Darmowy fragment publikacji:
cena 00 zł
BANASIK Mirosław – doktor nauk humanistycznych, pułkownik dy-
plomowany Wojska Polskiego, absolwent studiów doktoranckich Akade-
mii Obrony Narodowej w Warszawie podyplomowych studiów polityki
obronnej AON, podyplomowych studiów polityki obronnej Akademii
Obrony NATO w Rzymie, studiów podyplomowych Politechniki Wro-
cławskiej, wyższych studiów AON oraz studiów inżynierskich Wyż-
szej Oficerskiej Szkoły Radiotechnicznej w Jeleniej Górze. Zajmował
szereg stanowisk dowódczych i sztabowych. Dowodził m.in. 4 pułkiem przeciwlotniczym
w Gubinie i 5 pułkiem przeciwlotniczym w Czerwieńsku. W karierze sztabowej zajmował
m.in. stanowiska Zastępcy Szefa Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Dowództwa Wojsk Lądo-
wych, Zastępcy Polskiego Narodowego Przedstawiciela Wojskowego przy Kwaterze Głów-
nej Sojuszniczych Sił NATO w Europie, Szefa Centrum Zarządzania Kryzysowego MON,
a obecnie Zastępcy Szefa Centrum Operacyjnego MON. Obszar zainteresowań naukowych obej-
muje zagadnienia związane z bezpieczeństwem narodowym i międzynarodowym, zarządzaniem
kryzysowym oraz pozyskiwaniem nowych zdolności operacyjnych przez siły zbrojne.
Tematyka recenzowanej publikacji mieści się w głównym nurcie rozważań naukowych poświęco-
nych Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, który obecnie słusznie jest postrzegany przez ekspertów
zajmujących się problematyką bezpieczeństwa międzynarodowego bardziej jako regionalna
organizacja bezpieczeństwa niż jako typowy pakt polityczno-militarny. (...) W świetle przytoczo-
nych argumentów należy stwierdzić, że problematyka monografii jest aktualna i powinna być
przedmiotem rozważań o charakterze naukowym.
prof. dr hab. inż. Maciej Marszałek
(…) Autor kompleksowo, spójnie i przejrzyście zaprezentował zdolności do strategicznego reago-
wania i podtrzymywania działań ekspedycyjnych oraz do działań w różnych warunkach. W swo-
jej publikacji dr Mirosław Banasik ciekawie przedstawił wymagane zdolności do prowadzenia
operacji militarnych, w tym w środowisku cywilnym oraz zdolności do integrowania wysiłków
oraz efektywnego i spójnego działania. (…)
Z
d
o
l
n
o
ś
c
i
n
A
T
o
d
o
d
Z
i
A
ł
A
ń
e
k
s
p
e
d
y
c
y
j
n
y
c
h
i
i
w
p
r
z
y
s
z
ł
y
m
ś
r
o
d
o
w
i
s
k
u
b
e
z
p
e
c
z
e
ń
s
t
w
a
m
ę
d
z
y
n
a
r
o
d
o
w
e
g
o
Difin
ul. Kostrzewskiego 1, 00-768 Warszawa
tel. 22 851 45 61, 22 851 45 62
fax 22 841 98 91
www.difin.pl
prof. dr hab. Bogusław Pacek
ISBN 978-83-7930-653-4
D
i
f
i
n
M i r o s ł aw B a n a s i k
zdolności naTo
do działań ekspedycyjnych
w przyszłym środowisku
bezpieczeństwa
międzynarodowego
Difin
cena 00 zł
BANASIK Mirosław – doktor nauk humanistycznych, pułkownik dy-
plomowany Wojska Polskiego, absolwent studiów doktoranckich Akade-
mii Obrony Narodowej w Warszawie podyplomowych studiów polityki
obronnej AON, podyplomowych studiów polityki obronnej Akademii
Obrony NATO w Rzymie, studiów podyplomowych Politechniki Wro-
cławskiej, wyższych studiów AON oraz studiów inżynierskich Wyż-
szej Oficerskiej Szkoły Radiotechnicznej w Jeleniej Górze. Zajmował
szereg stanowisk dowódczych i sztabowych. Dowodził m.in. 4 pułkiem przeciwlotniczym
w Gubinie i 5 pułkiem przeciwlotniczym w Czerwieńsku. W karierze sztabowej zajmował
m.in. stanowiska Zastępcy Szefa Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Dowództwa Wojsk Lądo-
wych, Zastępcy Polskiego Narodowego Przedstawiciela Wojskowego przy Kwaterze Głów-
nej Sojuszniczych Sił NATO w Europie, Szefa Centrum Zarządzania Kryzysowego MON,
a obecnie Zastępcy Szefa Centrum Operacyjnego MON. Obszar zainteresowań naukowych obej-
muje zagadnienia związane z bezpieczeństwem narodowym i międzynarodowym, zarządzaniem
kryzysowym oraz pozyskiwaniem nowych zdolności operacyjnych przez siły zbrojne.
Tematyka recenzowanej publikacji mieści się w głównym nurcie rozważań naukowych poświęco-
nych Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, który obecnie słusznie jest postrzegany przez ekspertów
zajmujących się problematyką bezpieczeństwa międzynarodowego bardziej jako regionalna
organizacja bezpieczeństwa niż jako typowy pakt polityczno-militarny. (...) W świetle przytoczo-
nych argumentów należy stwierdzić, że problematyka monografii jest aktualna i powinna być
prof. dr hab. inż. Maciej Marszałek
(…) Autor kompleksowo, spójnie i przejrzyście zaprezentował zdolności do strategicznego reago-
wania i podtrzymywania działań ekspedycyjnych oraz do działań w różnych warunkach. W swo-
jej publikacji dr Mirosław Banasik ciekawie przedstawił wymagane zdolności do prowadzenia
operacji militarnych, w tym w środowisku cywilnym oraz zdolności do integrowania wysiłków
prof. dr hab. Bogusław Pacek
M i r o s ł aw B a n a s i k
zdolności naTo
do działań ekspedycyjnych
w przyszłym środowisku
bezpieczeństwa
międzynarodowego
n
A
T
o
d
o
d
Z
i
A
ł
A
ń
e
k
s
p
e
d
y
c
y
j
n
y
c
h
w
p
r
z
y
s
z
ł
y
m
ś
r
o
d
o
w
i
s
k
u
b
e
z
p
e
c
z
e
ń
s
t
w
a
m
ę
d
z
y
n
a
r
o
d
o
w
e
g
o
i
i
D
i
f
i
n
n
A
T
o
d
o
d
Z
i
A
ł
A
ń
e
k
s
p
e
d
y
c
y
j
n
y
c
h
w
p
r
z
y
s
z
ł
y
m
ś
r
o
d
o
w
i
s
k
u
b
e
z
p
e
c
z
e
ń
s
t
w
a
m
ę
d
z
y
n
a
r
o
d
o
w
e
g
o
i
i
D
i
f
i
n
M i r o s ł aw B a n a s i k
zdolności naTo
do działań ekspedycyjnych
w przyszłym środowisku
bezpieczeństwa
międzynarodowego
Difin
Copyright © by Difin SA
Warszawa 2015
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i roz-
powszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody
wydawcy zabronione.
