Darmowy fragment publikacji:
Andrzej Zieliƒski
Wyroki sàdu
II instancji
w post´powaniu
cywilnym
Komentarz praktyczny
z przeglàdem orzecznictwa
Wzory orzeczeƒ sàdu II instancji
k
e
w y
a
r
d
k
l
k
o
s
p
•
•
•
a
r
a
•
z
•
r
r
k
c j a
a
e
z
o
s
o
e
a j e w y
e
z
c
o
r
i p
k
c j a
u
a
k
f i
y
ó w
o
k
t
t
r
e
r
a
n i
ó w
k
o w e
s
P R A W O S Ñ D O W E P R A W O S Ñ D O W E P R A W O S Ñ D O W E
strZielinskiWyroki 11/6/13 11:49 AM Page 1
P
R
A
W
O
S
Ñ
D
O
W
E
Andrzej Zieliƒski
Wyroki sàdu
II instancji
w post´powaniu
cywilnym
Komentarz praktyczny
z przeglàdem orzecznictwa
Wzory orzeczeƒ sàdu II instancji
Wzory orzeczeƒ sàdu II instancji opracowała
SSA Iwona Wiszniewska
Wydawnictwo C.H.Beck
Warszawa 2014
Wydawca: Wioleta Beczek
Projekt okładki: GRAFOS
© Wydawnictwo C.H.Beck 2014
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: IDENTIA
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-5578-8
ISBN e-book 978-83-255-5579-5
Spis treści
Przedmowa ...................................................................................
V
Wykaz skrótów ............................................................................. VII
Część I. Komentarz .....................................................................
Rozdział 1. Apelacja ...................................................................
1. Uwagi wprowadzające .........................................................
2. Legitymacja do wniesienia apelacji ......................................
3. Termin do wniesienia apelacji ..............................................
4. Wymagania formalne apelacji ..............................................
5. Skutki niezachowania wymagań formalnych apelacji ..........
6. Przegląd orzecznictwa .........................................................
Rozdział 2. Charakter postępowania apelacyjnego ..................
1. Apelacja jako środek odwoławczy od merytorycznych
1
3
3
6
9
13
37
48
67
orzeczeń sądu I instancji (zagadnienia wybrane) ................
67
2. Postępowanie apelacyjne jako środek kontroli orzeczeń
sądu I instancji ....................................................................
3. Przegląd orzecznictwa .........................................................
Rozdział 3. Zakres orzekania przez sąd II instancji .................
1. Zakres podmiotowy orzekania .............................................
2. Zakres przedmiotowy orzekania ..........................................
3. Przegląd orzecznictwa .........................................................
Rozdział 4. Instytucja pytań prawnych .....................................
1. Uwagi wstępne .....................................................................
2. Wymagania i warunki dotyczące przedstawienia
73
80
83
83
88
92
96
96
zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu ..................... 101
3. Zagadnienia proceduralne .................................................... 111
4. Przegląd orzecznictwa ......................................................... 115
Rozdział 5. Rodzaje wyroków sądu odwoławczego i ich
uzasadnienie ........................................................................... 144
1. Uwagi wstępne ..................................................................... 144
2. Rodzaje wyroków sądu II instancji ....................................... 147
3. Przegląd orzecznictwa ......................................................... 169
III
S p i s t r e ś c i
Rozdział 6. Skutki procesowe wyroków sądu odwoławczego ... 184
1. Prawomocność, wykonalność i skuteczność orzeczeń
co do istoty sprawy .............................................................. 184
2. Skutki wyroku uchylającego wyrok sądu I instancji ............. 193
3. Związanie sądu II instancji wykładnią prawa dokonaną
przez Sąd Najwyższy w wyroku kasatoryjnym ..................... 205
4. Przegląd orzecznictwa ......................................................... 209
Rozdział 7. Rektyfikacja wyroków sądu odwoławczego .......... 227
1. Uwagi wprowadzające ......................................................... 227
2. Sprostowanie wyroku ........................................................... 228
3. Uzupełnienie wyroku ........................................................... 230
4. Wykładnia wyroku ............................................................... 234
5. Przegląd orzecznictwa ......................................................... 236
Część II. Wzory orzeczeń sądu II instancji ................................ 245
1. Wyrok sądu odwoławczego oddalający apelację ..................... 247
2. Wyrok sądu odwoławczego zmieniający zaskarżony
wyrok i oddalający powództwo w pozostałej części ................ 257
3. Wyrok sądu odwoławczego oddalający apelację
