob. T. O’Malley,  Juvenile Justice in the Republic of Ireland, [w:] P. Cavadino, Juveniles who kill, Winchester 1996, s. 94. 10 § 2. Kształtowanie się zakresu praw dziecka rych dziecko ma być wysłane mają obowiązek uwzględniać wyznanie takiej oso- by35. Ustawą tą próbowano rozwiązać problem dzieciobójstwa. Było to możliwe,  ponieważ  dokument  ten  przewidywał  pomoc  socjalną  oraz  stworzenie  siero- cińców. Przy pomocy lokalnych władz i na jej podstawie zabierano dzieci do  przytułków, aby chronić je przed wykorzystaniem. Wielkim osiągnięciem tego  aktu było ustalenie minimalnego wieku dla egzekucji dziecka na 16 lat, a który  w 1933 r. zmieniono na 18 lat36. Dokument ten został uznany za jeden z bardziej  postępowych dokumentów swoich czasów37, gdyż regulował większość proble- mów dzieci i ich praw38.  W Irlandii ustawa o dzieciach (Children Act 1908) regulowała nie tylko od- powiedzialność karną opiekunów dziecka i innych dorosłych osób mogących się  przyczynić do szkód na osobie dziecka, ale regulowała także zagadnienie objęcia  dziecka opieką podczas trwania procedury cywilnej39.  W  1917  r.  Moskiewski  Proletariat  uchwalił  Deklarację  Praw  Dzieci,  któ- ra gwarantowała, że dzieci mogą wybrać własną formę edukacji, własną religię  i mogą opuścić swoich rodziców, jeżeli tak wybiorą40.  W  1919  r.  z  inicjatywy  E. Jebb  i  jej  siostry  D. Buxton  powstała  w  Anglii  pierwsza  w  świecie  organizacja  chroniąca  dzieci  –  nazwana  Uratować  Dzieci  (Save the Children). Jej początkowym celem było wsparcie głodujących dzieci  w Austrii co uznano za kontrowersyjne ze względu na doświadczenia i pierwszej  wojny światowej. Zebrano na ten cel w ciągu roku zawrotna sumę 400 000 fun- tów, czyli ówcześnie byłby to odpowiednik około 60 mln złotych. E. Jebb stała się  jednym z największych adwokatów praw dzieci, lobbując na ich rzecz w Lidze  Narodów do momentu aż spisane przez nią podstawowe prawa dzieci zostały  przyjęte i zaaprobowane w 1924 r. przez Ligę Narodów. W 1920 r. powstał au- stralijski oddział tej organizacji wspomagający dzieci europejskich emigrantów  wojennych41.  35 Children and Young Persons Act 1933 [23 Geo.5. Ch12], http://www.legislation.gov.uk/ ukpga/1933/12/pdfs/ukpga_19330012_en.pdf (dostęp: 12.8.2016 r.). 36 T. O’Malley, Juvenile Justice in the Republic of Ireland, [w:] P. Cavadino, Juveniles who kill,  Winchester 1996, s. 94. 37 W. Clarke Hall, Children Act, 1908, London 1909.  38 Kodyfikacja ta nadała ponadto równe prawa wszystkim dzieciom, zrównała w prawach dzieci  nieślubne ze ślubnymi, stając się podstawą późniejszych opracowań, zob. M. Balcerek, Prawa dziecka,  Warszawa 1986. 39 T. O’Malley, Juvenile Justice in the Republic of Ireland, [w:] P. Cavadino, Juveniles who kill, s. 94;  Znakomita cześć przepisów z Children Act, 1908 została włączona w 1991 r. do procedury cywilnej  w częściach ja interesującej. 40 L. Mally, Culture of the Future: The Prolekult Movement in Revolutionary Russia, 1990 Uni- versity of California Press, s. 180.  about-us/history-and-achievements. 41 90 years Dedicated to Children Right, Save the Children, http://www.savethechildren.org.au/ 11 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... W Szwecji powstała – R. Barnen a w Norwegii w 1915 r. dokonano zrów- nania prawa dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich42. W Szwecji E. Key, peda- gog,  będąca  także  wielką  orędowniczką  praw  dziecka  rozbudzała  zaintereso- wanie  społeczne  sytuacją  dziecka  i  koniecznością  określenia  ustawowo  praw  dzieci43. Wychodziła ona z założenia, że dzieci muszą mieć prawa, obejmują- ce wszystkie sfery życia, rozwoju i działania. E. Key stwierdzała, że „Dzieci (...)  mają obowiązki i prawa równie niewzruszone jak te, które wiążą starszych i do- znają szacunku, szanując nawzajem innych (...)”. Wskazywała ona także, że naj- lepszym  środowiskiem  opiekuńczym  dla  prawidłowego  rozwoju  dziecka  jest   rodzina44.  W Egipcie od 1920 r. grupa lekarzy i filantropistów na fali modernistycz- nych reform rozpoczęła ochronę dzieci i edukacji matek. Stworzono programy  higieny dla dzieci, ich fizycznej edukacji, dokarmiania dzieci głodnych, zasad  odżywiania dzieci w wieku szkolnym oraz szeroko pojętej dyscypliny. Egipskie  organizacje rządowe, jak i prywatne organizacje społeczne zainicjowane przez  filantropów takie jak Towarzystwo Ochrony Dzieci (the Society for the Protection of Children),  Mabarrat Muhammad Aly  ambulatorium  dla  matek  i  nowo  na- rodzonych  dzieci,  gdzie  po  raz  pierwszy  wprowadzono  ochronę  pediatrycz- ną. W latach trzydziestych XX w. Związek Egipskich Feministek (the Egyptian Feminist Union – EFU), który był centralnym ruchem feministycznym i filan- tropijnym w Egipcie zaangażował się w ruch na rzecz ochrony zdrowia kobiet  i dzieci. Stworzone zostały Komitet ds. Zdrowia Kobiet i Dzieci (the Committee for Health Affairs of Women and Children) oraz Komisja Opieki nad Dzieckiem  (the Commitee of Child Care).  Organizacje  te  nauczały  w  zakresie  opieki  nad  dzieckiem, wyżywienia i higieny dzieci oraz stworzenia profesjonalnego szkol- nictwa dla dziewcząt. Członkowie Towarzystwa Opieki nad Dzieckiem wizyto- wali też biedne rodziny, wspomagając je w zakresie wyżywienia, ubrań, naucza- jąc zasad higieny i dobrego odżywiania niezbędnego dla prawidłowego rozwoju  dzieci.  Organizacje  te  domagały  się  też  stworzenia  profesjonalnego  szkolnic- twa dla dziewcząt. W 1927 r. powstało Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony  Dzieciństwa (thé Société Internationale pour La Protection de l‘Enfance – S.I.P.E.)  stworzone przez grupę lekarzy. Doktor Dolbey ze szpitala Qasr al – ‘Ayni zapo- 42 Na przykład w Belgii stało się to dopiero w 1979 r. po orzeczeniu Trybunału Praw Człowieka  w Strasburgu – sprawa Marckx v. Belgia, [w:] E. Czyż, Prawa dziecka, Warszawa 2002, s. 9. 43 Domagała się ona m.in. zrównania w prawach dzieci nieślubnych ze ślubnymi i rozwoju dla  nich rodzinnych form opieki wychowawczej i ochrony równych praw wszystkich dzieci, [w:] E. Czyż,  Prawa Dziecka, Warszawa 2002, s. 9. 44 M. Balcerek, Prawa dziecka, s. 52, Warszawa 1986. 12 § 2. Kształtowanie się zakresu praw dziecka czątkował bezpłatne ambulatoria medyczne przeznaczone do opieki na wszyst- kimi biednymi dziećmi bez względu ich religie bądź narodowość45.  W  Polsce  szczególnie  aktywną  działalność  na  rzecz  dziecka  prowadził  J. Korczak46, który w 1927 r. opublikował „Prawo Dziecka do szacunku” wzbo- gacając literaturę tego przedmiotu47. Był on lekarzem, dziennikarzem, pisarzem,  nauczycielem  i  wychowawcą.  Zajmował  się  badaniem  natury  emocjonalnej  dziecka i jego potrzebami. Organizował i prowadził domy dziecka. Podkreślał  ogromne  znaczenie  rodziny,  edukacji  dla  wszystkich.  Wałczył  o  lepsze  życie  dla dzieci. Dążył do poprawy ich sytuacji socjalnej i sanitarnej. Pragnął uzna- nia uniwersalnego prawa do życia i szacunku dla każdego. Podkreślał znaczenie  opieki zdrowotnej nad dzieckiem i rolę podejścia do edukacji w domu rodzin- nym, istotnej dla dziecka i dorosłych członków rodziny. W swojej działalności  pisarskiej, opowiadał się za spojrzeniem na nie, nie jak na inną istotę ludzką,  która dopiero będzie człowiekiem, ale która nim już jest. Uważał, że dusze dzieci  zawierają ziarna wszystkich nauk i emocji, które dorośli już posiedli. Jednakże,  aby  te  ziarna  się  rozwinęły,  ich  wzrost  musi  być  łagodnie  i  delikatnie  stero- wany. J. Korczak widział dzieci nie jako inne, lecz wyłącznie mniejsze od do- rosłego. Zaznaczał, że największe różnice pomiędzy dzieckiem a dorosłym za- uważyć można w zakresie emocji. Wskazywał, że w domu powinna panować  atmosfera sprzyjająca wychowaniu dziecka stworzona przez rodziców. Dziecko,  jego zdaniem powinno uczestniczyć w obowiązkach domowych, aby miało re- spekt do pracy, co stanowi ważny czynnik programu wychowawczego. Program  pedagogiczny J. Korczaka opierał się na tezie, iż dzieci powinny być kochane  i całkowicie rozumiane oraz muszą być respektowane i traktowane jak partne- rzy i przyjaciele. Postulował konieczność stworzenia Deklaracji Praw Dziecka.  