Książka ta jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał
praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieod-
płatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i ko-
niecznie zaznacz, czyje to dzieło, a kopiując jej część, rób to jedynie
na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo.
Recenzenci
prof. dr hab. inż. Maciej Marszałek
prof. dr hab. Bogusław Pacek
Redaktor prowadząca
Iwona Kuc
Projekt okładki
Mikołaj Miodowski
ISBN 978-83-7930-654-1
Difin SA
Warszawa 2015
00-768 Warszawa, ul. F. Kostrzewskiego 1
tel. 22 851 45 61, 22 851 45 62, fax 22 841 98 91
Księgarnie internetowe Difin:
www.ksiegarnia.difin.pl www.ksiegarniasgh.pl
Skład i łamanie: Jan Kapla
Edit sp. z o.o. www.editstudio.pl
Wydrukowano w Polsce
Spis treści
Wstęp 7
Rozdział 1
Istota i sposób rozwiązania problemu
Rozdział 2
Ocena posiadanych przez siły zbrojne NATO zdolności
do działań ekspedycyjnych
2.1. Inicjatywy pozyskania zdolności do działań ekspedycyjnych w kontekście
transformacji NATO
11
24
26
2.2. Ocena zdolności sił zbrojnych NATO w aspekcie zakończonych i aktualnie
prowadzonych operacji
38
2.3. Ocena zdolności Sił Odpowiedzi NATO do prowadzenia działań ekspedycyjnych 51
61
2.4. Ocena zdolności dowodzenia działaniami ekspedycyjnymi NATO
2.5. Konkluzje
66
Rozdział 3
Wymagania wobec sił zbrojnych NATO w aspekcie przyszłego
środowiska bezpieczeństwa
70
3.1. Czynniki kształtujące przyszłe środowisko bezpieczeństwa
70
3.2. Przyszłe środowisko operacyjne – wyzwania i zagrożenia dla sił zbrojnych NATO 83
3.3. Zdolności przyszłych oponentów ekspedycyjnych sił zbrojnych NATO
101
3.4. Wymagania wobec sił zbrojnych NATO wynikające z przyszłych wyzwań
i zagrożeń
3.5. Konkluzje
109
125
6
Spis treści
Rozdział 4
Pożądane zdolności sił zbrojnych NATO do prowadzenia działań
ekspedycyjnych
4.1. Znaczenie zdolności w aspekcie prowadzenia przyszłej walki zbrojnej
4.2. Zdolności sił zbrojnych NATO
4.2.1. Zdolności do strategicznego reagowania i podtrzymania działań
ekspedycyjnych
4.2.2. Zdolności do działania w różnych warunkach geograficznych,
klimatycznych i środowiskowych
4.2.3. Zdolności do prowadzenia działań militarnych i adaptowania się
do sytuacji
4.2.4. Zdolności do integrowania wysiłków oraz efektywnego
i spójnego działania
4.2.5. Zdolności do prowadzenia działań w środowisku cywilnym
4.3. Konkluzje
Zakończenie
Bibliografia
128
128
130
142
144
156
163
177
189
199
205
209
Wstęp
Główną treścią monografii są rezultaty badań problematyki przyszłych działań
ekspedycyjnych, a przede wszystkim próba przedstawienia nowego podejścia do
problemu definiowania zdolności, niezbędnych do wypełniania przez sojusz jego
podstawowych funkcji.
W procesie badawczym przyjąłem założenie, że przeciwstawianie się przy-
szłym zagrożeniom będzie się wiązać z angażowaniem sił zbrojnych NATO poza
obszarem euroatlantyckim oraz osiąganiem gotowości do nowych form walki
i prowadzenia nowych operacji. Operacje prowadzone na Bałkanach, w Afgani-
stanie, Pakistanie czy Indiach potwierdziły tezę, że jedną z podstawowych form
działań NATO obecnie i w przyszłości będą działania ekspedycyjne. Jeśli tak, to
siły zbrojne NATO powinny być poddane procesowi transformacji1, aby osiągnąć
gotowość do nich poprzez uzyskanie stosownych zdolności. W procesie badaw-
czym koncentrowałem się na identyfikacji najbardziej pożądanych przez siły
zbrojne NATO zdolności, niezbędnych do skutecznego prowadzenia sojuszni-
czych działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku bezpieczeństwa między-
narodowego.
W kontekście tak zdefiniowanego postępowania badawczego sformułowa-
łem tezę, że określenie pożądanego zbioru zdolności do działań ekspedycyjnych
w przyszłym środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego jest prognozowa-
niem rozwoju sił zbrojnych NATO w przyszłości. Bez względu na rodzaj pro-
wadzonej operacji przyszłe siły zbrojne sojuszu powinny bowiem posiadać nowe
zdolności, pozwalające na skuteczne użycie jak najmniejszych sił. Uznałem, że
angażowanie sił zbrojnych NATO będzie konieczne zarówno przed, w trakcie,
jak i po zakończeniu sytuacji kryzysowej. Założyłem, że prowadzenie działań eks-
pedycyjnych będzie wymagało jednoczesnego i zintegrowanego użycia tych sił
z różnorodnymi podmiotami i wielonarodowymi partnerami uczestniczącymi
w operacjach. Postawiłem tezę, że przyszłe środowisko operacyjne będzie wyma-
1 Konieczność transformacji NATO została wyraźnie wyartykułowana na szczycie w Pradze
w 2002 roku i uznana za najwyższy priorytet sojuszu.
8
Wstęp
gało od sił zbrojnych NATO posiadania uniwersalnych zdolności, możliwych do
zastosowania w różnorodnych formach działań. Niepewność przyszłości połą-
czona z różnorodnością form i sposobów możliwego użycia sił zbrojnych NATO
będzie wymagała zatem posiadania zdolności, które pozwolą na adaptowanie się
do nowych sytuacji i ich symultaniczne zastosowanie w kilku skomplikowanych
rodzajach działań ekspedycyjnych.
Ze względu na kompleksowość i nieprzewidywalność przyszłego środowiska
bezpieczeństwa oraz ciągłe zmiany proporcji działań kinetycznych do działań
niekinetycznych konieczne było przyjęcie takiego podejścia badawczego, które
pozwalałoby na zidentyfikowanie zdolności potrzebnych do prowadzenia dzia-
łań bojowych o wysokiej intensywności, skutecznego przeciwstawiania się zagro-
żeniom hybrydowym, jak i prowadzenia działań o charakterze stabilizacyjnym.
Uznałem, że w takiej sytuacji celowe i jednocześnie najbardziej odpowiednie
będzie zastosowanie nowego podejścia, zorientowanego na rezultaty działania,
wyrażającego się w teorii planowania w oparciu o zdolności (capability-based plan-
ning), uwzględniającego reguły prowadzenia operacji na zasadzie oczekiwanych
rezultatów (effects-based operations).
