Darmowy fragment publikacji:
ZARZĄD MAJĄTKIEM
WSPÓLNYM
MAŁŻONKÓW
Krzysztof Gołębiowski
Warszawa 2012
Stan prawny na 1 czerwca 2012 r.
Recenzent
Prof. dr hab. Piotr Machnikowski
Wydawca
Magdalena Stojek-Siwińska
Redaktor prowadzący
Adam Choiński
Opracowanie redakcyjne
JustLuk
Łamanie
Wolters Kluwer Polska
Układ typografi czny
Marta Baranowska
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012
ISBN 978-83-264-3901-8
ISSN 1897-4392
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profi nfo.pl
Spis treści
Wykaz skrótów / 13
Rozdział I
Ustrój wspólności ustawowej i majątek wspólny małżonków / 15
1.
2.
Małżeński ustrój majątkowy / 15
Wspólność majątku małżonków / 21
2.1.
2.2.
Uwagi terminologiczne / 21
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
o wspólności majątkowej małżeńskiej w systematyce
prawa cywilnego / 24
2.2.1.
Normy odnoszące się do poszczególnych praw
podmiotowych lub ich typów / 25
Normy odnoszące się do całych kompleksów praw
podmiotowych / 25
2.2.2.
Majątek wspólny / 27
2.3.1.
2.3.2.
Uwagi ogólne / 27
Majątek wspólny w ramach ustroju małżeńskiej
wspólności ustawowej / 29
Podsumowanie / 52
2.3.3.
Charakter prawny wspólności / 53
Stosunek podstawowy / 55
2.4.1.
Niemożność żądania podziału majątku
2.4.2.
wspólnego / 59
Niemożność rozporządzania udziałem w majątku
wspólnym oraz zobowiązywania się do takiego
rozporządzenia / 60
Niemożność żądania przez wierzyciela jednego
z małżonków zaspokojenia z udziału, który w razie
ustania wspólności przypadnie małżonkowi / 62
2.4.4.
2.3.
2.4.
2.4.3.
5
Spis treści
2.4.5.
2.5.
1.
2.
Brak określenia wysokości udziału małżonka
w majątku wspólnym / 63
Brak podmiotowości majątku wspólnego / 74
2.4.6.
Nabycie prawa podmiotowego do majątku
wspólnego / 79
Rozdział II
Pojęcie zarządu majątkiem wspólnym małżonków / 85
Stan prawny / 85
Stanowisko doktryny i orzecznictwa / 88
2.1.
2.2.
2.3.
Uwagi ogólne – krytyka dotychczasowego stanowiska / 88
Koncepcja zarządu S.K. Rzoncy / 91
Stanowisko nauki i orzecznictwa przed nowelizacją
z 2004 r. / 93
Wpływ podziału na czynności pozostające w zakresie
zwykłego zarządu oraz przekraczające ten zakres na
wykładnię przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
w doktrynie i orzecznictwie / 98
Spór o kwalifikację zawarcia umowy poręczenia jako
wykonywania zarządu majątkiem wspólnym / 104
Stanowisko nauki i orzecznictwa po nowelizacji
z 2004 r. / 113
2.4.
2.5.
2.6.
Kryteria formułowania definicji zarządu majątkiem
wspólnym / 126
3.1.
3.2.
Cel i podstawy rozważań / 126
Przepisy regulujące wyłącznie zarząd majątkiem
wspólnym / 128
Sposób zaliczenia czynności do zarządu majątkiem
wspólnym – założenia ogólne / 133
Koncepcja „zarządu” jako jednolitej instytucji prawa
cywilnego / 139
„Definicja” zarządu zawarta w art. 36 § 2 zdanie
drugie k.r.o. / 144
Treść, cel czy skutek czynności jako kryterium
kwalifikujące / 153
Przedmiot zarządu / 159
Koncepcja „zarządu przedmiotem majątku
wspólnego” / 160
3.8.1.
Założenia koncepcji / 160
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
3.7.
3.8.
3.
6
Spis treści
3.8.2.
3.8.3.
Ocena koncepcji przy uwzględnieniu argumentów
jurydycznych / 164
Ocena koncepcji przy uwzględnieniu kryteriów
celowościowych / 167
Podsumowanie / 176
3.8.4.
Ratio legis regulacji zarządu majątkiem wspólnym / 177
Definicja zarządu – opisanie czynności zarządu
czy podanie kryteriów ich wyróżnienia / 180
Koncepcja ujmowania zarządu za pomocą pojęć
ekonomicznych (gospodarczych) / 193
3.11.1.
3.11.2.
Założenia „gospodarczej definicji zarządu” / 193
Ocena koncepcji przy uwzględnieniu argumentów
jurydycznych / 195
Ocena koncepcji przy uwzględnieniu kryteriów
celowościowych / 202
3.11.3.
3.12.3.
3.12.4.
Zagadnienie skuteczności wobec współmałżonka
czynności zarządu majątkiem wspólnym podjętej przez
jednego z małżonków / 212
3.12.1.
3.12.2.
Wprowadzenie do zagadnienia / 212
Możliwe rozwiązania problemu i ich uzasadnienie
w doktrynie / 216
Ocena przedstawionych rozwiązań / 238
Wykładnia art. 36 § 2 zdanie pierwsze k.r.o.
Koncepcja „prawa do zarządu” / 246
Własne stanowisko / 256
3.12.5.
Powstanie odpowiedzialności za zobowiązanie jako
kryterium definiujące / 259
Zarząd majątkiem wspólnym a korzystanie z „rzeczy
wchodzących w skład majątku wspólnego” / 261
Regulacja art. 37 k.r.o. a zakres zarządu majątkiem
wspólnym / 273
Pojęcie „czynności zmierzających do zachowania majątku
wspólnego” / 275
3.9.
3.10.
3.11.
3.12.
3.13.
3.14.
3.15.
3.16.
4.
Definicja zarządu majątkiem wspólnym małżonków / 277
4.1.
4.2.
Podsumowanie dotychczasowych rozważań / 277
Definicja zarządu / 279
7
Spis treści
Rozdział III
Zarządzanie majątkiem wspólnym / 288
1.
2.
3.
4.
5.
4.3.
4.4.
Uwagi ogólne / 288
Samodzielny zarząd majątkiem wspólnym / 291
2.1.
2.2.
Pojęcie samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym / 291
Zakres skuteczności samodzielnych czynności
zarządu / 303
Ogólne zasady zarządzania majątkiem wspólnym (art. 36 § 2
zdanie pierwsze k.r.o.) / 308
Zarząd przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do
wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej
(art. 36 § 3 k.r.o.) / 312
4.1.
4.2.
Uwagi ogólne / 312
Skutek zaliczenia czynności do zarządu przedmiotami
majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania
zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej / 313
Wyróżnienie przedmiotów majątkowych służących
małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia
działalności zarobkowej / 315
4.3.1.
Kryterium „służenia” przedmiotu majątkowego
do wykonywania zawodu lub prowadzenia
działalności zarobkowej / 315
Zakres przedmiotów majątkowych objętych
regulacją art. 36 § 3 k.r.o. / 331
Pojęcia wykonywania zawodu i działalności
zarobkowej / 339
4.3.2.
4.3.3.
Regulacja zdania drugiego art. 36 § 3 k.r.o. („zastępcze”
wykonywanie zarządu przez drugiego małżonka) / 342
Próba oceny nowej regulacji / 345
4.5.
Sprzeciw małżonka wobec czynności zarządu majątkiem
wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka / 347
5.1.
5.2.
5.3.
Uwagi ogólne / 347
Przedmiot sprzeciwu / 348
Podmiotowe przesłanki skuteczności sprzeciwu / 357
5.3.1.
5.3.2.
5.3.3.
Uwagi ogólne / 357
Adresat sprzeciwu / 360
Przesłanki skuteczności sprzeciwu wobec osoby
trzeciej / 370
Skutki sprzeciwu / 375
5.4.
8
6.
7.
Spis treści
5.5.
5.6.
5.7.
5.8.
Treść i forma sprzeciwu / 380
Charakter prawny sprzeciwu / 384
Wyłączenia dopuszczalności sprzeciwu / 389
Problem pozaustawowych wyłączeń dopuszczalności
sprzeciwu / 396
Czynności zarządu wymagające dla swej ważności zgody
drugiego małżonka (wyjątek od zasady samodzielnego
zarządu) / 406
6.1.
6.2.
6.3.
Katalog czynności wymagających zgody / 406
Ocena regulacji art. 37 § 1 k.r.o. / 423
Czynności zarządu majątkiem wspólnym wymienione
w art. 37 § 1 k.r.o. / 435
Modyfikacja zasad wykonywania zarządu wynikająca
z art. 37 § 1 k.r.o. / 440
6.4.1.
6.4.2.
6.4.
Uwagi ogólne / 440
Zachowania drugiego małżonka istotne z punktu
widzenia art. 37 k.r.o. / 443
Skutki wyrażenia zgody oraz potwierdzenia
czynności prawnej / 446
Skutki dokonania czynności prawnej mimo braku
wymaganej zgody / 448
Charakter prawny zgody oraz potwierdzenia / 454
Treść zgody oraz potwierdzenia / 465
6.4.3.
6.4.4.
6.4.5.
6.4.6.
Obowiązki małżonka wpływające na wykonywanie zarządu
majątkiem wspólnym / 472
7.1.
7.2.
Uwagi ogólne / 472
Źródła obowiązków małżonków, związanych z majątkiem
wspólnym / 475
7.2.1.
Obowiązki wynikające z powszechnie
obowiązujących przepisów prawa / 476
Obowiązki wynikające z zawartych przez
małżonków umów / 478
Obowiązki wynikające z istnienia stosunku
prawnego małżeństwa / 479
Obowiązki wynikające ze współuprawnienia
małżonków / 483
Obowiązki wynikające z możliwości powstania
współuprawnienia małżonków / 484
7.2.2.
7.2.3.
7.2.4.
7.2.5.
9
Obowiązki związane z wykonywaniem zarządu majątkiem
wspólnym / 485
7.3.1.
Zakres zachowań składających się na treść
obowiązku współdziałania w zarządzie i warunki
jego powstania / 485
Koncepcja „obowiązku zarządzania” / 494
Zakres czynności zarządu objętych obowiązkiem
współdziałania / 506
Koncepcja obowiązku wykonywania zarządu
w sposób zgodny z dobrem rodziny / 509
7.3.2.
7.3.3.
7.3.4.
Podsumowanie / 517
7.4.
Sądowa ingerencja w zarządzanie majątkiem wspólnym / 518
8.1.
8.2.
Uwaga ogólna / 518
„Zastępcze” zezwolenie sądu na dokonanie czynności
wymienionej w art. 37 § 1 k.r.o. / 518
8.2.1.
Przesłanki wydania zezwolenia ustanowione
w art. 39 zdanie pierwsze k.r.o. / 518
Przesłanka udzielenia zezwolenia / 529
Skutki udzielenia zezwolenia / 534
8.2.2.
8.2.3.
Zezwolenie sądu w razie zgłoszenia sprzeciwu
wobec zamierzonej czynności zarządu (art. 39 k.r.o.
w zw. z art. 361 § 3 k.r.o.) / 536
Pozbawienie małżonka samodzielnego zarządu majątkiem
wspólnym (art. 40 zdanie pierwsze k.r.o.) / 539
8.4.1.
Przyczyny uzasadniające wydanie postanowienia
z art. 40 k.r.o. / 539
Treść postanowienia sądu / 550
Skutki pozbawienia małżonka zarządu majątkiem
wspólnym / 552
8.4.2.
8.4.3.
Postanowienie, zgodnie z którym na dokonanie czynności
wskazanych w art. 37 § 1 k.r.o. zamiast zgody małżonka
będzie potrzebne zezwolenie sądu / 561
Ocena uregulowania sądowej ingerencji w wykonywanie
zarządu majątkiem wspólnym / 564
Wzajemny stosunek poszczególnych przepisów regulujących
wykonywanie zarządu / 573
9.1.
Uwagi ogólne / 573
Spis treści
7.3.
8.
9.
10
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
Spis treści
10.
9.2.
9.3.
Sprzeciw wobec zamierzonej czynności zarządu (art. 361
k.r.o.) a odmowa zgody na dokonanie czynności (art. 37
k.r.o.) / 574
9.2.1.
„Odmowa zgody” jako oświadczenie woli
o doniosłości prawnej / 574
Stosunek sprzeciwu wobec zamierzonej czynności
zarządu (art. 361 k.r.o.) do odmowy zgody na
dokonanie czynności (art. 37 k.r.o.) / 580
9.2.2.
Stosunek zasady z art. 36 § 3 zdanie pierwsze k.r.o.
do regulacji art. 37 k.r.o. / 588
Ochrona dobrej wiary a zarząd majątkiem wspólnym / 603
10.1.
10.2.
Uwagi ogólne / 603
Podstawy normatywne obowiązywania zasady nemo plus
iuris i jej treść / 604
Charakterystyka art. 169 k.c. oraz rękojmi wiary publicznej
ksiąg wieczystych / 610
Ochrona dobrej wiary a regulacja art. 36 § 2 zdanie
pierwsze k.r.o. / 619
Ochrona dobrej wiary a przepisy ograniczające
lub wyłączające zarząd małżonka / 626
10.5.1.
10.5.2.
Uwagi ogólne / 626
Ochrona dobrej wiary w wypadku czynności
z art. 37 § 1 k.r.o. Rola art. 38 k.r.o. / 629
Ochrona dobrej wiary a instytucja sprzeciwu
z art. 361 k.r.o. / 640
Ochrona dobrej wiary w sytuacji wydania jednego
z orzeczeń z art. 40 k.r.o. / 642
Ochrona dobrej wiary a regulacja art. 36 § 3
k.r.o. / 648
10.5.3.
10.5.4.
10.5.5.
10.3.
10.4.
10.5.
10.6.
Podsumowanie / 652
Rozdział IV
Próba oceny nowej regulacji zarządu majątkiem
wspólnym małżonków / 658
Wykaz literatury / 665
11
Wykaz skrótów
k.c.
k.p.c.
k.r.
k.r.o.
k.s.h.
nowelizacja
z 2004 r.
u.k.w.h.
Akty prawne
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postę-
powania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296
z późn. zm.)
ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. – Kodeks rodzin-
ny (Dz. U. Nr 34, poz. 308 z późn. zm.)
ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny
i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.)
ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek
handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)
ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy
– Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691)
ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczy-
stych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r.
Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.)
Czasopisma i oficjalne publikatory
Dz. U.
KPP
M. Praw.
NP
Dziennik Ustaw
Kwartalnik Prawa Prywatnego
Monitor Prawniczy
Nowe Prawo
13
Wykaz skrótów
OSNC
OSNCK
OSP
PiP
PPH
PPiA
Pr. Bank.
SC
St. Praw.
TPP
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej
i Izby Karnej
Orzecznictwo Sądów Polskich
Państwo i Prawo
Przegląd Prawa Handlowego
Przegląd Prawa i Administracji
Prawo Bankowe
Studia Cywilistyczne
Studia Prawnicze
Transformacje Prawa Prywatnego
Inne
SA
SN
sąd apelacyjny
Sąd Najwyższy
14
Rozdział I
Ustrój wspólności ustawowej i majątek wspólny
małżonków
1. Małżeński ustrój majątkowy
Podejmując próbę zdefiniowania małżeńskiego ustroju majątkowe-
go, należy zwrócić uwagę na dwa możliwe rozumienia tego pojęcia: jako
zespołu norm prawnych oraz jako treści stosunków prawnych pomiędzy
konkretnymi podmiotami1. Drugie znaczenie omawianego terminu
jest wtórne w stosunku do pierwszego, gdyż istniejące w danym mał-
żeństwie stosunki majątkowe zawsze wynikają z regulacji ustawowej.
Najistotniejsze jest więc ustalenie pierwszego ze wskazanych znaczeń.
Na wstępie rozważań wypada jednak zwrócić uwagę na mający
podstawowe znaczenie podział skutków zawarcia małżeństwa w sferze
majątkowej. Systematyka przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. –
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) wy-
raźnie wskazuje, że część skutków, jakie wywiera zawarcie małżeństwa
w sferze majątkowej, następuje niezależnie od ustroju majątkowego,
w jakim pozostają małżonkowie (art. 23, 24, 27–30). Poza regulacją
kodeksu rodzinnego i opiekuńczego znajdują się ponadto normy
prawne, łączące istnienie pewnych skutków w sferze praw i obowiązków
majątkowych małżonków z samym faktem związania stosunkiem
prawnym małżeństwa, bez względu na istniejący między małżonkami
1 Można nawiązać do spotykanego w literaturze odróżnienia stosunku prawnego
abstrakcyjnego i konkretnego, który akceptują w szczególności: S. Grzybowski (w:) System
prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1985, s. 178;
A. Klein, Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 2005, s. 23–27;
A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa
2002, s. 107.
15
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
ustrój majątkowy (w szczególności art. 6801 ustawy z dnia 23 kwietnia
1964 r. – Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W tym
kontekście A. Dyoniak wspomina o „prawach nie objętych ustrojami
majątkowymi”2, co jest o tyle nieścisłe, że do pojęcia ustroju majątko-
wego małżeńskiego zalicza się również inne – poza samą przynależno-
ścią praw podmiotowych do określonej masy majątkowej – skutki
prawne. W literaturze podział ten jest wyraźnie akcentowany3. Na po-
trzeby dalszych rozważań istotne jest zwrócenie uwagi na następujące
kwestie. W każdym małżeństwie istnieje określony małżeński ustrój
majątkowy. Ponadto niektóre normy prawne wyznaczają prawa i obo-
wiązki małżonków oraz treść odpowiednich stosunków prawnych ze
względu na istniejący między nimi ustrój majątkowy, inne – niezależnie
od tej okoliczności.
Rozróżnienie dwóch rodzajów norm nie powinno być trudne.
W odniesieniu do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy wziąć
pod uwagę systematykę tego aktu prawnego. Przepisy wyznaczające
skutki zależne od małżeńskiego ustroju majątkowego znajdują się
w dziale III tytułu I kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Pozostałe
przepisy prawne, również spoza kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
wyznaczają majątkowe skutki zawarcia oraz istnienia małżeństwa nie-
zależne od istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego,
chyba że wyraźnie odnoszą się do pojęcia małżeńskiego ustroju mająt-
kowego. Rozróżnienie dwóch wymienionych grup przepisów prawnych
ma istotne znaczenie dla ich wykładni, zwłaszcza funkcjonalnej.
Funkcje i cele małżeństwa w ogólności są odmienne od funkcji i celów
poszczególnych małżeńskich ustrojów majątkowych. Nie chodzi tu
o ich sprzeczność czy wzajemne wykluczanie się, lecz odmienny
przedmiot regulacji. Przykładowo obowiązek przyczyniania się do za-
spokajania potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.) ma na celu realizację podsta-
2 A. Dyoniak, Ustawowy ustrój majątkowy małżeński, Ossolineum 1985, s. 176.
3 Przykładowo zob. J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, Kraków 2010. Autor odrębnie
omawia „majątkowe obowiązki i prawa niezależne od istniejącego między małżonkami
ustroju” oraz „relacje między małżonkami zależne od istniejącego między nimi ustroju
majątkowego”. M. Nazar nazywa ten zespół norm „ustrojem podstawowym” – określenie
to należy uznać za nietrafne o tyle, że sugeruje istnienie dwóch rodzajów ustrojów mająt-
kowych małżeńskich w jednym małżeństwie; nie ma ono też podstaw normatywnych.
Zob. J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2006, s. 127. W tej kwestii
por. również T. Sokołowski, Struktura wspólnej sytuacji prawnomajątkowej małżonków,
Rejent 1995, nr 2.
16
1. Małżeński ustrój majątkowy
wowych obowiązków małżonków względem siebie i ich równoupraw-
nienie; samodzielny zarząd przedmiotami służącymi małżonkowi do
wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej (art. 36
§ 3 k.r.o.) ma ułatwić prowadzenie tej działalności.
W literaturze można spotkać różne definicje małżeńskiego ustroju
majątkowego. Według jednej z nich ustrój majątkowy określa „sytuację
prawną małżonka względem majątku współmałżonka”4, zgodnie z in-
nym jest to „zespół norm prawnych wyznaczających zakres (skład)
majątków małżonków, zasady korzystania z nich i zarządzania nimi”5.
Z kolei A. Dyoniak definiuje ustrój majątkowy jako: „zespół norm re-
gulujących stosunki, w jakich pozostają z sobą małżonkowie ze względu
na majątek, z wyłączeniem tych stosunków majątkowych, które istnieją
między małżonkami z samej racji zawarcia związku małżeńskiego”.
Autor ten, wymieniając normy prawne składające się na regulację
ustroju majątkowego małżeńskiego wskazuje „kwestie powstania
i ustania tego ustroju, składników majątków w ramach danego ustroju,
zarządu majątkiem, a także podziału majątku małżonków w przypadku
ustania danego ustroju majątkowego”6. Zdaniem J. Ignatowicza mał-
żeńskim ustrojem majątkowym przyjęło się nazywać „ogół uregulowań
prawnych określających sytuację prawną małżonków względem ich
mienia wniesionego do małżeństwa i nabytego w czasie trwania mał-
żeństwa”7.
Przytoczone określenia różnią się od siebie stopniem ogólności,
jednak występuje pomiędzy nimi podstawowa różnica w postaci braku
zgody co do kwestii, czy pojęcie to obejmuje również problem odpowie-
dzialności małżonków za zobowiązania. W szczególności A. Dyoniak
uważa, że ta część regulacji ustawowej nie wchodzi w zakres pojęcia
ustrojów majątkowych8. Jako argument przytacza tezę, iż mimo faktu
4 J. Winiarz, J. Gajda, Prawo rodzinne, Warszawa 2001, s. 96.
5 M. Nazar (w:) J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, s. 126. Dalej autor
stwierdza jednak, że małżeński ustrój majątkowy „kształtuje zasady zaspokojenia wierzy-
cieli z majątku wspólnego”. W nowszej wypowiedzi autor wprost stwierdził, że choć
kwestia ta normowana jest łącznie z problematyką ustrojową, to „odpowiedzialność za
zobowiązania nie wchodzi w zakres prawnej instytucji ustroju majątkowego”.
Por. M. Nazar (w:) System prawa prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze,
red. T. Smyczyński, Warszawa 2009, s. 234–235.
6 A. Dyoniak, Ustawowy ustrój..., s. 14.
7 J. Ignatowicz, Prawo rodzinne, Warszawa 2000, s. 144.
8 Jego stanowisko akceptuje T. Sokołowski; por. tenże, Struktura..., s. 34.
17
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
ścisłego związania odpowiedzialności z ustrojem majątkowym, w jakim
pozostają małżonkowie, jest ona czymś wtórnym w stosunku do
ustroju majątkowego. Następnie stwierdza, że ustrój wspólności mająt-
kowej ma na celu ochronę interesów małżonków i dobro rodziny, na-
tomiast instytucja odpowiedzialności za zobowiązania służy ochronie
interesów wierzycieli. Zdaniem powołanego autora włączenie odpowie-
dzialności w zakres ustroju majątkowego powodowałoby jego niespój-
ność aksjologiczną.
Przedstawienie własnego stanowiska wypada rozpocząć od
stwierdzenia, że omawiane pojęcie nie jest, przynajmniej wprost, zdefi-
niowane ustawowo. Jednakże mimo braku definicji legalnej zwrot
„małżeński ustrój majątkowy” występuje stosunkowo często w przepi-
sach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W szczególności dział III
tytułu I kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nosi tytuł „Małżeńskie
ustroje majątkowe”, a znajdujące się w tym dziale rozdziały normują
kolejno „ustawowy”, „umowne” oraz „przymusowy” ustroje małżeńskie.
Przed nowelizacją dokonaną w 2004 r.9 dział III tytułu I kodeksu ro-
dzinnego i opiekuńczego nosił tytuł „Stosunki majątkowe między
małżonkami”10 i być może z tego faktu wynikały wspomniane rozbież-
ności w literaturze. W obecnym stanie prawnym należy przyjąć, że ca-
łość przepisów prawnych znajdujących się w dziale III tytułu I kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego reguluje małżeńskie ustroje majątkowe.
Przepisy te normują w szczególności:
1) zdarzenia prawne powodujące powstanie określonego typu małżeń-
skiego ustroju majątkowego (art. 31 § 1, art. 47, art. 52–54 k.r.o.);
2) skład majątków w danym ustroju (art. 31–34, art. 48–49, art. 51,
art. 512 k.r.o.);
3) skutki powstania wspólności majątkowej, w tym zarząd majątkiem
wspólnym (art. 341–40, art. 48 k.r.o.);
9 Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691).
10 Już w literaturze powstałej na tle dawnego stanu prawnego zwracano uwagę na
nieścisłość tego określenia. Istniejące pomiędzy małżonkami stosunki majątkowe regu-
lowane są bowiem również przez inne przepisy prawa rodzinnego, a w zasadzie całego
prawa cywilnego, J.S. Piątowski (w:) System prawa rodzinnego i opiekuńczego,
red. J.S. Piątowski, Ossolineum 1985, s. 290. Podobnie zob. J. Winiarz, J. Gajda, Prawo
rodzinne, s. 97.
18
1. Małżeński ustrój majątkowy
4) stosunki małżonków z osobami trzecimi ze względu na istniejący
między nimi ustrój majątkowy, w tym odpowiedzialność za zobo-
wiązania majątkiem wspólnym (art. 41–42, art. 471, art. 50 k.r.o.);
5) skutki ustania danego ustroju majątkowego (art. 43–46, art. 501,
art. 513–515 k.r.o.).
Przytoczone wyliczenie ma charakter opisowy, a przedstawiony
podział regulacji prawnej nie jest rozłączny. Część wskazanych regulacji
można bowiem zaliczyć do co najmniej dwóch grup. Dla przykładu,
treść stosunków małżonków z osobami trzecimi to jeden ze skutków
powstania wspólności majątkowej. Dokonana klasyfikacja ma jednak
na celu wskazanie obszarów regulacji prawnej, które bez wątpienia
należą do pojęcia ustroju majątkowego małżeńskiego.
W kontekście przytoczonych wcześniej poglądów nauki prawa ro-
dzinnego za kontrowersyjne może być uznane jedynie zaliczenie do
materii ustrojów majątkowych małżeńskich zagadnienia odpowiedzial-
ności małżonków za zobowiązania; w szczególności regulacji zawartej
w art. 41–42 k.r.o., odnoszącej się do ustroju wspólności ustawowej
małżeńskiej11. Należy opowiedzieć się zdecydowanie za włączeniem tej
materii do pojęcia majątkowego ustroju małżeńskiego. Podstawowe
znaczenie ma fakt uregulowania omawianego problemu przez przepisy
działu III tytułu I kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zatytułowanego
„Małżeńskie ustroje majątkowe”. Niezależnie od tej okoliczności, nawet
w dawnym stanie prawnym, a więc w sytuacji gdy odpowiedni tytuł
nie zawierał wprost zwrotu „małżeński ustrój majątkowy”, argumentacja
stanowiska przeciwnego nie była przekonująca. W szczególności za
nietrafny należy uznać argument odwołujący się do funkcji przepisów
o małżeńskim ustroju majątkowym, wskazujący, że jedynie normy
prawne mające służyć ochronie interesów małżonków oraz dobra ro-
dziny trzeba zaliczyć do regulujących ten ustrój. Pomijając mogące się
pojawić wątpliwości co do funkcji, jakie ma spełniać ustrój wspólności
ustawowej oraz pozostałe ustroje, godzi się zauważyć, że do analizowanej
instytucji zalicza się powszechnie wszelkie przepisy dotyczące ustrojów
umownych, w szczególności art. 471 k.r.o. normujący skuteczność in-
tercyzy wobec osób trzecich. Trudno przyjąć, aby regulacja ta wprowa-
11 Przepisy te mają zastosowanie również do ustroju wspólności umownej – art. 48
oraz art. 50 k.r.o., a także art. 471 k.r.o.
19
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
dzona została w interesie małżonków czy rodziny; przeciwnie – z całą
pewnością służy ona ochronie obrotu, a więc również wierzycieli.
Przykład ten wskazuje, że nie wszystkie przepisy prawne zaliczane
niewątpliwie do regulacji małżeńskich ustrojów majątkowych mają na
celu ochronę samych małżonków oraz ich rodziny.
Nie można przy tym zgodzić się z tezą, że o zaliczeniu określonych
przepisów prawnych do instytucji ustroju ma decydować ich funkcja.
Koncepcja ta pozbawiona jest podstaw normatywnych. Również
twierdzenie o potencjalnej sprzeczności aksjologicznej wewnątrz regu-
lacji małżeńskiego ustroju majątkowego wydaje się nietrafne. Wiele
instytucji prawnych spełnia bowiem różne funkcje, starając się godzić
sprzeczne interesy różnych podmiotów, na przykład właściciela i osoby
działającej w dobrej wierze – art. 169 k.c., czy wierzyciela i nabywcy
prawa od niewypłacalnego dłużnika – art. 527 i n. k.c. Tendencja usta-
wodawcy do uwzględnienia interesów różnych podmiotów wcale nie
przesądza o sprzeczności aksjologicznej podanych tytułem przykładu
instytucji prawnych. Stanowi właśnie ich istotną wartość. Podobnie
jest w wypadku ustrojów małżeńskich majątkowych, których regulacja
– zwłaszcza w zakresie odpowiedzialności małżonków za zobowiązania
oraz zarządu majątkiem wspólnym – uwzględnia zarówno interesy
osób trzecich, jak i samych małżonków12.
Reasumując, należy podkreślić ponownie, że przepisy o małżeńskich
ustrojach majątkowych regulują tylko część stosunków majątkowych
między samymi małżonkami oraz między małżonkami a osobami
trzecimi. Przepisy te odnoszą się do wskazanych wcześniej kwestii
związanych z majątkami małżonków. Można zaryzykować stwierdzenie,
że najważniejszym celem norm prawnych wchodzących w skład regu-
lacji ustroju majątkowego jest określenie skutków zawarcia małżeństwa13
w zakresie przysługiwania małżonkom majątku. Chodzi zatem o prze-
sądzenie, czy i ewentualnie które z praw majątkowych przysługujących
małżonkom przed zawarciem małżeństwa i nabywanych przez nich
później wchodzą w skład majątku wspólnego14. Dalsza regulacja
12 Podkreśla to J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, s. 126.
13 Lub zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej w trakcie trwania małżeństwa.
14 Wyjątkiem jest w pewnym zakresie ustrój rozdzielności majątkowej z wyrówna-
niem dorobków, w którym regulacja skupia się głównie na kwestii skutków ustania tego
ustroju; wypada jednak zauważyć, że również ten skutek jest następstwem zasady wyra-
żonej w art. 512 k.r.o., stanowiącej o niepowstawaniu majątku wspólnego.
20
2. Wspólność majątku małżonków
(w szczególności zarządu majątkiem, odpowiedzialności za zobowiąza-
nia) jest tylko konsekwencją (w większości wypadków niemal konieczną)
przyjęcia w ramach danego ustroju określonego rozwiązania. Innymi
słowy, norma prawna należy do regulacji ustroju majątkowego małżeń-
skiego dlatego, że reguluje zagadnienie będące skutkiem przysługiwania
małżonkom majątku wspólnego bądź właśnie rozdzielenia ich majątków
w trakcie trwania małżeństwa. Przykładowo istnienie majątku wspól-
nego w ustroju wspólności ustawowej powoduje konieczność uregulo-
wania kwestii możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego przez
wierzyciela jednego z małżonków. Poczyniona uwaga ma również
znaczenie dla wykładni przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
W szczególności, wykonywanie zarządu majątkiem wspólnym odnosi
się wyłącznie do praw majątkowych wchodzących w skład tego mająt-
ku15.
2. Wspólność majątku małżonków
2.1. Uwagi terminologiczne
Praca poświęcona jest zarządowi majątkiem wspólnym, który ist-
nieje w wypadku ustroju wspólności ustawowej oraz wspólności
umownej (rozszerzonej bądź ograniczonej – stosownie do regulacji
art. 47 § 1 k.r.o.). Dla dokonania analizy instytucji zarządu majątkiem
wspólnym konieczne jest wskazanie podstawowych cech majątku
wspólnego małżonków istniejącego w ramach każdego z tych ustrojów.
Cechy te są wspólne ustrojowi ustawowemu oraz ustrojom umownym,
co wynika z odesłania zawartego w art. 48 k.r.o. Pozwala to się skupić
wyłącznie na regulacji zawartej w rozdziale I działu III tytułu I kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego.
Rozważania wypada rozpocząć od dokonania istotnego rozróżnie-
nia dwóch pojęć: małżeńskiej wspólności ustawowej oraz majątku
wspólnego. Pierwsze oznacza małżeński ustrój majątkowy w jednym
ze znaczeń podanych w poprzednim punkcie (a więc jako zespół norm
prawnych lub treść stosunków prawnych wyznaczonych tymi normami
prawnymi, istniejących pomiędzy określonymi osobami), drugie nato-
15 Choć stwierdzenie to obecnie może wydawać się oczywistością, w dalszej części
publikacji wypadnie do niego powrócić, wskazując na jego znaczenie.
21
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
miast – zespół „przedmiotów majątkowych” przysługujących wspólnie
małżonkom16. Treść art. 31 § 1 k.r.o. może w tym zakresie wprowadzać
pewną niejasność. Zgodnie z tym przepisem „wspólność ustawowa”
(jako ustrój majątkowy małżeński) obejmuje „przedmioty majątkowe
nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego
z nich (majątek wspólny)”, a więc „wspólność” obejmuje „majątek
wspólny”. Artykuł 31 § 1 k.r.o. zawiera jednocześnie definicję majątku
wspólnego, która przesądza, że majątek ten stanowią „przedmioty
majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub
przez jednego z nich”17. Z użycia zwrotu „obejmuje” może płynąć suge-
stia, iż „wspólność majątkowa” jest tożsama z majątkiem wspólnym18.
Interpretację taką należy jednak odrzucić przede wszystkim ze względu
na brak powodów, dla których ustawodawca miałby w jednym przepisie
oddzielnie definiować dwa różnie brzmiące pojęcia, którym należałoby
przypisać dokładnie takie samo znaczenie. Zwrot „obejmuje” nie może
być wykładany dosłownie. Należy natomiast przyjąć, że oznacza on, iż
w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej powstaje i istnieje „ma-
jątek wspólny”, a regulacja ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej
ma za przedmiot („obejmuje”) przede wszystkim majątek wspólny.
Wykładnia ta znajduje potwierdzenie również w treści innych przepisów
kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wyraźnie odróżniających pojęcia
„wspólności ustawowej” i „majątku wspólnego”. W szczególności
wskazać należy art. 46 k.r.o., który stanowi o „ustaniu wspólności
ustawowej” przy dalszym istnieniu „majątku wspólnego”19. Bez wątpie-
16 Na rozróżnienie to zwraca uwagę w szczególności J. Ignatowicz; zob. tenże, Prawo
rodzinne, s. 147.
17 W dawnym brzmieniu obecna regulacja art. 31 k.r.o. znajdowała się w przepisach
art. 31 oraz art. 32 k.r.o.; art. 31 k.r.o. stanowił, że wspólność ustawowa obejmuje dorobek,
natomiast definicję dorobku, tożsamą z obecną definicją majątku wspólnego, zawierał
art. 32 § 1 k.r.o.
18 Tak – w odniesieniu do dawnego stanu prawnego – M. Sychowicz (w:) Kodeks
rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2006, s. 151, który
stwierdza, że: „wspólność ustawowa określona była jako majątek obejmujący dorobek
małżonków (art. 31)”. Należy przy tym pamiętać, że „dorobek” oznaczał po prostu ma-
jątek wspólny małżonków; tak w szczególności: A. Dyoniak, Ustawowy ustrój..., s. 50.
Odmiennie, choć nieprzekonywająco, J.S. Piątowski, który uważał, że „dorobek” to nazwa
zbiorcza obejmująca wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawo-
wej; zob. tenże (w:) System prawa rodzinnego..., red. J.S. Piątowski, s. 342.
19 Oczywiście poddanego już regulacji przepisów o wspólności majątku spadkowego
i dziale spadku.
22
2. Wspólność majątku małżonków
nia „wspólność ustawowa” oznacza w tym wypadku małżeński ustrój
majątkowy.
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o ustawowym
ustroju majątkowym posługują się przeważnie konsekwentnie (z wyjąt-
kiem art. 34 k.r.o.) pojęciem „wspólność ustawowa” dla określenia
ustroju majątkowego. W języku prawniczym bardzo silna jest natomiast
tendencja do używania terminu „wspólność” w innym jeszcze znaczeniu.
Wspomina się mianowicie o „wspólności majątku” czy o „charakterze
wspólności majątku”. W tym wypadku omawiany zwrot oznacza
„wspólne przysługiwanie praw”, a więc przypisywane mu znaczenie
jest podobne do terminu „współwłasność”20, która według art. 195 k.c.
polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie
kilku osobom. Przykładowo J. Strzebinczyk stwierdza, że dla istnienia
i funkcjonowania małżeńskiej wspólności majątku „niezbędne jest ist-
nienie dwóch podstawowych więzi: małżeństwa (stosunek osobisty)
oraz przyjętego umownie przez samych małżonków lub narzuconego
przez prawotwórcę ustroju wspólności”21. Równie wyraźnie przeciwsta-
wia sobie pojęcia ustroju majątkowego i wspólności majątku M. Nazar,
który uważa, że wspólność łączna majątku wspólnego małżonków wy-
nika ze stosunku wspólności majątkowej powstającego z mocy ustawy
albo umowy majątkowej małżeńskiej22.
W języku prawniczym dochodzi często do używania wskazanych
pojęć wymiennie. Można wręcz stwierdzić, że zwrot „wspólność mał-
żeńska” jest najczęściej stosowany dla określenia majątku wspólnego
małżonków23.
Podsumowując poczynione uwagi terminologiczne, można przyjąć,
że w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o ustawowym
ustroju majątkowym termin „wspólność” oznacza ustrój majątkowy
małżeński i nie odnosi się bezpośrednio do majątku wspólnego małżon-
20 Z kolei T. Mróz wskazuje, że termin „wspólnośc ustawowa” jest używany dla
nazwania majątku wspólnego; zob. tenże, Zgoda małżonka na dokonanie czynności
prawnej w ustroju majątkowej wspólności ustawowej, Warszawa 2011, s. 118.
21 J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, s. 123.
22 M. Nazar (w:) J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, s. 132; podobnie
E. Skowrońska-Bocian, Małżeńskie ustroje majątkowe, Warszawa 2008, s. 28.
23 Stwierdza się, że określone prawo „należy do wspólności małżeńskiej”, że
„wspólność obejmuje pewne prawa”, że małżonek „nabywa określone prawo do wspól-
ności”.
23
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
ków24. Konieczna jest natomiast każdorazowa ocena, w jakim sensie
użyto zwrotu „wspólność” w wypowiedziach doktryny i orzecznictwa.
Może on bowiem występować w trzech znaczeniach: jako określenie
ustroju majątkowego, samego majątku, a także „wspólnego przysługi-
wania praw małżonkom”25. Na trzecie z podanych znaczeń wskazywać
może zwłaszcza odniesienie pojęcia „wspólności” do „majątku”
(np. „wspólność majątku”, „charakter wspólności majątku”).
2.2. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
o wspólności majątkowej małżeńskiej w systematyce
prawa cywilnego
Podstawowym skutkiem obowiązywania ustroju wspólności mająt-
kowej jest powstanie trzech mas majątkowych: majątku wspólnego oraz
majątków osobistych każdego z małżonków26. Z oczywistych względów
regulacja ustawowa skupia się na majątku wspólnym. Fakt wspólnego
przysługiwania praw więcej niż jednemu podmiotowi zawsze stwarza
problemy dotyczące ich wykonywania, odpowiedzialności z tych praw,
rozporządzania nimi czy wreszcie ich podziału.
W polskim prawie cywilnym brak jest ogólnej regulacji wypadków,
w których pewne prawa majątkowe lub całe ich zespoły przysługują
wspólnie kilku podmiotom. Sytuacja taka, którą można na potrzeby tej
części publikacji określić jako „współuprawnienie”27, podlega zasadniczo
regulacji przez dwa rodzaje norm prawnych:
24 Z zastrzeżeniem niekonsekwentnie posługującego się tym pojęciem art. 34 k.r.o.
25 Podobnie zob. J.S. Piątowski (w:) System prawa rodzinnego..., red. J.S. Piątowski,
s. 329; autor ten stwierdza, że „pojęcie wspólności mieści w sobie dwa odcienie znaczenia”,
wskazując na małżeński ustrój majątkowy lub „szczególny charakter uprawnień małżon-
ków do przedmiotów majątkowych objętych tą wspólnością”.
26 Szerzej na temat prawnej natury wyodrębnienia poszczególnych mas w majątkach
małżonków na tle ogólnych zasad prawa cywilnego: M. Nazar (w:) System prawa prywat-
nego..., t. 11, red. T. Smyczyński, s. 253–256. Autor proponuje posługiwanie się terminem
„majątek ogólny” na określenie ogółu praw podmiotu prawa cywilnego.
27 Chodzi o przypadek wielości podmiotów po stronie uprawnionej w stosunku
prawnym. Co do odróżnienia pojęcia strony i podmiotu stosunku prawnego oraz wyli-
czenia sytuacji wielopodmiotowości jednej ze stron stosunku prawnego. Por. A. Wolter,
J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne..., s. 111; S. Grzybowski (w:) System prawa
cywilnego..., t. 1, red. S. Grzybowski, s. 184–185.
24
2. Wspólność majątku małżonków
1) normy odnoszące się do poszczególnych praw podmiotowych lub
ich typów (np. wierzytelności);
2) normy odnoszące się do całych kompleksów praw podmiotowych.
Obu grupom norm wypada poświęcić odrębne uwagi.
2.2.1. Normy odnoszące się do poszczególnych praw
podmiotowych lub ich typów
Ustawodawca przesądza przede wszystkim treść poszczególnych
praw podmiotowych i ich charakter, natomiast sytuacja wspólnego
przysługiwania danego prawa kilku osobom pozostaje najczęściej poza
zakresem regulacji lub ma ona jedynie szczątkowy charakter (tytułem
przykładu można wskazać część przepisów tytułu II księgi trzeciej ko-
deksu cywilnego czy art. 184 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks
spółek handlowych, Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.). Wyjątek
w tym zakresie stanowi współwłasność (a więc wspólne przysługiwanie
prawa własności kilku osobom), szczegółowo uregulowana w przepisach
art. 195–221 k.c. Przepisy te nie odnoszą się w zasadzie do samej treści
wspólnego prawa podmiotowego, a rozwiązują wspomniane problemy
wynikające z wielości jego podmiotów. Ze względu na kompleksowość
regulacji instytucji współwłasności i brak takiej regulacji w stosunku
do innych praw podmiotowych podejmowane są próby odpowiedniego
stosowania przepisów art. 195–221 k.c. do innych niż współwłasność
stosunków prawnych. Również ustawodawca odsyła czasem do przepi-
sów o współwłasności, nakazując ich stosowanie do niektórych wypad-
ków wielości podmiotów uprawnionych (w szczególności w art. 46
k.r.o., art. 1035 k.c. oraz art. 875 § 1 k.c., art. 9 ust. 5 ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tekst jedn.:
Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).