45 Omnia El Shakry, The Great Social Laboratory – Subjects of Knowledge in Colonial and Post- colonial Egypt; Stanford University, California 2014, s. 113–145. 46 Janusz Korczak (1878–1942) prawdziwe imię Henryk Goldszmit. Publikował, pisał periodyki  i artykuły i książki poruszając zagadnienie zdrowia publicznego. Podczas I wojny światowej pracował  jako lekarz frontowy. W 1917 r. roztoczył w Kijowie opiekę nad bezdomnymi dziećmi. Założył dom  dla sierot Nasz Dom w Pruszkowie k/Warszawy. Nauczał w szkole dla dziewcząt S. Sempołowskiej.  Był członkiem Latającego Uniwersytetu. Po 1915 r. wykładał na Polskim Wolnym Uniwersytecie. Jego  dom wychowawczy dla dzieci żydowskich został przeniesiony do getta skąd Korczak wraz z dziećmi  został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Treblince, gdzie zginął wraz z dziećmi w 1942 r.  W ciągu swojego życia wydał 1000 publikacji w tym 24 książki. Wśród nich książki dla dzieci takie  jak na przykład Król Maciuś oraz książki z zakresu pedagogiki wychowawczej tj. „Jak kochać dziecko”,  „Momenty wychowawcze”, „Prawo dziecka do szacunku”. Pisał też nowele, historie i sztuki teatralne,  zob. T. Lewowicki, Janusz Korczak 1878–1942, Paryż 2000, [w:] Prospects: The quarterly review of  comparative education, Paris UNESCO: International Bureau of Education 1994, vol. XXIV, no 1/2,  p.p. 37–48. 47 G. Lansdown, Children Rights, [w:] B. Mayall (ed.), Children’s Childhood, observed and expi- renced, London 1994, s. 33–34. 13 Rozdział I. Rozwój praw dziecka i jego prawa do wolności myśli, sumienia... Podkreślał  prawo  dziecka  do  miłości,  szacunku,  edukacji,  opieki  zdrowotnej,  wypowiedzi oraz do religii48. W Polsce Komitet Ochrony Praw Dziecka (KPOD)  powstał dopiero 1981 r., czyli w gorących czasach Solidarności i był pierwszą  tego typu organizacją w Europie wschodniej. Pierwszy zjazd zarządu KPOD od- był się 13.12.1981 r., czyli w dniu ogłoszenia stanu wojennego i był nielegalny,  gdyż wszelkie zgromadzenia i zebrania zostały w tym okresie zabronione. Celem  KPOD tak jak i pozsyłanych światowych organizacji była ochrona dziecka przed  fizyczną i psychiczną krzywdą49.  W  obliczu  rozszerzających  się  tendencji  ochrony  praw  dziecka,  państwa  zmieniały powoli swój oficjalny stosunek wobec nieletnich. Wpływ na taką po- stawę społeczeństw, a następnie państw miała cała grupa ludzi zaangażowanych  w prawa dziecka poczynając od znanych lekarzy, prawników, nauczycieli, pra- cowników  pomocy  społecznej  po  publicystów  i  pisarzy.  Na  tak  przygotowa- nym  gruncie  zaczęła  się  rozwijać  idea  przyznania  praw  dziecku,  która  miała  swoje podłoże w rozwoju publicznej opieki nad dzieckiem. Dzięki tym działa- niom świat dojrzał w dziecku człowieka, który tak jak dorosły, ma swoje po- trzeby wymagające formalno-prawnego usankcjonowania, a następnie ich reali- zacji i ochrony. Ten sposób myślenia znalazł w efekcie końcowym swój wyraz  w wydawanych dokumentach międzynarodowych i konstytucjach poszczegól- nych państw. § 3. Ogólna charakterystyka zagadnienia prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania „W idealnym świecie będzie możliwa wolność religijna  oraz wolność swobodnego praktykowania dla wszystkich  religii”. Naftali Bennett Istnieje powszechne przekonanie, że myśl jest wolna a człowiek jest wolny  w wyborze swoich myśli. Praca umysłu ograniczona jest jedynie granicami ludz- kiego  doświadczenia  i  siły  wyobraźni.  