W badaniach skupiłem się na identyfikowaniu zdolności rozumianych jako
możliwości wykonania zadań skutkujących pożądanymi efektami, uwzględniając
najbardziej prawdopodobne działania ekspedycyjne, które mogą być prowadzone
przez NATO w przyszłym środowisku operacyjnym. Potrzeby wobec zdolności
rozpatrywałem z uwzględnieniem zarówno teraźniejszości, jak i przyszłości.
Dzięki myśleniu poprzez pryzmat efektów możliwe było zidentyfikowanie
zbioru zasadniczych zdolności, rozumianych jako kluczowe lub priorytetowe,
a następnie sprecyzowanie zdolności niższego rzędu, tzw. podzdolności. Ponadto
wyrażenie zdolności w kategoriach efektów możliwych do uzyskania dzięki zasto-
sowaniu kombinacji komponentów funkcjonalnych2 pozwoliło mi na zidentyfi-
kowanie – oprócz zdolności kinetycznych, rozumianych w sensie zastosowania
konkretnych systemów walki (platform uzbrojenia) – również zdolności w kate-
goriach niekinetycznych, takich jak np. prowadzenie działań o charakterze rekon-
strukcyjnym i odbudowy, czy też strategicznej komunikacji.
Rezultaty badań, przedstawione przeze mnie w niniejszej monografii, koncen-
trują się na zbiorze zdolności sił zbrojnych NATO wymaganych do efektywnego
przeciwstawienia się siłom dysponującym dużym potencjałem bojowym. Jest bar-
dzo prawdopodobne, że w takim przypadku zostaną zastosowane wszystkie posia-
dane zdolności i przypisane im atrybuty. W razie zmiany charakteru działań pakiet
zdolności – w literaturze zachodniej określany często jako skrzynka narzędziowa
2 W literaturze zachodniej określanych jako: Doctrine, Organisation, Training, Material Leadership
Development, Personnel, Facilities, Interoperability – DOTMLPFI.
Wstęp
9
– pozostanie taki sam, jednak zdolności dominujące bardzo znacznie się zmienią,
a niektóre będą musiały być zastosowane w nieco inny sposób. Np. w prowadze-
niu operacji o charakterze stabilizacyjnym zdolności do rażenia zakwalifikowane
jako śmiercionośne będą miały mniejsze znaczenie. Dominować będą inne, nie-
związane bezpośrednio z rażeniem ogniowym, potrzebne do rozwoju ekonomicz-
nego czy udzielania pomocy poszkodowanym. W zależności od sytuacji będzie się
zmieniał bilans między kombinacją zdolności pozwalających na działania kine-
tyczne lub niekinetyczne a wywołanymi przez nie skutkami śmiercionośnymi lub
nieśmiercionośnymi.
Wyniki postępowania badawczego uzyskane w odniesieniu do wskazanych pro-
blemów badawczych ująłem w części głównej monografii. Na jej całość składają
się części wstępna, główna i końcowa. Część wstępna zawiera założenia badawcze
ujęte w rozdziale 1. Część główna obejmuje trzy rozdziały merytoryczne.
W rozdziale 2 dokonałem oceny posiadanych przez NATO zdolności w aspek-
cie aktualnie prowadzonych operacji oraz przez pryzmat Sił Odpowiedzi NATO.
Wskazałem na występujące braki oraz perspektywy wyeliminowania niektórych
z nich. Opisałem ograniczenia w możliwości prowadzenia działań ekspedycyjnych
na podstawie wniosków wynikających z oceny dowodzenia tymi działaniami.
W rozdziale 3 scharakteryzowałem środowisko bezpieczeństwa, a w nim śro-
dowisko operacyjne. Dokonałem oceny zdolności, jakimi mogą dysponować przy-
szli oponenci NATO, co stanowiło podstawę do zdefiniowania wymagań wobec sił
zbrojnych NATO prowadzących działania ekspedycyjne.
W rozdziale 4 przedstawiłem ostateczne rezultaty badań wyrażające się ziden-
tyfikowaniem oraz scharakteryzowaniem kluczowych zdolności sił zbrojnych
NATO, niezbędnych do prowadzenia działań ekspedycyjnych i skutecznego prze-
ciwstawiania się prognozowanym zagrożeniom.
Całość zamyka zakończenie, w którym dokonałem podsumowania efektów
mojej pracy.
ROZdZIAł 1
Istota i sposób rozwiązania problemu
Po zakończeniu zimnej wojny zagrożenia3 dla bezpieczeństwa międzynarodowego
uległy znacznemu przewartościowaniu. Większość państw europejskich NATO nie
była przygotowana na nowe wyzwania4. Świadczyć o tym mógł brak: politycznego
zaangażowania, skłonności do inwestowania w obronność, a przede wszystkim
zdolności do działania poza obszarem terytorialnym sojuszu. W NATO sojusz-
nicy nie byli zainteresowani pozyskaniem nowych technologii ani zmianami dok-
trynalnymi, które pozwalałyby na ingerencję w bezpieczeństwo poza obszarem
odpowiedzialności traktatowej. Skala wyzwań i ograniczonych zdolności do pro-
wadzenia działań ekspedycyjnych poza granicami państw członkowskich została
uwidoczniona podczas interwencji w byłej Jugosławii, a punktem kulminacyjnym
był zamach terrorystyczny i jego konsekwencje, który miał miejsce 11 września
2001 roku w Nowym Jorku.
Zakres wyzwań, przed którymi stoi obecnie NATO, w przyszłości stale będzie
się zwiększać. Należy oczekiwać, że w środowisku międzynarodowym zajdą zmiany,
które mogą wywierać negatywny wpływ na bezpieczeństwo w obszarze transatlan-
tyckim. Zagrożenia militarne o charakterze konwencjonalnym5 będą schodzić na
3 Zagrożenie oznacza stan psychiki i świadomości wywołany przez zjawiska postrzegane jako
negatywne (niebezpieczne), a jednocześnie jest zespołem okoliczności wewnętrznych i (lub) zewnętrz-
nych, które może spowodować postawnie stanu niebezpiecznego dla danego podmiotu (jest źródłem
tego stanu). W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe. Podstawowe kategorie, dylematy pojęciowe i próba systema-
tyzacji, „Zeszyty Problemowe TWO” 2010, nr 1(61), s. 52.
4 Rozumiane jako sytuacja, która – jeśli nie zostanie na czas odkryta i rozpoznana oraz nie
zostaną w stosunku do niej podjęte we właściwym miejscu i czasie, odpowiednio dobrane i ułożone
czynności – może przeobrazić się w zagrożenia. W przeciwnym wypadku może stać się szansą, która
będzie rozumiana jako okoliczność sprzyjająca realizacji interesów oraz osiąganiu celów. A. Glen,
Zagrożenia bezpieczeństwa narodowego RP, [w:] Edukacja na rzecz bezpieczeństwa. Wybrane problemy, War-
szawa 2011, s. 19–31.
5 Dla dalszych rozważań przyjąłem dychotomiczny podział zagrożeń na militarne i niemilitarne.
Zagrożenia militarne mogą mieć charakter konwencjonalny lub niekonwencjonalny. Zagrożenia nie-
12
Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku...
dalszy plan. Jednocześnie wzrośnie prawdopodobieństwo pojawienia się nowych,
obecnie jeszcze niezidentyfikowanych zagrożeń, np. ze strony aktorów pozapań-
stwowych, których bardzo trudno będzie wskazać. Natomiast coraz mniejsze
będzie prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu zbrojnego między państwami,
szczególnie o dużej skali. Mimo że będzie się kształtował wielobiegunowy świat,
to globalną władzę będzie sprawowało kilka podmiotów, niereprezentujących sobą
aktualnie istniejących państw. Destabilizacja struktur państwowych lub brak sku-
teczności w sprawowaniu władzy w regionach o strategicznym znaczeniu będzie
wymagać od NATO interweniowania poprzez działania ekspedycyjne. Ich celem
będzie m.in.: zabezpieczenie żywotnych interesów sojuszu, niedopuszczenie do
powstania i rozwijania się sytuacji kryzysowych, przeciwstawianie się rozprzestrze-
nianiu broni masowego rażenia, zapewnienie dostępu do źródeł energetycznych
i surowców naturalnych, przeciwstawienie się migracjom, regionalnym wojnom
i etnicznym konfliktom. Wzrosną wymagania wobec przeciwstawiania się zagro-
żeniom niemilitarnym6 i prowadzenia operacji o charakterze kryzysowym, w tym
udzielania pomocy humanitarnej. Zagrożenia dla bezpieczeństwa NATO będą
trudne do przewidzenia oraz różnorodne w swoim charakterze, a także poważne
w konsekwencjach. Sojusz, chcąc zabezpieczyć własne interesy i zapewnić globalne
bezpieczeństwo, będzie musiał rozwijać zdolności, które pozwolą na angażowanie
się w różnych regionach świata i prowadzenie różnorodnych operacji7.
Obserwowane zmiany w międzynarodowym środowisku operacyjnym
pozwalają dostrzec, że największe wyzwanie w przyszłości może stanowić
różnorodność jednocześnie występujących zagrożeń. Istnieje duże prawdopo-
dobieństwo, że będą one obejmowały kombinację zagrożeń militarnych (o cha-
rakterze konwencjonalnym i niekonwencjonalnym) i niemilitarnych (terro-
rystycznych, kryminalnych) określonych jako hybrydowe8. Należy liczyć się
z tym, że zagrożenia będą występować w różnorodnym środowisku: w terenie
zurbanizowanym, dżungli lub terenie górzystym, a więc wszędzie tam, gdzie
konwencjonalne zdolności i konwencjonalny sposób prowadzenia walki nie
będą mogły być zastosowane. Duże ryzyko dla bezpieczeństwa oraz zagroże-
militarne należy podzielić na te wywołane siłami organicznymi lub podorganicznymi natury i te,
których sprawcą jest człowiek używający lub nieużywający przemocy. Por. A. Glen, Zagrożenia bezpie-
czeństwa…, op. cit.
6 Za najgroźniejsze uznaję terroryzm, transgraniczną przestępczość zorganizowaną, związaną
z przemytem broni, niebezpiecznych materiałów oraz ludzi i narkotyków, a także piractwo.
7 NATO Expeditionary Operations: A Vision for Shaping Future Capabilities, HQ SACT, Norfolk,
August 2009, s. 4.
8 Multiply Futures Project – Navigating Towards 2030, Allied Command Transformation, Final Report,
April 2009, s. 47, transnet.act.nato.int/WISE/NATOACTRes/MultipleFu/file/_WFS/20090503_MFP_
finalrep.pdf [11.02.2010]. Więcej szczegółów w podrozdziale 3.2.
Rozdział 1. Istota i sposób rozwiązania problemu
13
nie dla terytoriów państw sojuszu i ich obywateli, infrastruktury i sił zbrojnych
będą stanowić działania o charakterze asymetrycznym z możliwością użycia
broni masowego rażenia.
Jest wielce prawdopodobne, że w przyszłych konfliktach z udziałem podmio-
tów pozapaństwowych będą dominowały różnorodne formy działań zbrojnych
i stosowanej taktyki. Zatarciu ulegną granice między wojną a pokojem, między
działaniami militarnymi a niemilitarnymi. Stałym zmianom ulega również środo-
wisko naturalne. Zmiany klimatyczne spowodują powstawanie nienotowanych do
tej pory anomalii, których konsekwencją może być możliwość wystąpienia klęsk
żywiołowych i kataklizmów. Sytuacje te będą wystarczającym powodem do podej-
mowania przez siły zbrojne NATO działań ekspedycyjnych, których celem będzie
udzielanie pomocy humanitarnej poszkodowanym.
Najbardziej prawdopodobnymi regionami na świecie, gdzie NATO zmuszone
będzie do użycia swoich sił zbrojnych i prowadzenia działań ekspedycyjnych,
będą: Azja Środkowa, Azja Południowo-Zachodnia (Kaukaz i Bliski Wschód), Azja
Południowo-Wschodnia, Afryka Subsaharyjska, Ameryka Środkowa i Północno-
-Zachodnia oraz Południowa9.
Potrzebę prowadzenia działań ekspedycyjnych dostrzeżono w NATO wraz
z pojawieniem się kryzysu bałkańskiego. Z analiz przeprowadzonych przez grono
eksperckie i sztabowe10 wynika, że ewolucja zagrożeń pociąga za sobą potrzebę
ewolucji sposobów przeciwdziałania. Zauważono, że bezpieczeństwo państw
członkowskich NATO będzie należało zapewnić poprzez udział w akcjach i opera-
cjach poza obszarem traktatowym. Priorytetowe traktowanie działań ekspedycyj-
nych11 znalazło swoje odzwierciedlenie m.in. w Wytycznych ministerialnych 200612
do planowania obronnego NATO. Dostrzeżono, że siły zbrojne NATO będą zmu-
szone osiągnąć gotowość do prowadzenia działań o innym niż dotychczas cha-
rakterze13. Operacje przeprowadzone przez sojusz na Bałkanach i w Afganistanie
oraz Pakistanie i Indiach potwierdziły hipotezę, że jedną z podstawowych form
działań NATO obecnie i w przyszłości będą działania ekspedycyjne. Siły zbrojne
NATO powinny zatem być poddane procesowi transformacji14, aby osiągnąć goto-
9 Na podstawie analiz przeprowadzonych przez Korpus Piechoty Morskiej USA.
10 Reprezentujący dowództwo strategiczne do spraw transformacji NATO (ACT).
11 Potwierdzenie priorytetowego traktowania przez NATO operacji ekspedycyjnych można odna-
leźć w Koncepcji strategicznej NATO z 1999 roku, w Deklaracjach praskich z 2002 roku oraz w Komplekso-
wych wytycznych politycznych i Deklaracjach ze szczytu w Rydze z 2006 roku.
12 Ministerial Guidance 2006, DPC-D(2006) 0004, 07 June 2006.
13 Strategic Vision: The Military Challenge, a Paper by NATO’s Strategic Commanders, 23 August
2004.
14 Konieczność transformacji NATO została wyraźnie wyartykułowana na szczycie w Pradze
w 2002 roku, a następnie uznana za najważniejszy priorytet NATO przez Radę Północnoatlan-
14
Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku...
wość do nich poprzez uzyskanie stosownych zdolności. Sojusz pilnie potrzebuje
osiągnięcia zdolności do prowadzenia działań ekspedycyjnych, ponieważ zgodnie
z zapisami Kompleksowych wytycznych politycznych, przyjętych na szczycie w Rydze
w 2006 roku, NATO powinno być w stanie zapobiegać konfliktom oraz skutecznie
rozwiązywać sytuacje kryzysowe. Sojusz potrzebuje w pełni zdolnych do przemiesz-
czenia i prowadzenia operacji wojsk lądowych, sił powietrznych i morskich oraz zdolności
do prowadzenia i wsparcia wielonarodowych działań ekspedycyjnych z dala od własnego
terytorium z niewielkim wsparciem lub bez wsparcia państwa-gospodarza (…)15. Sojusz
powinien być przygotowany do reagowania na wyzwania związane z zapewnie-
niem bezpieczeństwa, które pojawią się w dowolnym czasie i miejscu na globie
ziemskim, a w przyszłości także i w kosmosie. Sekretarz generalny NATO uważa,
że zapewnienie naszego bezpieczeństwa to coś więcej niż zwykła ochrona i obrona granic16.
Z perspektywy operacyjnej oznacza to, że sojusz powinien być w stanie realizować
zróżnicowane pod względem przedmiotowym operacje wojskowe oraz reagować
na zagrożenia w sposób globalny. Rozwijając stosowne zdolności, będzie zdolny
do prowadzenia działań ekspedycyjnych17.
Zdolności do prowadzenia działań ekspedycyjnych tworzą narzędzie, dzięki
któremu sojusz będzie w stanie przeciwstawić się zagrożeniom występującym
zarówno w znacznych odległościach od granic państw członkowskich NATO, jak
i na obszarze odpowiedzialności traktatowej. Zdolności do prowadzenia działań
ekspedycyjnych są zarówno celem transformacji, jak i główną ambicją sojuszu.
Posiadanie sił zbrojnych, zdolnych do efektywnego prowadzenia działań ekspedy-
cyjnych jest podstawowym priorytetem, zidentyfikowanym i wyartykułowanym
w podstawowych dokumentach sojuszniczych18. Z innych dokumentów wynika,
tycką i Komitet Wojskowy. Zadania dla dowódców strategicznych do przeprowadzenia transforma-
cji w obszarze zdolności sił zbrojnych zostały postawione w Wytycznych dla dowódców strategicznych
w sprawie transformacji z 6 maja 2005 roku. Zakres prac obejmujący opracowanie podstaw teoretycz-
nych do prowadzenia przyszłych działań oraz pozyskania zdolności pozwalających na prowadzenie
operacji na zasadzie oczekiwanych rezultatów w perspektywie następnych 15 lat określa Concepts for
Alliance Future Joint Operations – CAFJO, North Atlantic Treaty Organization, Director International
Military Staff, 25 August 2005.
15 Kompleksowe wytyczne polityczne, Comprehensive Political Guidance – SG(2005)0918, Endorsed by
NATO Heads of State and Government on 29 November 2006, Riga, Latvia, NATO, Headquarters,
International Staff, Private Office of The Secretary General.
16 J.H. Scheffer, Managing Global Security and Risk, Speech by NATO Secretary General NATO and
Risk at the IISS Annual Conference, Geneva, Switzerland, 7 September 2007.
17 MC Guidance for the Military Implementation of CPG, MC 0550, 06 June 2006.
18 Por. Koncepcja strategiczna NATO, Waszyngton, 24 kwietnia 1999 ; Deklaracje praskie z 2002 roku
– Prague Summit Declaration, Issued by the Heads of State and Government Participating in the Meeting
of NATO’s North Atlantic Council in Prague on 21 November 2002; Kompleksowe wytyczne polityczne,
op. cit.; Deklaracje ze szczytu w Rydze z 2006 roku, Riga Summit Declaration, Issued by the Heads of State and
Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Riga on 29 November 2006.
Rozdział 1. Istota i sposób rozwiązania problemu
15
że zdolności sił zbrojnych NATO powinny zapewnić możliwości: 1) prowadze-
nia i wsparcia wielonarodowych, połączonych działań ekspedycyjnych, 2) sku-
tecznego odstraszania, prowadzenia walki zbrojnej i obrony przed terroryzmem,
3) prowadzenia operacji w sytuacjach wymagających koordynacji działania wielu
państw, instytucji i organizacji dla osiągnięcia oczekiwanych efektów, 4) udzie-
lania wsparcia wojskowego dla działań stabilizacyjnych i rekonstrukcyjnych we
wszystkich fazach kryzysu19. Kompleksowe wytyczne polityczne podkreślają większe
oczekiwania w stosunku do prowadzenia działań ekspedycyjnych o charakterze
prewencyjnym. Zatem siły zbrojne, zachowując wysoki stopień gotowości bojowej,
powinny utrzymywać zdolności do użycia w sytuacjach wskazujących na początek
destabilizacji, zanim nastąpi eskalacja konfliktu. Z dokumentów normatywnych
NATO wynika również, że obrona kolektywna jest podstawową zasadą funkcjono-
wania sojuszu, jak i misją sił zbrojnych. Jednocześnie podkreśla się oczekiwania
związane z osiągnięciem zdolności potrzebnych do prowadzenia działań ekspedy-
cyjnych zarówno na peryferiach sojuszu, jak i w regionach znacznie oddalonych
od granic państw sojuszniczych. Duża dynamika zmian występujących w między-
narodowym środowisku bezpieczeństwa oraz stale zwiększający się obszar odpo-
wiedzialności terytorialnej związany z przyjmowaniem nowych członków stwa-
rzają nową sytuację, w której wypełnienie tradycyjnej misji militarnej, związanej
z obroną własnego terytorium, będzie wymagać posiadania i możliwości wykorzy-
stania zdolności ekspedycyjnych20.
Operacje, które sojusz przeprowadził w ciągu ostatnich dwóch dekad, wyraźnie
pokazały, że jako całość nie posiada on wystarczających zdolności do prowadzenia
działań ekspedycyjnych. Do najważniejszych mankamentów można zaliczyć m.in.
brak środków do strategicznego transportu powietrznego i morskiego, mobilnych
środków komunikacji czy środków umożliwiających prowadzenie działań w obsza-
rze operacyjnym, np. śmigłowców transportowych. Co prawda, NATO posiada
wystarczającą ilość wojsk lądowych, ale są one zbyt ciężkie i wymagają zbyt wielu
środków zabezpieczenia logistycznego. Brak jest małych i elastycznych oddziałów,
które mogłyby wypełniać różnorodne zadania, np. zapewnić: szybkie przemiesz-
czenie do pożądanego obszaru i odpowiedź na zagrożenie, skuteczne prowadze-
nie operacji pokojowych, stabilizacyjnych, czy też pomoc w odbudowie kraju po
zakończonym konflikcie zbrojnym. Z kolei siły powietrzne posiadają strukturę
organizacyjną nieprzystosowaną do prowadzenia przyszłych misji. Brakuje samo-
lotów do realizacji zadań transportowych, rozpoznawczych, czy też zadań na
korzyść wojsk specjalnych, a zwłaszcza różnego typu śmigłowców. Siły morskie
19 NATO Expeditionary Operations: A Vision for Shaping…, op. cit., s. 3.
20 Odległość dla przemieszczenia sił i środków militarnych z Włoch do krajów bałtyckich jest
porównywalna z odległością do Afganistanu.
16
Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku...
natomiast posiadają zbyt mało jednostek pływających, a co gorsza – ocenia się,
że okręty nie posiadają zdolności do przeciwdziałania przyszłym zagrożeniom.
Przeciwnik bowiem będzie dążył do uniemożliwienia jednostkom NATO dostępu
do własnego terytorium poprzez różnego rodzaju działania aktywne i pasywne.
Obecnie siły morskie nie są w stanie skutecznie przeciwdziałać okrętom podwod-
nym, pociskom przeciwokrętowym czy minom. Ponadto jednym z największych
wyzwań dla sojuszników jest zlikwidowanie wyraźnie dostrzegalnej przepaści
między zdolnościami ekspedycyjnymi Stanów Zjednoczonych a zdolnościami
sił zbrojnych krajów europejskich. Ten stan zdecydował m.in. o tym, że wojnę
w Afganistanie Stany Zjednoczone rozpoczęły samodzielnie. Brak zdolności do
prowadzenia jednocześnie kilku operacji jest obecnie odczuwalny w NATO, czego
przykładem są prowadzone operacje: KFOR w Kosowie, „Air Policing” w pań-
stwach nadbałtyckich i w Słowenii, „Active Endeavour”21 prowadzona w basenie
Morza Śródziemnego oraz zakończona ISAF w Afganistanie.
Z przeprowadzonej przeze mnie wstępnej oceny zjawisk zachodzących we
współczesnym środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego, w których uczest-
niczyły siły zbrojne NATO, wynika, że działania ekspedycyjne stają się przyszło-
ściowym (perspektywicznym) rodzajem działań sojuszu. Jednak wyniki analiz
dotychczasowych działań ekspedycyjnych wskazują na występowanie znacznych
ograniczeń i potrzebę osiągnięcia w wielu obszarach zdolności do ich przygoto-
wania i prowadzenia. Do tych zdolności należy przede wszystkim zaliczyć: 1) pro-
wadzenie wielonarodowych, połączonych działań ekspedycyjnych z dala od wła-
snego terytorium i bez lokalnego wsparcia; 2) globalne reagowanie i prowadzenie
operacji w niesprzyjających i wymagających warunkach geograficznych i środowi-
skowych; 3) adaptowanie się do sytuacji operacyjnej oraz do szybkiej i skutecznej
odpowiedzi na zagrożenia, które mogą pojawić się w najmniej oczekiwanych sytu-
acjach; 4) elastyczne prowadzenie operacji w kompleksowym środowisku cywilno-
-wojskowym i kreowanie oczekiwanych efektów w całym spektrum operacyjnym.
Dokonując oceny dokumentów NATO22, odnoszących się do ekspedycyjności,
należy stwierdzić, że działania ekspedycyjne wiążą się z długotrwałością prowadzo-
nych operacji, które są realizowane w surowych warunkach. Powyższe sformułowania
są przydatne dla potrzeb prowadzenia procesów analitycznych, jednak inne zapisy,
które mówią, że przyszłe siły zbrojne powinny być: ekspedycyjne w swoim charakte-
rze (…); zdolne do przemieszczenia, gdziekolwiek i kiedykolwiek wystąpi taka potrzeba
(…); zdolne do działania zarówno na terytorium NATO,w jego pobliżu, jak i na znacz-
21 www.nato.int/cps/en/natolive/topics_7932.htm [25.03.2011].
22 Expeditionary Operations Overarching Conceptual Vision and Framework, Draft V2, 2009; White
Paper: Long-Term Concerns Regarding, NATO Expeditionary Operations, Brussels, October 2009; NATO
Expeditionary Operations: A Vision for Shaping…, op. cit.
Rozdział 1. Istota i sposób rozwiązania problemu
17
nych odległościach (…); gotowe do wypełnienia szerokiego spektrum misji, nie wyjaśniają,
jak należy rozumieć działania ekspedycyjne i jakimi zdolnościami powinny cha-
rakteryzować się przyszłe siły zbrojne NATO23.
Należy zakładać, że działania ekspedycyjne będą mieć miejsce na całym glo-
bie, jednak pojedyncze operacje niekoniecznie będą wymagały posiadania takich
samych zdolności lub całego ich pakietu. Poszczególne działania mogą znacznie
różnić się co do rodzaju misji, odległości, skali prowadzenia operacji i jej czasu
trwania. Chcąc zatem określić potrzebne zdolności, które powinny posiadać siły
zbrojne, należy najpierw zrozumieć zakres prowadzonych działań ekspedycyjnych
i to, czym będzie charakteryzować się pojedyncza operacja, prowadzona w ramach
tych działań. Wydaje się to dość skomplikowane. W ocenie Jeffreya Conklina24
tego typu problemy charakteryzują się kompleksowością i złożonością, gdyż
poszczególne elementy składowe są wzajemnie od siebie uzależnione, a nawet są
sobie przeciwstawne. Ponadto bardzo często zmieniają się uwarunkowania przy
ich rozwiązywaniu. Należy brać pod uwagę, że rozwiązanie jednej części skompli-
kowanego problemu może spowodować odkrycie innego, równie trudnego, który
wcześniej nie był rozpatrywany.
Uwzględniając wymienione przesłanki, można zatem przyjąć, że rozwiązanie
głównego problemu badawczego, polegającego na określeniu zdolności, jakimi
powinny dysponować siły zbrojne NATO, prowadzące działania ekspedycyjne
w przyszłym środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego, jest skomplikowa-
nym przedsięwzięciem badawczym. Przemawiają za tym następujące argumenty:
1) działania ekspedycyjne mogą obejmować całe spektrum misji prowadzonych
w dowolnym miejscu na świecie25. Jest to problem trudny do rozwiązania, ze
względu na fakt, że wiąże się z ogromnym wysiłkiem intelektualnym, potrzeb-
nym do rozpatrzenia wszystkich możliwych wariantów działania, które mogą
mieć miejsce w przyszłości; 2) charakter misji prowadzonych przez siły ekspedy-
cyjne stale zmienia się w czasie, dlatego też w przyszłości prawdopodobnie będzie
należało inaczej definiować działania ekspedycyjne. Również wymagania wobec
zdolności będą podlegały ciągłej ewolucji. Przemawia za tym fakt, że brak jest
sztywnych i ograniczonych zasad użycia sił zbrojnych, a więc i kryteriów, zgod-
nie z którymi należałoby rozwiązywać problem badawczy; 3) nie ma definitywnie
złych lub dobrych rozwiązań, a definicja działań ekspedycyjnych niekoniecznie
musi odpowiadać na pytanie, co konstytuuje działania ekspedycyjne. Definicja ta
może być lepsza lub gorsza, ale nie można z góry przesądzić, że potrzebne zdol-
23 S. Collin, S. Purton, Characteristic of Expeditionary Operations, Research and Technology Organi-
sation, RTO Technical Report RTO-TR-SAS-075, December 2009, s. 6.
