Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00224 006756 20584656 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Jaka Polska po wojnie? - ebook/pdf
Jaka Polska po wojnie? - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 392
Wydawca: Tygodnik Przegląd Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-64407-77-2 Rok wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> dokument, literatura faktu, reportaże >> literatura faktu
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Choć klęska wrześniowa i utrata niepodległości były dla Polaków ogromnym szokiem, nie przestawali oni myśleć, jaka ma być Rzeczpospolita po wyzwoleniu. Wiedzieli, że musi być inna, bo o tym, że nie może być sanacyjna, przekonanych było nawet wielu piłsudczyków. Jaka Polska po wojnie? to zbiór dokumentów i tekstów źródłowych wraz z komentarzami, ukazujących, że zarówno na emigracji, jak i w okupowanym kraju różne partie i środowiska polityczne przygotowywały programy i deklarowały, jakie będą rządy, granice i reformy społeczne. Jaka ma być reforma rolna, jaka nacjonalizacja przemysłu, a także co zrobić... z Żydami i mniejszościami narodowymi.

Im bliżej było wyzwolenia, tym programy partii, nawet prawicowych, stawały się bardziej konkretne i zawierały coraz więcej postulatów, wysuwanych od dziesięcioleci przez socjalistów, ludowców i komunistów. Im bliżej granic II Rzeczypospolitej znajdowała się Armia Czerwona, tym bardziej radykalizowały się poglądy Polaków. Nie tylko pod wpływem PPR, co odnotowywał choćby gen. Tadeusz Bór-Komorowski w meldunkach do Londynu.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Jaka Polska Po woJnie Ani sanacyjna, ani sowiecka Pod redakcją Pawła Dybicza i Józefa Stępnia Fundacja Oratio Recta Warszawa 2020 Projekt okładki: Iza Mierzejewska Redaktor: Paweł Dybicz Korekta: Agata Gogołkiewicz Opracowanie graficzne i łamanie: Dorota Markowska-Burbelka Anna Rosiak Zdjęcia na okładce: Foka/Forum Zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe, East News, Wikipedia, National Archive, Forum, PAP, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie/Archiwum Fotografii Ośrodka KARTA ISBN 978-83-64407-74-1 Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved Wydawca: Fundacja Oratio Recta ul. Inżynierska 3 lok. 7 03-410 Warszawa www.tygodnikprzeglad.pl sklep.tygodnikprzeglad.pl e-mail: przeglad@tygodnikprzeglad.pl Druk i oprawa: Alkor Im słoneczko wyżej, tym... Stalin bliżej Paweł Dybicz Józef Stępień Klęska wrześniowa, ucieczka władz państwa sanacyjnych, życie pod oku- pacją wzmogły dyskusje partii i środowisk politycznych, a także zwykłych obywateli na temat tego, jaka ma być Polska po wojnie. Jaki po wyzwole- niu powinna mieć kształt granic, ustroju, na jakich zasadach funkcjono- wać? Tak by zabezpieczyć wolność kraju i obywateli, ale także uwzględnić to, co Polacy rozrzuceni po świecie „dobrowolnie” (uciekinierzy) czy przy- musowo (obozy, roboty przymusowe, wywózki) zobaczyli w innych pań- stwach. Dobrego i złego. Przede wszystkim na Zachodzie. Tam obywatele Rzeczypospolitej spostrzegli, że poza opłotkami polskiej wsi i żydowskich miasteczek świat wygląda inaczej, że są farmerzy, rolnicy, pracownicy czy robotnicy, a nie małorolni chłopi czy bezrobotni biedacy w miastach, że ludzie mieszkają w domach, a nie w chałupinach, że mają liczne prawa, potrafią pisać i czytać. W październiku 1939 roku we Francji odtworzono władze polskie, ale nie uzyskały one pełnego poparcia. Częściowo dlatego, że ogromny wpływ na ich skład mieli Francuzi, a częściowo dlatego, że nie było zgo- dy wśród samych Polaków. Formalnie rząd miał wsparcie dość istotnych sił politycznych, liczących się w dwudziestoleciu międzywojennym – lu- dowców, socjalistów, narodowców i demokratów, a sanacyjny prezydent Władysław Raczkiewicz zrzekł się, przynajmniej formalnie, niektórych swych konstytucyjnych uprawnień na rzecz rządu. Gdy tylko jednak mógł lub nadarzała się okazja, starał się szkodzić rządowi generała Władysława Sikorskiego. Prezydent Raczkiewicz w zasadzie był figurantem, bo władzę 5 w środowisku politycznym piłsudczyków dzierżył ktoś inny1. Podobnie działo się w Rządzie Jedności Narodowej. Był on taki tylko z nazwy, a każ- dy z jego członów, czyli Sikorski, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Na- rodowe i Polska Partia Socjalistyczna, robił, co mógł, by wzmocnić (a tym samym zaszkodzić tym, których uważał za konkurentów) swe zaplecze po- lityczne i militarne na emigracji oraz w kraju. Niestety zły przykład dawał premier Sikorski, który przez długi czas próbował sterować rządem i kra- jem poprzez zaufanych ludzi, często spoza kierowanego przez siebie gabi- netu, ale także Radą Narodową, która formalnie miała być namiastką par- lamentu na obczyźnie2. Zarówno władzę, jak i środowiska opozycyjne łączyło jedno – strach przed Związkiem Radzieckim i komunistami. Zachowana dokumentacja rządowa czy środowisk konspiracyjnych wskazuje na to, że komunista- mi czy ZSRR zajmowano się bardziej niż Niemcami. Nie było zgody tyl- ko co do jednego – czy lekceważyć Armię Czerwoną i Stalina, czy przece- niać ich możliwości. Rząd Władysława Sikorskiego nie tylko w początkowym okresie działania brnął w biurokrację i sprawy zasadnicze dla powojennej Pol- ski odkładał na później, najczęściej na czas po wojnie. Nawet gdy pre- zentował jakiś program, to nie wychodził poza ogólniki. W kraju było inaczej. Kierownictwa organizacji wojskowych czy politycy znali ewolu- cję poglądów społeczno-politycznych polskiego społeczeństwa, na któ- rego radykalizację istotny wpływ, obok wspomnianego wyżej czynnika przemieszczeń, wywierały sukcesy Armii Czerwonej oraz brak znaczą- cych działań aliantów zachodnich, które miałyby znaczenie dla losu Po- laków. Tych czynników nie uwzględniała propaganda rządowa i podzie- mia. Lansowała więc hasła w rodzaju „Słoneczko wyżej, Sikorski bliżej”. Gdy jednak Polacy dostrzegli ich nierealność, coraz bardziej zaczęli kie- rować wzrok na wschód. Sukcesy Armii Czerwonej, jej pojawienie się 1 Zob. list Zygmunta Hempla, Zakłamana historia powstania. Raporty oficerów AK: to się skończy katastrofą, t. 4, s. 237–250. 2 Pisał o tym m.in. Eugeniusz Duraczyński w licznych publikacjach. 6 Jaka Polska po wojnie Im słoneczko wyżej, tym... Stalin bliżej latem 1944 roku na ziemiach Rzeczypospolitej ostatecznie wymusiły, przede wszystkim na politykach krajowych, zaprezentowanie Polakom różnych bardziej czy mniej radykalnych, a przede wszystkim konkret- niejszych propozycji programowych. Zarówno premier Sikorski, jak i jego następca Stanisław Mikołaj- czyk nie byli w stanie przedstawić radykalizującym się Polakom spój- nego programu reform. Trudno ocenić, czy było to wynikiem dużych rozbieżności wśród polityków na emigracji, czy też obawiali się reak- cji sojuszników, od których byli całkowicie zależni. Dlatego w deklara- cjach emigracyjnych władz i środowisk znalazło się mało konkretów. W okupowanym kraju podległe „Londynowi” władze Państwa Pod- ziemnego, w obliczu nadchodzącej klęski Niemiec oraz realnego od- zyskania niepodległości przez Polskę dzięki Związkowi Radzieckiemu, zaczęły głosić koncepcje programowe najpierw poszczególnych partii, a potem wypracowane przez Polityczny Komitet Porozumiewawczy. Wraz ze zbliżaniem się Armii Czerwonej i Wojska Polskiego, wte- dy zwanego berlingowcami, nabierała znaczenia lewica związana z dzia- łającym w ZSRR Związkiem Patriotów Polskich, a w okupowanym kraju z Polską Partią Robotniczą. Dowodził tego choćby generał Tadeusz Bór-Komorowski w meldun- kach do władz emigracyjnych, w których bezskutecznie próbował inter- weniować czy też naciskać na rząd w Londynie i tamtejsze środowiska polityczne, by zadeklarowały radykalne reformy społeczne, na przykład głęboką reformę rolną. O tym też pisał naczelny wódz generał Kazimierz Sosnkowski, niestety tylko w prywatnej korespondencji z komendantem głównym Armii Krajowej. I jeszcze coś. Niech nikogo nie zdziwi, że Manifest Polskiego Komite- tu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 roku nie zawierał rewolucyj- nych postulatów. Często zresztą były one zbieżne z tymi, które wysuwały partyjne środowiska obozu londyńskiego w okupowanym kraju. Co wię- cej, w Manifeście PKWN znalazło się wiele postulatów, które od dziesię- cioleci zgłaszali socjaliści i ludowcy. Nie był on więc żadnym komunistycz- nym wynaturzeniem, ale programem na miarę oczekiwań wielu Polaków. 7 W dotychczasowej historiografii ukazało się kilka publikacji przed- stawiających programy partii w okresie okupacji, jak chociażby praca pod redakcją Kazimierza Przybysza3 czy wiele tomów źródeł opracowanych przez Romualda Turkowskiego. Książka, która trafia do rąk Czytelnika, od wspomnianych różni się tym, że zawiera wiele tekstów z ówczesnej pra- sy, a także liczne przypisy i komentarze do treści archiwaliów. * * * Jaka Polska po wojnie jest kontynuacją wydawanej przez PRZEGLĄD serii „II wojna światowa”, w której ukazała się już książka zatytułowana Kto odpowiada za klęskę wrześniową. Archiwalia zebrane w niniejszym tomie zostały ułożone chronologicznie, w większości publikowane są w całości, opuszczenia zaś zaznaczono kwadratowymi nawiasami. W nie- których dokumentach są luki wynikające ze zniszczeń lub niemożności odczytania tekstu, co odnotowano w przypisach. Wszelkie wyróżnienia w dokumentach w postaci podkreśleń, wygru- bień, wielkich lub małych liter (jeśli nie zaznaczono inaczej) pochodzą od wystawcy dokumentu bądź jego adresata. Pozostawiono w nich też ów- czesną składnię i pisownię. Publikowane w oryginalnym kształcie archi- walia pozwalają poznać język tamtejszej elity i obowiązujące wtedy zasady pisowni. Poprawiono natomiast bez zaznaczania oczywiste błędy maszy- nowe, powstałe przy rozszyfrowaniu dokumentów lub zamianie maszyno- pisów na druk. 3 Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939–1944, wstęp, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992. 8 Jaka Polska po wojnie Spis treści Im słoneczko wyżej, tym... Stalin bliżej ............................................................ 5 Lata 1939–1940 Zapowiedzi i rozczarowania Nr 1 – Odezwa premiera Władysława Sikorskiego do Narodu Polskiego, 6 października 1939 r. ........................................................................... 15 Nr 2 – Odezwa premiera Władysława Sikorskiego do uchodźców polskich, 27 października 1939 r......................................................... 18 Nr 3 – Odezwa rządu Władysława Sikorskiego do rodaków żyjących pod okupacją, 18 grudnia 1939 r. ....................................................... 20 Nr 4 – List do ministra spraw zagranicznych (?) od ministra Stanisława Strońskiego (?) lub ministra Mariana Seydy (?) w sprawie przyszłych granic Polski, 20 kwietnia 1940 r. ................................... 24 Nr 5 – Załącznik do depeszy gen. Stefana Grota-Roweckiego do premiera Władysława Sikorskiego w sprawie sytuacji w okupowanej Polsce i jej przyszłości, 26 lipca 1940 r. .................. 27 Rok 1941 Gdy wybuchła wojna na Wschodzie Nr 6 – List czytelnika nt. stosunków międzyludzkich w czasie wojny, 30 stycznia 1941 r. .................................................................................. 37 Nr 7 – „Barykada Wolności” o ustroju ZSRR, 20 marca 1941 r. ............... 39 Nr 8 – „Biuletyn Informacyjny” o rekompensacie za pokonanie III Rzeszy, 24 kwietnia 1941 r. ............................................................. 