Jednak  naturalna  wolność  prywatnego  myślenia ma niewielką wartość i może być niesatysfakcjonująca, a nawet bole- sna dla samego myśliciela, jeśli nie wolno mu przekazywać swoich myśli innym.  48T. Lewowicki, Janusz Korczak, Paryż 2000, s. 37–48. 49 Komitet Ochrony Praw Dziecka, http://kopd.pl/o-kopd/historia/. 14 § 3. Ogólna charakterystyka zagadnienia prawa do wolności myśli, sumienia... Trudno jest także ukryć myśli, które prowadzą do zakwestionowania idei, zwy- czajów i odrzucenia wierzeń. W takim też sensie wolność myśli, obejmuje wol- ność słowa. Ruchy wolności intelektualnej były, jak w każdym wieku, ograniczo- ne do intelektualnej mniejszości, gdyż ludzie prości byli niezwykle przesądni.  W starożytności klasycznej wolność myśli była czymś oczywistym. Wykształceni  Grecy byli tolerancyjni i chociaż w Atenach wprowadzono kary za bluźnierstwo  to zanotowano wyłącznie kilka przypadków myślicieli skazanych za heterodok- sję, czyli wyznawanie poglądów odmiennych od doktryny wiary głoszonej przez  dany kościół i miały one raczej polityczny charakter. Rozwój nauk przyrodni- czych,  pogłębiał  zatem  dylemat  rozumu  i  wiary  oraz  uaktywniał  sceptycyzm  i rosnący sekularyzm głoszony przez humanistów. Wraz z tym stałym postępem  intelektualnym tolerancja zaczęła zyskiwać na popularności zmuszając rządy do  złagodzenia swych praw uprzywilejowujących wyłącznie jedno wyznanie religij- ne na rzecz wolności praktyk dla innych grup wyznaniowych. Wolność religij- na była więc ważnym krokiem w kierunku całkowitej wolności opinii i myśli50. Historia wolności religijnej jest zagadnieniem złożonym, co wynika z faktu,  że do XVIII w. nie uznawano za możliwe pozostawienie jednostkom swobody  wyboru religii i dowolnego kształtowania własnych przekonań. Podejmowanie  decyzji  w  tym  zakresie  było  zatem  zakazane  pod  groźbą  surowych  kar.  Praktykowano  jednak  tolerancję  religijną  wymuszoną  zazwyczaj  względami  politycznymi. W tym wczesnym okresie wolność sumienia i wyznania stano- wiła zatem element walki o podstawowe prawa człowieka. Natomiast pozycja  dziecka w prawie była akcentowana na tle praw jego rodziców i nie mówiono  o nim w kategoriach podmiotowych, lecz przedmiotowych. Zanim, więc przy- znano dziecku Konwencją o Prawach Dziecka z 1989 r. podstawowe prawa czło- wieka,  prowadzone  były  stopniowe  działania  promujące  pogląd,  iż  prawa  te  są przynależne każdemu człowiekowi. Jednym z nich było prawo do wolności  sumienia i wyznania, które zostało uznane za fundamentalne prawo człowie- ka. Wolność sumienia i wyznania występuje także pod innymi nazwami takimi  jak wolność wierzeń, wolność kultu, wolność religii, wolność myśli i przekonań,  wolność wyznawania oraz wolność głoszenia religijnych a także areligijnych, czy  też antyreligijnych idei i doktryn. Zakres tego prawa objął wolność wyznawania  i głoszenia jakichkolwiek przekonań według własnego wyboru, w tym także ma- nifestowania swojej religii lub przekonań, w tym areligijnych zarówno indywi- dualnie, lub we wspólnocie z innymi, publicznie lub prywatnie w modlitwach,  obrzędach, praktykach i nauczaniu51.  50 J. Bagnell Bury, A History of Freedom of Thought, Copyright, 1913 Cambridge, U.S.A, EBook  No 10684; release date 11 January 2004. 51 M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, Warszawa 1999, s. 22. 15
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Wolność myśli sumienia i wyznania dziecka jako fundamentalne prawo człowieka
Autor:
Sklep
Format
Cena
Nexto.pl Nexto.pl
ebook/pdf
169,00 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: