Darmowy fragment publikacji:
Paweł Wójcik
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
NA USŁUGI W ZAKRESIE
BADAŃ NAUKOWYCH
Warszawa 2012
Stan prawny na 14 września 2012 r.
Wydawca
Izabella Małecka
Redaktor prowadzący
Marta Kamińska
Opracowanie redakcyjne
Studio Diament
Łamanie
Kamila Tomecka
Projekt grafi czny okładki i stron tytułowych
Maciej Sadowski
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012
ISBN: 978-83-264-4033-5
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów....................................................................................................... 7
Wstęp ...................................................................................................................... 11
Rozdział 1
Definiowanie pojęcia badań naukowych .........................................................15
1.1. Unia Europejska a badania naukowe ......................................................15
1.1.1. Europejska przestrzeń badawcza ....................................................16
1.1.2. Program ramowy ..............................................................................19
1.1.3. Europejski Instytut Innowacji i Technologii ..................................21
1.1.4. Podsumowanie ..................................................................................22
1.2. Definicje badań naukowych w prawie UE ...............................................23
1.2.1. Dyrektywa Rady 2005/71/WE z dnia 12 października 2005 r.
w sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli
państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych ...............24
1.2.2. Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa
na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną .....................26
1.3. Definicja badań naukowych w prawie polskim .......................................35
1.3.1. Badania podstawowe .......................................................................38
1.3.2. Badania stosowane ...........................................................................40
1.3.3. Badania przemysłowe ......................................................................41
1.3.4. Prace rozwojowe ...............................................................................41
1.3.5. Badania naukowe lub prace rozwojowe
na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa .............................42
Rozdział 2
Dyrektywa 2004/18/WE i dyrektywa 2004/17/WE a badania naukowe .....44
2.1. Ujęcie obowiązku stosowania i wyłączenie stosowania przepisów
dyrektyw w zakresie zamawiania badań naukowych ...............................50
2.2. Zakres przedmiotowy wyłączenia – jakiego rodzaju działania
składające się na badanie naukowe są objęte wyłączeniem ...................55
Rozdział 3
Ustawa – Prawo zamówień publicznych – wyłączenie obowiązku
jej stosowania w zakresie zamówień na badania naukowe ....................... 66
Rozdział 4
Sposób udzielenia zamówienia na badania naukowe
objęte wyłączeniem ............................................................................................. 78
4.1. Wymogi formalne ..................................................................................... 78
4.1.1. Kryterium transgranicznego charakteru
przedmiotu zamówienia ................................................................. 79
4.1.2. Miejsce publikacji ogłoszenia ........................................................ 82
4.1.3. Treść ogłoszenia .............................................................................. 84
4.1.4. Procedura udzielenia zamówienia ................................................ 88
4.2. Uwarunkowania organizacyjne ............................................................... 93
4.2.1. Faza przygotowania postępowania ............................................... 94
4.2.2. Faza postępowania i wyboru wykonawcy .....................................111
4.2.3. Faza realizacji badań ......................................................................113
4.2.4. Faza odbioru rezultatów badania..................................................117
4.3. Sytuacja beneficjenta dotacji
ze środków Unii Europejskiej .................................................................118
Zakończenie .........................................................................................................125
Wykaz aktów prawnych i komunikatów ........................................................129
Wykaz orzeczeń ...................................................................................................133
Załączniki .............................................................................................................135
Bibliografia ..........................................................................................................205
Indeks rzeczowy ..................................................................................................207
WykaZ SkRóTóW
1. akty prawne
dyrektywa
2004/17/WE
dyrektywa
2004/18/WE
dyrektywa
2009/81/WE
k.c.
komunikat kE
z 2006 r.
p.z.p.
– dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca proce-
dury udzielania zamówień przez podmioty działające
w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu
i usług pocztowych (Dz. Urz. UE L 134 z 30.04.2004, s. 1
z późn. zm.; dyrektywa sektorowa)
– dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji
procedur udzielania zamówień publicznych na robo-
ty budowlane, dostawy i usługi (Dz. Urz. UE L 134
z 30.04.2004, s. 114 z późn. zm.; dyrektywa klasyczna)
– dyrektywa 2009/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur
udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane,
dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawia-
jące w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa i zmienia-
jąca dyrektywy 2004/17/WE i 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L
216 z 20.08.2009, s. 76 z późn. zm.; dyrektywa obronna)
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
– Komunikat wyjaśniający Komisji dotyczący prawa wspól-
notowego obowiązującego w dziedzinie udzielania za-
mówień, które nie są lub są jedynie częściowo objęte
dyrektywami w sprawie zamówień publicznych (Dz. Urz.
UE C 179 z 01.08.2006, s. 2)
– ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień pub-
licznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759
z późn. zm.)
8
TFUE
TUE
TWE
u.z.f.n.
Zasady
ZTP
B.I. LP
Dz. U.
Dz. Urz.
OSaŁ
OSNC
OSNkW
CPV
Eurostat
ETS
FaSB
GUS
kE
WyKaZ SKRóTóW
– Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U.
z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm.)
– Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/30 z późn. zm.)
– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. Urz.
WE C 340 z 10.11.1997, s. 3 z późn. zm.; Traktat WE)
– ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowa-
nia nauki (tekst jedn.: Dz. U. Nr 96, poz. 615 z późn. zm.)
– Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy pań-
stwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną
(Dz. Urz. UE C 323 z 30.12.2006, s. 1)
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerw-
ca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”
(Dz. U. Nr 100, poz. 908)
–
2. Czasopisma i oficjalne publikatory
– Biuletyn Informacyjny Lasów Państwowych
– Dziennik Ustaw
– Dziennik Urzędowy
– Orzecznictwo Sądów apelacji Łódzkiej
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
3. Inne
– Wspólny Słownik Zamówień (ang. Common Procure-
ment Vocabulary)
– Urząd Statystyczny Unii Europejskiej
– Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie: Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej)
– Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (ang. Fi-
nancial Accounting Standards Board)
– Główny Urząd Statystyczny
– Komisja Europejska
kIO
MNiSW
OECD
Sa
SIWZ
SN
SPI
UZP
WSa
Za UZP
WyKaZ SKRóTóW
9
– Krajowa Izba Odwoławcza przy Prezesie Urzędu Zamó-
wień Publicznych
– Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
– Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
(ang. Organization for Economic Co-operation and De-
velopment)
– Sąd apelacyjny
– Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia
– Sąd Najwyższy
– Sąd Pierwszej Instancji (obecnie: Sąd)
– Urząd Zamówień Publicznych
– Wojewódzki Sąd administracyjny
– Zespół arbitrów przy Urzędzie Zamówień Publicznych
WSTĘP
Pomimo ciągłego deficytu środków na badania naukowe (badania
i rozwój) w ostatnich latach można odnotować nieznaczny wzrost nakła-
dów na tę dziedzinę życia. Według danych Głównego Urzędu Statystycz-
nego dynamika wzrostu nakładów wewnętrznych na badania naukowe
w latach 2005–2009 wyniosła 62,7 1. Środki przewidziane w ustawie bu-
dżetowej na rok 2012 na naukę przekraczają 8750 tys. zł. Choć z punktu
widzenia świata nauki jest to kwota niewystarczająca, to bez wątpienia
należy się spodziewać jej wzrostu w latach następnych. Jej zwiększenie,
połączone z coraz większym dostępem do środków przeznaczonych na ba-
dania i rozwój pochodzących z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej,
będzie powodowało większą aktywizację instytucji naukowych zarówno
w zakresie realizacji coraz ciekawszych przedsięwzięć badawczych, jak
i zlecania części czynności badawczych podmiotom wyspecjalizowanym.
