Darmowy fragment publikacji:
MONOGRAFIE PRAWNICZE
Wykładnia praWa
Tradycja
i perspekTyWy
Redakcja
MikołaJ HeRMann
SebaStian Sykuna
Wydawnictwo C.H.beck
MONOGRAFIE PRAWNICZE
MIKOŁAJ HERMANN/SEBASTIAN SYKUNA • WYKŁADNIA PRAWA.
TRADYCJA I PERSPEKTYWY
Polecamy nasze najnowsze publikacje:
K. Samulska
ZASADA SZYBKOŚCI POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
W PRAWIE POLSKIM
J. Hasiewicz
SYSTEM ZARZĄDZANIA RUCHEM NA DROGACH W POLSCE
B. Kucia
FORMA TESAMENTU W SYSTEMACH COMMON LAW
K. Sawczuk-Skibińska
ROZKŁAD POŻYCIA A MOŻLIWOŚĆ POJEDNANIA
MAŁŻONKÓW W PROCESIE O ROZWÓD
T. Ziński
DOMNIEMANIE KONSTYTUCYJNOŚCI USTAW
W STANACH ZJEDNOCZONYCH AMERYKI
G. Klich
ZMIANA UMOWY W SPRAWIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO
www.ksiegarnia.beck.pl
WYKŁADNIA PRAWA
TRADYCJA
I PERSPEKTYWY
Redakcja
MIKOŁAJ HERMANN
SEBASTIAN SYKUNA
WYDAWNICTWO C.H.BECK
WARSZAWA 2016
Wydawca: Aneta Flisek
Recenzent: dr hab. Bartosz Liżewski
Publikacja została dofinansowana przez
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
oraz Uniwersytet Gdański.
© Wydawnictwo C.H.Beck 2016
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: KJS Katarzyna Słomka
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-9044-4
ISBN e-book 978-83-255-9045-1
Spis treści
Przedmowa .................................................................................................................
Wykaz skrótów ..........................................................................................................
Wykaz literatury .......................................................................................................
Rozdział I. O granicach wykładni prawa w kontekście sporu
o relacje między sprawiedliwością (δικαιοσύνη) i prawością (ἐπιείκεια)
(Wojciech Załuski) ...............................................................................................
§ 1. Aksjologiczny kontekst wyznaczania granic wykładni prawa ............
§ 2. Sprawiedliwość formalna a prawość ......................................................
I. Relacje pojęciowe między sprawiedliwością formalną
i prawością .........................................................................................
II. Problem hierarchii między sprawiedliwością formalną
i prawością .........................................................................................
§ 3. Wizje człowieka: ograniczona i nieograniczona ...................................
§ 4. Konkluzje ....................................................................................................
Rozdział II. Wykładnia prawa w okresie transformacji ustrojowej
(Michał Krotoszyński) ..........................................................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
§ 2. Wpływ transformacji ustrojowej na zmiany w systemie prawa .........
§ 3. Wykładnia przepisów prawa pochodzących z okresu
przedtranzycyjnego ...................................................................................
I. Moment interpretacyjny późniejszy niż moment tranzycji ......
II. Moment interpretacyjny wcześniejszy niż moment tranzycji ..
III. Inne przypadki stosowania wykładni adaptacyjnej ....................
§ 4. Wpływ transformacji ustrojowej na paradygmat wykładni prawa ...
Rozdział III. Role wykładni prawa w procesie legitymizacji systemu
prawa (Paweł Kokot) ..........................................................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
§ 2. Problematyka legitymizacji systemu prawa ..........................................
§ 3. Szczególna sytuacja legitymizacyjna ......................................................
§ 4. Role wykładni prawa w szczególnej sytuacji legitymizacyjnej ...........
Rozdział IV. Racjonalność aksjologiczna prawodawcy jako założenie
interpretacyjne (Jadwiga Potrzeszcz) ..............................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
IX
XI
XV
1
1
3
3
9
13
16
19
19
21
24
25
29
34
34
39
39
40
45
47
53
53
V
Spis treści
§ 2. Racjonalność aksjologiczna prawodawcy w derywacyjnej koncepcji
wykładni prawa ..........................................................................................
§ 3. Problematyczne kwestie ...........................................................................
I. Wprowadzenie ..................................................................................
II. Kwestia racjonalności ......................................................................
III. Kwestia aksjologii ............................................................................
§ 4. Warunki trafności założenia o racjonalności aksjologicznej
prawodawcy ................................................................................................
§ 5. Podsumowanie ...........................................................................................
Rozdział V. Kilka uwag o językowym aspekcie wykładni konstytucji
(Sławomira Wronkowska) ..................................................................................
Rozdział VI. Metody wykładni i inferencji zasad prawa
(Marzena Kordela) ...............................................................................................
Rozdział VII. Ujednoznacznianie treści norm prawnych w procesie
wykładni prawa (Marek Smolak) ....................................................................
Rozdział VIII. Uwagi o pragmatycznej roli definicji legalnych
w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa (Maciej Dybowski) ................
Rozdział IX. Dwie próby operacjonalizacji derywacyjnej koncepcji
wykładni prawa (Maurycy Zajęcki) .................................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
§ 2. Derywacyjna koncepcja wykładni prawa jako zaawansowany
program badawczy ....................................................................................
I. Fazy rozwoju dyscyplin naukowych .............................................
II. Derywacyjna koncepcja wykładni prawa jako program
zaawansowany ..................................................................................
III. Próba integracji polskich koncepcji wykładni prawa ................
IV. Elementy rekonstrukcyjne i optymalizacyjne w derywacyjnej
koncepcji wykładni prawa ..............................................................
§ 3. Próba operacjonalizacji modelu wykładni prawa K. Płeszki ..............
I. Roszczenie koncepcji derywacyjnej do uniwersalności .............
II. Krytyka sformułowana przez K. Płeszkę ......................................
III. Parafraza z zastosowaniem idei proto-aproksymacji .................
§ 4. Próba operacjonalizacji modelu wykładni prawa L. Leszczyńskiego ..
I. Zarys rekonstrukcji ..........................................................................
II. Parafraza z zastosowaniem idei (dez)agregacji ...........................
III. Reguły redukcji .................................................................................
§ 5. Podsumowanie ...........................................................................................
Rozdział X. Zbieg przepisów prawnych jako problem interpretacyjny
(Mikołaj Hermann) .............................................................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
VI
55
57
57
59
65
68
72
73
89
101
115
131
131
133
133
135
137
139
141
141
144
146
151
153
154
161
163
167
167
Spis treści
§ 2. Derywacyjna koncepcja wykładni jako punkt wyjścia rozważań
o zbiegu przepisów prawnych .................................................................
§ 3. Zbieg przepisów prawnych ......................................................................
§ 4. Niekolizyjny zbieg przepisów prawnych ...............................................
§ 5. Kolizyjny zbieg przepisów prawnych ....................................................
§ 6. Quasi-kolizyjny zbieg przepisów prawnych ..........................................
§ 7. Zbieg pozorny a modyfikacja przepisu centralnego ............................
Rozdział XI. Perspektywy rozwinięcia normatywnego ujęcia wykładni
funkcjonalnej (Olgierd Bogucki) ......................................................................
Rozdział XII. Wykładnia antropologiczna bioprawa – gdy Rubikon
bezczynności ustawodawcy zostaje przekroczony (Oktawian Nawrot) ..
Rozdział XIII. Zasada niezawisłości sędziów a wykładnia prawa
(Anna Machnikowska) ........................................................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
§ 2. Władza sędziego w procesie wykładni prawa .......................................
§ 3. Wykładnia prawa a zasady niezawisłości i niezależności sędziego ....
§ 4. Podsumowanie ...........................................................................................
Rozdział XIV. Sądowy dyskurs interpretacyjny dotyczący wykładni
rozszerzającej (Maciej Wojciechowski) ...........................................................
§ 1. Wprowadzenie ...........................................................................................
§ 2. Elementy sądowego dyskursu interpretacyjnego dotyczącego
wykładni rozszerzającej ............................................................................
§ 3. Wykładnia rozszerzająca/zwężająca w kontekście kulturowym ........
§ 4. Kilka uwag metodologicznych z zakresu analizy orzecznictwa .........
§ 5. Problemy teoretycznoprawne a praktyczne problemy
z dokonywaniem wykładni rozszerzającej .............................................
§ 6. Podsumowanie ...........................................................................................
Rozdział XV. Argument słuszności w wykładni przepisów ustawy
o podatku od towarów i usług (Bartosz Wojciechowski, Marek Zirk-
Sadowski) ..............................................................................................................
Rozdział XVI. O swoistościach wykładni układów zbiorowych pracy
(Jakub Stelina, Jakub Szmit) ..............................................................................
Rozdział XVII. Wykładnia umów międzynarodowych dotyczących
własności intelektualnej w praktyce orzeczniczej Światowej
Organizacji Handlu (Maciej Barczewski, Małgorzata Głódkowska) ...........
169
173
183
192
196
199
205
221
237
237
244
259
273
275
275
280
284
286
289
293
295
311
327
VII
Spis treści
Rozdział XVIII. O problemie z wykładnią operatywną na przykładzie
stosowania przepisów karnych ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii (Marek Skwarcow, Sebastian Sykuna) .......................................
Rozdział XIX. Etyka wykładni prawa? Uwagi na tle książki
Susanny Lindroos-Hovinheimo pt. Justice and the Ethics of Legal
Interpretation (Paweł Skuczyński) ..................................................................
343
357
VIII
Przedmowa
Wykładnia prawa stanowi niewątpliwie jedno z centralnych zagadnień podejmo-
wanych w naukach prawnych, w szczególności w teorii i filozofii prawa. Przyjmowane
w kulturze prawnej reguły interpretowania przepisów prawnych współdecydują o treści
norm obowiązujących w określonych państwach, a tym samym współkonstytuują po-
szczególne systemy prawne. Z tego względu zmiana w zespole akceptowanych dyrektyw
wykładni, ewolucyjna bądź rewolucyjna, powoduje, że nawet bez dokonania formal-
nych modyfikacji regulacji prawnych może dojść do istotnych przeobrażeń w prawie.
Nie bez znaczenia jest tu również fakt, że stabilizacja reguł interpretacyjnych, staranne
ich uporządkowanie i możliwie daleko posunięta precyzacja zapewniają bądź przynaj-
mniej ułatwiają zachowanie jednolitości w stosowaniu nawet niejednoznacznych prze-
pisów prawnych, co sprzyja realizacji takich wartości jak pewność prawa czy równość
traktowania jego podmiotów. Z kolei rozchwianie omawianych reguł lub – co znacznie
gorsze – świadome ich ignorowanie prowadzi do arbitralności podejmowanych roz-
strzygnięć, a w sytuacjach skrajnych nawet do chaosu prawnego. Dodajmy jeszcze, że
z praktycznego punktu widzenia nie sposób kwestionować, iż znajomość dyrektyw wy-
kładni i umiejętność ich aplikacji jest podstawowym warunkiem właściwej realizacji
przez prawnika jego roli w społeczeństwie.
Przywołane okoliczności w pełni uzasadniają kontynuowanie studiów nad zagad-
nieniem interpretacji prawa. Należy bowiem zauważyć, że w polskiej nauce prawa
mamy do czynienia z bogactwem różnorodnych koncepcji wykładni, przede wszyst-
kim należących do nurtu analitycznego. Nie oznacza to jednak, że wszystkie występu-
jące w tym zakresie problemy badawcze zostały już rozstrzygnięte. Z jednej strony, ko-
nieczna wydaje się jeszcze bardziej pogłębiona analiza istniejących reguł, zasad i argu-
mentów interpretacyjnych, ich uzasadnienia czy praktyki stosowania, z drugiej zaś –
niezbędne okazuje się poszukiwanie i wytyczanie nowych kierunków refleksji nauko-
wej. Zawarte w książce opracowania realizują oba wskazane zadania, co uzasadniało
odwołanie się w jej podtytule zarówno do znakomitych rodzimych tradycji badań nad
wykładnią prawa, jak i do perspektyw dalszego rozwoju doktryny w tym obszarze.
Oddawana do rąk Czytelnika publikacja nie ma charakteru systemowego, a tym
samym nie obejmuje całokształtu problematyki interpretacyjnej. Zaproszeni przez nas
do współpracy Autorzy – osoby o uznanej pozycji naukowej, nierzadko z bogatym do-
świadczeniem praktycznym – poruszyli w ramach swoich artykułów szerokie spektrum
różnorodnych zagadnień dotyczących wykładni prawa, związanych z ich własnymi za-
interesowaniami badawczymi. Zamieszczone w książce teksty pisane były w zdecydo-
wanej większości z perspektywy teorii bądź filozofii prawa, chociaż występują w niej
IX
Przedmowa
również opracowania zorientowane dogmatycznoprawnie, ukazujące, jak ustalenia teo-
retyczne lub filozoficzne przekładają się czy funkcjonują w rzeczywistości prawnej.
Poznań – Gdańsk, listopad 2016 r.
Mikołaj Hermann
Sebastian Sykuna
X
Wykaz skrótów
1. Akty prawne
DostInfPU ...................................... ustawa z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji pu-
blicznej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2058 ze zm.)
dyrektywa 2006/112/WE .............. dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r.
w sprawie wspólnego systemu podatku od warto-
ści dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1
ze zm.)
KC .................................................... ustawa z 23.4.1964
r. – Kodeks cywilny
KK .................................................... ustawa
z
6.6.1997
r. – Kodeks
karny
(t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)
(t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137)
Konstytucja RP .............................. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.
KP .................................................... ustawa
z 26.6.1974
r. – Kodeks pracy
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.)
(t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666)
KPA ................................................. ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania admi-
KPC ................................................. ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cy-
nistracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.)
KPK ................................................. ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania kar-
wilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)
nego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1749)
KSCU .............................................. ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 623)
KWPT ............................................. Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, sporzą-
dzona w Wiedniu z 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r.
Nr 74, poz. 439)
NarkU ............................................. ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkoma-
nii (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 224 ze zm.)
Porozumienie TRIPS .................... Porozumienie w sprawie handlowych aspektów
praw własności
intelektualnej (Agreement on
Trade–Related Aspects of Intellectual Property Ri-
ghts — TRIPS) (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz. 143)
SądNajU .......................................... ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym
(t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1254)
XI
szósta dyrektywa Rady .................
Wykaz skrótów
szósta dyrektywa Rady z 17.5.1977 r. w sprawie har-
monizacji ustawodawstw Państw Członkowskich
w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny
system podatku od wartości dodanej: ujednolicona
podstawa wymiaru podatku (Dz.Urz. WE L 145
z 13.6.1977 r., s. 1 ze zm.) – akt nieobowiązujący
2. Organy, organizacje, instytucje
ETPC ............................................... Europejski Trybunał Praw Człowieka
KPM ................................................ Komisja Prawa Międzynarodowego
MTS ................................................. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
NSA ................................................. Naczelny Sąd Administracyjny
ONZ ................................................ Organizacja Narodów Zjednoczonych
PTB .................................................. Polskie Towarzystwo Bioetyczne
SA .................................................... Sąd Apelacyjny
SN .................................................... Sąd Najwyższy
TK .................................................... Trybunał Konstytucyjny
TS ..................................................... Trybunał Sprawiedliwości (od 1.12.2009 r. – TSUE)
TSUE ............................................... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
WTO ............................................... World Trade Organization (Światowa Organizacja
Handlu)
3. Czasopisma, publikatory
AUL FI ............................................ Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
AUWr .............................................. Acta Univeritatis Wratislaviensis
BSN .................................................. Biuletyn Sądu Najwyższego
Dz.U. ............................................... Dziennik Ustaw
EPS ................................................... Europejski Przegląd Sądowy
GSP .................................................. Gdańskie Studia Prawnicze
GSP-PO ........................................... Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznic-
twa
KPP .................................................. Kwartalnik Prawa Prywatnego
KZS .................................................. Krakowskie Zeszyty Sądowe
M.P. ................................................. Monitor Polski
MoP ................................................. Monitor Prawniczy
MPPr ............................................... Monitor Prawa Pracy
OSAB ............................................... Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
OSNAPiUS ..................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administra-
cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
XII
OSNCK ........................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej
OSNCPiUS ..................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej,
OSNKW .......................................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Wykaz skrótów
i Izby Karnej
Wojskowa
ria A
OSP .................................................. Orzecznictwo Sądów Polskich
OTK ................................................. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A ............................................ Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – se-
Pal. ................................................... Palestra
PiM .................................................. Prawo i Medycyna
PiP ................................................... Państwo i Prawo
PiZS ................................................. Praca i Zabezpieczenie Społeczne
PL ..................................................... Przegląd Legislacyjny
Prok. i Pr. ....................................... Prokuratura i Prawo
Prz. Sejm. ........................................ Przegląd Sejmowy
PS ..................................................... Przegląd Sądowy
RPEiS ............................................... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
SF ..................................................... Studia Filozoficzne
SI ...................................................... Studia Iuridica
SP ..................................................... Studia Prawnicze
SPP ................................................... Studia Prawa Prywatnego
Zb. Orz. ........................................... Zbiór Orzecznictwa ETS
ZNSA ............................................... Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego
ZNUJ ............................................... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
4. Inne skróty
Dz.U. ............................................... Dziennik Ustaw
n. ...................................................... następny (-a, -e)
Nr ..................................................... numer
orz. ................................................... orzeczenie
s. .......................................................
t.j. .....................................................
UE .................................................... Unia Europejska
w zw. ............................................... w związku
z. ....................................................... zeszyt
strona
tekst jednolity
XIII
Wykaz literatury
F.M. Abbott, The Doha Declaration on the TRIPS Agreement and Public Health: Ligh-
ting the Dark Corner at the WTO, Journal of International Economic Law 2002,
Nr 5
R. Alexy, A Theory of Legal Argumentation. The Theory of Rational Discourse as The-
ory of Legal Justification, Oksford 1989
R. Alexy, Begriff und Geltung des Rechts, Fryburg–Monachium 1992
R. Alexy, O pojęciu i naturze prawa. Wykład im. Leona Petrażyckiego, Wydział Prawa
i Administracji UW, 19 maja 2006 – On the concept and the nature of law: lecture
in Honour of Leon Petrażycki, Faculty of Law and Administration University of
Warsaw, 19 May 2006, Warszawa 2006
R. Alexy, On the Structure of Legal Principles, Ratio Juris 2000, Nr 3
R. Alexy, Teoria praw podstawowych, Warszawa 2010
R. Andorno, Principles of international biolaw. Seeking common ground at the inter-
section of bioethics and human rights, Bruksela 2013
J. Andreoni, R. D. Madoff, The Role of Judicial Discretion in Dispute Settlement, Boston
College Law School Legal Studies Research Paper 2008
Ch. Arup, TRIPS as competitive and cooperative interpretation, [w:] J. Malbon, Ch.
Lawson (red.), Interpreting and Implementing the TRIPS Agreement – Is It Fair?,
Cheltenham 2008
Arystoteles, Etyka nikomachejska, Warszawa 1982
Arystoteles, Polityka, Warszawa 2007
M. Barczewski, Kogo nie stać na zdrowie, [w:] J. Zajadło (red.), Fascynujące ścieżki
filozofii prawa, Warszawa 2008
M. Barczewski, Prawa własności intelektualnej w Światowej Organizacji Handlu a do-
stęp do produktów leczniczych, Warszawa 2013
M. Barczewski, Traktatowa ochrona praw autorskich i praw pokrewnych, Warszawa
J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie w Światowej Organizacji Handlu (WTO), Kra-
2007
ków 1996
A. Bator, Uniwersalny charakter teorii wykładni prawa w związku z podziałem
na prawo publiczne i prywatne, [w:] P. Kaczmarek (red.), Z zagadnień teorii i fi-
lozofii prawa. Lokalny a uniwersalny charakter interpretacji prawniczej, Wrocław
2009
K. Bayertz (red.), Sanctity of life and human dignity, Dordrecht 1996
D. Beyleveld, R. Brownsword, Human dignity in bioethics and biolaw, Oksford 2001
XV
Wykaz literatury
A. Bielska-Brodziak, Interpretacja tekstu prawnego na podstawie orzecznictwa podat-
kowego, Warszawa 2009
A. Bielska-Brodziak, Kłopoty z definicjami legalnymi, [w:] O. Bogucki, S. Czepita (red.),
System prawny a porządek prawny, Szczecin 2008
G. Bieniek., Komentarz do art. 401, [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywil-
nego, t. 1, Komentarz do artykułów 1–505, Warszawa 2006
S. Blackburn, Racjonalność instrumentalna, [w:] S. Blackburn, Oksfordzki słownik filo-
zoficzny, red. nauk. J. Woleński, Warszawa 1998
I. Bogucka, S. Bogucki, O derogacji i pojęciach pokrewnych, PiP 1992, z. 6
O. Bogucki, Odtwarzanie celów i innych wartości z tekstu prawnego, [w:] A. Choduń,
S. Czepita (red.), W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profe-
sora Macieja Zielińskiego, Szczecin 2010
O. Bogucki, Wykładnia funkcjonalna w działalności najwyższych organów władzy są-
downiczej, Szczecin 2011
O. Bogucki, M. Zieliński, Wykładnia prawa we współczesnym orzecznictwie Trybu-
nału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego,
[w:] L. K. Paprzycki i in.(red.), Orzecznictwo sądowe w sprawach karnych. Aspekty
europejskie i unijne. Konferencja Sędziów Izby Karnej, Izby Wojskowej oraz Izby
Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, (Raj-
gród–Wilno, 2008), Warszawa 2008
O. Bogucki, M. Zieliński, Zasady prawa z perspektywy ogólnej teorii prawa, [w:] P. Wi-
liński (red.), System Prawa Karnego Procesowego, t. III, cz. 1, Zasady procesu kar-
nego, Warszawa 2014
A. du Bois-Pedain, Transitional Amnesty in South Africa, Cambridge 2007
T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2008
T. Bojarski, Typizacja przestępstw i zasada nullum crimen sine lege (wybrane zagad-
nienia), Annales UMCS 1977, t. XXIV
H. Borgosz, Decyzje racjonalne, Studia Nauk Politycznych 1987, Nr 4
M. Borkowska-Nowak, Racjonalność decyzji politycznych. Utarte ścieżki i nowe pomy-
sły, Lublin 2012
2003
M. Borucka-Arctowa, K. Pałecki (red.), Sądy w opinii społeczeństwa polskiego, Kraków
M. Borucka-Arctowa, Społeczne funkcje prawa formułowane w doktrynie, ustawodaw-
stwie i orzecznictwie, [w:] M. Borucka-Arctowa (red.), Społeczne poglądy na funk-
cje prawa, Wrocław 1982
E.-W. Böckenförde, Prawo i wartości. O krytyce idei aksjologicznego ugruntowania
prawa, Znak 1992, Nr 11
R. B. Brandom, Reference Explained Away. Anaphoric Reference and Indirect Descrip-
tion, The Journal of Philosophy 1984, t. 81, z. 9
B. Brożek, Derywacyjna koncepcja wykładni z perspektywy logicznej, RPEiS 2006, z. 1
B. Brożek, Poza interpretację. Odpowiedź Jerzemu Stelmachowi, Forum Prawnicze
2011, Nr 2
XVI
Wykaz literatury
W. Brugger, Dignity, Rights, and Legal Philosophy within the Anthropological Cross of
Decision – Making, German Law Journal 2008, t. 9, Nr 10
B. Brzeziński, Podstawy wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2008
K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997
T. Buksiński, Prawo a władza polityczna, Poznań 2009
N. P. de Carvalho, The TRIPS Regime of Patent Rights, Nowy Jork 2010