24 J. Conklin, Dialogue Mapping: Building Shared Understanding of Wicked Problems, England, 2006,
s. 12–17.
25 Expeditionary Operations, Overarching Conceptual Visio and Framework…, op. cit., s. 3.
18
Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku...
ności mogą być na jej podstawie źle określone; 4) nie należy oczekiwać wyczerpu-
jących i jedynie słusznych rozwiązań. W aspekcie dużej dynamiki zmian i nieprze-
widywalności przyszłości bardzo trudno jest opisać każdą pojedynczą operację,
którą będą prowadzić siły zbrojne NATO26.
Reasumując, należy stwierdzić, że podjęty przeze mnie problem badawczy jest
skomplikowany, jedyny w swoim rodzaju, trudny do zdefiniowania i określenia
jego granic. Wynika to z braku sztywnych i jednorodnych zasad jego analizowa-
nia, jak też oczywistych sposobów i jakościowych kryteriów, na podstawie których
można by określić, czy przyjęte rozwiązania są poprawne27.
Prognozowanie jest procesem bardzo skomplikowanym i obarczonym dużym
ryzykiem. Przewidywanie zjawisk i zdarzeń musi odbywać się na podstawie uza-
sadnionych przesłanek, które wynikają z dogłębnie przeprowadzanych analiz
i ocen. Prognozowanie musi, w najbardziej ogólnym ujęciu, być oparte na nauko-
wych podstawach28. W kontekście tego założenia można stwierdzić, że określenie
pożądanego zbioru zdolności do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku
bezpieczeństwa międzynarodowego jest prognozowaniem rozwoju sił zbrojnych
NATO w przyszłości. Proces pozyskiwania nowych zdolności jest przedsięwzię-
ciem bardzo skomplikowanym i złożonym, wymaga bowiem badania różnorod-
nych zjawisk, wzajemnych relacji i zależności oraz odkrywania praw i prawidłowo-
ści kształtujących te zależności.
W zasadzie w sojuszu nie istnieje uniwersalny sposób rozwijania zdolności.
Poszczególne kraje członkowskie mają swoje własne, specyficzne podejścia, ale ich
wspólną cechą jest to, że wszystkie analizują określone przeobrażenia przez wzgląd
na szeroko rozumianą perspektywę przyszłego środowiska bezpieczeństwa. W kon-
sekwencji dąży się do zidentyfikowania takich zdolności, które w sposób najbardziej
efektywny pozwolą przeciwstawić się przyszłym zagrożeniom. Aby tego dokonać,
niezbędne jest zbadanie uwarunkowań, a przede wszystkim określenie, w jaki spo-
sób zmienne niezależne będą oddziaływać na podmiot badań (i sposób realizacji
zadań przez siły zbrojne). Celowe więc stało się określenie prawidłowości rozwo-
jowych, dotyczących przede wszystkim przeciwnika, nowych technologii oraz
przyszłego środowiska operacyjnego. W świetle tych rozważań można stwierdzić,
że niniejsza monografia ma charakter prognostyczny, ponieważ dotyczy głównych
kierunków transformacji zdolności ekspedycyjnych sił zbrojnych NATO.
Zmieniający się charakter konfliktów zbrojnych i coraz częściej obserwowane
angażowanie sił zbrojnych do wykonywania zadań niemilitarnych sprawiają, że
26 S. Collin, S. Purton, Characteristic of Expeditionary Operations, op. cit., s. 7.
27 Por. H.W.J. Rittel, M.M. Weber, Dilemmas in a General Theory of Planning, „Policy Sciences” 1973,
Vol. 4, s. 155–169.
28 K. Secomski, Prognostyka, Warszawa 1971, s. 22.
Rozdział 1. Istota i sposób rozwiązania problemu
19
stosowane do tej pory, klasyczne metody badawcze (analizy symulacyjne czy
modelowanie mające zastosowanie w przypadkach działań kinetycznych) stają się
zawodne, a przez to coraz mniej przydatne do planowania udziału sił zbrojnych
w przeciwstawieniu się zagrożeniom hybrydowym i w operacjach o charakterze
stabilizacyjnym. Kompleksowość przyszłego środowiska operacyjnego, a przede
wszystkim jego nieprzewidywalność i duża dynamika zachodzących w nim zmian
stanowią wystarczające przesłanki do tego, aby zaniechać klasycznego podejścia
i zmienić dotychczasowy paradygmat prognozowania przyszłych zdolności sił
zbrojnych, który głównie opiera się na zagrożeniach.
Tradycyjny sposób określania wymagań wobec zdolności stosowany w procesie
planowania obronnego NATO jest procesem sprawdzonym, ale opiera się na sce-
nariuszach planistycznych. Przyjęcie tej metody wydaje się obecnie nieaktualne
i bardzo trudne, szczególnie w przypadku prowadzenia działań ekspedycyjnych.
Przemawia za tym fakt, że należałoby przewidzieć niezwykle dużą liczbę sytuacji,
a każdy ze scenariuszy rozpatrywać w ściśle określonych warunkach. Trudno też
byłoby dla działań ekspedycyjnych określić reprezentatywne scenariusze plani-
styczne. Taka metoda byłaby zatem bardzo pracochłonna, a osiągnięte rezultaty
mało wiarygodne.
Oparcie się na przykładach historycznych również nastręcza pewnych trudno-
ści ze względu na ilość przeprowadzonych ekspedycji, brak dostatecznych materia-
łów źródłowych oraz trudności w zakwalifikowaniu niektórych z nich do działań
ekspedycyjnych bez ich wcześniejszego zbadania. Uznałem jednak, że dokonanie
badań w ujęciu historyczno-problemowym może w przyszłości stanowić nieoce-
nione źródło doświadczeń. Jednocześnie ich wyniki traktowałem jako materiał
uzupełniający i potwierdzający rezultaty ostatecznych badań.
Przy rozwiązywaniu trudnych i skomplikowanych problemów29, do których
należy zaliczyć identyfikowanie przyszłych zdolności, zastosowałem analizę mor-
fologiczną jako uzupełniającą w połączeniu z innymi metodami. Pozwoliła ona na
podzielenie głównego problemu na problemy cząstkowe i zbadanie ich pojedyn-
czo. Działania ekspedycyjne scharakteryzowałem za pomocą dziewięciu czynni-
ków, a każdemu z nich przypisałem stosowne parametry. Pozwoliło to na zbadanie
poszczególnych opcji, przypisanych do danego czynnika, a w konsekwencji – poje-
dynczych wariantów użycia sił zbrojnych NATO i określenie wymagań w aspek-
cie przyszłych zdolności. Nie zakładałem jednak wyłączności danego parametru,
przyjmując, że mogą występować inne działania, opisane za pomocą kilku innych
parametrów. Niemniej jednak przyjąłem, że jeśli działania mają te same charakte-
rystyki, to również wymagane zdolności w stosunku do tych działań są takie same.