Ponieważ przytłaczająca większość instytucji prowadzących badania na-
ukowe jest jednocześnie zamawiającymi w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.:
Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), to naturalne jest powstanie
pytań związanych z trybem i zasadami zlecania usług w zakresie badań
naukowych. Co do zasady bowiem zamówienia na te usługi muszą być
zlecane z zastosowaniem odpowiednich procedur przetargowych. Usta-
wodawca dał jednak placówkom prowadzącym badania furtkę w postaci
wyłączenia części usług w zakresie badań naukowych spod rygorów prawa
zamówień publicznych. Furtka ta nie jest jednak otwarta na oścież – aby
bezpiecznie przez nią przejść, nie narażając się na zarzuty naruszenia
prawa, a w przypadku badań finansowanych ze środków Unii Europejskiej
– na konieczność zwrotu przyznanych i wydatkowanych dotacji – należy
dokonać szczegółowej analizy konkretnego przypadku i odpowiedzieć na
kilka podstawowych pytań:
1 GUS, Nauka i technika w Polsce w 2009 r., Warszawa 2011, s. 81.
12
WSTĘP
1) czy planowane do zlecenia bez zastosowania przepisów o zamówie-
niach publicznych działania są w ogóle usługami w zakresie badań na-
ukowych, a szerzej – czy prowadzone badanie jest w ogóle badaniem
naukowym w rozumieniu odnośnych przepisów?
2) czy planowany zakres usługi mieści się w przewidzianych prawem
granicach, czy jego „gabaryty” nie spowodują „utknięcia w furtce”,
a więc czy dopuszczalne jest zlecenie usługi w planowanym kształcie
i zakresie?
3) czy wybór wykonawcy może zostać dokonany w sposób arbitralny,
czy może – pomimo braku obowiązku przeprowadzenia przetargu
w oparciu o przepisy o zamówieniach publicznych – zamawiającego
wiążą jednak określone reguły postępowania?
4) czy z okresem realizacji zamówienia wiążą się jakieś ograniczenia
natury prawnej w kształtowaniu jego przebiegu?
To jedynie kilka podstawowych pytań, które powinien zadać sobie
każdy planujący tego rodzaju przedsięwzięcie.
Unia Europejska kładzie olbrzymi nacisk na rozwój badań nauko-
wych, w szczególności tych niosących ze sobą największy ładunek inno-
wacyjności. Znajduje to odbicie w coraz większych środkach finansowych
przeznaczanych przez Unię na wsparcie inicjatyw badawczych, czy to
poprzez realizację określonych badawczych programów wspólnotowych,
czy też poprzez udzielanie dotacji w ramach funduszy strukturalnych. To
źródło finansowania może i powinno stanowić jeden z głównych motorów
rozwoju polskiej nauki. Pojawia się bowiem unikalna szansa sfinansowa-
nia drogich i innowacyjnych przedsięwzięć, których wyniki mogą przynieść
nieocenione korzyści nie tylko instytucji prowadzącej badanie, ale i całe-
mu społeczeństwu. Warunkiem powodzenia tych przedsięwzięć, zarówno
pod względem naukowym, jak i ekonomicznym, jest jednak spełnienie
warunków stawianych przez mecenasa – Unię Europejską. Prawidło-
wość realizacji przedsięwzięcia pod względem formalnym będzie bowiem
weryfikowana zarówno przez odpowiednie służby krajowe, jak i – w nie-
których przypadkach – unijne. Naruszenie norm prawnych przy wyborze
wykonawców usług w zakresie badań naukowych, zarówno w przypadku
stosowania przepisów o zamówieniach publicznych, jak i w przypadku
korzystania z możliwości odstąpienia od nich, skutkować może nawet
całkowitym zwrotem dofinansowania. Poznanie ram prawnych, w jakich
WSTĘP
13
będzie musiał poruszać się podmiot zamawiający jest zatem niezbędne,
gdyż ich przekroczenie może być bardzo kosztowne.
Dla podmiotów zajmujących się kontrolą, w szczególności kontrolą
znajdującą umocowanie w odpowiednich przepisach ustawy z dnia 6 grud-
nia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn.: Dz. U.
z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.), absolutnie konieczne jest szczegółowe
zapoznanie się ze specyfiką usług w zakresie badań naukowych. Jej znajo-
mość jest niezbędna dla prawidłowej kwalifikacji postępowania zamawiają-
cego i stwierdzenia ewentualnych naruszeń prawa. Kontrola taka nie może
bowiem być prowadzona poprzez stosowanie prostych analogii do zamó-
wień na innego rodzaju usługi. Niezbędna jest zdolność samodzielnej oceny
konkretnych okoliczności faktycznych, a ta może się okazać niemożliwa
bez znajomości stanowisk reprezentowanych w doktrynie i orzecznictwie,
czy też oficjalnych stanowisk odpowiednich instytucji, a w szczególności
Komisji Europejskiej, właśnie w odniesieniu do badań naukowych.
Niniejsza publikacja stanowi próbę przedstawienia uwarunkowań
prawnych związanych z udzielaniem zamówień na usługi w zakresie ba-
dań naukowych z wykorzystaniem możliwości odstąpienia od stosowania
przepisów o zamówieniach publicznych. Dla pełniejszego przedstawienia
tematu i zrozumienia sensu pewnych rozwiązań prawnych należy jednak
przyjrzeć się także roli przypisywanej przez Unię Europejską badaniom
naukowym, a także faktycznemu znaczeniu tego pojemnego pojęcia. Nie
jest to jednocześnie książka dla badaczy o tym „jak prowadzić badania
naukowe”, ale przewodnik dla tych, którzy mają badaczom w tym procesie
aktywnie pomagać. Stąd brak istotnych rozważań na temat natury samych
badań naukowych i naukowej problematyki ich prowadzenia.
Publikacja zawiera odpowiedzi na podstawowe pytania towarzyszą-
ce udzielaniu zamówień na usługi w zakresie badań naukowych. Dzięki
przedstawieniu różnych punktów widzenia możliwe jest rzucenie światła
na najbardziej problematyczne aspekty tematu. Mam jednocześnie na-
dzieję, iż okaże się ona pomocna w szczególności przy zapewnieniu bez-
pieczeństwa przedsięwzięć naukowych finansowanych ze środków Unii
Europejskiej, zarówno dzięki ukazaniu uwarunkowań, które zobowiązana
jest wziąć pod uwagę instytucja dokonująca kontroli, jak też dzięki zwięk-
szeniu świadomości podmiotów kontrolowanych. Każdy zainteresowany
powinien uzyskać w czasie lektury jasny zestaw wskazówek postępowania
zgodnego z normami powszechnie obowiązującego prawa.
Rozdział 1
DEFINIOWaNIE POjĘCIa BaDań NaUkOWyCh
1.1. Unia Europejska a badania naukowe
Wsparcie rozwoju badań naukowych jest jednym z obszarów istotne-
go zainteresowania Wspólnoty. O randze tej sfery działalności człowieka
świadczy poruszenie zagadnienia badań naukowych zarówno w Traktacie
o Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm.), jak
i w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/2 z późn. zm.). Intensywny rozwój naukowy jest także jednym z pię-
ciu celów unijnej strategii Europa 2020, sformułowanych w Komunikacie
Komisji EUROPa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważone-
go rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010) 2020 wersja
ostateczna, http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_aCT_part1_v1.pdf.
Problematyka badań naukowych pojawia się w dokumentach
unijnych w postaci różnorodnych terminów – badań i innowacji,
postępu naukowo-technicznego, badań i rozwoju (technologiczne-
go), badań, bazy naukowej. Niezależnie jednak od tego, jaki termin
zostanie użyty w danym dokumencie, bez wątpienia należy odnieść go do
badań naukowych w ich szerokim znaczeniu. Cechą charakterystyczną
wspólnotowego spojrzenia na zagadnienie badań naukowych jest od-
noszenie go do zagadnienia wolnego rynku wewnętrznego Wspólnoty
oraz postrzeganie badań i nauki jako motorów rozwoju gospodarczego
Wspólnoty. Owo powiązanie widoczne jest zarówno w traktatach, jak
i aktach prawa wtórnego, a w szczególności w dyrektywach dotyczących
zamówień publicznych.
aby w pełni zrozumieć znaczenie badań naukowych i nauki w polityce
UE należy przede wszystkim odwołać się do art. 3 TUE, stanowiącego
w ust. 3, iż:
16
ROZDZIaŁ 1. DEFINIOWaNIE POJĘCIa BaDań NaUKOWyCh
„Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego roz-
woju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy
oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkuren-
cyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz
wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp
naukowo-techniczny”.
Zagwarantowanie wsparcia dla postępu naukowo-technicznego przez
UE zostało podkreślone, jako jeden z najistotniejszych elementów wspo-
magających rozwój rynku wewnętrznego i – szerzej – gospodarki UE oraz
poszczególnych państw członkowskich, a także jedno z narzędzi rozwoju
społecznego. artykuł 3 ust. 3 TUE jest punktem wyjścia dla rozważania
zarówno roli nauki w rozwoju UE, jak i sposobów wspierania jej rozwoju
przez samą Unię oraz poszczególne państwa członkowskie.
Ogólna deklaracja zawarta w art. 3 ust. 3 TUE została uszczegółowio-
na w art. 179 i nast. TFUE, w których wskazano już konkretne narzędzia
wsparcia rozwoju nauki, a także zasady, jakimi zarówno UE, jak i kraje
członkowskie powinny się kierować, planując jej rozwój, wytyczając jego
kierunki, a przede wszystkim tworząc instytucjonalne, prawne i finansowe
narzędzia wsparcia.
1.1.1. Europejska przestrzeń badawcza
artykuł 179 ust. 1 i 2 TFUE stanowi:
„1. Unia ma na celu wzmacnianie swojej bazy naukowej i technolo-
gicznej przez utworzenie europejskiej przestrzeni badawczej, w której
naukowcy, wiedza naukowa i technologie podlegają swobodnej wymianie,
oraz sprzyjanie rozwojowi swojej konkurencyjności, także w przemyśle,
a także promowanie działalności badawczej uznanej za niezbędną na
mocy innych rozdziałów Traktatów.
2. W tym celu sprzyja ona w całej Unii przedsiębiorstwom, w tym
małym i średnim przedsiębiorstwom, ośrodkom badawczym i uniwersy-
tetom w ich wysiłkach badawczych i rozwoju technologicznym wysokiej
jakości; wspiera ich wysiłki w zakresie wzajemnej współpracy, zmierzając
w szczególności do umożliwienia naukowcom swobodnej współpracy po-
nad granicami, a przedsiębiorstwom – pełnego wykorzystania potencjału
rynku wewnętrznego, zwłaszcza poprzez otwarcie krajowych rynków
1.1. UNIa EUROPEJSKa a BaDaNIa NaUKOWE
17
zamówień publicznych, określanie wspólnych norm i usuwanie
przeszkód prawnych i fiskalnych tej współpracy”.
Europejska przestrzeń badawcza jest ideą swobodnego i niczym
nieskrępowanego przepływu idei naukowych i pełnej swobody pra-
cy samych naukowców. Idea przestrzeni badawczej wypływa wprost
z urzeczywistnionej już idei wspólnego rynku i, tak jak każda inicjatywa
UE dotycząca nauki, jest z nim silnie powiązana. Celem jest stworzenie
takich warunków współpracy pomiędzy ośrodkami naukowymi umiejsco-
wionymi w różnych krajach członkowskich, aby stopniowo eliminować ich
wzajemną alienację i brak porozumienia. Jedną z wartości zacieśniania
współpracy pomiędzy ośrodkami naukowymi, a szerzej – samymi na-
ukowcami z poszczególnych krajów, będzie nie tylko wymiana doświad-
czeń, ale także wspólna praca nad konkretnymi projektami naukowymi
czy wreszcie eliminacja niepożądanej sytuacji, w której środki publiczne
byłyby przeznaczane na realizację podobnych, konkurencyjnych wzglę-
dem siebie projektów w różnych ośrodkach naukowych, co z oczywistych
względów nie jest traktowane przez Komisję Europejską jako racjonalne
wydatkowanie środków publicznych.