2.2.2. Normy odnoszące się do całych kompleksów praw
podmiotowych
W przeciwieństwie do regulacji przypadku wspólnego przysługiwa-
nia kilku podmiotom poszczególnych typów praw podmiotowych,
w prawie cywilnym zdarzają się sytuacje unormowania wspólnego
25
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
przysługiwania całych mas majątkowych. W szczególności chodzi tu
o wspólność majątku wspólników spółki cywilnej (art. 860–875 k.c.),
wspólność spadku (art. 1035–1046 k.c.) oraz wspólność majątku mał-
żonków w ramach ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Charak-
terystyczną cechą przywołanych regulacji prawnych jest możliwość
przysługiwania w ich ramach kilku podmiotom większej liczby różno-
rodnych majątkowych praw podmiotowych i poddania – co do zasady
– wszystkich tych praw jednemu reżimowi prawnemu, na przykład
w zakresie zarządzania nimi. Właśnie w wypadku tych instytucji
prawnych szczególnie zasadne jest używanie określenia „wspólność
praw”28, które, choć zbliżone do „współwłasności”, wyraźnie wskazuje
na odrębność obu instytucji. Współwłasność to wspólne przysługiwanie
kilku osobom prawa własności, a więc prawa rzeczowego, którego treść
określają przepisy art. 140 i n. k.c.; wspólność, jak już wspomniano, to
wspólne przysługiwanie większej ilości różnorodnych praw podmioto-
wych.
Jak wynika z poczynionych uwag, współuprawnienie może wynikać
z różnych źródeł i być poddane różnym reżimom prawnym. Przykła-
dowo wierzytelność może być prawem wspólnym dwóm podmiotom
ze względu na istniejący pomiędzy nimi stosunek spółki cywilnej albo
wspólne dokonanie czynności prawnej, z której ta wierzytelność wynika.
Te proste przykłady nie sprawiają raczej trudności przy rozstrzyganiu
problemów praktycznych. Trudności mogą jednak się pojawić w sytu-
acji, gdy współuprawnienie wynika z istnienia między współuprawnio-
nymi pewnego typu wspólności, a jednocześnie istnieją normy prawne
regulujące wspólne przysługiwanie danego typu prawa podmiotowego.
Powstaje wtedy zagadnienie rozstrzygnięcia kolizji norm prawnych lub
dopuszczalności stosowania do praw „objętych wspólnością” przepisów
niedotyczących danego rodzaju wspólności. Jako przykład można
wskazać spory toczone w orzecznictwie i doktrynie w odniesieniu do
wierzytelności wchodzącej w skład spadku i możliwości zastosowania
do niej przepisów o wielości wierzycieli w sytuacji podzielności świad-
czenia29. Nie da się rozstrzygnąć w sposób ogólny wskazanej kolizji
28 A. Cisek (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2008, s. 338;
E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz,
Kraków 2001, s. 357.
29 Obszerne zestawienie poglądów doktryny i orzecznictwa w tej kwestii przedstawia
M. Kłos; zob. tenże, Wspólność majątku spadkowego, Warszawa 2004, s. 54–65.
26
2. Wspólność majątku małżonków
między przepisami regulującymi – z zasady kompleksowo – dany typ
wspólności z normami prawnymi odnoszącymi się do poszczególnych
praw podmiotowych lub ich typów. Wynika to przede wszystkim
z braku jakichkolwiek ogólnych przepisów dotyczących wspólności
majątku w prawie cywilnym. Każdą tego rodzaju kolizję czy wątpliwości
należy rozstrzygać odrębnie dla konkretnego przypadku.
2.3. Majątek wspólny
2.3.1. Uwagi ogólne
Dotychczasowe ustalenia pozwalają na przedstawienie cech charak-
terystycznych majątku wspólnego małżonków. Rozważania należy
rozpocząć od wyjaśnienia znaczenia pojęcia „majątek” w prawie cywil-
nym. Określenie to występuje w przepisach prawnych należących do
różnych części prawa cywilnego. Tytułem przykładu można wskazać
majątek wspólny małżonków (art. 31 § 1 k.r.o.), wspólny majątek
wspólników spółki cywilnej (art. 863 § 1 k.c.), majątek dłużnika
w art. 532 k.c. Przepisy prawne nie zawierają uniwersalnej definicji
majątku. Kodeks cywilny w art. 44 stanowi natomiast, że: „Mieniem
jest własność i inne prawa majątkowe”.
W doktrynie powszechnie przyjmuje się istnienie ścisłego związku
pomiędzy pojęciami „majątku” oraz „mienia”, w szczególności obejmo-
wanie nimi zbioru praw podmiotowych o charakterze majątkowym30.
Można spotkać poglądy utożsamiające oba terminy31, jednak obecnie
dominujące jest stanowisko akcentujące różnice. W szczególności
M. Bednarek podkreśla, że mienie to „ogół majątkowych praw podmio-
towych, majątek zaś oznacza co do zasady ogół praw majątkowych
(aktywów) przysługujących danemu podmiotowi”32. Odróżnienie
„mienia” od „majątku” przy użyciu kryterium przypisania zbioru praw
konkretnemu podmiotowi (majątek) lub braku takiego powiązania
30 A. Dyoniak, Pojęcie majątku w prawie cywilnym, PiP 1985, z. 11–12, s. 119;
Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 141.
31 Tak: A. Wolter, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1967, s. 216.
32 M. Bednarek, Mienie. Komentarz do art. 44–553 kodeksu cywilnego, Kraków 1997,
s. 30.
27
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
(mienie) akceptują też inni autorzy33. Zwracając uwagę, iż termin
„majątek” zawsze występuje w powiązaniu z oznaczonym podmiotem,
M. Bednarek opowiada się za dopuszczalnością używania także zwrotu
„mienie” dla określenia ogółu praw majątkowych przysługujących
konkretnemu podmiotowi34.
Proponuje się też inne kryterium odróżnienia omawianych pojęć,
w postaci obejmowania przez mienie wyłącznie aktywów35. Do wskaza-
nia tej właśnie cechy jako wystarczającej do rozróżnienia mienia od
majątku ogranicza się S. Rudnicki. Autor stwierdza: „Mienie określone
zostało przez jego desygnaty, którymi są własność i inne prawa mająt-
kowe. Jest to więc pojęcie zbiorcze, które jednak nie jest tożsame z po-
jęciem majątku, gdyż ten stanowi określoną masę składającą się nie
tylko z majątkowych aktywów, ale i z pasywów (majątek w znaczeniu
szerszym) w przeciwieństwie do masy majątkowej obejmującej same
aktywa (majątek w znaczeniu węższym). Ponieważ pojęcie majątku
nigdzie nie jest ustawowo zdefiniowane, a w doktrynie nie jest jednolicie
rozumiane, przeto znaczenie, w jakim zostało ono użyte, wymaga z re-
guły ustalenia w drodze odpowiedniej wykładni. Natomiast pojęcie
mienia odnosi się tylko do praw majątkowych jako aktywów”36.
Akceptując dominujące stanowisko polskiej nauki w odniesieniu
do cech charakterystycznych majątku i mienia, należy wskazać na
kwestię o znaczeniu podstawowym. Ogólna definicja mienia z art. 44
k.c. znajdzie zastosowanie we wszystkich tych wypadkach, gdy przepisy
szczególne nie definiują tego określenia odmiennie. Natomiast wobec
braku definicji majątku w przepisach części ogólnej prawa cywilnego37
znaczenie tego terminu należy ustalać odrębnie dla każdego przepisu
prawnego, w którym ono się pojawia38. W tym kontekście nie wydaje
33 Tak w szczególności por. A. Dyoniak, Pojęcie majątku..., s. 119; S. Grzybowski
(w:) System prawa cywilnego..., t. 1, red. S. Grzybowski, s. 462; w zasadzie również
Z. Radwański, Prawo cywilne..., s. 141.
34 M. Bednarek, Mienie..., s. 30.
35 Z. Radwański wskazuje tę cechę mienia jako jedną z dwóch odróżniających je od
majątku; tenże, Prawo cywilne..., s. 141. Tak również: M. Bednarek, Mienie..., s. 30.
36 S. Rudnicki (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego.
Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2009, s. 181.
37 Na co zwracają uwagę B. Ziemianin i Z. Kuniewicz, podkreślając doktrynalny
charakter definicji majątku. Zob. ciż, Prawo cywilne. Część ogólna, Poznań 2007, s. 154.
38 Tak: M. Bednarek, Mienie..., s. 31; M. Nazar (w:) System prawa prywatnego...,
t. 11, red. T. Smyczyński, s. 260–261; Z. Radwański, Prawo cywilne..., s. 139. Natomiast
28
2. Wspólność majątku małżonków
się możliwe rozstrzyganie sporu o „węższe” lub „szersze” rozumienie
„majątku” w całym prawie cywilnym, a więc rozstrzyganie kwestii ob-
jęcia nim także pasywów (długów). Ustalenie, iż jedno z tych znaczeń
stanowi regułę, z pewnością ułatwiłoby stosowanie prawa w spornych
przypadkach, jednak nie ma podstaw normatywnych do przyjęcia ta-
kiego stanowiska.
2.3.2. Majątek wspólny w ramach ustroju małżeńskiej
wspólności ustawowej
2.3.2.1. Uwagi ogólne
Określając istotę majątku wspólnego małżonków w ramach ustroju
wspólności ustawowej należy się skupić na regulacji kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego, do pozostałych przepisów prawnych sięgając jedynie
posiłkowo.
Podstawowe znaczenie ma treść art. 31 § 1 zdanie pierwsze in fine
k.r.o., zgodnie z którym majątek wspólny to: „Przedmioty majątkowe
nabyte w czasie jej [wspólności ustawowej] trwania przez oboje małżon-
ków lub przez jednego z nich”. Przepis ten jest powtórzeniem treści
art. 32 § 1 k.r.o. sprzed nowelizacji z 2004 r. definiującego dawniej
„dorobek małżonków”39. Zakres majątku wspólnego wyznacza ponadto,
w sensie negatywnym, przepis art. 33 k.r.o. zawierający wyliczenie
składników majątku osobistego40.
Do majątku wspólnego wchodzą więc „przedmioty majątkowe”
nabyte w trakcie trwania ustroju wspólności przez oboje małżonków
lub jednego z nich. Przez przedmiot stosunku prawnego (a wobec tego
i prawa podmiotowego) w prawie cywilnym rozumie się najczęściej
A. Dyoniak uważa, że regułą jest wąskie rozumienie majątku, a dla stanowiącego wyjątek
przyjęcia jego szerokiego rozumienia konieczne jest istnienie wyraźnego przepisu.
Zob. tenże, Pojęcie majątku..., s. 123.
39 Nowelizacja dokonała porządkujących zmian w zakresie terminologii, wprowa-
dzając jednolite pojęcie „majątku wspólnego” w miejsce „dorobku”, występującego dotąd
w niektórych przepisach na określenie majątku wspólnego (por. jednak przypis 16).
W obecnym stanie prawnym „dorobek” oznacza wzrost wartości majątku każdego
z małżonków po zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej (art. 513 § 1 k.r.o.) i ma ścisły
związek z umownym ustrojem rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
40 Należy uwzględnić również regulację art. 34 k.r.o., która stanowi modyfikację
reguły z art. 33 pkt 2 k.r.o.
29
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
dozwolone, nakazane lub zakazane zachowanie jego stron; zachowanie
to dotyczy nieraz określonych obiektów materialnych i niematerialnych,
dlatego w pewnym uproszczeniu nazywa się te obiekty „przedmiotami
stosunku cywilnoprawnego” czy „przedmiotami prawa podmiotowe-
go”41. Uznanie tak ujętych „przedmiotów” za składniki majątku
wspólnego powodowałoby bardzo poważne trudności w wykładni
przepisów o ustawowym ustroju majątkowym. Dla określenia składu
i natury majątku wspólnego najważniejsze jest zatem dokonanie wy-
kładni zwrotu „przedmiot majątkowy” użytego w przepisach kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego. Wydaje się zasadne zwrócenie w związku
z tym uwagi na następujące okoliczności:
1) zawarte w art. 31 § 2, art. 33 oraz art. 34 k.r.o. przykładowe wska-
zanie „przedmiotów majątkowych”;
2) użycie w stosunku do nich zwrotu „nabycie”;
3) treść pozostałych przepisów prawnych odnoszących się do majątku
wspólnego;
4) ogólne cechy przypisywane majątkowi w prawie cywilnym.
Każdą ze wskazanych okoliczności należy omówić oddzielnie.
Ad 1. Przepisy art. 31 § 2 oraz art. 33 k.r.o. zawierają wyliczenie
składników majątku wspólnego oraz majątków osobistych małżonków42.
Wobec ścisłego powiązania majątku wspólnego i majątków osobistych,
zwłaszcza przyjęcia w art. 31 § 1 zdanie drugie k.r.o. zasady, zgodnie
z którą „przedmioty majątkowe” nienależące do majątku wspólnego
wchodzą do majątku osobistego każdego z małżonków, oraz wobec
posłużenia się na określenie składników obu majątków tym samym
zwrotem, należy przyjąć, że ma on w obu wypadkach takie samo zna-
41 Por. E. Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa 2008, s. 3; A. Wolter, J. Ignatowicz,
K. Stefaniuk, Prawo cywilne..., s. 232. Podobnie Z. Radwański, Prawo cywilne..., s. 116.
42 W wypadku majątku wspólnego jest to wyliczenie przykładowe, na co wskazuje
użycie zwrotu „w szczególności” oraz treść art. 31 § 1 zdanie pierwsze k.r.o., natomiast
katalog składników majątku osobistego ma zgodnie z przynajmniej pozornie jednolitym
stanowiskiem doktryny charakter zamknięty; tak w szczególności zob. J. Ignatowicz,
Prawo rodzinne, s. 151; J. Strzebinczyk, Prawo rodzinne, s. 124. Odmiennie por. J.S. Pią-
towski (w:) System prawa rodzinnego..., red. J.S. Piątowski, s. 357–358; autor ten uważa,
że poza przypadkami wymienionymi w art. 33 k.r.o. do majątku wspólnego nie wchodzą
także prawa, które małżonek nabył „na cudzy rachunek”; a contrario, do majątku
wspólnego wchodzą tylko prawa nabyte „dla siebie”.
30
2. Wspólność majątku małżonków
czenie43. Dla sprecyzowania tego znaczenia można odwołać się zatem
również do treści norm prawnych odnoszących się do majątku osobi-
stego.
Składniki wymienione w art. 31 § 2 k.r.o. oraz w art. 33 pkt 3, 5, 7
i 9 k.r.o. niewątpliwie stanowią prawa podmiotowe. W pozostałych
przepisach ustawa posługuje się pojęciem „przedmiot” lub „przedmiot
majątkowy”. Również w tych wypadkach należy jednak przyjąć, że
chodzi o prawa majątkowe. W szczególności z tytułu odszkodowania
za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu za-
dośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 33 pkt 6 k.r.o.) poszkodowany
otrzymuje bądź określoną sumę pieniężną (a więc najczęściej własność
pieniędzy lub – w razie dokonania zapłaty na rachunek bankowy mał-
żonka – wierzytelność w stosunku do banku o wypłatę takiej sumy)
bądź też wierzytelność o zapłatę renty44. To samo dotyczy wymienionych
w pkt 8 art. 33 k.r.o. przedmiotów uzyskanych z tytułu nagrody za
osobiste osiągnięcia. Z kolei treść pkt 1 oraz 10 art. 33 k.r.o. nie jest
przydatna do dokonania wykładni pojęcia „przedmiotów majątkowych”
ze względu na fakt dosłownego posłużenia się tym pojęciem przez
wskazane przepisy oraz brak doprecyzowania w nich charakteru
przedmiotów majątkowych.
Wszystkie powołane przykłady wskazują, iż w skład majątku
wspólnego oraz majątków osobistych wchodzą prawa majątkowe, a nie
przedmioty tych praw45. Jedynie redakcja pkt 4 analizowanego przepisu
oraz art. 34 k.r.o. może sugerować, że odnoszą się one do przedmiotu
rozumianego ściśle, w szczególności jako rzecz (przedmiot materialny).
Jednak również w tym wypadku chodzi o prawo podmiotowe, ściślej
prawo własności. Ustawodawca posłużył się takim samym uproszcze-
niem terminologicznym, jakie znalazło się w treści art. 140 k.c. Przepis
ten stanowi, że właściciel może rozporządzać „rzeczą”, choć nie ma
wątpliwości, iż jego uprawnienie dotyczy dokonywania rozporządzeń
prawem podmiotowym46. Użycie pojęcia „przedmiotu służącego do
osobistego użytku” uzasadnione jest przede wszystkim kryterium wy-
różnienia tego składnika majątku osobistego, jakim jest sposób korzy-
43 Podobnie T. Sokołowski, Struktura..., s. 31–33.
44 Co zresztą potwierdza dalsza część przepisu art. 33 pkt 6 k.r.o.
45 Tak również, przykładowo, J. Ignatowicz, Prawo rodzinne..., s. 149; M. Nazar
(w:) J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, s. 137.
46 E. Gniewek, Prawo rzeczowe..., s. 60.
31
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
stania z przedmiotu prawa własności, co zmusiło ustawodawcę do po-
łożenia nacisku właśnie na ten przedmiot.