29 W literaturze zachodniej określanych jako wicked. Por. H.W.J. Rittel, M.M. Weber, Dilemmas in
a General Theory…, op. cit.
20
Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku...
Założyłem, że głównymi czynnikami charakteryzującymi działania ekspedy-
cyjne są:
• szybkość reagowania: dni, tygodnie, miesiące;
• czas trwania operacji: długotrwałe (dekady), krótkotrwale (miesiące);
• odległość: wewnątrz terytorium NATO, poza obszarem terytorialnym sojuszu;
• skala konfliktu: wewnątrzpaństwowe, międzypaństwowe, regionalne, globalne;
• typ misji: interwencja zamierzona prowadzona na dużą skalę, interwencja
o ograniczonej skali, demonstracja siły, ewakuacja, operacje humanitarne, ope-
racje pokojowe;
• ludzkie (społeczeństwo): jednorodne, homogeniczne, różnorodne zintegro-
wane, różnorodne podzielone;
• warunki geograficzne i środowiskowe: wiejskie, miejskie, nadbrzeżne, oce-
aniczne, kosmiczne, arktyczne, antarktyczne;
• infrastruktura: ograniczona, dobrze rozbudowana, dostępna, brak infrastruk-
tury;
• zagrożenie: dopuszczalne, niedopuszczalne.
Przy rozwiązywaniu głównego problemu badawczego zastosowałem zintegro-
wane podejście funkcjonalne, uwzględniające złożoność, wieloaspektowość i kom-
plementarność działań ekspedycyjnych. Taki sposób identyfikowania zdolności sił
zbrojnych NATO spełnia wymagania priorytetów sojuszniczych oraz uwzględnia
ogólne cele polityczno-wojskowe szczebla strategicznego. Przyjęta metodologia
zapewnia osiąganie celów strategicznych, minimalizuje ryzyko oraz dostosowuje
się do innych ograniczeń, a także uwzględnia sposób, w jaki siły zbrojne będą
walczyły w przyszłości, gdyż wykorzystuje zapisy dokumentów doktrynalnych
najwyższego szczebla dowodzenia odnoszące się do prowadzenia działań opera-
cyjnych. Ponadto w procesie badawczym zastosowałem standardy grupowania
zdolności i ich hierarchizacji (dzielenia), co sprawia, że rezultaty badań posiadają
cechy utylitarności, a proces materializowania zdolności staje się bardziej racjo-
nalny i wykonalny.
Dokonana przeze mnie prognoza trendów i ich skutków pozwoliła na opisanie
przyszłych misji i zadań, które będą musiały wykonywać siły zbrojne NATO (trak-
towane w procesach analitycznych jako całościowy system), jak też dokonanie
oceny przyszłego środowiska operacyjnego30, która może być porównywalna ze
stosowaną w NATO tzw. Generic Planning Situations GPS. Umożliwiła ona zidenty-
fikowanie pełnego spektrum wymagań wobec zdolności zarówno w aspekcie reali-
zowanych misji, jak i w aspekcie pełnionych przez siły zbrojne funkcji. Należy
oczekiwać, że wkrótce rozwiązanie problemu identyfikowania prowadzonych
30 Patrz podrozdział 3.2.
Rozdział 1. Istota i sposób rozwiązania problemu
21
przez NATO przyszłych operacji znacznie się uprości. Wydanie nowej koncepcji
strategicznej, a w ślad za nią wytycznych politycznych oraz uwzględnienie zapi-
sów dokumentu Multiple Futures pozwoli na znaczne ograniczenie przez NATO
ogólnych sytuacji planistycznych31, które są obecnie wykorzystywane w procesie
planistycznym.
Prognozując powyższe uwarunkowania, uwzględniłem uzgodnione przez
członków NATO zagrożenia, rezultaty badań nad przyszłością opisane w doku-
mentach zarówno sojuszniczych, jak też wybranych państw członkowskich, wnio-
ski z aktualnie prowadzonych przez NATO operacji oraz trendy, które zarysowały
się w konfliktach na przestrzeni ostatniej dekady. W prowadzonych analizach
uwzględniłem również wnioski wypływające z rozwoju przyszłych technologii
oraz ich wpływ zarówno na działalność potencjalnego przeciwnika, jak i na kształ-
towanie przez sojusz nowych zdolności operacyjnych. Taki sposób postępowania
pozwolił mi na określenie przyszłych potrzeb i wymagań strategicznych wobec
zdolności sił zbrojnych. Przyjęte rozwiązania są – moim zdaniem – poprawne,
gdyż przyszłe środowisko operacyjne będzie musiało uwzględniać zarówno misje
narzucone przez szczebel polityczno-wojskowy, jak i te stanowiące największe
wyzwania dla sił zbrojnych. Możliwości realizacji konkretnych zadań zostały
powiązane z elementami systemów obronnych (walki) i stanowią cechy (własno-
ści), które będą musiały posiadać siły zbrojne, aby dana zdolność była możliwa do
zastosowania.
Wymagane zdolności sił zbrojnych NATO rozumiane jako możliwość podej-
mowania działań dla osiągnięcia celów (efektów) określiłem na dwóch pozio-
mach szczegółowości, uwzględniając ich ważność i priorytety widziane przez
pryzmat prowadzenia działań ekspedycyjnych oraz perspektywę czasową obej-
mującą horyzont najbliższych 10–15 lat. W tym miejscu chciałbym podkreślić, że
celowo unikałem wskazywania potrzeb ilościowych oraz specyfikowania konkret-
nych systemów czy platform, rozumianych jako platformy uzbrojenia (np. plat-
formy bazowania morskiego). Zdolności przedstawiłem głównie w kategoriach
efektów rozumianych jako rezultat zastosowania kombinacji: Doctrine, Organisa-
31 Aktualnie w NATO obowiązuje 16 ogólnych sytuacji planistycznych. Planuje się ograniczyć
ich liczbę do 10. Przewiduje się, że prowadzenie w przyszłości przez NATO działań ekspedycyjnych
o charakterze stabilizacyjnym i rekonstrukcyjnym oraz wsparcia militarnego dla krajów Trzeciego
Świata może obejmować następujące misje: 1) prowadzenie działań utrzymywania pokoju; 2) moni-
torowanie przebiegu wyborów; 3) budowanie instytucji państwowych; 4) prowadzenie reform w sek-
torze bezpieczeństwa; 5) udzielanie wsparcia w walce z terroryzmem. Działania prewencyjne mające
na celu niedopuszczenie do powstania konfliktu mogą obejmować następujące misje: 1) prewencyjne
przemieszczanie; 2) prewencyjne użycie sił zbrojnych; 3) prowadzenie misji embargo; 4) przeciwdzia-
łanie rozpowszechnianiu broni masowego rażenia; 5) rozbrajanie strony przeciwnej. NATO Defence
Planning Process (NDPP) Conceptual Considerations, Food-for-Though-paper, AC/281-WP (2009)0002,
27 November 2009, s. 1–7.
Pobierz darmowy fragment (pdf)