Można więc powiedzieć, że celem utworzenia europejskiej prze-
strzeni badawczej jest chęć uzyskania efektu synergii płynącego
z połączenia potencjałów naukowców i ośrodków naukowych z róż-
nych krajów członkowskich.
Na marginesie trzeba podkreślić, że naukowcy mogą także w pełni
korzystać z wyrażonej w art. 45 TFUE swobody przepływu pracowników
wewnątrz Unii. Jest to prawo całkowicie niezależne od unijnej polityki
w zakresie rozwoju nauki, a jego treścią jest uprawnienie do swobodnego
podejmowania pracy w dowolnym kraju członkowskim i zniesienie wszel-
kiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie
zatrudnienia, wynagrodzenia czy innych warunków pracy. Wyraża się
ono także w tym, że kraj pochodzenia nie może zakazać pracownikowi
naukowemu podjęcia pracy w innym kraju UE, niezależnie od wagi pro-
wadzonych przez niego badań.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na brzmienie ust. 2 art. 179
TFUE. Prawodawca unijny zawarł w nim bowiem główne zasady, któ-
re mają służyć wspieraniu budowy europejskiej przestrzeni badawczej.
Szczegółowe postanowienia wszelkich aktów prawa wtórnego (dyrektywy,
rozporządzenia) będą stanowiły de facto realizację wskazanych tutaj za-
18
ROZDZIaŁ 1. DEFINIOWaNIE POJĘCIa BaDań NaUKOWyCh
sad. Wśród podstawowych warunków utworzenia europejskiej przestrzeni
badawczej, obok umożliwienia swobodnej współpracy naukowców, znaj-
dują się:
1) otwarcie krajowych rynków zamówień publicznych,
2) określanie wspólnych norm i usuwanie przeszkód prawnych i fiskal-
nych tej współpracy.
Otwarcie rynków zamówień publicznych jest jednym z funda-
mentów swobody przepływu usług i swobody przepływu towarów
oraz swobody wykonywania działalności gospodarczej na terenie
Wspólnoty. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej potraktował
je nie tylko jako jeden z filarów europejskiej przestrzeni badawczej, ale
także jako jeden z elementów systemu wsparcia badań naukowych. Ro-
dzi to daleko idące konsekwencje dla sfery badań naukowych. Oznacza
bowiem, że co do zasady dostęp do nich od strony podmiotów zainte-
resowanych w ich prowadzeniu powinien być otwarty, a usługi i towary
związane z prowadzeniem badań naukowych powinny być zamawiane
przez podmioty zobowiązane do stosowania przepisów o zamówieniach
publicznych w oparciu o stosowne procedury udzielania zamówień pub-
licznych, czym szczegółowo zajmiemy się w dalszej części opracowania.
Otwarcie rynków zamówień publicznych ma przede wszystkim służyć
faktycznemu przepływowi wiedzy i know-how pomiędzy poszczególnymi
krajami, a przez to lepszemu wykorzystaniu potencjału UE jako całości.
Uzupełnieniem otwarcia rynków zamówień publicznych jest wymóg
wspólnego określania norm i usuwania przeszkód prawnych i fiskalnych
współpracy naukowej. Jest to oczywista konsekwencja budowy wspólnego
rynku i założenia, że każdy obywatel UE musi być tak samo traktowany
w każdym z krajów członkowskich. Nie może zatem być zgody na dyskry-
minację naukowców, ośrodków naukowych czy przedsiębiorców pocho-
dzących z innego kraju członkowskiego. Ponadto zakłada się także, że nie
można doprowadzać do sytuacji, w której polityka samej Unii Europej-
skiej będzie prowadziła do faworyzowania naukowców i ośrodków nauko-
wych z jednej części UE kosztem ich kolegów z innej części Wspólnoty.