Ad 2. Zgodnie z treścią art. 31 § 1 k.r.o., majątek wspólny tworzą
przedmioty majątkowe „nabyte” w czasie trwania wspólności majątko-
wej przez oboje małżonków lub jednego z nich. Zwrot „nabycie” jest
zazwyczaj używany w odniesieniu do praw podmiotowych oraz posia-
dania47, co sugeruje przyjęcie również takiego znaczenia dla terminu
„przedmioty majątkowe”.
Ad 3. Pozostałe przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego doty-
czące majątku wspólnego – poza precyzującymi jego skład – wskazują,
że przedmioty majątkowe należy rozumieć jako prawa podmiotowe.
Chodzi w szczególności o przepisy dotyczące odpowiedzialności z ma-
jątku wspólnego za zobowiązania jednego z małżonków (niemożliwe
jest ponoszenie odpowiedzialności z długów), udziałów w majątku po
ustaniu wspólności czy jego podziału.
Ad 4. Jak już wspomniano, w doktrynie przeważa ujęcie majątku
jako zbioru praw podmiotowych. Do majątku zalicza się ponadto
przeważnie posiadanie rzeczy, rzadziej natomiast zobowiązania danego
podmiotu.
Z przytoczonych względów należy zgodzić się z jednolicie niemal
reprezentowanym w doktrynie poglądem, iż przedmiotami majątkowy-
mi w rozumieniu przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
o wspólności ustawowej małżeńskiej są przede wszystkim prawa pod-
miotowe48. Do rozważenia pozostaje problem możliwości zaliczenia
do „przedmiotów majątkowych” wierzytelności, zobowiązań (długów)
oraz posiadania rzeczy.
47 W odniesieniu do posiadania ustawodawca posługuje się jedynie terminem
„przeniesienie posiadania”. W doktrynie jednak używa się zwrotu „nabycie posiadania”;
tak przykładowo: E. Gniewek, Prawo rzeczowe..., s. 273; J. Ignatowicz, K. Stefaniuk,
Prawo rzeczowe, Warszawa 2006, s. 331.
48 A. Dyoniak, Ustawowy ustrój..., s. 50; J.S. Piątowski (w:) System prawa rodzinne-
go..., red. J.S. Piątowski, s. 344. M. Nazar (w:) System prawa prywatnego..., t. 11,
red. T. Smyczyński, s. 260–261. T. Sokołowski uważał jednak na tle dawnego stanu
prawnego, iż w odniesieniu do majątku wspólnego małżonków „w uzasadnionych
przypadkach uwzględniać należy także szersze znaczenie” majątku. Zob. T. Sokołowski,
Struktura..., s. 33.
32
2. Wspólność majątku małżonków
2.3.2.2. Przynależność wierzytelności do majątku wspólnego
Włączenie do składników majątku wspólnego wierzytelności może
budzić pewne wątpliwości z uwagi na ich względny charakter.
W związku z tym S.K. Rzonca opowiedział się za jedynie „wewnętrz-
nym” skutkiem wejścia wierzytelności do majątku wspólnego. Miałby
on polegać na tym, że: „Małżonek osoby, która nabyła wierzytelność,
nie może uzyskać wobec jej kontrahenta żadnych uprawnień wierzycie-
la”; uzyskałby on tylko uprawnienia wobec współmałżonka. Autor nie
określił wprost treści tych uprawnień, wspominając o pewnych ograni-
czeniach małżonka-wierzyciela w decydowaniu o losach wierzytelno-
ści49. Trudno jednak zgodzić się z wnioskami autora. Po uwzględnieniu
jego propozycji wierzytelność wobec osoby trzeciej wcale nie weszłaby
do majątku wspólnego; wierzycielem pozostałby nadal wyłącznie jeden
z małżonków. Drugi małżonek uzyskałby natomiast inną, nową wierzy-
telność w stosunku do współmałżonka (wierzyciela osoby trzeciej).
Treść tej „wtórnej wierzytelności” niezwykle trudno byłoby ustalić,
przede wszystkim dlatego, że nie wspomina o niej ustawodawca.
Trzeba zatem przyjąć, że wierzytelność wchodzi do majątku
wspólnego ze wszystkimi tego skutkami50. Przepisy kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego są w tym zakresie jednoznaczne i nie czynią rozróżnień
na kategorie przedmiotów majątkowych. Oboje małżonkowie stają się
wierzycielami bez względu na sposób, w jaki doszło do wejścia wierzy-
telności do majątku wspólnego (w szczególności nawet jeśli zdarzeniem
tym było powstanie wierzytelności na skutek zawarcia umowy tylko
przez jednego z małżonków).
Problem ten poruszył – zajmując zbliżone do przedstawionego
stanowisko – Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia
9 września 1999 r., II CKN 460/98, OSNC 2000, nr 3, poz. 55, stwier-
dzając na wstępie rozważań, że „nie może budzić wątpliwości, że wie-
rzytelność może stanowić składnik majątku wspólnego zarówno w sy-
tuacji, gdy wynika ze stosunku prawnego, którego stroną są oboje
49 S.K. Rzonca, Wierzytelność jako przedmiot wspólności ustawowej, SC 1976,
t. XXVII, s. 151–155.
50 Koncepcję tę szeroko i całkowicie przekonująco uzasadnił ostatnio M. Nazar.:
zob. tenże (w:) System prawa prywatnego..., t. 11, red. T. Smyczyński, s. 272–277. Podob-
nie: M. Śladkowski, Prawo do lokalu mieszkalnego jako przedmiot stosunków majątkowych
pomiędzy małżonkami, Warszawa 2008, s. 35–36. Odmiennie, zgodnie z tezami
S.K. Rzoncy, zob. A. Dyoniak, Ustawowy ustrój..., s. 84–87.
33
Rozdział I. Ustrój wspólności ustawowej...
małżonkowie, jak i wówczas, gdy stroną jest wyłącznie jeden z nich”.
Następnie wskazał, iż „objęcie wierzytelności nabytej przez jednego
z małżonków wspólnością majątkową (...) powoduje powstanie zagad-
nienia, czy wierzycielem pozostaje jeden z małżonków, czy też oboje
małżonkowie stają się współwierzycielami”. Sąd Najwyższy przedstawił
trzy stanowiska występujące w tym zakresie w doktrynie: „zgodnie
z pierwszym, małżonek nie będący stroną stosunku prawnego, z którego
wynika wierzytelność, staje się z mocy prawa stroną zawartej umowy
(współwierzycielem). U podstaw tego stanowiska leży założenie, że
między małżonkami istnieje w tym zakresie przedstawicielstwo ustawo-
we. Zgodnie z drugim poglądem, objęcie wierzytelności wspólnością
nie odnosi skutku wobec osób trzecich, a jedynie między małżonkami
(skutek wewnętrzny). Trzecie z prezentowanych stanowisk stanowi, że
małżonek nie staje się współwierzycielem, a więc stroną stosunku
prawnego powstałego pomiędzy drugim z małżonków a osobą trzecią.
Wejście wierzytelności do majątku wspólnego zgodnie z art. 32 k.r.o.
oznacza natomiast, że staje się on osobą współuprawnioną”. W ocenie
Sądu Najwyższego trafne jest stanowisko trzecie, „gdyż pozostaje ono
w zgodzie zarówno z obowiązującymi przepisami, jak i istotą wspólności
majątkowej małżeńskiej”. Jako konsekwencje jego przyjęcia wskazano
m.in., że „ocena dopuszczalności dokonywania określonych czynności
w stosunku do tej wierzytelności, takich jak np. zwolnienie dłużnika
z długu przez jednego ze współmałżonków, musi być dokonywana
według przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 36–40),
a nie według kodeksu cywilnego”.
W odniesieniu do rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy sprawy
miało to oznaczać, że: „ewentualna wierzytelność nabyta przez męża
powódki weszłaby do majątku wspólnego zgodnie z art. 32 § 1 k.r.o.
Powódka, jako osoba współuprawniona, byłaby legitymowana do do-
chodzenia roszczenia wynikającego z umowy zlecenia zawartej przez
jej męża, gdyż dochodzenie wierzytelności jest czynnością zwykłego
zarządu majątkiem wspólnym i może być dokonana samodzielnie przez
każdego z małżonków”.
Akceptując wnioski płynące z rozważań uzasadnienia przywołanego
orzeczenia, należy zwrócić uwagę na to, iż trudno dostrzec eksponowaną
przez Sąd Najwyższy różnicę pomiędzy statusem strony stosunku
prawnego czy współwierzyciela (której ma nie posiadać małżonek),
a stanowiskiem „osoby współuprawnionej” (które jest przypisywane
małżonkowi). Jeśli małżonek, niebędący np. stroną umowy, której za
Pobierz darmowy fragment (pdf)