i zmieniający zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie ......... 267
4. Wyrok sądu odwoławczego uwzględniający apelację
i zmieniający zaskarżony wyrok ............................................. 294
5. Wyrok sądu odwoławczego zmieniający zaskarżony
wyrok i oddalający apelację w pozostałej części ..................... 306
6. Wyrok sądu odwoławczego uchylający zaskarżony
wyrok, znoszący postępowanie w zakresie dotkniętym
nieważnością i przekazujący sprawę sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania ................................................... 325
7. Postanowienie sądu odwoławczego uchylające
zaskarżony wyrok i odrzucające pozew .................................. 334
8. Postanowienie sądu odwoławczego uchylające
zaskarżony wyrok i umarzające postępowanie ....................... 346
9. Wyrok sądu odwoławczego uchylający zaskarżony wyrok
i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania,
ponieważ wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości .................................... 349
10. Wyrok sądu odwoławczego uchylający zaskarżony
wyrok i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania
z powodu nierozpoznania przez sąd I instancji istoty
sprawy .................................................................................... 362
Indeks ........................................................................................... 375
IV
Przedmowa
Problematyka wyroków sądu II instancji (sądów apelacyjnych
i sądów okręgowych) ma istotne znaczenie w postępowaniu cywilnym
ze względu na rolę, którą te wyroki spełniają.
Wyroki sądów odwoławczych zyskały szczególne znaczenie
po wprowadzeniu do postępowania cywilnego systemu apelacyjnego
w miejsce dotychczasowego systemu rewizyjnego oraz wprowadzeniu,
aktualnie nadzwyczajnego środka zaskarżenia – skargi kasacyjnej.
System apelacyjny, odmiennie niż system rewizyjny, charaktery-
zuje się tym, że postępowanie apelacyjne jest dalszym ciągiem mery-
torycznego rozpoznania sprawy. Co za tym idzie, przepisy procesowe
kładą nacisk na rozstrzygnięcie przez sądy II instancji przede wszystkim
merytorycznie apelacji, a nie kasatoryjnie (art. 386 § 1 KPC). Wyjątkiem
od tej zasady są wyroki kasatoryjne (art. 386 § 2 i 4 KPC).
Ta regulacja prawna w sposób oczywisty wpływa na rodzaj i cha-
rakter wyroków sądów II instancji.
W związku ze zmianą stanu prawnego znakomita monografia
Stanisławy Hanausek pt. „Orzeczenie sądu rewizyjnego w procesie cy-
wilnym” wydana w 1966 r. w znacznym stopniu się zdezaktualizowała.
Na rynku prawniczym brak kompleksowego opracowania dotyczą-
cego wyroków sądów II instancji. Niniejsze opracowanie ma za zadanie
przybliżenie tej problematyki prawnikom praktykom poprzez analizę
zagadnień związanych z wyrokowaniem w postępowaniu apelacyjnym.
Książka ta skierowana jest zarówno do sędziów, jak i adwokatów,
radców prawnych oraz aplikantów tych zawodów, gdyż zwraca uwagę
przede wszystkim na praktyczne aspekty związane z wyrokowaniem
przez sądy II instancji.
Autor będzie wdzięczny Czytelnikom za wszelkie uwagi dotyczące
tej pracy.
Szczecin, listopad 2013 r.
Andrzej Zieliński
V
Wykaz skrótów
ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U.
Nr 16, poz. 93 ze zm.)
ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-
kuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.)
ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90,
poz. 594 ze zm.)
ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030)
rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej
z 27.10.1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U.
Nr 82, poz. 598 ze zm.)
ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U.
z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.)
ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.)
ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i na-
prawcze (t.j. Dz.U. 2012 r. poz. 1112 ze zm.)
ustawa z 6.1.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka
(Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.)
ustawa z 15.7.1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatel-
skich (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.)
ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym
(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499)
1. Źródła prawa
KC
KP
KPC
KRO
KSCU
KSH
KZ
PrBud
PrUSP
PrUpNapr
RPDU
RPO
SNU
VII
W y k a z s k r ó t ó w
TFUE
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wersja
skonsolidowana (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83,
s. 47)
2. Organy, instytucje i organizacje
TSUE
EBC
SA
SN
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Europejski Bank Centralny
Sąd Apelacyjny
Sąd Najwyższy
3. Publikatory i czasopisma
Biul. SN
Dz.U.
Gł. Sąd.
KZS
MoP
MoSp
M.P.
MPPr
NP
OSA
OSA/Kat.
OSAB
OSN
OSN-ZD
Biuletyn Sądu Najwyższego
Dziennik Ustaw
Głos Sądownictwa
Krakowskie Zeszyty Sądowe
Monitor Prawniczy
Monitor Spółdzielczy
Monitor Polski
Monitor Prawa Pracy
Nowe Prawo
Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach
Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Zeszyty Dodat-
kowe
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administra-
cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna
(od 1995 r.)
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna –
Zeszyty Dodatkowe
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna
i Pracy
Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Prokuratura
Generalna
Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990 r.)
Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażo-
wych
OSNAPiUS
OSNC
OSNC-ZD
OSNCP
OSNPG
OSP
OSPiKA
VIII
Pal.
PiP
PPC
Prok. i Pr.
PS
Rej.
R.Pr.
Wok.
Zb. Orz.
Zb. Urz.
4. Inne skróty
art.
m.in.
n.
niepubl.
np.
Nr
orz.
pkt
por.
post.
poz.
r.
s.
t.j.
tzw.
uchw.
ust.
w zw. z
ww.
wyr.
zd.
ze zm.
Palestra
Państwo i Prawo
Polski Proces Cywilny
Prokuratura i Prawo
Przegląd Sądowy
Rejent
Radca Prawny
Wokanda
Zbiór Orzecznictwa
Zbiór Urzędowy
artykuł
między innymi
następny (-a, -e)
niepublikowany (-a, -e)
na przykład
numer
orzeczenie
punkt
porównaj
postanowienie
pozycja
rok
strona
tekst jednolity
tak zwany (-a, -e)
uchwała
ustęp
w związku z
wyżej wymienione
wyrok
zdanie
ze zmianami
W y k a z s k r ó t ó w
IX
Część I
Komentarz
Rozdział 1. Apelacja
1. Uwagi wprowadzające
2. Legitymacja do wniesienia apelacji
3. Termin do wniesienia apelacji
4. Wymagania formalne apelacji
5. Skutki niezachowania wymagań formalnych apelacji
6. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 2. Charakter postępowania apelacyjnego
1. Apelacja jako środek odwoławczy od merytorycznych orzeczeń
sądu I instancji (zagadnienia wybrane)
2. Postępowanie apelacyjne jako środek kontroli orzeczeń sądu
I instancji
3. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 3. Zakres orzekania przez sąd II instancji
1. Zakres podmiotowy orzekania
2. Zakres przedmiotowy orzekania
3. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 4. Instytucja pytań prawnych
1. Uwagi wstępne
2. Wymagania i warunki dotyczące przedstawienia zagadnienia
prawnego Sądowi Najwyższemu
3. Zagadnienia proceduralne
4. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 5. Rodzaje wyroków sądu odwoławczego i ich
uzasadnienie
1. Uwagi wstępne
2. Rodzaje wyroków sądu II instancji
3. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 6. Skutki procesowe wyroków sądu odwoławczego
1. Prawomocność, wykonalność i skuteczność orzeczeń co do istoty
sprawy
2. Skutki wyroku uchylającego wyrok sądu I instancji
3. Związanie sądu II instancji wykładnią prawa dokonaną przez
Sąd Najwyższy w wyroku kasatoryjnym
4. Przegląd orzecznictwa
Rozdział 7. Rektyfikacja wyroków sądu odwoławczego
1. Uwagi wprowadzające
2. Sprostowanie wyroku
3. Uzupełnienie wyroku
4. Wykładnia wyroku
5. Przegląd orzecznictwa
2
Część I. KomentarzRozdział 1. Apelacja
1. Uwagi wprowadzające
Przepis art. 176 ust. 1 Konstytucji RP wprowadza fundamen-
talną zasadę wymiaru sprawiedliwości w Polsce, a mianowicie za-
sadę, że postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
W polskim postępowaniu cywilnym od 6.2.2005 r. zlikwidowany
został system trójinstancyjny tego postępowania, bowiem ustawą
z 22.12.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywil-
nego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
z 2005 r. Nr 13, poz. 98) postępowanie cywilne ograniczone zostało
do dwóch instancji. W ten sposób skarga kasacyjna stała się ze zwy-
czajnego – nadzwyczajnym środkiem odwoławczym, gdyż w myśl
przepisu art. 3981 § 1 KPC skarga kasacyjna przysługuje od prawo-
mocnych orzeczeń sądu drugiej instancji.
Polski Kodeks postępowania cywilnego przyjął system apela-
cji pełnej (cum beneficio novorum), który oznacza, oprócz kontroli
i usunięcia błędów pierwszej instancji, również naprawienie błę-
dów stron poprzez dopuszczenie możliwości powołania przez stro-
ny nowych faktów i dowodów (A. Zieliński, Postępowanie cywilne,
Rozdz. XI, § 38, pkt I).
Apelację, podobnie jak zażalenie, cechuje dewolutywność
i suspensywność.
Zasada co najmniej dwuinstancyjnego postępowania cywilne-
go (art. 176 ust. 1 Konstytucji RP) stanowi gwarancję naprawie-
nia omyłek, błędów i innych uchybień sądowych, których przyczy-
ny mogą być zróżnicowane (tak wyr. SN z 20.12.2001 r., II CKN
1440/00, Legalis).
3
Dwuinstancyjność postępowaniaPostępowanie apelacyjne – chociaż jest postępowaniem od-
woławczym i kontrolnym – zachowuje charakter postępowania
rozpoznawczego. Sąd drugiej instancji ma zatem pełną swobodę
jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia (tak wyr.
SN z 15.2.2006 r., IV CK 384/05, Legalis; wyr. SN z 16.5.2006 r.,
I PK 210/05, MPPr 2006, Nr 11, s. 593). Oznacza to, że sąd odwo-
ławczy może naprawić – w granicach zaskarżenia – wszystkie na-
ruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wy-
tknięte w apelacji (wyr. SN z 14.6.2012 r., I CSK 521/11, Legalis).
Zgodnie z treścią art. 367 § 1 KPC w postępowaniu proceso-
wym apelacja przysługuje od każdego wyroku sądu pierwszej in-
stancji.
W przypadku oddalenia powództwa (w całości lub w części)
wyrokiem zaocznym apelacja przysługuje powodowi.
W postępowaniu nieprocesowym apelacja przysługuje
od wszystkich postanowień sądu pierwszej instancji orzekających
co do istoty sprawy (art. 518 KPC) oraz od postanowienia sądu
okręgowego, jako sądu pierwszej instancji, w przedmiocie uznania
zagranicznego wyroku (art. 11481 § 3 KPC).
W świetle przytoczonych przepisów należy uznać, że nasz
Kodeks postępowania cywilnego nie wprowadza żadnych ogra-
niczeń dopuszczalności wnoszenia apelacji – ani pod względem
podmiotowym, ani pod względem przedmiotowym.
W przyjętym przez polskiego ustawodawcę systemie apelacji
pełnej sąd drugiej instancji jest uprawniony do ponownego, w za-
sadzie niczym nieograniczonego, badania sprawy, jako że w tym
systemie postępowanie drugoinstancyjne (apelacyjne) jest dalszym
stadium postępowania przed sądem pierwszej instancji [T. Ereciń-
ski, Apelacja i kasacja w procesie cywilnym (według ustawy z dnia
1 marca 1996 r.), Warszawa 1996, s. 15; T. Wiśniewski, Apelacja
i kasacja – nowe środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym,
Warszawa 1996, s. 9].
Sąd Najwyższy stwierdził, że z treści art. 367 § 1 KPC wyni-
ka, że apelacja przysługuje także od wyroków wstępnych (art. 318
§ 1 KPC), wyroku częściowego (art. 317 § 1 i 2 KPC) i od wyro-
ku uzupełniającego (art. 351 § 3 KPC). Od wyroku zaocznego oraz
4
Część I. KomentarzApelacja – charakter postępowaniaDopuszczalność apelacjiR o z d z i a ł 1 . A p e l a c j a
od wyroku końcowego apelacja przysługuje wyłącznie powodowi
(art. 342 KPC).
Warunkiem sine qua non dopuszczalności wniesienia apela-
cji jest istnienie zaskarżonego wyroku (postanowienia co do istoty
sprawy, sententia existens). Oznacza to, że niedopuszczalna jest ape-
lacja od wyroku (postanowienia co do istoty sprawy w postępowa-
niu nieprocesowym) nieistniejącego (sententia non existens).
W przypadku kiedy sąd w sentencji orzeczenia nie rozstrzy-
gnął o części roszczenia, powód może zgłosić wniosek o uzupeł-
nienie wyroku (art. 351 § 1 KPC). W razie niezgłoszenia takiego
wniosku strona może jedynie wytoczyć nowe powództwo o rosz-
czenie, o którym sąd nie orzekł w wyroku (postanowieniu) [tak
wyr. SN z 15.2.2006 r., IV CK 384/05, Legalis; podobnie wyr. SN
z 16.5.2006 r., I PK 210/05, MPPr 2006, Nr 11, s. 593]. Nie może
natomiast domagać się zmiany lub uchylenia orzeczenia nieistnieją-
cego (por. orz. SN z 24.11.1971 r., I PR 75/71, OSNPG 1972, Nr 7,
poz. 46). Wyrok bowiem może być zaskarżony tylko w takiej części,
w jakiej istnieje (K. Piasecki, Wyrok pierwszej instancji w procesie
cywilnym, Warszawa 1981, s. 103).
Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie sporne jest zagad-
nienie tzw. gravamen (pokrzywdzenia). Ramy niniejszej pracy nie
pozwalają na bliższą analizę tego problemu. Na użytek tego opra-
cowania należy przyjąć, że apelację może wnieść ta strona proce-
su (uczestnik postępowania nieprocesowego), która uznaje wyrok
za niesłuszny w stosunku do niej, a więc uznaje się za skrzywdzoną
tym wyrokiem (A. Zieliński, w: Kodeks postępowania cywilnego, ko-
mentarz do art. 367).
Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okrę-
gowy, a od wyroku sądu okręgowego jako sądu pierwszej in-
stancji – sąd apelacyjny (art. 367 § 2 KPC).
To samo dotyczy postanowień co do istoty sprawy w postępo-
waniu nieprocesowym.
Rozpoznanie sprawy przez sąd drugiej instancji następuje
w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 367 § 3 KPC). W spra-
wach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym sąd rozpo-
znaje apelację w składzie jednego sędziego (art. 50510 § 1 KPC).
Sąd rozpoznaje sprawę na rozprawie (art. 375 KPC), jednak może
5
Wniosek o uzupełnienie wyrokuGravamenSąd właściwySkład sądurozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli zachodzi nie-
ważność postępowania (art. 374 KPC).
Natomiast w sprawach prowadzonych w trybie postępowania
uproszczonego, sąd – co do zasady – rozpoznaje apelację na po-
siedzeniu niejawnym, chyba że strona w apelacji lub w odpowie-
dzi na apelację zażądała przeprowadzenia rozprawy (art. 50510 § 2
KPC).
Należy dodać, że o charakterze orzeczenia decyduje przed-
miot rozstrzygnięcia. Jeżeli przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
w procesie jest istota sprawy, to orzeczenie takie jest wyrokiem
i przysługuje od niego apelacja. Natomiast orzeczenie sądu roz-
strzygające w innym przedmiocie, jak np. o dopuszczalności pro-
cesu, jest z istoty swej postanowieniem, chociażby było zamiesz-
czone w wyroku jako jeden z punków jego sentencji (tak post. SN
z 21.4.1970 r., I PR 88/70, niepubl.).
2. Legitymacja do wniesienia apelacji
Legitymację do wniesienia apelacji (legitymację czynną) po-
siadają strony oraz inni uczestnicy procesu lub postępowania nie-
procesowego.
Wniesienie apelacji przez podmiot, który nie posiada le-
gitymacji do jej wniesienia, jest bezwzględnie bezskuteczne.
Brak legitymacji czynnej (do wniesienia apelacji) nie może zostać
konwalidowany. Skutkiem wniesienia apelacji przez podmiot niele-
gitymowany będzie jej odrzucenie (S. Cieślak, W kwestii możliwości
przyjęcia odmiennych skutków procesowych niezachowania przez
skarżącego wymagań prawnych apelacji, kasacji i zażalenia, MoP
2002, Nr 11, s. 495).
W pierwszym rzędzie legitymacja do wniesienia apelacji
przysługuje stronom (uczestnikom postępowania nieprocesowe-
go). Jednak od wyroku zaocznego apelacja przysługuje wyłącznie
powodowi (art. 342 KPC).
Legitymacja do wniesienia apelacji od wyroku przysługuje
tylko stronie, której dotyczy ten wyrok, przez co należy rozumieć,
że wyrok zawiera rozstrzygnięcie (pozytywne lub negatywne) o żą-
6
Część I. KomentarzLegitymacja czynnaR o z d z i a ł 1 . A p e l a c j a
daniu, z którym ta strona wystąpiła (jako powód) lub które prze-
ciwko niej zostało skierowane (jako pozwanemu) [tak post. SN
z 5.9.1997 r., III CKN 152/97, Legalis].
W przypadkach współuczestnictwa procesowego, zarówno
materialnego, jak i formalnego, legitymację do wniesienia apelacji
ma każdy ze współuczestników samodzielnie, bez względu na to,
czy chodzi o współuczestnictwo jednolite, konieczne czy zwykłe
(tak też T. Ereciński, Apelacja i kasacja, s. 25; T. Wiśniewski, Nowe
środki odwoławcze, s. 32). Jednak wniesienie apelacji przez jedne-
go ze współuczestników jednolitych jest skuteczne (odnosi skutek)
wobec pozostałych współuczestników (art. 73 § 2 KPC).
Trzeba jednak podkreślić, że współuczestnik procesu nie
posiada w żadnym wypadku legitymacji do zaskarżenia wyroku
(w części lub w całości) przeciwko innym współuczestnikom wystę-
pującym po tej samej stronie w procesie, nawet w sytuacji gdy orze-
czenie sądu dotyczące innego współuczestnika oddziałuje na jego
prawa lub obowiązki (por. wyr. SN z 4.9.1967 r., I PR 245/67, OSN
1968, Nr 4, poz. 70; uchw. SN z 22.4.1991 r., III CZP 34/91, OSN
1992, Nr 2, poz. 24; post. SN z 10.9.1997 r., II CKN 345/97, Lega-
lis).
Legitymację czynną (do wniesienia apelacji) posiadają rów-
nież podmioty wezwane do udziału w sprawie na podstawie
art. 194 § 1 i 3, a także art. 195 § 2 KPC.
Natomiast podmioty wskazane w art. 195 § 1 i art. 196
§ 1 KPC uzyskują legitymację do wniesienia apelacji z chwilą zawia-
domienia ich przez sąd o toczącym się procesie. Jednak podmioty
te tracą tę legitymację, jeżeli w ciągu dwóch tygodni od doręczenia
zawiadomienia nie przystąpią do sprawy w charakterze powodów.
Podmiot, w stosunku do którego z naruszeniem art. 194 i n.
KPC został wydany wyrok, jest uprawniony (legitymowany) do jego
zaskarżenia apelacją (por. uchw. SN z 25.4.1980 r., III CZP 21/80,
OSN 1980, Nr 11, poz. 207 z glosą B. Bladowskiego, OSP 1981,
Nr 3, poz. 44 i z glosą J. Rodziewicza, Pal. 1982, Nr 4–5, s. 84;
W. Siedlecki, Przegląd orzecznictwa, PiP 1982, Nr 3–4, s. 90).
Zaznaczyć należy, że legitymację do wniesienia apelacji po-
siadają także następcy prawni stron i uczestników postępowania
nieprocesowego.
7
Legitymacja przy współuczestnictwieInne podmioty uprawnione do wniesienia apelacjiDo podmiotów legitymowanych do wniesienia apelacji na-
leżą także interwenienci uboczni zarówno samoistni (art. 81
KPC), jak i niesamoistni (art. 79 KPC). Jeżeli jednak chodzi o in-
terwenienta ubocznego, to jego czynności nie mogą pozostawać
w sprzeczności z czynnościami strony, do której przystąpił (art. 79
in fine KPC). Oznacza to, że strona, do której interwenient uboczny
przystąpił, może skutecznie cofnąć apelację tego interwenienta, je-
żeli została ona złożona wbrew woli strony [W. Siedlecki, w: System
prawa procesowego cywilnego. Zaskarżanie orzeczeń sądowych,
(red. W. Siedlecki), t. III, Wrocław 1986, s. 12].