Założenia te będą szczególnie widoczne przy omawianiu zagadnie-
nia dotyczącego zasad i warunków odstąpienia od stosowania procedur
zamówień publicznych oraz właściwej procedury zamawiania badań wy-
łączonych spod rygoru zamówieniowego.
1.1. UNIa EUROPEJSKa a BaDaNIa NaUKOWE
19
1.1.2. Program ramowy
Program ramowy jest najbardziej konkretnym przykładem wsparcia
udzielanego przez UE w obszarze badań naukowych.
artykuł 182 ust. 1 TFUE stanowi, że wieloletni program ramowy
określający wszystkie działania Unii jest uchwalany przez Parlament Eu-
ropejski i Radę oraz:
1) ustala naukowe i technologiczne cele, które mają zostać osiągnięte;
2) wskazuje ogólne kierunki działań;
3) ustala ogólną maksymalną kwotę oraz szczegółowe zasady współ-
uczestnictwa finansowego Unii w programie ramowym, jak również
odpowiednie udziały w każdym z tych działań.
Program ramowy UE ustala zatem merytoryczne kierunki roz-
woju naukowego Unii, wskazuje dziedziny szczególnie istotne z punktu
widzenia interesu wspólnotowego oraz zasady, na jakich budżet UE bę-
dzie partycypował w kosztach prowadzonych badań i wszelkich działań
naukowych. Wynika stąd jasno, że Unia stymuluje rozwój nauki w pożą-
danym przez siebie kierunku, poprzez dotowanie dziedzin i badań nauko-
wych istotnych z punktu widzenia dalszego rozwoju Wspólnoty. Stosownie
do treści ust. 3 art. 182 TFUE program ramowy jest urzeczywistniany
poprzez programy szczegółowe przygotowywane w ramach każdego dzia-
łania. Strukturę programu ramowego przedstawia rysunek 1.
Rysunek 1. Schemat programu ramowego
Wieloletni
program ramowy
(art. 182 ust. 1)
Szczegółowy
program ramowy 1
(art. 182 ust. 3)
Szczegółowy
program ramowy 2
(art. 182 ust. 3)
Źródło: opracowanie własne
Szczegółowy
program ramowy 3
(art. 182 ust. 3)
20
ROZDZIaŁ 1. DEFINIOWaNIE POJĘCIa BaDań NaUKOWyCh
Instytucja programów ramowych funkcjonuje w UE już od lat 80.
XX w. Początkowo ich charakter i zakres ograniczał się jedynie do wspar-
cia wymiany naukowców pomiędzy poszczególnymi krajami członkowski-
mi2. Wraz z rozwojem samej Unii pogłębieniu i rozszerzeniu ulegał zakres
programów ramowych, w których, obok wspomnianego wsparcia na wy-
mianę naukowców i wspólnego prowadzenia badań, coraz więcej uwagi
zaczęto poświęcać budowie spójnego europejskiego systemu ośrodków
naukowych, tzw. sieci, oraz – co bez wątpienia stanowi symbol pogłębia-
jącej się integracji – tworzeniu spójnych i komplementarnych względem
siebie programów badawczych.
W latach 2007–2013 realizowany jest już siódmy program ramowy3
o budżecie przekraczającym 50 miliardów euro4. Zgodnie z motywem 4
decyzji nr 1982/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady „nadrzędnym
celem siódmego programu ramowego jest przyczynienie się do tego, by
Unia stała się wiodącym obszarem badawczym na świecie. Program ra-
mowy powinien zatem skoncentrować się głównie na promocji światowej
klasy badań na najwyższym poziomie, opartych na zasadzie doskonałości
w badaniach”. Wskazany cel realizowany jest za pomocą czterech pro-
gramów szczegółowych, z których każdy dotyczy innej dziedziny życia
naukowego, odpowiadających jednocześnie celom polityki UE w zakresie
badań i rozwoju. Wspomniane programy szczegółowe to:
1) program pomysły – program wspierający budowę wyspecjalizowanych
zespołów badawczych ze wszystkich dyscyplin naukowych. W jego
ramach ustanowiono Europejską Radę ds. Badań Naukowych;
2) program możliwości – inwestycje w infrastrukturę badawczą i szero-
ko rozumiany rozwój potencjału małych i średnich przedsiębiorstw
w zakresie badań i rozwoju;
2 J. Supel, M. Klepka, K. Trojanowski, Nowy program ramowy badań i rozwoju
Unii Europejskiej, http://www.nauka.pwr.wroc.pl/granty/7pr_broszura.pdf.
3 Przyjęty decyzją nr 1982/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
18 grudnia 2006 r. dotyczącą siódmego programu ramowego Wspólnoty Europejskiej
w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007–2013) (Dz. Urz.
UE L 412 z 30.12.2006, s. 1) i rozporządzeniem (WE) nr 1906/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego zasady uczestnictwa
przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych w działaniach prowa-
dzonych w ramach siódmego programu ramowego oraz zasady upowszechniania
wyników badań (2007–2013) (Dz. Urz. UE L 391 z 30.12.2006, s. 1 z późn. zm.).
4 J. Supel, M. Klepka, K. Trojanowski, Nowy program ramowy..., s. 2.
1.1. UNIa EUROPEJSKa a BaDaNIa NaUKOWE
21
3) program współpraca – wspierający wspólnie prowadzone badania
naukowe w wybranych dziedzinach nauki, ze szczególnym uwzględ-
nieniem takich dziedzin, jak nanotechnologie, nowe technologie pro-
dukcji;
4) program ludzie – w ramach którego główne miejsce zajmują programy
stypendialne dla młodych naukowców oraz działania służące budowie
kontaktów pomiędzy światem nauki a przemysłem.
Według danych Ministerstwa Nauki do końca 2010 r. liczba dofinan-
sowanych projektów z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski przekro-
czyła 700, polskie ośrodki naukowe były liderami ponad 100 projektów
realizowanych w ramach siódmego programu ramowego, a polscy na-
ukowcy brali czynny udział w pracach ponad 6000 zespołów badawczych5.
Obecnie trwają prace nad ósmym programem ramowym na lata
2014–2020.
1.1.3. Europejski Instytut Innowacji i Technologii
Europejski Instytut Innowacji i Technologii został powołany do życia
rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 294/2008
z dnia 11 marca 2008 r. (Dz. Urz. UE L 97 z 09.04.2008, s. 1). Utworzo-
ny został przede wszystkim w celu promocji edukacji i nauki oraz
koordynacji i wspierania badań naukowych na terenie Unii oraz
poszukiwania możliwości komercjalizacji ich efektów. Jest on zasad-
niczym elementem instytucjonalnego systemu wsparcia rozwoju nauki na
terenie UE, a jego działalność, choć komplementarna, jest niezależna od
kolejnych programów ramowych czy poszczególnych inicjatyw wspólno-
towych. Instytut stanowi także punkt przepływu informacji o prowadzo-
nych badaniach, a także miejsce spotkań ludzi nauki oraz przedstawicieli
przemysłu, potencjalnie zainteresowanych komercjalizacją efektów prac
naukowców. Instytut wspiera tworzenie tzw. KIC (ang. Knowledge and In-
novation Communities) – partnerstw łączących przedstawicieli środowisk
5 Udział Polski w 7. Programie Ramowym. Statystyki po 219 zakończonych
konkursach, Warszawa 2010, http://www.kpk.gov.pl/pliki/11393/7PR_po_219_
konkursach-raport_11_2010.pdf.
Pobierz darmowy fragment (pdf)