40 Nr 9 – Fragmenty wystąpień premiera Winstona Churchilla i premiera Władysława Sikorskiego nt. powojennej przyszłości, 12 czerwca 1941 r. .................................................................................. 43 Nr 10 – „Biuletyn Informacyjny” o zarządzaniu powojennym światem, 3 lipca 1941 r. ........................................................................................ 45 Nr 11 – Dwa listy nt. relacji robotnik – inteligent, 3 lipca 1941 r. ............ 48 385 Nr 12 – „Biuletyn Informacyjny” o zaprzestaniu czczenia marszałka Józefa Piłsudskiego, 16 lipca 1941 r. ................................................. 49 Nr 13 – „Biuletyn Informacyjny” nt. stosunku do Watykanu, 17 lipca 1941 r. ...................................................................................... 50 Nr 14 – „Biuletyn Informacyjny” o wzroście napięcia między ludnością miast i wsi, 31 lipca 1941 r............................................... 51 Nr 15 – Przemówienie premiera Władysława Sikorskiego do Polaków po zawarciu układu z ZSRR, 31 lipca 1941 r. ...................................................................................... 52 Nr 16 – Wizja Polski Ludowej według Komendy Obrońców Polski, 15 sierpnia 1941 r. ................................................................................ 56 Nr 17 – Program Polski Ludowej według PPS – Wolność, Równość, Niepodległość i Stronnictwa Ludowego „Roch”, wrzesień 1941 r. .................................................................................... 62 Nr 18 – Informacja gen. Stefana Grota-Roweckiego dla premiera Władysława Sikorskiego o ugrupowaniach politycznych działających w okupowanym kraju, 21 września 1941 r. ............. 76 Nr 19 – Notatka dotycząca tworzenia programu przyszłej Polskiej Partii Robotniczej, jesień 1941 r. ...................................................... 96 Nr 20 – „Biuletyn Informacyjny” o podstawach programowych rządu gen. Władysława Sikorskiego, 30 grudnia 1941 r. ......................... 99 Nr 21 – Założenia programowe Konfederacji Narodu, grudzień 1941 r. ..................................................................................101 Rok 1942 Strach przed centrolewicą Nr 22 – Meldunek gen. Stefana Grota-Roweckiego do władz w Londynie w sprawie niemożności powołania jednej platformy programowej przez partie działające w okupowanym kraju, 2 stycznia 1942 r. ......................................113 Nr 23 – Meldunek gen. Stefana Grota-Roweckiego do władz w Londynie nt. sytuacji w okupowanej Polsce i partii w niej działających, 17–21 stycznia 1942 r. ..................................117 386 Jaka Polska po wojnie Spis treści Nr 24 – Memoriał dla delegata rządu w sprawie funkcjonowania państwa w końcowym okresie okupacji i pierwszym okresie po wyzwoleniu, 25 lutego 1942 r.....................................................133 Nr 25 – Stanowisko Obozu Narodowego w przypadku objęcia władzy po wojnie przez centrolewicę, 7 lipca 1942 (?) r. ...........141 Rok 1943 Oficjalne dokumenty i prywatne opinie Nr 26 – Uchwały Stronnictwa Narodowego odnoszące się do granic i ustroju wyzwolonej Polski, styczeń 1943 r. ................................151 Nr 27 – „Biuletyn Informacyjny” o społeczno-gospodarczych uwarunkowaniach demokracji w Polsce, 12 stycznia 1943 r. ...159 Nr 28 – Przemówienie noworoczne prezydenta Władysława Raczkiewicza opublikowane przez „Rzeczpospolitą Polską”, 12 stycznia 1943 r. ..............................................................................162 Nr 29 – Przemówienie min. Edwarda Raczyńskiego do Polaków w kra- ju, prezentujące cele wojenne Rzeczypospolitej, wydrukowane w „Rzeczpospolitej Polskiej”, 28 stycznia 1943 r. .........................164 Nr 30 – Informacja premiera Władysława Sikorskiego