K. M. Cern, B. Wojciechowski, O koniecznych związkach między dyskursem prawnym
a moralnym, Principia 2011, t. LIV– LV
A. Choduń, Lex specialis i lex generalis a przepisy modyfikujące, [w:] A. Choduń, S. Cze-
pita (red.), W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Ma-
cieja Zielińskiego, Szczecin 2010
A. Choduń, Słownictwo tekstów aktów prawnych w zasobie leksykalnym współczesnej
polszczyzny, Warszawa 2007
A. Choduń, M. Zieliński, Aspekty granic wykładni prawa, [w:] W. Miemiec (red.), Stano-
wienie i stosowanie prawa podatkowego. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda
Mastalskiego, Wrocław 2009
A. Choduń, M. Zieliński, Interpretacyjna rola wstępów aktów prawnych, [w:] J. Ciapała,
A. Rost (red.), Wokół konstytucji i zdrowego rozsądku. Circum constitutionem
rationemque sanam. Prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Smolińskiemu,
Szczecin–Jarocin 2011
M. Cieślak, Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa
1984
szawa 2006
J. Crawford, I. Brownlie’s Principles of Public International Law, Oksford 1979
B. Cudowski, Charakter prawny porozumień zbiorowych, PiP 1998, z. 8
D. Czajka, Teoria sądzenia. Część II. Logiczno-funkcjonalna wykładnia prawa, War-
A. Czarnota, Dylematy sprawiedliwości okresu przejściowego. Próba socjolo-
giczno-prawnej analizy, Prawo i Więź 2012, Nr 1
S. Czarnowski, „Góra” i „dół” w systemie kierunków sakralnych, [w:] S. Czarnowski,
Wybór pism socjologicznych, Warszawa 1982
S. Czepita, Derywacyjna koncepcja wykładni prawa a zagadnienie otwartej tekstowości
pojęć prawnych, [w:] A. Choduń, S. Czepita (red.), W poszukiwaniu dobra wspól-
nego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, Szczecin 2010
S. Czepita, Reguły konstrukcji systemu prawnego a prawotwórstwo, RPEiS 1994, z. 4
S. Czepita, Reguły konstytutywne a zagadnienia prawoznawstwa, Szczecin 1996
S. Czepita, S. Wronkowska, M. Zieliński, Założenia szkoły poznańsko-szczecińskiej
w teorii prawa, PiP 2013, z. 2
S. Dąbrowski, Władza sądownicza – definicja, funkcja, atrybuty, [w:] R. Piotrow-
ski (red.), Pozycja ustrojowa sędziego, Warszawa 2015
R. Dębski (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowie-
dzialności, Warszawa 2013
XVII
Wykaz literatury
G.B. Dinwoodie, R. Dreyfuss, International Intellectual Property Law and the Public
Domain of Science, Journal of International Economic Law 2004, Nr 7
K. Doliwa, Dobra wiara jako wyrażenie języka prawnego, MoP 2008, Nr 6
W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. 3, H–K, Warszawa 1964
E. Durkheim, O podziale pracy społecznej, Warszawa 1999
R. Dworkin, A Matter of Principle, Cambridge 1985
R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998
R. Dworkin, Imperium prawa, Warszawa 2006
R. Dworkin, The Model of Rules, [w:] J. Feinberg, H. Gross (red.), Philosophy of Law,
Belmont, California 1980
K. Dybowski, Autopoiesis prawa, [w:] Teoria prawa. Filozofia prawa. Współczesne
prawo i prawoznawstwo, Toruń 1998
M. Dybowski, Ronalda Dworkina koncepcja zasad prawa, RPEiS 2001, z. 3
M. Dybowski, Uwagi o możliwości stworzenia nowego modelu władzy sądowniczej,
[w:] W. Staśkiewicz, T. Stawecki (red.), Dyskrecjonalność w prawie, Warszawa
2010
A. Dyrda, Konwencja u podstaw prawa. Kontrowersje pozytywizmu prawniczego, War-
D. Dyzenhaus, Judging the Judges, Judging Ourselves. Truth, Reconciliation and
the Apartheid Legal Order, Oksford 1998
A. Dziadzio, D. Malec, Historia prawa. Prawo karne w świetle źródeł, Kraków 1997
K. Działocha, Państwo prawne w warunkach zmian zasadniczych systemu prawa RP,
W. Dziedziak, O prawie słusznym (perspektywa systemu prawa stanowionego), Lublin
L. Ehrlich, Prawo międzynarodowe, Warszawa 1958
T.O. Elias, The Modern Law of Treaties, Nowy Jork 1974
J. Elster, Closing the Books: Transitional Justice in Historical Perspective, Cambridge
T. Ereciński, Zasada iura novit curia w międzynarodowym postępowaniu cywilnym,
T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Komentarz do kodeksu postępowania cywil-
nego, cz. 1, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2001
C. Farrelly, L. B. Solum (red.), Virtue Jurisprudence, Nowy Jork 2008
S. Filipowicz, Posłowie, [w:] A. MacIntyre, Czyja sprawiedliwość? Jaka racjonalność?,
Warszawa 2007
L. Florek, Umowny charakter układu zbiorowego pracy, PiP 1997, z. 7
L. Florek, Ustawa i umowa w prawie pracy, Warszawa 2010
L. Florek, Zgodność przepisów prawa pracy z Konstytucją, PiZS 1997, Nr 11
N. M. Ford, Kiedy powstałem? Problem początku jednostki ludzkiej w historii, filozofii
i w nauce, Warszawa 1995
M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 2007
szawa 2013
PiP 1992, z. 1
2015.
2004
SI 1976, Nr 5
XVIII
Wykaz literatury
K. Frieske, Socjologia prawa, Warszawa–Poznań 2001
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Kraków
D. Galligan, Discretionary Powers: A Legal Study of Official Discretion, Oksford 1986
K. Gamharter, Access to Affordable Medicines: Developing Responses under the TRIPS
Agreement and EC Law, Wiedeń–Nowy Jork 2004
L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1999
L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 1, Warszawa
L. Garlicki, Aksjologiczne podstawy reinterpretacji konstytucji, [w:] M. Zubik (red.),
Dwadzieścia lat transformacji ustrojowej w Polsce. 51. Ogólnopolski Zjazd Katedr
i Zakładów Prawa Konstytucyjnego, Warszawa, 19–21 czerwca 2009 r., Warszawa
2010
T. Gizbert-Studnicki, Dyrektywy wykładni drugiego stopnia, [w:] A. Choduń, S. Cze-
pita (red.), W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Ma-
cieja Zielińskiego, Szczecin 2010
T. Gizbert-Studnicki, Teoria wykładni Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Teoria prawa.
Filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo, Toruń 1995
T. Gizbert-Studnicki, Wieloznaczność leksykalna w interpretacji prawniczej, Kraków
2004
1999
1978
T. Gizbert-Studnicki, Wykładnia celowościowa, SP 1985, Nr 3–4
T. Gizbert-Studnicki, Wykładnia celowościowa z perspektywy normatywnej, [w:] K. Bu-
dziło (red.), Wykłady w Trybunale Konstytucyjnym z lat 2011–2012, Warszawa
2014
T. Gizbert-Studnicki, Zasady i reguły prawne, PiP 1988, z. 3
M. Golecki, Odtwarzać normę prawną, interpretować ją, czy twórczo stosować prawo –
rola sądu w oczekiwaniach społecznych, [w:] P. Banasik (red.), Wymiar sprawie-
dliwości w dobie oczekiwań społecznych, cz. 1, Prawo, Warszawa 2015
A. Gomułowicz, Moralność podatkowa – uwarunkowania i zasadnicze dylematy,
[w:] A. Gomułowicz, J. Małecki (red.), Ex iniuria non oritur ius. Księga ku czci
Profesora Wojciecha Łączkowskiego, Poznań 2003
K. Gonera, E. Łętowska, Artykuł 190 Konstytucji i jego konsekwencje w praktyce sądo-
wej, PiP 2003, z. 9
A. Grabowski, Teoria konstytucyjnego państwa prawa i jej wpływ na argumentację
prawniczą, [w:] M. Aleksandrowicz, A. Jamróz, L. Jamróz (red.), Demokratyczne
państwo prawa. Zagadnienia wybrane, Białystok 2014
A. Grabowski, B. Naleziński, Kłopoty z obowiązywaniem. Uwagi na tle orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego, [w:] J. Stelmach (red.), Studia z filozofii prawa, Kra-
ków 2001
P. Grabowski, M. Hermann, O normatywnym charakterze przepisów o wejściu w życie,
PiP 2006, z. 9
A. Grobler, Metodologia nauk, Kraków 2006
XIX
Pobierz darmowy fragment (pdf)