Darmowy fragment publikacji:
ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM
IMPREZ MASOWYCH
I ZGROMADZEŃ PUBLICZNYCH
WYMIAR ADMINISTRACYJNO-PRAWNY
Redakcja naukowa
Mariusz Nepelski
Jarosław Struniawski
SZCZYTNO 2016
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Recenzenci
prof. dr hab. Tomasz Majewski
prof. dr hab. Bernard Wiśniewski
Projekt okładki
Agnieszka Kamińska
Redakcja Wydawcy
Małgorzata Popiało
Radosław Gizot
© Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol Szczytno 2016
ISBN 978-83-7462-509-8
e-ISBN 978-83-7462-509-0
Druk i oprawa:
Dział Wydawnictw i Poligrafi i Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie
12–100 Szczytno, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111
tel. 89 621 51 02, fax 89 621 54 48
e-mail: dwip@wspol.edu.pl
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Spis treści
Wstęp ..................................................................................................................................................
5
ROZDZIAŁ I ...................................................................................................................................
7
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych 7
(Mariusz Nepelski, Jarosław Struniawski) .........................................................................
7
ROZDZIAŁ II .................................................................................................................................. 19
Określanie zadań i kontrola ich wykonania ................................................................ 19
(Dominik Hryszkiewicz) .......................................................................................................... 19
ROZDZIAŁ III ............................................................................................................................... 35
Ponoszenie odpowiedzialności za realizację zadań ................................................ 35
(Dominik Hryszkiewicz) .......................................................................................................... 35
ROZDZIAŁ IV ................................................................................................................................ 47
Psychologiczne mechanizmy warunkujące zachowania osób podczas
zorganizowanych działań policji ........................................................................................ 47
(Anna Zubrzycka) ...................................................................................................................... 47
ROZDZIAŁ V .................................................................................................................................. 61
Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w trakcie imprez
masowych i zgromadzeń publicznych ............................................................................. 61
(Adam Płaczek) ............................................................................................................................... 61
ROZDZIAŁ VI ................................................................................................................................ 91
Ochrona osób i mienia — zabezpieczenie imprezy masowej ............................. 91
(Piotr Łuka) .................................................................................................................................. 91
ROZDZIAŁ VII ............................................................................................................................... 103
Środki przymusu bezpośredniego i broń palna ........................................................ 103
(Łukasz Gadomski) ....................................................................................................................... 103
ROZDZIAŁ VIII ............................................................................................................................. 119
Organizator imprezy masowej i zgromadzenia publicznego ............................ 119
(Mariusz Nepelski, Jarosław Struniawski) ......................................................................... 119
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
ROZDZIAŁ IX ............................................................................................................................... 127
Uczestnicy imprez masowych .............................................................................................. 127
(Piotr Mikosza) ............................................................................................................................... 127
ROZDZIAŁ X ................................................................................................................................... 149
Planowanie zabezpieczenia imprez masowych
i zgromadzeń publicznych ........................................................................................... 149
(Anna Rolka) .................................................................................................................................... 149
ROZDZIAŁ XI ................................................................................................................................. 159
Przygotowanie funkcjonariusza Policji do dowodzenia ...................................... 159
(Mariusz Nepelski, Jarosław Struniawski) ......................................................................... 159
ROZDZIAŁ XII .............................................................................................................................. 169
Ćwiczenia w policji ..................................................................................................................... 169
(Jarosław Struniawski) ................................................................................................................ 169
ROZDZIAŁ XIII ............................................................................................................................ 181
Postępowanie policji podczas zbiorowego zakłócenia bezpieczeństwa
i porządku publicznego ............................................................................................................ 181
(Mariusz Nepelski) ........................................................................................................................ 181
ROZDZIAŁ XIV ............................................................................................................................. 191
Stadionowa mowa nienawiści — analiza porównawcza
wyników badań ............................................................................................................................. 191
(Justyna Jurczak) ............................................................................................................................ 191
ROZDZIAŁ XV ............................................................................................................................... 211
Spottersi w teorii i badaniach na podstawie doświadczeń zdobytych
w czasie turnieju finałowego Euro 2012 w części polskiej ................................... 211
(Waldemar Jarczewski) ............................................................................................................... 211
Literatura ......................................................................................................................................... 299
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
WSTĘP
W procesie kształtowania bezpieczeństwa publicznego, wyrażonego
szczególnie w bezpieczeństwie imprez masowych i zgromadzeń publicz-
nych wolnych od zagrożeń, uwidacznia się nadrzędna rola administracji
publicznej. Nie bez znaczenia dla rodzaju i skali zagrożeń są liczba uczest-
ników imprez masowych i zgromadzeń publicznych, czas trwania, a także
miejsce ich organizacji. Naczelna zasada stanowi, iż szczególny obowią-
zek zapewnienia bezpieczeństwa ciąży na organizatorze, który owo bez-
pieczeństwo zobowiązany jest osiągnąć przez odpowiednią organizację za-
bezpieczenia, uwzględniając uwagi administracji publicznej. Inną zasadą
jest właściwa organizacja działań samej administracji w wymiarze kontroli
zabezpieczenia podejmowanego przez organizatora, a także zabezpiecze-
nia podejmowanego przez nią samą. Szczególna kontrola bezpieczeństwa
spoczywa na organie administracji samorządowej właściwym ze wzglę-
du na miejsce organizacji imprezy masowej. Organ ten wydaje zgodę lub
odmawia wydania zgody na przeprowadzenie imprezy masowej, mogąc
wskazać podwyższone ryzyko i szereg obowiązków z tym związanych ob-
ligujących organizatora. W procesie kształtowania bezpieczeństwa im-
prez masowych i zgromadzeń publicznych występuje wielość obowiązków
i uprawnień, które — jak wykazano — nie dotyczą tylko organizatora.
Dane statystyczne wskazują na znaczną liczbę, bo aż ponad siedem
tysięcy imprez masowych, do zabezpieczenia których zaangażowano
w 2014 r. siły i środki policji. Z tej liczby około dwa i pół tysiąca to masowe
imprezy sportowe. Koszty, jakie ponosi policja w związku ze swoim zaan-
gażowaniem w zapewnienie bezpieczeństwa imprez masowych, wyrażone
są w milionach złotych. Niestety, dane statystyczne wskazują na dużą licz-
bę przestępstw popełnianych w związku z przeprowadzonymi imprezami
masowymi. W 2014 r. ujawniono ich 1080, z czego połowa związana była
z meczami piłki nożnej. Skala popełnianych wykroczeń to ponad trzyna-
ście tysięcy. Przedstawione dane pokazują, jak ważne są właściwa organiza-
cja i zabezpieczenie ukierunkowane na maksymalną likwidację zagrożeń.
Prawo stanowione nakłada na państwo polskie obowiązek zapewnie-
nia bezpieczeństwa obywatelom, dlatego wiele podmiotów wyposażono
w kompetencje zapisane w licznych aktach rangi ustawy. Zaznajomienie
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
6
z nimi, a także kształcenie umiejętności poruszania się w zawiłościach
administracyjno-prawnych ukierunkowanych na właściwą organizację za-
bezpieczenia jest celem tego opracowania. Wielowymiarowość zagadnienia
zmusza do przybliżenia Czytelnikowi wielu uzupełniających się obszarów,
bez znajomości których zapewnienie bezpieczeństwa imprez masowych
czy zgromadzeń publicznych jest niemożliwe. Publikacja Zarządzanie bez-
pieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych ma dwie odsło-
ny zamknięte w oddzielnych monografiach. Pierwszą stanowi wymiar ad-
ministracyjno-prawny, drugą zaś — organizacyjno-praktyczny. Zebrane
w nich doświadczenia autorów są kontynuacją ich pracy naukowej i publi-
kacyjnej w obszarze zamkniętym w tytule opracowania, a także odpowie-
dzią na potrzeby studentów.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
ROZDZIAŁ I
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych
i zgromadzeń publicznych
Pojęcie bezpieczeństwa
Słownik języka polskiego definiuje bezpieczeństwo, jako stan nieza-
grożenia, spokoju, pewności1, jednak powszechność stosowania tego po-
jęcia w życiu codziennym rodzi wieloznaczność. Określając jego obszar,
używamy przymiotników takich jak bezpieczeństwo: osobiste, publiczne, na-
rodowe, energetyczne, gospodarcze, społeczności lokalnych i wiele innych.
We współczesnym świecie bezpieczeństwo warunkuje prawidłowy rozwój
społeczeństwa i jego przetrwanie, jest stanem (nietrwałym, wymagającym
ciągłej troski), który daje poczucie pewności, gwarantuje jego zachowanie
oraz daje szansę na przyszły rozwój2. Należy mieć świadomość, że wiele wy-
darzeń ostatnich lat, zarówno w skali światowej, jak i w Polsce, w sposób
zdecydowany wpłynęło na postrzeganie bezpieczeństwa, wymusiło na spo-
łeczeństwie wprowadzenie nowych paradygmatów dotyczących standardów
bezpieczeństwa, profilaktyki i przygotowania się do zdarzeń niekorzystnych,
w tym edukacji. Inna definicja podaje, że bezpieczeństwo jest stanem i jed-
nocześnie ciągłym procesem, systematycznym działaniem na rzecz jego two-
rzenia i utrzymania. Innymi słowy, bezpieczeństwo, jako najwyższa wartość
i potrzeba jednostek, grup społecznych, państw i wspólnot wielopaństwo-
wych, jest wytworem, swego rodzaju produktem wszystkich podmiotów bez-
pieczeństwa, które muszą być do tego przygotowane i zdolne3.
Od końca lat dziewięćdziesiątych XX w. bezpieczeństwo zaczęto pojmo-
wać przede wszystkim w kategoriach zapewnienia spokojnego rozwoju spo-
łeczeństwa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagrożenia niemilitarne,
1 Bezpieczeństwo, hasło w: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa
2 J. Kaczmarek, W. Łepkowski, B. Zdrodowski (red.), Słownik terminów z zakresu
bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2002, s. 13.
3 E. Nowak, Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, Warsza-
1978, s. 147.
wa 2007, s. 11.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
8
w szczególności katastrofy i inne zdarzenia związane z działaniami sił natu-
ry lub samego człowieka. Coraz większego znaczenia nabiera przeciwdziała-
nie destabilizacji drogi rozwoju społeczeństwa oraz rozwojowi potencjalnych
sytuacji kryzysowych, które i tak pojawiają się w większej liczbie i obejmu-
ją coraz to nowe obszary życia i działalności człowieka4. Zagwarantowanie
bezpieczeństwa traktowane jest jako urzeczywistnianie swoistej misji peł-
nionej przez organy państwa, samorządy, społeczeństwo i obywateli5. Mi-
sja ta odnosi się do dwóch podstawowych obszarów związanych z bezpie-
czeństwem. Pierwszy z nich obejmuje elementy związane z ochroną i obroną
„wartości i interesów narodowych przed istniejącymi i potencjalnymi zagro-
żeniami”, drugi zaś dotyczy budowania „(…) wewnętrznych i zewnętrznych
warunków dla swobodnego rozwoju i sprostania wyzwaniom, jakie niesie
dla narodu zmienność, nieprzewidywalność i postęp cywilizacyjny”6. Oba
wymienione obszary są ściśle ze sobą powiązane, niejednokrotnie wzajem-
nie się przenikają. Z tego też względu nadrzędnym celem Rzeczypospolitej
Polskiej jest zagwarantowanie korzystnych i bezpiecznych warunków re-
alizacji interesów narodowych przez eliminację zewnętrznych i wewnętrz-
nych zagrożeń, redukowanie ryzyka oraz odpowiednie oszacowanie podej-
mowanych wyzwań i umiejętne wykorzystywanie pojawiających się szans.
Obok wskazanego celu istotne są także: zapewnienie niepodległości, nie-
naruszalności i suwerenności kraju, stworzenie warunków dla rozwoju go-
spodarczego, cywilizacyjnego, konieczność zagwarantowania obywatelom
wolności, przestrzeganie praw człowieka oraz stworzenie bezpiecznych wa-
runków do normalnego życia i rozwoju. W ramach wskazywanych priory-
tetów znajduje się także obowiązek państwa dotyczący zapewnienia poczu-
cia bezpieczeństwa prawnego obywateli, ochrona majątku indywidualnego
i zbiorowego w obszarze dziedzictwa narodowego oraz ochrona ludzi i śro-
dowiska naturalnego przed skutkami klęsk żywiołowych i katastrof wy-
wołanych działaniem człowieka7. Tak daleko idące postrzeganie bezpie-
czeństwa ma swoje uzasadnienie. Zmiany cywilizacyjne wprowadzają,
oprócz skutków pozytywnych, wiele niepokojących zjawisk o charakterze
4 Szerzej: M. Stec, J. Płoskonka, S. Prutis, L. Etel, S. Srocki, System zarządzania pań-
stwem w sytuacjach kryzysowych, Warszawa 1999.
5 Szerzej: A. Tyburska, M. Nepelski, Ochrona infrastruktury krytycznej, Szczytno
2008, s. 8–9. Por.: R. Jakubczak (red.), Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III
RP. Podręcznik dla studentek i studentów, Warszawa 2003, s. 61–62; R. Jakubczak, J. Flis
(red.), Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i strategie, Warszawa 2006,
s. 21; J. Marczak, R. Jakubczak, K. Gąsiorek, Obrona terytorialna w obronie powszechnej
RP, Warszawa 2003, s. 23–45.
6 R. Jakubczak, J. Flis (red.), Bezpieczeństwo…, wyd. cyt., s. 22.
7 Por.: J. Gryz, W. Kitler (red.), System reagowania kryzysowego, Toruń 2007, s. 42–55.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych
9
negatywnym. Mamy do czynienia z liberalizacją prawa, łatwym dostępem
do broni, rozwojem przestępczości gospodarczej i przestępczości zorganizo-
wanej, nie tylko rodzimej, ale również napływającej zza naszych granic. Ma-
jąc to na względzie, trzeba podkreślić, że współcześnie zagraża nam nie tyle
konflikt zbrojny (w postaci tradycyjnej wojny), ile nowe rodzaje przestępczo-
ści i skutki z nią związane. Przykładem obrazującym zmianę jakości w dzie-
dzinie bezpieczeństwa są ataki terrorystyczne, zjawisko już dziś na stałe wpi-
sane na listę potencjalnych niebezpieczeństw w świadomości przeciętnego
człowieka. Wzrost dobrobytu i rozwój gospodarki spowodował również na-
silenie się zagrożeń związanych z awariami technicznymi obiektów gospo-
darki, wywoływanymi rozwojem nowych technologii, zwiększeniem się licz-
by środków transportu, starzeniem się infrastruktury (zwłaszcza w działach
przemysłu ciężkiego) oraz często niefrasobliwością ludzi. Z rozwojem go-
spodarki związane jest również zwiększone ryzyko wystąpienia katastro-
fy naturalnej jako skutku zdarzenia technologicznego. Powszechnie znane
są opinie, że nierozważne postępowanie człowieka wobec środowiska na-
turalnego w XX w. przyniosło ze sobą znaczne zachwianie jego równowa-
gi, stąd m.in. występowanie gwałtownych huraganów, deszczów nawalnych
i śniegu, katastrofalnych powodzi.
Zapewnienie ochrony obywateli przed realnymi niebezpieczeństwa-
mi związanymi z występowaniem zagrożeń militarnych, awarii technicz-
nych i klęsk żywiołowych jest najpoważniejszym z zadań współczesnego
państwa, co wynika m.in. z realizacji założeń polityki ekologicznej Polski.
Ochronę i bezpieczeństwo obywateli gwarantuje sprawne działanie pod-
miotów wykonawczych administracji publicznej systemu zarządzania kry-
zysowego, wspierane szeroko ujmowaną edukacją dla bezpieczeństwa.
Główną rolę w zapewnieniu tak szeroko rozumianego bezpieczeństwa
odgrywa zintegrowany system zarządzania kryzysowego, który powinien
obejmować system ochrony ludności uwzględniający funkcjonowanie sys-
temu ostrzegania i alarmowania ludności oraz zintegrowanego systemu ra-
towniczego, a wszystko to w aspekcie wdrożenia zarządzania kryzysowego
jako swoistego systemu kierowania bezpieczeństwem państwa8. Zapewnienie
optymalnego poziomu bezpieczeństwa wszystkim mieszkańcom kraju wy-
maga uwzględnienia wielu aspektów i precyzyjnego zdiagnozowania współ-
czesnych zagrożeń9, do których zaliczane są m.in. protesty społeczne ściśle
8 Szerzej: J. Gryz, W. Kitler, System…, wyd. cyt.; P. Tyrała, Zarządzanie kryzysowe.
Ryzyko — bezpieczeństwo — obronność, Toruń 2003; T. Kaczmarek, Ryzyko i zarządzanie
ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Warszawa 2005.
9 Szerzej: P. Gawliczak, J. Pawłowski, Zagrożenia asymetryczne, Warszawa 2003;
U. Świętochowska, J. Leska-Ślęzak, Przemiany cywilizacji współczesnej, Toruń 1999; E. Mo-
czuk, Postrzeganie bezpieczeństwa publicznego w środowisku lokalnym, Rzeszów 2003.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
10
powiązane ze zgromadzeniami oraz imprezami masowymi. Należy rów-
nież wspomnieć o tym, że w dzisiejszym, dynamicznym świecie, w gąszczu
przepisów i wytycznych oraz przy wzrastającym realnym poziomie zagro-
żenia zarówno przeciętnego obywatela, jak i całych społeczności, istot-
ne jest zaproponowanie optymalnego rozumienia bezpieczeństwa. Każdy
człowiek natomiast pojęcie to będzie interpretował indywidualnie, w zależ-
ności od sytuacji, w której się znajdzie, potrzeby, a czasami chwili.
Mając na względzie przytoczone przykłady, bezpieczeństwo można ro-
zumieć jako nieustający proces dążenia do osiągnięcia/utrzymania stanu
niezagrożenia, spokoju, pewności, przy czym stan ten przez każdego z nas
rozumiany jest indywidualnie.
Czynniki zagrożeń bezpieczeństwa imprez masowych
i zgromadzeń publicznych
Z organizacją imprez masowych i zgromadzeń publicznych wiąże się
występowanie różnego rodzaju zagrożeń bezpieczeństwa i porządku pu-
blicznego. Są to m.in. zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego, zniszczenie
mienia, utrata zysku z organizacji przedsięwzięcia. Zagrożenia w postaci
zakłóceń porządku publicznego mogą powstać samoistnie, niejako ,,przy
okazji” stanów faktycznych, które same w sobie, z założenia, nie stanowią
zagrożenia. Na bezpieczeństwo wpływ mają również czynniki, które mogą
być nośnikami zagrożeń. Należą do nich: działania podmiotów odpowie-
dzialnych za bezpieczeństwo (w tym sił własnych), infrastruktura obiek-
tów, czyli miejsc odbywania się imprez masowych (zgromadzeń publicz-
nych), w tym uwarunkowania terenowe, pogoda i czas10.
Informacje na temat charakteru zdarzeń kryzysowych warunkują dalsze
przygotowanie i sposób realizacji policyjnego zabezpieczenia prewencyjnego
oraz zastosowanie odpowiednich procedur działania. Z punktu widzenia po-
licji największe zagrożenia dla porządku publicznego generują manifestacje
organizowane przez niektóre związki zawodowe (grupy społeczne), np. gór-
ników, rolników. Główną przyczyną ich protestów jest zła sytuacja polityczno-
-gospodarcza kraju, pogorszenie się warunków socjalno-bytowych społeczeń-
stwa, nierealizowanie przez organy państwa zapowiadanych obietnic poprawy
sytuacji ekonomicznej obywateli, a także wzrost bezrobocia. Uczestnicy tego
10 Na podst.: J. Struniawski, Dowodzenie w trakcie operacji policyjnych w zakresie im-
prez masowych i zgromadzeń publicznych, Szczytno 2014.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych
11
typu manifestacji najczęściej dają wyraz swego niezadowolenia i frustracji
w postaci agresji i ataków na służby porządkowe.
Zgromadzenia (najczęściej skrajnie lewicowe bądź prawicowe), ma-
jące na celu zamanifestowanie swoich poglądów politycznych, wywołują
protesty ze strony środowisk przeciwnych. Prowadzi to do organizowania
kontrmanifestacji. Celem ich uczestników jest konfrontacja siłowa z prze-
ciwnikami politycznymi lub zakłócenie przebiegu ich zgromadzeń. Nie-
korzystnie na dowodzenie operacją policyjną wpływa także uczestnictwo
w tego typu zgromadzeniach osób posiadających immunitety poselskie
i senatorskie, które — popierając jedną ze stron — swoim zachowaniem
utrudniają przebieg działań policyjnych.
Rodzaj zagrożenia uwarunkowany bywa również formą zgromadzeń —
legalną (zgodną z prawem) lub nielegalną (niezgodną z prawem). Niele-
galna forma protestu najczęściej występuje w wypadku organizacji blokad
dróg. Powoduje to zagrożenia w ruchu drogowym najczęściej przejawia-
jące się paraliżem ciągów komunikacyjnych o różnym zasięgu: lokalnym,
powiatowym, wojewódzkim, krajowym lub międzynarodowym. Ich ska-
la i natężenie zależą od kilku czynników: umiejscowienia blokady (droga
państwowa, przejście graniczne, droga lokalna), sposobu blokowania dro-
gi, wykorzystywanego sprzętu użytego do blokady oraz determinacji i za-
chowania blokujących.
Charakter imprez masowych, który wiąże się z odpowiednim przygo-
towaniem działań policyjnych, jest także jednym z czynników wpływają-
cych na poziom bezpieczeństwa. Wzrost liczby zagrożeń powoduje przede
wszystkim organizacja imprez sportowych, na których kibice drużyn są an-
tagonistycznie do siebie nastawieni (np. mecze derbowe piłki nożnej, ho-
keja, żużla). Podobnymi cechami charakteryzują się imprezy muzyczne or-
ganizowane dla określonych subkultur młodzieżowych. One także mogą
spotkać się ze sprzeciwem grup wrogo do nich nastawionych. Generowa-
niem zagrożeń na mniejszą skalę cechują się artystyczno-rozrywkowe im-
prezy sportowe o charakterze charytatywnym, mecze towarzyskie oraz ta-
kie, w których uczestniczą kibice nieprzejawiający agresji.
Najistotniejszy wpływ na bezpieczeństwo i porządek publiczny pod-
czas imprez masowych i zgromadzeń publicznych mają ich uczestnicy. Cha-
rakteryzują się oni zróżnicowanym nastawieniem i determinacją działania.
Zazwyczaj pragną wyrazić swój sprzeciw lub dezaprobatę wobec polityki
rządu, zamykaniu zakładów pracy, niskim wynagrodzeniom, bądź doma-
gają się spełnienia postulatów wyartykułowanych przez środowisko, z któ-
rym się identyfikują. Przejawia się to we wzajemnych atakach lub prowo-
kacjach ze strony osób zwalczających się politycznie, ideowo. Każde tego
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
12
rodzaju zdarzenie jest utrudnieniem dla życia codziennego i stwarza poten-
cjalne zagrożenie zakłóceniami porządku publicznego, w tym zachowania-
mi chuligańskimi ich uczestników, bójkami, pobiciami, niszczeniem mienia
z użyciem niebezpiecznych narzędzi, niebezpiecznych substancji chemicz-
nych, materiałów łatwopalnych. Skutkiem tego są nie tylko obrażenia ciele-
sne i szkody materialne wyrządzone konkretnym obywatelom i instytucjom,
lecz również istotne podważenie autorytetu państwa. Powstaje wówczas wra-
żenie niemożliwości zapobiegania przemocy i przekonanie o nieskuteczności
działania organów bezpieczeństwa11.
Ponadto nieprzestrzeganie przez uczestników regulaminów impre-
zy oraz regulaminu obiektu (terenu), na którym się odbywa impreza,
m.in. zakazów wnoszenia i posiadania: broni lub innych niebezpiecznych
przedmiotów (np. noży, butelek itd.), materiałów wybuchowych i wyrobów
pirotechnicznych (np. rac, petard), a także zakrywania twarzy przyczynia
się do powstania poważnego zagrożenia bezpieczeństwa.
Dewaluacja wartości i ich społeczny kryzys doprowadziły do tego,
że przynależność do grupy kibiców stała się w określonym środowisku no-
bilitacją. Przyjmowanie barw klubowych jest więc dla nich pewnym hobby,
a faktycznie dopuszczają się oni różnego rodzaju przestępstw pospolitych
poza stadionem piłkarskim12, np.: kradzieży mienia (w tym szczególnie
kradzieży kieszonkowych), sprzedaży i zażywania narkotyków, fałszowa-
nia biletów wstępu na imprezy masowe.
Grupy pseudokibiców, kierując się własną ideologią (często zabarwio-
ną szowinizmem, nietolerancją i rasizmem), podsycają wzajemną niena-
wiść, okazując wrogość do innego regionu kraju czy innego klubu, nie-
chęć do barw i oznaczeń klubowych, wrogość do innych grup kibiców,
a przede wszystkim wrogość do służb porządkowych i policji. Problem ra-
sizmu i przemocy wśród polskich kibiców szczególnie wyraźny jest przede
wszystkim podczas rozgrywek na szczeblu klubowym. Kibice odwołujący
się do symboliki o charakterze neonazistowskim i rasistowskim stanowią
na trybunach niewielką, lecz wyróżniającą się grupę.
Pseudokibice w Polsce przeszli swoistą metamorfozę i z grup typowych chu-
liganów, najczęściej członków tzw. bojówek, ewoluują w kierunku dobrze zor-
ganizowanych grup przestępczych. Nie odpowiadają więc już zakorzenionemu
11 KGP, Procedury postępowania Policji podczas zabezpieczania imprez masowych,
zgromadzeń, manifestacji oraz innych wystąpień o charakterze masowym, Warszawa 2000.
12 E. Wysocka, A. Łazaj, M. Hausman, Wykorzystanie baz danych oraz innych źródeł
w procesie analizy kryminalnej do zwalczania przestępczości pseudokibiców [w:] W. Pływa-
czewski, J. Kudrelek (red.), Przestępczość stadionowa. Etiologia, fenomenologia, przeciw-
działanie zjawisku, Szczytno 2010, s. 229.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych
13
w powszechnej świadomości obrazowi chuligana stadionowego, który swą ak-
tywność przestępczą ogranicza wyłącznie do terenu obiektu sportowego i środ-
ków lokomocji podczas wyjazdów na mecze czy bijatyk w tzw. ustawkach.
Właśnie zadawnione antagonizmy między lokalnymi środowiskami kibiców
(zwłaszcza młodego pokolenia) powodują, że spotkania niektórych zespołów
klubowych są z urzędu kwalifikowane do kategorii imprez podwyższonego
ryzyka.
Dodatkowy problem dla policji stanowi uczestniczenie w imprezach
i zgromadzeniach osób będących pod wpływem alkoholu i narkotyków.
Środki te potęgują agresywne i irracjonalne zachowania, które najczęściej
zagrażają służbom porządkowym (przede wszystkim policjantom i służ-
bom organizatora imprez masowych).
Dokonując identyfikacji zagrożeń, należy zwrócić uwagę na zaintere-
sowanie ludzi organizowanymi imprezami i zgromadzeniami, ich popu-
larność oraz chęć uczestnictwa w nich. Masowy udział w takich wydarze-
niach przyczynia do powstania nowego niebezpieczeństwa, poważnego
zagrożenia bezpieczeństwa osób postronnych nieuczestniczących w tych
przedsięwzięciach. Ma też wpływ na zagrożenia komunikacyjne.
Znaczna liczba osób (zgromadzonych w jednym miejscu) w określo-
nych sytuacjach sprzyja powstaniu potencjalnego zagrożenia, np. paniki
i histerii. Mogą temu towarzyszyć następujące zachowania:
— ludzie nie potrafi ą prawidłowo ocenić sytuacji,
— często podejmują działania irracjonalne, które niekiedy kończą się
śmiercią,
— utracona zostaje potrzeba przestrzegania zasad i norm społecznych,
— toczy się bezwzględna walka o własne życie,
— ratujących się nie interesuje los innych ludzi,
— zachowania agresywne skierowane są również w stosunku do służb po-
rządkowych, ratowników13.
Dotyczy to przede wszystkim organizacji dużych międzynarodowych im-
prez masowych, mistrzostw i olimpiad sportowych, w których biorą udział
reprezentacje państwowe, oraz masowych imprez artystyczno-rozrywkowych,
m.in.: koncertów gwiazd muzyki.
Kolejnym zagrożeniem są przejazdy kibiców do miast, w których ich
drużyna rozgrywa zawody sportowe. Na trasie przejazdu pseudokibice
dążą do konfrontacji z kibicami, do których są wrogo nastawieni (nieko-
niecznie z kibicami, do których jadą na mecz), ale też mogą być atakowani
i obrzucani kamieniami przez pseudokibiców z antagonistycznych grup.
13 G. Le Bon, Psychologia tłumu, Warszawa 1997, s. 47.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
14
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
Postępowanie organizatorów imprez i zgromadzeń również może gene-
rować zagrożenia mające wpływ na ich przebieg. Ich negatywne działania
najczęściej polegają na: niezapewnieniu adekwatnej do zagrożenia ilości
służb ochrony, braku odpowiedniego ich przeszkolenia i nieodpowied-
nim wyposażeniu w środki przymusu bezpośredniego, braku komunikacji
i współpracy z policją.
Brak profesjonalizmu organizatora może polegać także na nieumiejęt-
nym przewodzeniu zgromadzeniu, wywoływaniu negatywnych nastrojów
i podżeganiu do agresywnych zachowań, braku wystarczającego autorytetu
pozwalającego sterować zachowaniem uczestników, jak również niestoso-
waniu się do zaleceń organu nadzorującego jego przebieg i służb opiniują-
cych infrastrukturę obiektu.
Infrastruktura obiektów, miejsc odbywania się imprez masowych (zgro-
madzeń publicznych) ma duże znaczenie w podniesieniu poziomu bezpie-
czeństwa imprezy bądź jego obniżeniu. Wpływają na to takie elementy,
jak: liczba, rodzaj oraz parametry kamer kontrolujących zachowania pu-
bliczności, odizolowanie kibiców drużyn przeciwnych przez odpowiednie
wyznaczenie stref buforowych, zabezpieczenia przeciwpożarowe, odpo-
wiednią liczbę punktów sanitarnych i gastronomicznych. Na przyszłe dzia-
łania policyjne wpływ będzie miała także lokalizacja obiektu (lub miejsca
protestów) na terenie miasta. Istotne są bowiem: stopień zurbanizowania
terenu, bliskość budynków, które powinno objąć się szczególną ochroną,
dostęp do sklepów spożywczych z alkoholem, występowanie mostów czy
kładek nad jezdniami. Ponadto należy zwrócić uwagę na miejsca, w któ-
rych można zdobyć narzędzia do walki z policją.
Należy mieć świadomość, że imprezy masowe, a także zgromadzenia
publiczne to przykłady sytuacji, które są wręcz „zaproszeniem do katastro-
fy”. Ogromne grupy ludzi zebranych w niewielkich stosunkowo obiektach,
terenach, są idealnym celem dla terrorystów. Działania terrorystyczne, któ-
rych skutkiem są ogromne ilości ofiar, stanowić mają środek wywierania
nacisku na rządy państw dla osiągnięcia konkretnego celu politycznego.
Muszą one zatem mieć charakter medialny. Następstwa zagrożeń terrory-
stycznych mają postać nie tylko bezpośrednich strat w ludziach, ale także
dużych szkód w mieniu. Powodować to może w dalszej kolejności kon-
sekwencje psychologiczne i polityczne14. Samo powiadomienie o groźbie
zamachu może skutkować nieprzewidywalnymi konsekwencjami. Wystar-
czy komunikat o podłożeniu bomby, który doprowadzi do paniki, a przez
to do ofiar w ludziach nią ogarniętych.
14 P. Piasecka, Imprezy masowe jako cel zamachów terrorystycznych, „Terroryzm”
2008, nr 4, s. 9.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych
15
Organizacja przedsięwzięć sportowych, olimpiad, mistrzostw czy zgro-
madzeń publicznych z dużą liczbą uczestników (także z zagranicy) genero-
wać może, oprócz ataków terrorystycznych z użyciem materiałów konwen-
cjonalnych, również niebezpieczeństwo użycia broni masowego rażenia.
Dogodnymi celami dla terrorystów mogą być duże skupiska ludzi i infra-
struktura. Zagrożone są przede wszystkim stacje metra, dworce kolejowe,
porty lotnicze, centra handlowe, kościoły, budynki rządowe i publiczne.
Większość obiektów posiadających wydajne systemy wentylacyjne i kli-
matyzacji jest podatna na atak bojowymi środkami biologicznymi i che-
micznymi. Umożliwia to zakażenie dróg oddechowych u dużej liczby lu-
dzi równocześnie. W przypadku ataku bioterrorystycznego drobnoustroje
chorobotwórcze mogą być rozprzestrzeniane przez wiatr po ich rozpyleniu
z wysokich budynków, mostów z balonów lub samolotów.
Identyfikując zagrożenia terrorystyczne, należy zwracać uwagę na sy-
gnały ostrzegające o niebezpieczeństwie, tj.:
— rzucające się w oczy nietypowe zachowanie osób,
— pozostawione bez opieki przedmioty typu: paczki, torby, pakunki,
— samochody (zwłaszcza furgonetki) parkujące w nietypowych miej-
scach, np. w pobliżu kościołów15.
Zamachy terrorystyczne, a także groźba ich przeprowadzenia przyczy-
niają się do powstawania sytuacji kryzysowych wymagających podejmo-
wania przez instytucje państwa działań zmierzających do przywrócenia
stanu pożądanego16.
Czynnikiem pośrednio warunkującym uczestnictwo ludzi w imprezach
jest czas ich przeprowadzenia. Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeń-
stwa najtrudniejsze do zabezpieczenia policyjnego są imprezy masowe or-
ganizowane w godzinach wieczornych w piątek i sobotę. W pozostałe dni
tygodnia zagrożenia nie są już tak duże. W wypadku zgromadzeń publicz-
nych również istotny jest czas: przeprowadzenie ich w godzinach szczytu
komunikacyjnego spowoduje największe utrudnienia w ruchu drogowym
i pieszym. Ponadto pora roku i pogoda również wpływają na zachowania
uczestników. Niska temperatura, opady deszczu czy śniegu będą powodo-
wały mniejszą frekwencję i chęć podejmowania bezprawnych działań przez
uczestników imprez i manifestacji.
15 Zob.: MSW, Terroryzm — co robić w sytuacji zagrożenia, on-line, dostęp: 12 stycz-
nia 2012, https://www.msw.gov.pl/pl/bezpieczenstwo/terroryzm-co-robic-w-s/242,dok.
html .
16 K. Jałoszyński, Dowodzenie akcją (operacją) policyjną z wykorzystaniem podod-
działu antyterrorystycznego [w:] A. Urban (red.), Zarządzanie kryzysowe wyzwaniem dla
edukacji, Szczytno 2007, s. 38.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
16
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
Ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa podczas imprez masowych
odgrywają także media. Ze względu na swoją siłę oddziaływania i kształ-
towania postaw, opinii i osądów, określane są często mianem czwartej
władzy17. Spośród wielu funkcji mediów najistotniejsze z punktu widze-
nia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych są funk-
cje informacyjna i kreacyjna. Teoretycznie media powinny obiektywnie
i rzetelnie relacjonować wydarzenia czy informować społeczeństwo o za-
istniałej sytuacji, jednak mogą być podatne na wpływy, a przez to dale-
kie od obiektywizmu. Zdarza się, że zamiast opisywać, kreują świat zgodny
z ,,konkretnym zamówieniem”, zastępując tym samym funkcję informacyj-
ną funkcją kreacyjną18. Media często pokazują tylko wybrane działania po-
licjantów bez zbadania ich genezy, co może powodować przekonanie spo-
łeczeństwa o przekraczaniu prawa przez funkcjonariuszy.