Do wniesienia apelacji legitymację posiadają prokurator
(art. 7 i art. 60 § 2 KPC), Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 14
pkt 4 RPOU w zw. z art. 60 § 2 KPC) oraz Rzecznik Praw Dziecka
(art. 10 ust. 1 pkt 3 RPDU w zw. z art. 60 § 2 KPC) i to nawet, gdy
nie brali udziału w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.
Legitymację do wniesienia apelacji posiadają również: orga-
nizacje pozarządowe w sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz
w sprawach określonych w art. 61 § 1–3 KPC (art. 60 § 2 w zw.
z art. 62 KPC), inspektor pracy w sprawach o ustalenie istnienia
stosunku pracy (art. 632 w zw. z art. 60 § 2 KPC) oraz powiatowy
(miejski) rzecznik konsumentów w sprawach o ochronę intere-
sów konsumentów (art. 634 w zw. z art. 60 § 2 KPC).
W postępowaniu nieprocesowym legitymacja do wniesienia
apelacji przysługuje wszystkim uczestnikom postępowania. Apela-
cję może również wnieść zainteresowany, który nie brał dotychczas
udziału w sprawie. W przypadku wniesienia apelacji przez takiego
zainteresowanego staje się on uczestnikiem postępowania (art. 510
§ 1 KPC). Jeżeli jednak sąd odmówił uprzednio danemu podmioto-
wi wzięcia udziału w sprawie i postanowienie sądu w tym zakresie
uprawomocniło się, to taki podmiot nie posiada legitymacji do wnie-
sienia apelacji (tak słusznie T. Ereciński, Apelacja i kasacja, s. 25).
Według przepisu art. 6261 § 2 KPC, który stanowi lex specialis
w stosunku do art. 510 KPC, uczestnikami postępowania wieczy-
stoksięgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których pra-
wa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis
ma nastąpić. W rezultacie tylko te osoby są legitymowane do wnie-
sienia apelacji (tak post. SN z 19.4.2006 r., V CSK 27/06, Legalis).
8
Część I. KomentarzLegitymacja w postępowaniu nieprocesowymR o z d z i a ł 1 . A p e l a c j a
Uczestnik postępowania nieprocesowego nie jest uprawniony
do wniesienia apelacji wyłącznie na korzyść innego uczestnika po-
stępowania (por. post. SN z 8.4.1997 r., I CKN 57/97, OSN 1997,
Nr 11, poz. 166).
Apelację w imieniu podmiotów postępowania cywilnego mogą
wnosić należycie umocowani ich pełnomocnicy (art. 87 KPC).
Jednak apelacja złożona przez pełnomocnika ustanowio-
nego dla doręczeń (art. 1135 § 1 KPC), jako złożona przez oso-
bę nieuprawnioną, podlega odrzuceniu na podstawie art. 373
KPC (tak post. SN z 19.3.1997 r., II UKN 36/97, OSN 1998, Nr 2,
poz. 65).
Do innej kategorii, aczkolwiek związanej z legitymacją
do wnoszenia apelacji, należy problem zrzeczenia się apela-
cji. Analiza przepisów Kodeksu postępowania cywilnego pozwala
na uzasadnione stwierdzenie, że de lega lata zrzeczenie się apelacji
pozbawione jest skutków prawnych, co oznacza, iż wniesienia ape-
lacji nie można się zrzec ani w formie jednostronnego oświadcze-
nia strony, ani w drodze porozumienia (umowy stron). W rezultacie
strona, która złoży oświadczenie procesowe, że zrzeka się wniesie-
nia apelacji, może w terminie ustawowym skutecznie taką apelację
wnieść. Jedyny wyjątek od tej zasady przewiduje w postępowaniu
uproszczonym przepis art. 5058 § 3 KPC, który stanowi, że strona
obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego
ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa
do wniesienia apelacji.
3. Termin do wniesienia apelacji
Apelacja od wyroku, jak również od postanowienia co do isto-
ty sprawy w postępowaniu nieprocesowym może być wniesiona
w ściśle określonym terminie ustawowym. Termin ten wyznacza
przepis art. 369 KPC, który brzmi:
„§ 1. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok,
w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uza-
sadnieniem.
9
PełnomocnicyZrzeczenie się apelacji
Pobierz darmowy fragment (pdf)