dla delegata rządu nt. zasad polityki, którymi powinna się kierować powojenna Polska, 15 lutego 1943 r. .............................................166 Nr 31 – Uchwała Rady Ministrów w sprawie nienaruszalności granic, 25 lutego 1943 r. ...................................................................170 Nr 32 – Informacja gen. Stefana Grota-Roweckiego dla premiera Władysława Sikorskiego nt. rozmów przedstawicieli Delegatury Rządu z kierownictwem PPR, 14 marca 1943 r. ...173 Nr 33 – Stanowisko Obozu Polski Walczącej wobec Związku Radzieckiego, 28 marca 1943 r. ......................................175 Nr 34 – Oświadczenie Krajowej Reprezentacji Politycznej nt. stosunków z ZSRR po ujawnieniu zbrodni katyńskiej, 9 maja 1943 r. ........180 Nr 35 – Informacja gen. Stefana Grota-Roweckiego nt. stosunków społecznych w okupowanej Polsce i partii politycznych w niej działających, 6 czerwca 1943 r. ...........................................182 387 Nr 36 – Informacja premiera Władysława Sikorskiego nt. tworzenia wojska polskiego na Bliskim Wschodzie i w ZSRR, 9 czerwca 1943 r. .............................................................184 Nr 37 – „Rzeczpospolita Polska” o polityce rządu na emigracji, 21 czerwca 1943 r. ...............................................................................187 Nr 38 – Exposé Stanisława Mikołajczyka po powołaniu go na funkcję prezesa Rady Ministrów, 27 lipca 1943 r. ......................................190 Nr 39 – Odezwa Krajowej Reprezentacji Politycznej do Ukraińców, 30 lipca 1943 r. ....................................................................................205 Nr 40 – Opinia Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie prawnych uwarunkowań reformy rolnej, 5 sierpnia 1943 r. ........................208 Nr 41 – Deklaracja Krajowej Reprezentacji Politycznej nt. założeń ustrojowych wolnej Polski, 15 sierpnia 1943 r. ............................217 Nr 42 – Komunikat Pełnomocnika Rządu nt. kształtu najwyższych władz, 1 września 1943 r. ..................................................................222 Nr 43 – Wystąpienie ministra spraw zagranicznych Tadeusza Romera przed Radą Narodową, 13 września 1943 r. .................................224 Nr 44 – Tezy programowe „O co walczymy”, nr 2, sierpień–wrzesień 1943 r. ..................................................................231 Nr 45 – Notatki Bolesława Bieruta po lekturze prasy konspiracyjnej, 7/8 sierpnia – 8 października 1943 r. .............................................237 Nr 46 – Stanowisko Ministerstwa Prac Kongresowych w sprawie Niemiec, październik 1943 r. ...........................................................241 Nr 47 – Apel Krajowej Reprezentacji Politycznej w sprawach politycznych, październik 1943 r. ...................................................245 Nr 48 – „Rzeczpospolita Polska” o powojennej przyszłości, 1 grudnia 1943 r. .................................................................................248 Nr 49 – Prywatna opinia gen. Kazimierza Sosnkowskiego nt. sytuacji Polski adresowana do gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, 4 listopada 1943 r. ..............................................................................255 Nr 50 – „Rzeczypospolita Polska” o potrzebie kontynuowania polityki nakreślonej przez grubą czwórkę, 20 listopada 1943 r. ............................................................................260 388 Jaka Polska po wojnie Spis treści Nr 51 – Wywiad premiera Stanisława Mikołajczyka dla prasy brytyjskich dominiów, przed 10 grudnia 1943 r. ........................264 Nr 52 – Tezy uchwały Rady Ministrów w sprawie wschodnich obszarów Niemiec, 7 grudnia 1943 r. ............................................267 Nr 53 – Meldunek gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego do premiera Stanisława Mikołajczyka w sprawie usytuowania władz w kraju, 29 grudnia 1943 r. ..............................................................271 Nr 54 – Stanowisko delegata rządu odnośnie do meldunku gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, 30 grudnia 1943 r. .........280 Rok 1944 Deklaracja RJN i Manifest PKWN Nr 55 – Meldunek gen. Kazimierza Sosnkowskiego dla gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego nt. sytuacji Polski, 3 stycznia 1944 r. .......293 Nr 56 – Protokół posiedzenia Centralnego Biura Komunistów Polski, 21 lutego 1944 r. .................................................................................303 Nr 57 – Protokół posiedzenia Centralnego Biura Komunistów Polski, 23 lutego 1944 r. .................................................................................308 Nr 58 – „Biuletyn Informacyjny” o relacjach Anglia – Polska – ZSRR, 2 marca 1944 r.....................................................................................311 Nr 59 – Odpowiedź Rady Jedności Narodowej i pełnomocnika rządu do premiera Stanisława Mikołajczyka po jego rozmowach z premierem Winstonem Churchillem, 15 lutego 1944 r. .........322 Nr 60 – Deklaracja Rady Jedności Narodowej „O co walczy Naród Polski”, 15 marca 1944 r. ...................................................................325 Nr 61 – Informacja Naczelnego Wodza dla gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, 22 marca 1944 r. .......................................337 Nr 62 – „Biuletyn Informacyjny” o postawie premiera Winstona Churchilla w sprawach polskich, 20 kwietnia 1944 r. ................339 Nr 63 – „Biuletyn Informacyjny” o potrzebie przebudowy przyszłej Rzeczypospolitej, 27 kwietnia 1944 r. ............................................341 Nr 64 – Uwagi działaczy polskich będących w Moskwie do działalności i programu KRN, lato 1944 r. .............................344 389 Nr 65 – „Biuletyn Informacyjny” o roli chłopów w powojennej Polsce, 4 maja 1944 r. ......................................................................................347 Nr 66 – Analiza życia na wschodnich terenach III Rzeszy, 16 maja 1944 r. ....................................................................................350 Nr 67 – „Trybuna Wolności” o Polsce i powojennym świecie, 15 maja 1944 r. .....................................................................................353 Nr 68 – Komunikat Prezydium Związku Patriotów Polskich po wizycie członków KRN w Moskwie, 20 maja 1944 r. ...........358 Nr 69 – „Biuletyn Informacyjny” po wystąpieniu premiera Winstona Churchilla, 8 czerwca 1944 r.........................................360 Nr 70 – Informacja o śmierci Józefa Becka, 15 czerwca 1944 r. .............363 Nr 71 – Rezolucja Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich po rozmowach z kierownictwem KRN i dowództwem AL, 23 czerwca 1944 r. .............................................................................364 Nr 72 – Sprawozdanie Delegacji KRN w wizyty w ZSRR, 5 lipca 1944 r. ......................................................................................368 Nr 73 – Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, 22 lipca 1944 r. ....................................................................................370 Wykaz skrótów ..................................................................................................380 Indeks osób ........................................................................................................383 390 Jaka Polska po wojnie
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Jaka Polska po wojnie?
Autor:
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
19,90 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: