Tom zawiera wybór tekstów opublikowanych w większości w ciągu ostatnich kilku lat w formie niewielkich broszur. Poświęcone są głównie słownictwu polskiemu, ale też rosyjskiemu i japońskiemu.
Niemała ich część ukazywała się w toku intensywnych prac nad Narodowym Fotokorpusem Języka Polskiego i tego unikatowego projektu dotyczy. Zebranie rozproszonych druków pod jedną okładką ma pewien sens praktyczny, jako że Fotokorpus jest przedsięwzięciem organizacyjnie i technicznie długookresowym, przyciągającym uwagę miłośniczek i miłośników polskiego słowa, także młodzieży, nie tylko polonistycznej, która przejawia coraz żywsze zainteresowanie merytoryczną i techniczną stroną procesu gromadzenia danych leksykograficznych na większą skalę.
Zaledwie dwie prace zbioru mają rodowód niebroszurkowy; za zgodę na ich przedruk dziękuję Wydawcom.
Darmowy fragment publikacji:
Centrum Studiów Fotoleksykograficznych
w Warszawie
Jan Wawrzyńczyk
FOTOCYTATOGRAFIA POLSKA
Wiek XIX w Słowniku warszawskim
(1. lista suplementowa)
⊆⊆⊆⊆ | ⊇⊇⊇⊇
Copyright © by Jan Wawrzyńczyk, Warszawa 2014
Wydawca:
Elja Malek
Łódź 2014
ISBN 978-83-936480-9-2
Obj. 0,52 a.w. Nakł. 5 egz. papierowych + egz. elektroniczny (dostępny w Inter-
necie)
2
Przedmowa
Co z tekstów XIX-wiecza nie znalazło odbicia w Słowniku warszawskim1
(1900-1927)? Czyż to nie jest intrygujące pytanie? Dotychczas nikt nie pokazy-
wał siatki haseł SW na tle rzeczywistego, „zamrożonego” we wszystkich dru-
kach końca XVIII − pocz. XX w.), zasobu leksykalnego polszczyzny.
W e-brudnopisach SBJP2 notuję tego rodzaju zdarzenia negatywne, ale
oczywiście niesystematycznie, od przypadku do przypadku, konieczna jest po-
pularyzacja danego problemu, czemu ma służyć moja seria broszur (zasadniczo)
elektronicznych.
Oto pierwszy zeszyt tej serii.
Liczy on ponad 500 pozycji hasłowych, zawierających dokładne adresy biblio-
graficzne, czasem też, ilustracyjnie, ciekawostkowo, krótkie frazy. Fotodoku-
mentację cytatową haseł pozostawiam tymczasem w Foto-SBJP3; w przyszłości
będzie dostępna w Internecie.
Chodzi o hasła zarówno nieznane SW, jak i znane, ale pozbawione cyta-
tów dokumentacyjnych4. Uderza łatwość, szybkość, z jaką wyszukuje się w tek-
stach agnonimy i cytaty do haseł bezcytatowych SW. Świadczy to − jeśli pamię-
tać o analogicznej sytuacji ze „Słownikiem Doroszewskiego” − dobitnie o wiel-
kich brakach dokumentacyjnych polskiej leksykografii, cytatografii.
SW jest dokumentacyjnie nierówny, niekonsekwentny. Notuję pominięte
w nim znaczenia, pierwszo- i drugorzędne, użycia przenośne. Odnotowuję też
istnienie możliwych do pobrania z tekstów cytatów starszych niż te cytaty źród-
łowe, które znalazły się na kartach SW5.
1 Dalej: SW.
2 SBJP = J. Wawrzyńczyk, Słownik bibliograficzny języka polskiego. Wersja przedelektro-
niczna. T. 1-10, Warszawa 2000-2012.
3 O nim por. w tomie 10. SBJP, s. 3.
4 W części artykułów hasłowych SW znajdują się ilustracje użycia, ale bez skrótu źródła;
wyszły one zapewne spod pióra autorów-redaktorów SW, stanowiąc w gruncie rzeczy rów-
nież dokumentację polszczyzny, ale dokumentację innego poziomu, poziomu idiolektów
twórców SW (por. np. artykuły: abdykacz, flegmatyczny, flidra, nazarażać itd., itp. setki
pozycji; nie jest wykluczone, że tworząc tego rodzaju cytatografię realizatorzy założeń teore-
tycznych SW inspirowali się po części realnymi, nieanonimowymi tekstami, mającymi auto-
rów).
5 Im przykład starszy, tym wartościowszy dla programu redatacji słownictwa nowopolskiego
i radykalnej − z powodu przykrych mankamentów metodologicznych − rewizji danych nagro-
madzonych w ramach badań nad tzw. nowym słownictwem polskim, (realizowanych w IJP
PAN w Krakowie).
11
3
Niektóre braki poświadczeń haseł z tekstów literackich wprost szokują w
SW; nie ma np. cytatu pod krucyfiks (wyraz występuje u Mickiewicza). Notuję
np. hasło edukacya, bo w SW jest już tylko postać edukacja, ale − ważne − bez
żadnego cytatu poświadczającego. Charakterystyczna, jako mankament, jest sy-
tuacja: ma SW hasło − rzeczownik osobowy męski z dobrą dokumentacją cyta-
tową, ma także odpowiednik żeński tego hasła, ale tu bez jakichkolwiek cytatów
(jak w bogaczka, komunistka, oczyścicielka, reprezentantka, znajdzicielka
itp.). Znamienna jest swego rodzaju niechęć (czy świadoma?) twórców SW do
umieszczania dokumentacyjnych cytatów literackich w artykułach z terminami
technicznymi, naukowymi itp. (por. nerkowiec, nerwiak, telegraf, telegram
i wiele innych). Nie troszczą się oni o cytaty w artykułach przymiotnikowych
i przysłówkowych, brak ilustracji źródłowych pod anakreontyczny, dwuspad-
kowy, kocankowato, kocankowaty, niewstrzemięźliwie, pierwoczesny, tarcz-
kowy, zootomiczny i setkach innych pozycji tego typu.
Od lat apeluję: śmiało i energicznie odsłaniajmy realne, utrwalone w tek-
stach niesłownikowych bogactwa słownikowe naszego języka ostatnich 200,
230 lat; nie mamy się czego wstydzić.
4
12
Dokumentacja
absolutystyczny Rembowski A. 1884: 92
akacyowy Kremer J. 1869: 235
akuszerka Kołłątaj H. 1844, 3: 35
algiebraiczny Kołłątaj H. 1844, 3: 46
aliaż Łubkowski 1835, 1: 3
allegoryczny Kremer J. 1869: 183
aluzya Jeż T. T. 1898, 2: 10
anglicyzm Łubkowski 1835, 1: 4
antygrecki Kremer J. 1869: 129
antymon Łubkowski 1835, 1: 4
apostolstwo Jeż T. T. 1898, 2: 4
apostołowanie Jeż T. T. 1898, 2: 15
applikować się Kołłątaj H. 1844, 3: 46
aps Jeż T. T. 1898, 2: 81
arbitralność Kołłątaj H. 1844, 3: 50
arbitralny Kołłątaj H. 1844, 3: 61
arcyderwisz Sienkiewicz H. 1996: 232 [w liście z 1886]
arcymistrzostwo Kremer J. 1869: 271
arcyniebezpieczny Rembowski A. 1884: 78
arcypożyteczny Łubkowski 1835, 1: 71
arcyskromny Kremer J. 1869: 239
arcytrudny Kremer J. 1869: 477
arcyważny jest rzeczą arcyważną Kremer J. 1869: 553
askier Jeż T. T. 1898, 2: 74
ateński kapliczek ateńskich Kremer J. 1869: 59
autograf Estreicher K. 1882: 36
autorstwo Kremer J. 1869: 220
bajraktar Jeż T. T. 1898, 2: 9, 12
baldakinek Kremer J. 1869: 423
baltycki Kołłątaj H. 1844, 3: 75
bannicja lękając się bannicji Kraszewski J. I. 1841, 3: 106
barbarya Estreicher K. 1882: 30
Bethowenowy Kremer J. 1869: 472
belletrystyczny dziełem belletrystyczném Kremer J. 1869: 550
bezczucie Bierzyński M. 1892: 247
bezczuły Kremer J. 1869: 273
13
5
bezhałaśny Kremer J. 1869: 178
bezjądrny Kremer J. 1869: 316
bezkapeluszowy Sienkiewicz H. 1996: 115, 116 [w liście z 1879]
bezkrytycznie przyjmował bezkrytycznie Marrené-Morzkowska W. 1881:
25
bezoki Kremer J. 1869: 185
bezprzestrzenny EP Orgelbrand 28 (1868): 494
bezrozsądny Kremer J. 1869: 464
bezsercy Kremer J. 1869: 218, 552
bezśpiewny Kremer J. 1869: 508
beztreściwy Kremer J. 1869: 175
bezwidny Kremer J. 1869: 435
bezwładność Jeż T. T. 1898, 2: 97
bezwonny Tarnowski W. 1863: 377
biennium Kołłątaj H. 1844, 3: 41
biesiadniczy biesiadniczéj sali Kraszewski J. I. 1841, 3: 139
bogochwalczy Kremer J. 1869: 494
bogosławny bogoławnym hymnem Kremer J. 1855: 120
brewiarzyk Estreicher K. 1882: 26
brigant Sienkiewicz H. 1996: 253 [w liście z 1886]
budownictwo Kołłątaj H. 1844, 3: 34
Bulgar Jeż T. T. 1898, 2: 153
burgada Sienkiewicz H. 1996: 195 [w liście z 1886]
burleskiada Kremer J. 1869: 431
burmistrzować Kremer J. 1869: 382
całopaństwowy Rembowski A. 1884: 2
cantatrice Sienkiewicz H. 1996: 276 [w liście z 1886]
cebrzyk Jeż T. T. 1898, 2: 64
chińszczyzna Sienkiewicz H. 1996: 213 [w liście z 1886]
chmurny Kremer J. 1869: 269
chrobacki EP Orgelbrand 28 (1868): 532
cicerone Estreicher K. 1882: 15
cudnowdzięczny Kremer J. 1869: 101
cywilno-wojskowy Kołłątaj H. 1844, 3: 87
czasowanie Kołłątaj H. 1844, 3: 77
czerwoniuchny Łubkowski 1835, 1: 2
czesko-saski EP Orgelbrand 28 (1868): 626
czorbadźi Jeż T. T. 1898, 2: 38
czworakowy z czworakowego ogrodu Bierzyński M. 1892: 185
czytelniczka Bierzyński M. 1892: 21
czytelnik Bierzyński M. 1892: 21
6
14
dachówkowaty EP Orgelbrand 28 (1868): 305
dawno-zapadły Kremer J. 1869: 267
debarkader Sienkiewicz H. 1996: 180 [w liście z 1886]
dobro-duszny Kremer J. 1869: 155
doktorski Kołłątaj H. 1844, 3: 110
doktryner Marrené-Morzkowska W. 1881: 24
dokumentnie Estreicher K. 1882: 9
domniemywanie Kołłątaj H. 1844, 3: 76
donos Jeż T. T. 1898, 2: 73
donosiciel Jeż T. T. 1898, 2: 75
dramacik Sienkiewicz H. 1996: 300 [w liście z 1887]
dramatyczność Kremer J. 1869: 285, 286
drobnizna Kołłątaj H. 1844, 3: 91
drodat Tarnowski W. 1863: 364
drwiarz Kremer J. 1869: 510
drwinka drwinki oniemiały Kremer J. 1869: 150
duchowładny idei duchowładnéj Kremer J. 1869: 179
dugiana Jeż T. T. 1898, 2: 76, 98
dunajski trzęsawiska dunajskie Jeż T. T. 1898, 2: 149
dworacki Kremer J. 1869: 481
dwutomowy EP Orgelbrand 28 (1868): 625
dyogenesowski Estreicher K. 1882: 3
dyska Bierzyński M. 1892: 31
dystylownik Łubkowski 1835, 1: 2
dyzharmonia Kremer J. 1869: 436
dziejopisarski Rembowski A. 1884: 2
dziejowładny Kremer J. 1869: 225
dżanabet Jeż T. T. 1898, 2: 117
dżanem Jeż T. T. 1898, 2: 66, 69
edukacya Kołłątaj H. 1844, 3: 59
edukacyjny zwierzchność edukacyjna Kołłątaj H. 1844, 3: 59
egoista egoistów bezwzględnych Jeż T. T. 1898, 2: 150
ejalet Jeż T. T. 1898, 2: 75
ekonomiczno-prawny Rembowski A. 1884: 23
emerytalny Kołłątaj H. 1844, 3: 97
encyklopedyczny Estreicher K. 1882: 38
energiczny Kremer J. 1869: 542
epikureizm Kremer J. 1869: 222
epikurejski Kremer J. 1869: 222
eskulap Estreicher K. 1882: 28
estetyczno-krytyczny Kremer J. 1869: 241
exotyczny Kremer J. 1869: 543
15
7
Pobierz darmowy fragment (pdf)