Do jednych z podstawowych zagrożeń podczas imprez masowych or-
ganizowanych przede wszystkim w budynkach zaliczamy zagrożenia poża-
rowe. Źródłem (sprawcą) tych zagrożeń najczęściej są ludzie, którzy przez
swoje negatywne zachowania: rzucanie rac, petard, niewłaściwą obsługę
urządzeń przy pokazach pirotechnicznych, zaniedbania przy przeglądach
technicznych instalacji elektrycznych, zagrażają innym uczestnikom tych
wydarzeń.
Inne zagrożenie towarzyszy koncertom rockowym, podczas których
największe niebezpieczeństwo grozi ze strony ognia mogącego powstać
na skutek używania materiałów pożarowo niebezpiecznych i pirotechnicz-
nych, znaczącego poboru energii elektrycznej niezbędnej do oświetlenia
i nagłośnienia czy też używania palnych materiałów dekoracyjnych. Jeszcze
inne może wystąpić np. w czasie rajdów samochodowych lub wizyt waż-
nych osobistości. Dodatkowo należy zwracać uwagę na obiekty stwarzają-
ce zagrożenie, takie jak np. stacje paliwowe, które zlokalizowane są wzdłuż
wyznaczonej trasy przemarszu/przejazdu. Powinny być one nie tylko od-
powiednio zabezpieczone, ale i na kilka godzin przed imprezą oraz na czas
jej trwania wyłączone z eksploatacji19.
Dodatkowym częstym zagrożeniem na imprezach masowych są pokazy
sztucznych ogni. Pokazy takie muszą być przeprowadzone przez profesjonalne
17 Ł. Rogowski, Internet jako nowy wymiar popkultury, Poznań 2004, s. 2.
18 Por. K. Karolczak, Cenzura czy współpraca? Czy media mogą być sojusznikiem
w walce z terroryzmem? [w:] K. Liedel, P. Piasecka (red.), Rola mediów w przeciwdziałaniu
terroryzmowi, „Studia i Analizy Collegium Civitas” 2006, t. 6, s. 31–39.
19 Warunki bezpieczeństwa pożarowego imprez masowych i dużych zgromadzeń
ludzi, on-line, dostęp: 10 lutego 2015 r., www.strazostrow.lh.pl/prewencja/masowe.doc .
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zagrożenia bezpieczeństwa imprez masowych i zgromadzeń publicznych
17
firmy, z dala od zabudowań, lasu, parkingów, z zachowaniem stref ochronnych,
z uwzględnieniem panujących warunków atmosferycznych, przede wszystkim
wiatru. Całość pokazu powinna być zabezpieczona przez osoby mogące podjąć
natychmiastowe gaszenie niespalonych elementów wyrobów pirotechnicznych.
Wymienione zidentyfikowane źródła zagrożeń mogą być słabym punk-
tem zabezpieczeń policyjnych. Niosą ze sobą wiele niebezpieczeństw, któ-
rych prawidłowe zdiagnozowanie może znacząco usprawnić proces plano-
wania i realizacji działań policji.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
ROZDZIAŁ II
Określanie zadań i kontrola ich wykonania
Wytyczanie celów organizacji
Określenie celów organizacji w tak dynamicznie zmieniających się wa-
runkach społeczno-ekonomicznych w pewnej perspektywie czasowej mie-
ści się w obszarze zagadnień związanych z problematyką zarządzania stra-
tegicznego.
Zarządzanie strategiczne we współczesnym rozumieniu jest zarówno
dziedziną wiedzy, jak i konkretną działalnością praktyczną. Swoim obsza-
rem obejmuje tak ogólne metody i zasady, jak i konkretne techniki szcze-
gółowe. Złożoność oraz zróżnicowany zakres działania współczesnych or-
ganizacji sprawiają, że w zarządzaniu strategicznym stosowane są bardzo
różne metody i techniki badawcze.
Geneza tego pojęcia wiąże się z nazwiskami takimi jak Alfred D. Chan-
dler jr., Harry I. Ansoff oraz Peter F. Drucker1.
Alfred D. Chandler analizował relacje zachodzące między strukturą or-
ganizacyjną a strategią. Sformułował pogląd, że fundamentem działania
powinna być strategia i to jej należy podporządkować strukturę organi-
zacyjną. Autor ten był również zwolennikiem decentralizacji w zarządza-
niu oraz przypisywał największe znaczenie planowaniu i koordynowaniu
w procesie kierowania2.
Harry I. Ansoff natomiast zasłynął jako pionier podejścia planistyczne-
go i analitycznego w zarządzaniu. W 1965 r. w książce pt. Corporate strate-
gy zaprezentował metodologię planowania długoterminowego oraz zapro-
ponował zalecenia prowadzenia badań diagnostycznych.
Peter F. Drucker jest twórcą zasad analizy wyrobów na podstawie kon-
cepcji kategoryzacji. Były one pewnego rodzaju zwiastunem analizy strate-
gicznej. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że ten „ojciec zarządzania”
1 A. Stabryła, Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Warszawa 2007, s. 21.
2 Tamże.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
20
zastosował termin „łańcuch ekonomiczny”, co było początkiem pojęcia
„łańcuch wartości”3.
Strategia to zapewnienie przetrwania i rozwoju. Pojęcie strategii pocho-
dzi z języka greckiego (strato ‘armia’) i (agein ‘przewodzić’). W starożytnych
Atenach „strategos” dowodził wojskiem i był członkiem rady wojennej. Po-
czątkowo termin ten miał wąskie znaczenie — dowodzenie armią i sztuką
wojenną, które były znane już w starożytności. Dopiero okres wojen napo-
leońskich skłonił teoretyków wojskowych do przejścia od refleksji nad pro-
wadzeniem bitew do konieczności poznawania sztuki prowadzenia wojen.
W Europie znaczenie strategii wojennej zostało rozpowszechnione na po-
czątku XIX w., z chwilą opublikowania przez Carla von Clausewitza książki
O wojnie, w której postulował, że „strategia jest sztuką wojenną sprowadza-
jącą się do przygotowania i prowadzenia wojny, jako całości, a także jej po-
szczególnych kampanii i bitew do celów wojny. Ta ostatnia stanowi dalszy
ciąg polityki i środek służący realizacji celów politycznych, podkreślając jed-
nocześnie nadrzędny charakter polityki w stosunku do strategii”4.
W tym miejscu warto przytoczyć inne definicje strategii, dające wy-
obrażenie o złożoności i kompleksowości omawianej problematyki. We-
dług Claude Sicarda „strategia to sposób, w jaki przedsiębiorstwo zamierza
realizować swoją misję: jest to procedura osiągania sukcesu”. Bent Karlof
natomiast stwierdza, że „celem strategii jest połączenie zasobów w sche-
maty zintegrowanych działań w celu zdobycia poważnej przewagi konku-
rencyjnej i osiągnięcia określonych celów”5. Peter F. Drucker pisze: „Stra-
tegia polega na przeanalizowaniu obecnej sytuacji i jej zmianie, jeżeli jest
to konieczne”6.
Inne podejście prezentują Andrzej K. Koźmiński i Włodzimierz Pio-
trowski, autorzy książki Zarządzanie. Teoria i praktyka. Przedstawiają oni
strategię jako zbiór czterech elementów:
— domeny działania,
— przewagi strategicznej (silna strona),
— celów do osiągnięcia,
— funkcjonalnych programów działania.
Domena działania określa, gdzie i komu firma zamierza sprzedawać
swoje produkty.
Strategiczna przewaga polega na tym, aby w ramach wybranej domeny
być bardziej atrakcyjnym partnerem niż inne firmy.
3 Tamże.
4 K. Janasz i in., Zarządzanie strategiczne, Warszawa 2008, s. 24–25.
5 A. Zelek, Zarządzanie strategiczne, Szczecin 2000, s. 13.
6 A.K. Koźmiński, W. Piotrowski, Zarządzanie. Teoria i praktyka, Warszawa 2004,
s. 127.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Określanie zadań i kontrola ich wykonania
21
Cele strategiczne natomiast są ważnym uzupełnieniem wyboru dome-
ny działania i strategicznej przewagi nad konkurentami. Określają, co kon-
kretnie firma chce osiągnąć w kolejnych okresach i pozwalają kontrolować,
czy firma osiąga sukces.
Funkcjonalne programy działania są przełożeniem koncepcji strategii
na konkretne działania na każdym stanowisku pracy na codzienne zacho-
wania każdego pracownika. Określają, kto, co i w jaki sposób będzie robił.
Łączą bieżące zarządzanie ze strategiczną przyszłością oraz zakładają stałą
konieczność poprawy.
Interesującą próbę scharakteryzowania użytecznej wykładni zarządza-
nia strategicznego przedstawia Adam Stabryła. W czynnościowym sensie
zarządzanie strategiczne autor ten definiuje jako „proces informacyjno-
-decyzyjny (wspomagany funkcjami planowania, organizacji, motywa-
cji i kontroli), którego celem jest rozstrzyganie o kluczowych problemach
działalności przedsiębiorstwa, o jego przetrwaniu i rozwoju, ze szczegól-
nym uwzględnieniem oddziaływań otoczenia i węzłowych czynników
własnego potencjału wytwórczego. Problemy kluczowe dotyczą podsta-
wowych dziedzin aktywności całej firmy oraz wyodrębnionych w niej stra-
tegicznych jednostek gospodarczych. Z tego właśnie względu przyjmuje
się, że zarządzanie strategiczne jest zorientowane z jednej strony na działal-
ność globalną, z drugiej zaś na szczególnie newralgiczne sfery działalności,
takie mianowicie, które ze względu na swą wyjątkowość mają zasadnicze
znaczenie dla całej firmy”7. W ujęciu tym za główną i powszechną cechę
zarządzania strategicznego uważa się globalizację działalności gospodar-
czej, odnoszoną do każdej organizacji, bez względu na jej wielkość.
Działalność globalna natomiast jest przedstawiana jako:
— ogólny kierunek działania, przy zaangażowaniu całego potencjału
przedsiębiorstwa lub przeważającej jego części, zdeterminowany przez
realizację przedsięwzięć gospodarczych w sposób całościowy,
— zorientowanie na rynki międzynarodowe (klientów), produkt, koszty,
technikę itp.
Podstawą zarządzania strategicznego powinna być ambitna, lecz real-
nie skonstruowana i możliwa do zrealizowania strategia. Musi więc ono
w każdej organizacji spełniać przypisane mu funkcje, którymi są: badanie
otoczenia i prognozowanie zachodzących w nim przemian, analiza sytuacji
i możliwości tkwiących w samej organizacji, rozwijanie jej własnego poten-
cjału oraz wybór i realizacja kompleksowo opracowanej strategii8.
7 A. Stabryła, Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Warszawa–Kraków
2007, s. 11.
8 H.I. Ansoff, Zarządzanie strategiczne, Warszawa 1985.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
22
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
Koncepcja zarządzania strategicznego powinna zawierać cztery podsta-
wowe elementy9:
— misję,
— wizję,
— cele strategiczne,
— strategię działania.
Misja organizacji jest pojęciem niejednoznacznym. Cechą wspólną róż-
nych ujęć misji jest jej czołowe miejsce w modelach zarządzania strategicz-
nego. Cykl rozpoczyna się od określenia misji, na jej podstawie — celów,
a następnie analizy strategicznej, wyboru strategii, wdrożenia i kontroli10.
Misja to szczególny powód istnienia organizacji wyróżniający ją spo-
śród wszystkich innych11. Jest porównywana do okrzyku bojowego czy
Gwiazdy Polarnej przedsiębiorstwa12. Według nieco innego ujęcia misja
przedsiębiorstwa jest interpretowana jako podstawowy sens jego istnienia,
który odróżnia je od innych. Jest to opis wizji tego, co zarząd firmy chce
osiągnąć w długim okresie. Misja stanowi wyrażenie wizji lub ambicji osią-
gnięcia sukcesu oraz określenie głównych zasad, dzięki którym cel ten na-
leży osiągnąć. Misja jest wyrazem intencji najwyższego kierownictwa13.
Tak więc misję można określić jako wartość nadrzędną danej organi-
zacji, sankcjonującą jej istnienie i wyznaczającą kierunek jej działania14.
Wizja jest drugim kluczowym elementem zarządzania strategicznego.
Stanowi rozwinięcie i dookreślenie misji. Misja i wizja nie są tożsamymi
pojęciami, choć ich koncepcje mogą być w niektórych przypadkach zbież-
ne. Wizja odnosi się do przyszłej sytuacji organizacji (stanu, który jest lep-
szy od tego, jaki istnieje w tej chwili), gdy misja bardziej dotyczy teraźniej-
szości i w sposób ponadczasowy wyjaśnia tożsamość i ambicję firmy15.
Wizja jest opisem wizerunku przedsiębiorstwa w odległej przyszłości
przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Jest to koncepcja
pewnego modelu organizacji w przyszłości16.
9 P. Reilly, T. Williams, Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi. Rozwijanie po-
tencjału organizacji dzięki funkcji personalnej, Kraków 2009.
10 M. Armstrong, Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi, Kraków 2010, s. 25–28.
11 J.A.F. Stoner, C. Wankel, Kierowanie, Warszawa 1992, s. 96.
12 M. Moszkowicz, Misja — doktryna przedsiębiorstwa, „Przegląd Organizacji” 1993,
13 A. Zelek, Zarządzanie strategiczne, Szczecin 2000, s. 21.
14 D. Hryszkiewicz, Społeczna odpowiedzialność Policji. Teoria i praktyka, Szczytno
15 J. Supernat, Zarządzanie strategiczne. Pojęcia i koncepcje, Wrocław 1998, s. 229.
16 K. Janasz, W. Janasz, K. Kozioł, K. Szopik-Depczyńska, Zarządzanie strategiczne.
Koncepcje, metody, strategie, Warszawa 2010.
nr 1.
2012, s. 29.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Określanie zadań i kontrola ich wykonania
23
Wizja strategiczna jest koncepcją przyszłości firmy, aspiracją, która po-
winna być wspólna zarówno dla kierownictwa, jak i pozostałych członków
organizacji. Stanowi obraz przyszłości firmy, którą pracownicy chcą wykre-
ować.
Stworzenie dobrej wizji wymaga twórczego myślenia. Wizja musi być
siłą inspirującą przez 3–5 lat.
Wizja jest zatem określoną i sformułowaną przez kierownictwo kon-
cepcją stanu pożądanego, do którego organizacja aspiruje i zmierza po-
przez realizację jasno sprecyzowanych celów17.
Cele strategiczne natomiast stanowią swoiste przełożenie aspiracji
na konkretne działania, które należy wykonać, aby urzeczywistnić przyję-
tą wizję. Stanowią podstawę do sformułowania celów operacyjnych, tzn.
szczegółowych, których realizacja spowoduje osiąganie celów operacyjnych.
Cel to przyszły stan rzeczy, który chcemy osiągnąć, innymi słowy: za-
mierzenie. Cel wyraża sens istnienia danej jednostki. W odniesieniu do in-
stytucji cel oznacza przedsięwzięcie ustalone w sposób formalny. Cele
zawsze wynikają z potrzeb wewnętrznych i zewnętrznych systemu i są kon-
kretyzacją tych potrzeb.
Cele podlegają hierarchizacji i są ustalane na trzech poziomach: strate-
gicznym, taktycznym i operacyjnym. Cele są określane jako ogólne i cząst-
kowe. Cele strategiczne określa się na podstawie problemów kluczowych
wynikających z analizy otoczenia zewnętrznego organizacji oraz jej we-
wnętrznych zalet i słabości.
Strategia działania w procesie zarządzania strategicznego stanowi naj-
bardziej złożony i trudny element. Deklaracja misji, opisanie wizji, sformu-
łowanie na tej podstawie celów strategicznych zbliża organizację do mo-
mentu, kiedy trzeba opracować zwartą koncepcję działania zawierającą
sposoby, zasady i instrumenty pozwalające osiągnąć główny cel. Wyznacza
on w zasadzie strategię działania. Jeśli przeprowadzona analiza organizacji
pokazuje, że głównym jej celem będzie przetrwanie, to strategia działania
skierowana będzie na „przeczekanie” trudnego okresu i znalezienie wyjścia
z tej sytuacji. W teorii organizacji i zarządzania termin „strategia” jest nie-
jednoznaczny. Funkcjonuje wiele definicji tego określenia. Poniżej przed-
stawiono kilka z nich18:
— strategia to zestaw reguł decyzyjnych jako zespół idei i konstrukcji, po-
przez które fi rma rozpoznaje, interpretuje i rozwiązuje określone pro-
blemy oraz zgodnie z którymi wybiera i podejmuje określone działanie,
17 D. Hryszkiewicz, Społeczna odpowiedzialność Policji. Teoria i praktyka, Szczytno
2012, s. 30.
18 D. Conwell, J. Sutherland, Klucz do zarządzania strategicznego. Najważniejsze teo-
rie, pojęcia, postaci, Warszawa 2010.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
24
— strategia to koncepcja zasadniczych celów fi rmy oraz jej przyszłej po-
Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń publicznych
zycji względem otoczenia,
— strategia to zasadnicze dla organizacji kierunki i reguły działania nie-
zbędne do osiągnięcia jej ważnych długofalowych celów,
— koncepcja kierunku posuwania się po skali, na której zaznaczono
obecną oraz przyszłą, czyli pożądaną pozycję fi rmy.
Ze względu na cel niniejszego opracowania powyżej przedstawiono tyl-
ko wybrane elementy zagadnień związanych z problematyką zarządzania
strategicznego. Uszczegółowione informacje czytelnik znajdzie w przywo-
łanej literaturze.
Rodzaje i funkcje kontroli
Kontrola, obok planowania, organizowania i motywowania, stano-
wi elementarną funkcję zarządzania. Jest procesem monitorowania dzia-
łań i poszczególnych czynności, służącym zapewnieniu ich wykonywania
zgodnie z planem. Służy również korygowaniu wszelkich istotnych od-
chyleń19.
Bolesław Rafał Kuc, przyjmując podział zasobów w organizacji na ludz-
kie, rzeczowe, informacyjne i finansowe, wyodrębnia obszary, w których
realizowana jest funkcja kontroli20:
— kontrola zasobów ludzkich,
— kontrola zasobów fi nansowych,
— kontrola zasobów informacyjnych.
— ocena zarządzania zapasami rzeczowymi.
Efektywny system kontroli w obecnych organizacjach jest systemem
ostrzegawczym, ponieważ w coraz bardziej skomplikowanym otoczeniu
błędy mogą kosztować za dużo. Skuteczny system kontroli zapewnia wy-
konanie zadań w sposób prowadzący do osiągnięcia celów organizacji. Jest
tym lepszy, im bardziej pomaga kierownictwu w realizacji zadań.
Proces kontroli składa się z trzech etapów21:
— pomiaru rzeczywistego wykonania,
— porównania go z jakimś standardem,
— podejmowania działań korygujących odchylenia lub zmiany niewłaści-
wych standardów.
19 S.P. Robbins, D.A. DeCenzo, Podstawy zarządzania, Warszawa 2002, s. 559.
20 B.R. Kuc, Kontrola w systemie zarządzania, Warszawa 2006, s. 66–68.
21 S.P. Robbins, D.A. DeCenzo, Podstawy zarządzania…, wyd. cyt., s. 562.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
25
W literaturze przedmiotu wyróżnia się m.in. następujące rodzaje kon-
Określanie zadań i kontrola ich wykonania
troli22:
— prewencyjną — zapobiegającą pojawieniu się problemów,
— bieżącą — odbywającą się w trakcie wykonywania czynności,
— „po fakcie” — następującą po działaniu.
Stephen P. Robbins i David A. DeCenzo zdefiniowali określone cechy
wspólne efektywnie zorganizowanych systemów kontroli23:
— dokładność — powinny dostarczać wiarygodne dane,
— oszczędność — powinny być ekonomicznie uzasadnione,
— działanie na czas — powinny reagować odpowiednio wcześniej, aby za-
pobiec ewentualnym stratom,
— elastyczność — instrumenty kontroli powinny być na tyle elastyczne,
aby można było je zastosować do rozwiązania nowych sytuacji proble-
mowych,
— racjonalne kryteria — standardy kontroli muszą być racjonalne i moż-
liwe do spełnienia,
zrozumiałe,
— zrozumiałość — instrumenty kontroli powinny być dla pracowników
— strategiczna lokalizacja — instrumenty kontroli powinny być zlokali-
zowane w miejscach o strategicznym znaczeniu,
— skupianie uwagi na wyjątkach — instrumenty kontroli powinny być
umieszczone tam, gdzie mogą dotyczyć jedynie wyjątków,
— różnorodne kryteria kontroli — zapobiega to skupianiu się pracow-
ników tylko na punktach poddanych kontroli,
— działania korygujące — system kontroli powinien nie tylko informować
o odchyleniach, ale wskazywać możliwości korygowania działań.
W literaturze przedmiotu wyróżnia się następujące funkcje kontroli
ze względu na ich cel:
— funkcja ochronna (zapobiegająca) — polega na zabezpieczeniu organi-
zacji przed zmniejszeniem sprawności działania wyrażającym się w stra-
tach materialnych i pozamaterialnych,
— funkcja kreatywna (inspirująca) — polega na pobudzaniu i inicjowaniu
działań służących podnoszeniu efektywności funkcjonowania organizacji.
Podział szczegółowy funkcji kontroli:
— funkcja informacyjna — kontrola dostarcza kadrze kierowniczej infor-
macji niezbędnych do podejmowania prawidłowych decyzji. Powiadamia
kierownictwo o miejscach powstawania nieprawidłowości i powodach od-
chyleń od założonych norm,
22 Tamże, s. 568.
23 Tamże, s. 570–571.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)