Darmowy fragment publikacji:
Alicja Stępień-Kuczyńska
Łódź 2020
m
u
i
r
e
p
m
i
d
a
p
z
o
r
i
j
a
k
o
r
t
s
e
i
r
e
i
P
Alicja Stępień-Kuczyńska – Uniwersytet Łódzki
Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych
Katedra Systemów Politycznych, 90-131 Łódź, ul. Lindleya 3
RECENZENCI
Andrzej Stelmach, Józef Tymanowski
REDAKTOR INICJUJĄCY
Agnieszka Kałowska
REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ
Bogusław Pielat
SKŁAD I ŁAMANIE
Munda – Maciej Torz
KOREKTA TECHNICZNA
Leonora Gralka
PROJEKT OKŁADKI I STRON ROZDZIAŁOWYCH
Sebastian Buzar
Zdjęcie wykorzystane na okładce
PAP/DPA/91040/Michail Sergejewitsch Gorbatschow
© Copyright by Alicja Stępień-Kuczyńska, Łódź 2020
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.09076.19.0.M
Ark. wyd. 9,2; ark. druk. 15,125
ISBN 978-83-8142-510-0
e-ISBN 978-83-8142-511-7
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. 42 665 58 63
(cid:22)(cid:45)(cid:38)(cid:48)(cid:3)(cid:49)(cid:47)(cid:34)(cid:388)(cid:32)(cid:38)
Wykaz skrótów / 7
(cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1090)
(cid:1090)(cid:1143)(cid:3)(cid:21)(cid:44)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:43)(cid:30)(cid:1144)(cid:3)(cid:42)(cid:342)(cid:44)(cid:33)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:1144)(cid:3)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:44)(cid:36)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:40)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1098)
Stawropol / 21
Wyjazd do Moskwy: studia / 29
Kariera partyjna / 38
(cid:1091)(cid:1143)(cid:3)(cid:19)(cid:47)(cid:356)(cid:31)(cid:54)(cid:3)(cid:47)(cid:34)(cid:35)(cid:44)(cid:47)(cid:42)(cid:1145)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:48)(cid:55)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:1144)(cid:3)(cid:39)(cid:30)(cid:52)(cid:43)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:54)(cid:388)(cid:41)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1094)(cid:1092)
Plany reform Gorbaczowa / 55
Przyspieszenie w gospodarce / 73
(cid:10)(cid:312)(cid:30)(cid:48)(cid:43)(cid:44)(cid:48)(cid:49)(cid:521)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:54)(cid:388)(cid:41)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1098)(cid:1095)
Od mityngów do organizacji obywatelskich / 100
(cid:26)(cid:3)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:44)(cid:43)(cid:302)(cid:3)(cid:47)(cid:34)(cid:41)(cid:38)(cid:36)(cid:38)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1089)(cid:1094)
(cid:22)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:54)(cid:3)(cid:49)(cid:47)(cid:50)(cid:33)(cid:43)(cid:34)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:55)(cid:30)(cid:45)(cid:30)(cid:41)(cid:43)(cid:34)(cid:3)(cid:40)(cid:52)(cid:34)(cid:48)(cid:49)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:47)(cid:44)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:44)(cid:388)(cid:32)(cid:38)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1089)(cid:1097)
(cid:1092)(cid:1143)(cid:3)(cid:17)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:54)(cid:388)(cid:41)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:30)(cid:36)(cid:47)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:34)(cid:39)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1090)(cid:1094)
USA i polityka rozbrojenia / 117
Europa naszym wspólnym domem / 128
Gorbaczow a zjednoczenie Niemiec / 133
(cid:22)(cid:49)(cid:44)(cid:48)(cid:50)(cid:43)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:34)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:34)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:42)(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:30)(cid:42)(cid:38)(cid:3)(cid:48)(cid:30)(cid:49)(cid:34)(cid:41)(cid:38)(cid:32)(cid:40)(cid:38)(cid:42)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1092)(cid:1097)
Wobec Polski / 145
(cid:1093)(cid:1143)(cid:3)(cid:19)(cid:47)(cid:356)(cid:31)(cid:30)(cid:3)(cid:47)(cid:34)(cid:35)(cid:44)(cid:47)(cid:42)(cid:54)(cid:3)(cid:14)(cid:19)(cid:29)(cid:21)(cid:1143)(cid:3)(cid:14)(cid:44)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:3)(cid:47)(cid:55)(cid:271)(cid:33)(cid:356)(cid:52)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1094)(cid:1094)
(cid:19)(cid:44)(cid:32)(cid:55)(cid:271)(cid:49)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:55)(cid:42)(cid:38)(cid:30)(cid:43)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1095)(cid:1090)
(cid:5)(cid:34)(cid:55)(cid:52)(cid:55)(cid:36)(cid:41)(cid:302)(cid:33)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:52)(cid:30)(cid:41)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1095)(cid:1094)
(cid:29)(cid:39)(cid:30)(cid:55)(cid:33)(cid:3)(cid:7)(cid:34)(cid:45)(cid:50)(cid:49)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:15)(cid:50)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:32)(cid:55)(cid:271)(cid:49)(cid:34)(cid:40)(cid:3)(cid:47)(cid:44)(cid:55)(cid:45)(cid:30)(cid:33)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1095)(cid:1098)
Koniec monopolu KPZR / 173
Ostatni zjazd partii / 178
6 I (cid:22)(cid:45)(cid:38)(cid:48)(cid:3)(cid:49)(cid:47)(cid:34)(cid:388)(cid:32)(cid:38)
(cid:1094)(cid:1143)(cid:3)(cid:21)(cid:44)(cid:55)(cid:45)(cid:30)(cid:33)(cid:3)(cid:38)(cid:42)(cid:45)(cid:34)(cid:47)(cid:38)(cid:50)(cid:42)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1097)(cid:1096)
(cid:7)(cid:30)(cid:41)(cid:48)(cid:55)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:30)(cid:44)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:55)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:302)(cid:3)(cid:52)(cid:30)(cid:41)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:34)(cid:39)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1097)(cid:1098)
(cid:21)(cid:34)(cid:35)(cid:34)(cid:47)(cid:34)(cid:43)(cid:33)(cid:50)(cid:42)(cid:1143)(cid:3)(cid:14)(cid:50)(cid:3)(cid:48)(cid:50)(cid:52)(cid:34)(cid:47)(cid:34)(cid:43)(cid:43)(cid:44)(cid:388)(cid:32)(cid:38)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1090)(cid:1098)(cid:1094)
Pucz Janajewa / 198
(cid:5)(cid:38)(cid:41)(cid:30)(cid:43)(cid:48)(cid:3)pieriestrojki(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1091)(cid:1089)(cid:1098)
(cid:26)(cid:54)(cid:31)(cid:47)(cid:30)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:49)(cid:50)(cid:47)(cid:30)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1091)(cid:1091)(cid:1092)
(cid:12)(cid:43)(cid:33)(cid:34)(cid:40)(cid:48)(cid:3)(cid:44)(cid:48)(cid:44)(cid:31)(cid:44)(cid:52)(cid:54)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1091)(cid:1091)(cid:1098)
(cid:9)(cid:44)(cid:49)(cid:44)(cid:36)(cid:47)(cid:30)(cid:1942)(cid:34)(cid:3) (cid:1183)(cid:3) (cid:1091)(cid:1092)(cid:1094)
Wykaz skrótów
BP
(cid:6)(cid:5)(cid:18)(cid:22)(cid:3)
(cid:6)(cid:5)(cid:22)(cid:3)
– Biuro Polityczne
(cid:1166)(cid:3) (cid:6)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:47)(cid:50)(cid:42)(cid:3)(cid:5)(cid:30)(cid:33)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:18)(cid:45)(cid:38)(cid:43)(cid:38)(cid:38)(cid:3)(cid:22)(cid:45)(cid:44)(cid:342)(cid:34)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:34)(cid:39)
(cid:1166)(cid:3) (cid:6)(cid:44)(cid:41)(cid:50)(cid:42)(cid:31)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:5)(cid:47)(cid:44)(cid:30)(cid:33)(cid:32)(cid:30)(cid:48)(cid:49)(cid:38)(cid:43)(cid:36)(cid:3)(cid:22)(cid:54)(cid:48)(cid:49)(cid:34)(cid:42)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:48)(cid:49)(cid:30)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:47)(cid:30)(cid:33)(cid:38)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:49)(cid:34)(cid:41)(cid:34)-
(cid:52)(cid:38)(cid:55)(cid:54)(cid:39)(cid:43)(cid:30)
(cid:6)(cid:8)(cid:9)(cid:23)(cid:4)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:6)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:47)(cid:30)(cid:41)(cid:3)(cid:8)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:34)(cid:30)(cid:43)(cid:3)(cid:9)(cid:47)(cid:34)(cid:34)(cid:3)(cid:23)(cid:47)(cid:30)(cid:33)(cid:34)(cid:3)(cid:4)(cid:36)(cid:47)(cid:34)(cid:34)(cid:42)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:3)(cid:1179)(cid:191)(cid:47)(cid:44)(cid:33)(cid:40)(cid:44)(cid:52)(cid:44)-
(cid:34)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:34)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:22)(cid:49)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:55)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:26)(cid:44)(cid:41)(cid:43)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:11)(cid:30)(cid:43)(cid:33)(cid:41)(cid:50)(cid:1180)
CFE I
– Treaty on Conventional Armed Forces in Europe [Traktat
(cid:44)(cid:3)(cid:40)(cid:44)(cid:43)(cid:52)(cid:34)(cid:43)(cid:32)(cid:39)(cid:44)(cid:43)(cid:30)(cid:41)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:312)(cid:30)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:55)(cid:31)(cid:47)(cid:44)(cid:39)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:8)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:1180)
(cid:9)(cid:21)(cid:3)
(cid:10)(cid:4)(cid:23)(cid:23)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:9)(cid:34)(cid:33)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:21)(cid:44)(cid:48)(cid:54)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:10)(cid:34)(cid:43)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:41)(cid:3)(cid:4)(cid:36)(cid:47)(cid:34)(cid:34)(cid:42)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:3)(cid:44)(cid:43)(cid:3)(cid:23)(cid:30)(cid:47)(cid:38)(cid:516)(cid:48)(cid:3)(cid:30)(cid:43)(cid:33)(cid:3)(cid:23)(cid:47)(cid:30)(cid:33)(cid:34)(cid:3)(cid:1179)(cid:24)(cid:40)(cid:342)(cid:30)(cid:33)(cid:3)(cid:18)(cid:36)(cid:356)(cid:41)(cid:43)(cid:54)(cid:3)
(cid:52)(cid:3)(cid:48)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:23)(cid:30)(cid:47)(cid:54)(cid:35)(cid:3)(cid:6)(cid:34)(cid:41)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:11)(cid:30)(cid:43)(cid:33)(cid:41)(cid:50)(cid:1180)
(cid:36)(cid:34)(cid:43)(cid:48)(cid:34)(cid:40)(cid:3)
(cid:10)(cid:24)(cid:146)(cid:4)(cid:10)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:36)(cid:34)(cid:43)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:41)(cid:43)(cid:54)(cid:3)(cid:48)(cid:34)(cid:40)(cid:47)(cid:34)(cid:49)(cid:30)(cid:47)(cid:55)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:38)
(cid:1166)(cid:3) (cid:909)(cid:1011)(cid:996)(cid:998)(cid:1013)(cid:1014)(cid:1001)(cid:3)(cid:1019)(cid:1015)(cid:1016)(cid:996)(cid:998)(cid:1011)(cid:1001)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1001)(cid:3)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1015)(cid:1016)(cid:996)(cid:998)(cid:1006)(cid:1018)(cid:1001)(cid:1011)(cid:1028)(cid:1013)(cid:1014)(cid:1164)(cid:1018)(cid:1016)(cid:1019)(cid:1000)(cid:1014)(cid:998)(cid:1027)(cid:1021)(cid:3)
(cid:12)(cid:18)(cid:22)(cid:3)
(cid:12)(cid:48)(cid:45)(cid:44)(cid:342)(cid:40)(cid:44)(cid:42)(cid:3)
(cid:14)(cid:5)(cid:26)(cid:8)(cid:3)
(cid:14)(cid:6)(cid:3)
(cid:14)(cid:10)(cid:5)(cid:3)
(cid:1011)(cid:996)(cid:999)(cid:1001)(cid:1016)(cid:1001)(cid:1007)(cid:3)(cid:1006)(cid:3)(cid:1008)(cid:1014)(cid:1011)(cid:1014)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1007)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:10)(cid:342)(cid:30)(cid:52)(cid:43)(cid:44)(cid:39)(cid:34)(cid:3)(cid:50)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:41)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:39)(cid:34)(cid:3)(cid:38)(cid:48)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:38)-
(cid:49)(cid:38)(cid:34)(cid:41)(cid:43)(cid:44)(cid:1164)(cid:49)(cid:47)(cid:50)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:342)(cid:30)(cid:36)(cid:38)(cid:34)(cid:47)(cid:38)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:40)(cid:44)(cid:41)(cid:44)(cid:43)(cid:38)(cid:39)(cid:3)(cid:1179)(cid:10)(cid:342)(cid:356)(cid:52)(cid:43)(cid:54)(cid:3)(cid:29)(cid:30)(cid:47)(cid:55)(cid:271)(cid:33)(cid:3)
(cid:19)(cid:44)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:32)(cid:55)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:18)(cid:31)(cid:44)(cid:55)(cid:356)(cid:52)(cid:3)(cid:19)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:54)(cid:1180)
(cid:12)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:49)(cid:54)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:18)(cid:31)(cid:47)(cid:44)(cid:43)(cid:54)(cid:3)(cid:22)(cid:49)(cid:47)(cid:30)(cid:49)(cid:34)(cid:36)(cid:38)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:55)(cid:44)(cid:31)(cid:1143)(cid:3)(cid:22)(cid:7)(cid:12)
(cid:1166)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:49)(cid:34)(cid:49)(cid:3)(cid:26)(cid:54)(cid:40)(cid:44)(cid:43)(cid:30)(cid:52)(cid:32)(cid:55)(cid:54)
(cid:1166)(cid:3) (cid:14)(cid:44)(cid:43)(cid:35)(cid:34)(cid:47)(cid:34)(cid:43)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:5)(cid:34)(cid:55)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:55)(cid:34)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:26)(cid:48)(cid:45)(cid:356)(cid:342)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:54)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:8)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:38)(cid:34)
(cid:1166)(cid:3) (cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:49)(cid:34)(cid:49)(cid:3)(cid:6)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:47)(cid:30)(cid:41)(cid:43)(cid:54)
(cid:1166)(cid:3) (cid:918)(cid:1014)(cid:1012)(cid:1006)(cid:1018)(cid:1001)(cid:1828) (cid:1018)(cid:3)(cid:999)(cid:1014)(cid:1017)(cid:1019)(cid:1000)(cid:996)(cid:1828) (cid:1016)(cid:1017)(cid:1018)(cid:998)(cid:1001)(cid:1013)(cid:1013)(cid:1014)(cid:1007)(cid:3)(cid:997)(cid:1001)(cid:1005)(cid:1014)(cid:1015)(cid:996)(cid:1828) (cid:1017)(cid:1013)(cid:1014)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1006)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:918)(cid:909)(cid:907)(cid:3)(cid:927)(cid:927)(cid:927)(cid:926)(cid:3)
(cid:1179)(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:49)(cid:34)(cid:49)(cid:3)(cid:5)(cid:34)(cid:55)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:55)(cid:34)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:19)(cid:30)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:3)(cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:3)
(cid:16)(cid:38)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:356)(cid:52)(cid:3)(cid:29)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:14)(cid:10)(cid:5)(cid:3)(cid:29)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:1180)
(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:48)(cid:44)(cid:42)(cid:44)(cid:342)(cid:3) (cid:1166)(cid:3) (cid:918)(cid:1014)(cid:1012)(cid:1012)(cid:1019)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1023)(cid:1001)(cid:1017)(cid:1008)(cid:1006)(cid:1007)(cid:3)(cid:1017)(cid:1014)(cid:1030)(cid:1005)(cid:3)(cid:1012)(cid:1014)(cid:1011)(cid:1014)(cid:1000)(cid:1033)(cid:1002)(cid:1006)(cid:1146)(cid:3)(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:38)-
(cid:32)(cid:55)(cid:34)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:39)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:39)(cid:50)(cid:55)(cid:3)(cid:16)(cid:44)(cid:342)(cid:44)(cid:33)(cid:38)(cid:44)(cid:440)(cid:54)(cid:3)(cid:1179)(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:54)(cid:3)(cid:29)(cid:52)(cid:38)(cid:271)(cid:55)(cid:34)(cid:40)(cid:3)
(cid:16)(cid:342)(cid:44)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:440)(cid:54)(cid:1180)
(cid:14)(cid:19)(cid:9)(cid:21)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:19)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:9)(cid:34)(cid:33)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:39)(cid:38)(cid:3)(cid:21)(cid:44)(cid:48)(cid:54)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:39)(cid:3)
(cid:1179)(cid:918)(cid:1014)(cid:1012)(cid:1012)(cid:1019)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1828) (cid:1023)(cid:1001)(cid:1017)(cid:1008)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)(cid:1015)(cid:996)(cid:1828) (cid:1016)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1031)(cid:3)(cid:926)(cid:1014)(cid:1017)(cid:1017)(cid:1006)(cid:1828) (cid:1007)(cid:1017)(cid:1008)(cid:1014)(cid:1007)(cid:3)
(cid:930)(cid:1001)(cid:1000)(cid:1001)(cid:1016)(cid:996)(cid:1828) (cid:1022)(cid:1006)(cid:1006)(cid:1144)(cid:3)(cid:918)(cid:925)(cid:926)(cid:930)(cid:1180)
8 I Wykaz skrótów
(cid:14)(cid:19)(cid:29)(cid:21)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:19)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:29)(cid:52)(cid:38)(cid:271)(cid:55)(cid:40)(cid:50)(cid:3)(cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)
(cid:1179)(cid:918)(cid:1014)(cid:1012)(cid:1012)(cid:1019)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1023)(cid:1001)(cid:1017)(cid:1008)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)(cid:1015)(cid:996)(cid:1016)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1031)(cid:3)(cid:927)(cid:1014)(cid:998)(cid:1001)(cid:1018)(cid:1017)(cid:1008)(cid:1014)(cid:999)(cid:1014)(cid:3)(cid:927)(cid:1014)(cid:1030)(cid:1005)(cid:996)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3)(cid:918)(cid:925)(cid:927)(cid:927)(cid:1146)(cid:3)(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:38)(cid:32)(cid:55)(cid:34)(cid:48)(cid:40)(cid:30)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:38)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:49)(cid:48)(cid:40)(cid:44)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:39)(cid:50)-
(cid:55)(cid:30)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:14)(cid:19)(cid:22)(cid:22)(cid:1180)
(cid:16)(cid:10)(cid:24)(cid:3)
(cid:16)(cid:26)(cid:7)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:19)(cid:30)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:44)(cid:52)(cid:54)(cid:3)(cid:24)(cid:43)(cid:38)(cid:52)(cid:34)(cid:47)(cid:48)(cid:54)(cid:49)(cid:34)(cid:49)(cid:3)(cid:16)(cid:44)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:52)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:38)(cid:42)(cid:1143)(cid:3)(cid:16)(cid:1143)(cid:3)(cid:146)(cid:44)(cid:42)(cid:44)(cid:43)(cid:44)(cid:48)(cid:44)(cid:52)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:922)(cid:1006)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1001)(cid:1016)(cid:1017)(cid:1018)(cid:998)(cid:1014)(cid:3)(cid:998)(cid:1013)(cid:1019)(cid:1018)(cid:1016)(cid:1001)(cid:1013)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1021)(cid:3)(cid:1000)(cid:1001)(cid:1011)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:16)(cid:38)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:38)(cid:34)(cid:47)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:44)(cid:3)(cid:26)(cid:43)(cid:50)-
(cid:17)(cid:4)(cid:23)(cid:18)(cid:3)
(cid:49)(cid:47)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:7)(cid:38)(cid:34)(cid:342)(cid:3)(cid:1179)(cid:16)(cid:38)(cid:43)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:34)(cid:47)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:44)(cid:3)(cid:22)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:3)(cid:26)(cid:34)(cid:52)(cid:43)(cid:302)(cid:49)(cid:47)(cid:55)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)
(cid:29)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:1180)
(cid:1166)(cid:3) (cid:17)(cid:44)(cid:47)(cid:49)(cid:37)(cid:3)(cid:4)(cid:49)(cid:41)(cid:30)(cid:43)(cid:49)(cid:38)(cid:32)(cid:3)(cid:23)(cid:47)(cid:34)(cid:30)(cid:49)(cid:54)(cid:3)(cid:18)(cid:47)(cid:36)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:55)(cid:30)(cid:49)(cid:38)(cid:44)(cid:43)(cid:3)(cid:1179)(cid:18)(cid:47)(cid:36)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:55)(cid:30)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:3)(cid:23)(cid:47)(cid:30)(cid:40)-
(cid:49)(cid:30)(cid:49)(cid:50)(cid:3)(cid:19)(cid:356)(cid:342)(cid:43)(cid:44)(cid:32)(cid:43)(cid:44)(cid:30)(cid:49)(cid:41)(cid:30)(cid:43)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:1144)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:49)(cid:44)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:39)(cid:50)(cid:48)(cid:55)(cid:3)(cid:19)(cid:356)(cid:342)(cid:43)(cid:44)(cid:32)-
(cid:43)(cid:44)(cid:30)(cid:49)(cid:41)(cid:30)(cid:43)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:40)(cid:38)(cid:1180)
(cid:17)(cid:8)(cid:19)(cid:3)
(cid:17)(cid:14)(cid:26)(cid:7)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:17)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:8)(cid:40)(cid:44)(cid:43)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:19)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:40)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:923)(cid:996)(cid:1016)(cid:1014)(cid:1000)(cid:1013)(cid:1027)(cid:1007)(cid:3)(cid:1008)(cid:1014)(cid:1012)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1017)(cid:996)(cid:1016)(cid:1006)(cid:996)(cid:1018)(cid:3)(cid:998)(cid:1013)(cid:1019)(cid:1018)(cid:1016)(cid:1001)(cid:1013)(cid:1013)(cid:1006)(cid:1021)(cid:3)(cid:1000)(cid:1001)(cid:1011)(cid:3)(cid:927)(cid:927)(cid:927)(cid:926)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:17)(cid:30)-
(cid:47)(cid:44)(cid:33)(cid:43)(cid:54)(cid:39)(cid:3)(cid:40)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:48)(cid:48)(cid:30)(cid:47)(cid:38)(cid:30)(cid:49)(cid:3)(cid:52)(cid:43)(cid:50)(cid:49)(cid:47)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:33)(cid:38)(cid:34)(cid:342)(cid:3)(cid:22)(cid:22)(cid:22)(cid:21)(cid:3)(cid:1179)(cid:15)(cid:50)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:54)(cid:3)
(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:48)(cid:30)(cid:47)(cid:38)(cid:30)(cid:49)(cid:3)(cid:22)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:3)(cid:26)(cid:34)(cid:52)(cid:43)(cid:302)(cid:49)(cid:47)(cid:55)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:29)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:1180)
(cid:17)(cid:21)(cid:7)(cid:3)
(cid:19)(cid:21)(cid:15)(cid:3)
(cid:21)(cid:9)(cid:17)(cid:3)
(cid:21)(cid:9)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:3)
(cid:1166)(cid:3) (cid:17)(cid:38)(cid:34)(cid:42)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:21)(cid:34)(cid:45)(cid:50)(cid:31)(cid:41)(cid:38)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:7)(cid:34)(cid:42)(cid:44)(cid:40)(cid:47)(cid:30)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:19)(cid:44)(cid:41)(cid:48)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:21)(cid:55)(cid:34)(cid:32)(cid:55)(cid:45)(cid:44)(cid:48)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:30)(cid:3)(cid:15)(cid:50)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:21)(cid:34)(cid:45)(cid:50)(cid:31)(cid:41)(cid:38)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:9)(cid:34)(cid:33)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:41)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:17)(cid:38)(cid:34)(cid:42)(cid:38)(cid:34)(cid:32)
(cid:1166)(cid:3) (cid:21)(cid:44)(cid:48)(cid:54)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:9)(cid:34)(cid:33)(cid:34)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:54)(cid:39)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:41)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:21)(cid:34)(cid:45)(cid:50)(cid:31)(cid:41)(cid:38)(cid:40)(cid:30)(cid:3)
(cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:1179)(cid:926)(cid:1014)(cid:1017)(cid:1017)(cid:1006)(cid:1007)(cid:1017)(cid:1008)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)(cid:927)(cid:1014)(cid:998)(cid:1001)(cid:1018)(cid:1017)(cid:1008)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)(cid:930)(cid:1001)(cid:1000)(cid:1001)(cid:1016)(cid:996)(cid:1018)(cid:1006)(cid:998)(cid:1013)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)
(cid:927)(cid:1014)(cid:1022)(cid:1006)(cid:996)(cid:1011)(cid:1006)(cid:1017)(cid:1018)(cid:1006)(cid:1023)(cid:1001)(cid:1017)(cid:1008)(cid:996)(cid:1031)(cid:3)(cid:926)(cid:1001)(cid:1017)(cid:1015)(cid:1019)(cid:997)(cid:1011)(cid:1006)(cid:1008)(cid:996)(cid:1144)(cid:3)(cid:926)(cid:927)(cid:930)(cid:927)(cid:926)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:21)(cid:22)(cid:9)(cid:22)(cid:21)(cid:1180)
(cid:1166)(cid:3) (cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:30)(cid:3)(cid:17)(cid:30)(cid:39)(cid:52)(cid:54)(cid:440)(cid:48)(cid:55)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:30)(cid:3)(cid:26)(cid:55)(cid:30)(cid:39)(cid:34)(cid:42)(cid:43)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:19)(cid:44)(cid:42)(cid:44)(cid:32)(cid:54)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:48)(cid:45)(cid:44)(cid:33)(cid:30)(cid:47)(cid:32)(cid:55)(cid:34)
(cid:1166)(cid:3) (cid:22)(cid:49)(cid:47)(cid:30)(cid:49)(cid:34)(cid:36)(cid:38)(cid:32)(cid:3)(cid:7)(cid:34)(cid:35)(cid:34)(cid:43)(cid:48)(cid:34)(cid:3)(cid:12)(cid:43)(cid:38)(cid:49)(cid:38)(cid:30)(cid:49)(cid:38)(cid:51)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:44)(cid:31)(cid:1143)(cid:3)(cid:12)(cid:18)(cid:22)
(cid:1166)(cid:3) (cid:23)(cid:34)(cid:32)(cid:37)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:30)(cid:41)(cid:3)(cid:4)(cid:48)(cid:48)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:30)(cid:43)(cid:32)(cid:34)(cid:3)(cid:35)(cid:44)(cid:47)(cid:3)(cid:49)(cid:37)(cid:34)(cid:3)(cid:6)(cid:44)(cid:42)(cid:42)(cid:44)(cid:43)(cid:52)(cid:34)(cid:30)(cid:41)(cid:49)(cid:37)(cid:3)(cid:44)(cid:35)(cid:3)(cid:12)(cid:43)-
(cid:33)(cid:34)(cid:45)(cid:34)(cid:43)(cid:33)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:3)(cid:22)(cid:49)(cid:30)(cid:49)(cid:34)(cid:48)(cid:3)(cid:1179)(cid:19)(cid:47)(cid:44)(cid:36)(cid:47)(cid:30)(cid:42)(cid:3)(cid:19)(cid:44)(cid:42)(cid:44)(cid:32)(cid:54)(cid:3)(cid:23)(cid:34)(cid:32)(cid:37)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:33)(cid:41)(cid:30)(cid:3)
(cid:26)(cid:48)(cid:45)(cid:356)(cid:41)(cid:43)(cid:44)(cid:49)(cid:54)(cid:3)(cid:17)(cid:38)(cid:34)(cid:45)(cid:44)(cid:33)(cid:41)(cid:34)(cid:36)(cid:342)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:19)(cid:30)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)(cid:1180)
(cid:1166)(cid:3) (cid:24)(cid:40)(cid:342)(cid:30)(cid:33)(cid:3)(cid:26)(cid:30)(cid:47)(cid:48)(cid:55)(cid:30)(cid:52)(cid:48)(cid:40)(cid:38)
(cid:1166)(cid:3) (cid:26)(cid:48)(cid:45)(cid:356)(cid:41)(cid:43)(cid:44)(cid:49)(cid:30)(cid:3)(cid:8)(cid:50)(cid:47)(cid:44)(cid:45)(cid:34)(cid:39)(cid:48)(cid:40)(cid:30)
(cid:1166)(cid:3) (cid:26)(cid:48)(cid:45)(cid:356)(cid:41)(cid:43)(cid:44)(cid:49)(cid:30)(cid:3)(cid:17)(cid:38)(cid:34)(cid:45)(cid:44)(cid:33)(cid:41)(cid:34)(cid:36)(cid:342)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:19)(cid:30)(cid:346)(cid:48)(cid:49)(cid:52)
(cid:1166)(cid:3) (cid:29)(cid:52)(cid:38)(cid:271)(cid:55)(cid:34)(cid:40)(cid:3)(cid:22)(cid:44)(cid:32)(cid:39)(cid:30)(cid:41)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:54)(cid:32)(cid:37)(cid:3)(cid:21)(cid:34)(cid:45)(cid:50)(cid:31)(cid:41)(cid:38)(cid:40)(cid:3)(cid:21)(cid:30)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:40)(cid:38)(cid:32)(cid:37)
(cid:21)(cid:17)(cid:3)
(cid:21)(cid:26)(cid:19)(cid:10)(cid:3)
(cid:22)(cid:7)(cid:12)(cid:3)
(cid:23)(cid:4)(cid:6)(cid:12)(cid:22)(cid:3)
(cid:24)(cid:26)(cid:3)
(cid:26)(cid:8)(cid:3)
(cid:26)(cid:17)(cid:19)(cid:3)
(cid:29)(cid:22)(cid:21)(cid:21)(cid:3)
(cid:11)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:38)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:440)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:55)(cid:42)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:278)(cid:1144)(cid:3)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:440)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:440)(cid:54)(cid:3)(cid:52)(cid:54)(cid:48)(cid:43)(cid:50)(cid:52)(cid:30)(cid:278)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:52)(cid:43)(cid:38)(cid:44)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:1179)(cid:1147)(cid:1180)(cid:3)
(cid:19)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:33)(cid:30)(cid:3)(cid:37)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:39)(cid:34)(cid:48)(cid:49)(cid:3)(cid:49)(cid:54)(cid:41)(cid:40)(cid:44)(cid:3)(cid:39)(cid:34)(cid:33)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:49)(cid:54)(cid:41)(cid:40)(cid:44)(cid:3)(cid:44)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:50)(cid:39)(cid:34)(cid:3)(cid:33)(cid:47)(cid:44)(cid:36)(cid:302)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:55)(cid:342)(cid:44)(cid:388)(cid:278)
(cid:29)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:34)(cid:42)(cid:356)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:16)(cid:38)(cid:32)(cid:37)(cid:30)(cid:38)(cid:342)(cid:30)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:52)(cid:54)(cid:36)(cid:342)(cid:44)(cid:48)(cid:55)(cid:44)(cid:43)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)
(cid:52)(cid:3)(cid:22)(cid:34)(cid:39)(cid:42)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:33)(cid:32)(cid:55)(cid:30)(cid:48)(cid:3)(cid:52)(cid:38)(cid:55)(cid:54)(cid:49)(cid:54)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:19)(cid:44)(cid:41)(cid:48)(cid:32)(cid:34)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:1090)(cid:1098)(cid:1097)(cid:1097)(cid:3)(cid:47)(cid:1143)
(cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)*
* (cid:52)(cid:3)(cid:40)(cid:48)(cid:38)(cid:271)(cid:440)(cid:32)(cid:34)(cid:3)(cid:52)(cid:54)(cid:40)(cid:44)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:49)(cid:30)(cid:43)(cid:44)(cid:3)(cid:44)(cid:31)(cid:48)(cid:55)(cid:34)(cid:47)(cid:43)(cid:34)(cid:3)(cid:35)(cid:47)(cid:30)(cid:36)(cid:42)(cid:34)(cid:43)(cid:49)(cid:54)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:45)(cid:50)(cid:31)(cid:41)(cid:38)(cid:40)(cid:30)(cid:32)(cid:39)(cid:38)(cid:3)(cid:30)(cid:50)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:49)(cid:1143)(cid:3)(cid:16)(cid:38)(cid:32)(cid:37)(cid:30)(cid:38)(cid:312)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:3)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:33)(cid:34)(cid:30)(cid:3)
(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:40)(cid:49)(cid:54)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:47)(cid:38)(cid:34)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:44)(cid:39)(cid:40)(cid:38)(cid:1144)(cid:3)(cid:146)(cid:356)(cid:33)(cid:438)(cid:3)(cid:1103)(cid:1101)(cid:1102)(cid:1107)(cid:1143)
Nieczęsto udaje się politykom, szczególnie w krótkim
czasie, w znaczący sposób wpływać na losy własnego
państwa, regionu i świata. Takim politykiem był Micha-
ił Gorbaczow, którego reformy, znane na całym świecie
jako pieriestrojka (przebudowa), wbrew początkowym
założeniom autora, przyczyniły się do rozpadu państwa
i radzieckiego systemu, w skali zaś globalnej do upadku
systemu zimnowojennego. Gorbaczow był bez wątpienia
radzieckim aparatczykiem, który poprzez wprowadzanie
głasnost’i (jawności), nowogo myszlenija (nowego myśle-
nia), uskorienija (przyśpieszenia) chciał pokazywać błę-
dy systemu po to, by system ten reformować i nadać mu
nowy kształt. Andriej Graczow, doradca i sekretarz Mi-
chaiła Gorbaczowa, napisał w jego biografii wydanej kilka
lat temu w Polsce:
(cid:15)(cid:50)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:31)(cid:302)(cid:33)(cid:271)(cid:3)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:52)(cid:48)(cid:45)(cid:44)(cid:42)(cid:38)(cid:43)(cid:30)(cid:278)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:30)(cid:42)(cid:38)(cid:302)(cid:49)(cid:30)(cid:278)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:39)(cid:34)(cid:33)(cid:43)(cid:38)(cid:3)(cid:32)(cid:37)(cid:52)(cid:30)(cid:41)(cid:271)(cid:32)(cid:1144)(cid:3)(cid:33)(cid:47)(cid:50)(cid:33)(cid:55)(cid:54)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:34)(cid:40)(cid:41)(cid:38)(cid:43)(cid:30)(cid:39)(cid:271)(cid:32)(cid:3)(cid:1166)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:49)(cid:54)(cid:41)(cid:40)(cid:44)(cid:3)
(cid:55)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:52)(cid:44)(cid:33)(cid:50)(cid:3)(cid:49)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:1144)(cid:3)(cid:32)(cid:44)(cid:3)(cid:55)(cid:47)(cid:44)(cid:31)(cid:38)(cid:342)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:32)(cid:44)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:302)(cid:3)(cid:44)(cid:33)(cid:52)(cid:30)(cid:440)(cid:54)(cid:342)(cid:1144)(cid:3)(cid:41)(cid:34)(cid:32)(cid:55)(cid:3)(cid:49)(cid:30)(cid:40)(cid:440)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:30)(cid:3)(cid:49)(cid:44)(cid:1144)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:32)(cid:44)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:302)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:33)(cid:34)(cid:32)(cid:54)(cid:33)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:342)(cid:3)
(cid:38)(cid:3)(cid:44)(cid:33)(cid:3)(cid:32)(cid:55)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:302)(cid:3)(cid:52)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:42)(cid:30)(cid:342)(cid:1143)(cid:3)(cid:14)(cid:44)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:32)(cid:3)(cid:27)(cid:27)(cid:3)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:40)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:55)(cid:44)(cid:48)(cid:49)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:34)(cid:45)(cid:44)(cid:40)(cid:271)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:32)(cid:37)(cid:44)(cid:278)(cid:31)(cid:54)(cid:3)
(cid:33)(cid:41)(cid:30)(cid:49)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:1144)(cid:3)(cid:440)(cid:34)(cid:3)(cid:52)(cid:342)(cid:30)(cid:388)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:44)(cid:43)(cid:3)(cid:55)(cid:30)(cid:40)(cid:44)(cid:346)(cid:32)(cid:55)(cid:54)(cid:342)(cid:3)(cid:36)(cid:342)(cid:356)(cid:52)(cid:43)(cid:54)(cid:3)(cid:40)(cid:44)(cid:43)(cid:1943)(cid:38)(cid:40)(cid:49)(cid:3)(cid:48)(cid:49)(cid:50)(cid:41)(cid:34)(cid:32)(cid:38)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:34)(cid:52)(cid:47)(cid:356)(cid:32)(cid:38)(cid:52)(cid:48)(cid:55)(cid:54)(cid:3)(cid:40)(cid:30)(cid:47)(cid:49)(cid:302)(cid:3)(cid:37)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:38)(cid:38)(cid:1144)(cid:3)
(cid:45)(cid:44)(cid:55)(cid:52)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:342)(cid:3)(cid:45)(cid:38)(cid:48)(cid:30)(cid:278)(cid:3)(cid:39)(cid:271)(cid:3)(cid:33)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:39)(cid:1144)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:32)(cid:55)(cid:54)(cid:43)(cid:30)(cid:39)(cid:271)(cid:32)(cid:3)(cid:44)(cid:33)(cid:3)(cid:32)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:49)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:48)(cid:49)(cid:47)(cid:44)(cid:43)(cid:38)(cid:32)(cid:54)(cid:1102)(cid:1143)(cid:3)
Inni z kolei upatrują zasług Gorbaczowa głównie w tym,
iż wykorzystując swe niewątpliwe talenty i polityczny
spryt, przyczynił się do względnie pokojowego upadku
imperium. Gdyby nie próby reform Gorbaczowa i jego
działania, obalenie komunistycznego reżimu najprawdo-
podobniej nie odbyłoby się w ten sposób.
Jakim politykiem był Michaił Gorbaczow? Jak to się
stało, że stał się przywódcą największego terytorialnie
(cid:1102)(cid:3) (cid:3) A. (cid:10)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:1144)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:1144)(cid:3)(cid:26)(cid:30)(cid:47)(cid:48)(cid:55)(cid:30)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:1103)(cid:1101)(cid:1101)(cid:1104)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1103)(cid:1106)(cid:1143)
14 I (cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)
państwa naszego globu? Dlaczego musiał odejść i jaką
spuściznę pozostawił po sobie?
Okres krótkich, niespełna siedmioletnich, rządów Gor-
baczowa i próby reformowania przez niego systemu ko-
munistycznego zamykają ostatni etap istnienia państwa,
w którym bezwzględna władza dominowała przez dziesię-
ciolecia nad społeczeństwami i narodami znacznej części
świata, jednostki zaś pozbawiała wolności i praw do roz-
woju. Pieriestrojka Gorbaczowa stanowiła impuls do
otwarcia na zmiany w ZSRR i krajach satelickich. Dla
państw regionu była to niepowtarzalna szansa wyrwania
się z okowów radzieckiej zależności i stopniowego włą-
czenia się do wspólnoty świata demokratycznego. Część
z nich, w tym i Polska, skorzystała z tej możliwości, inne,
głównie państwa poradzieckie, wciąż poszukują swojej
drogi, pozostają zawieszone między demokracją a autory-
taryzmem. Przypadek Rosji jest szczególny, to właśnie stąd
ustrój komunistyczny rozprzestrzenił się na inne państwa,
uzależniając je i bezwzględnie podporządkowując w imię
ideologii rewolucji światowej, rzekomo organizowanej
w imieniu najbiedniejszych mas i dla ich dobra. W prakty-
ce wykorzystując ich siłę i nadzieję na lepsze życie i lepszy
świat. Świat, który był ogromnym skokiem w nieznane,
pełnym błędów i rozczarowań, niezwykle kosztownym
eksperymentem politycznym, gospodarczym i społecz-
nym. Komunistyczna Rosja była jednym z wielu etapów
istnienia jej państwowości, pozostawiła jednak olbrzymie
piętno w świadomości ludzi, upadek zaś systemu zachwiał
na wiele lat ich wartościami i poczuciem bezpieczeństwa.
Dziś Rosja, ze swym jedynym w swoim rodzaju bagażem
doświadczeń historycznych, pozostaje zawieszona między
Wschodem i Zachodem, pomiędzy autorytaryzmem a de-
mokracją, częściej konfrontując się ze światem niż z nim
współdziałając. Warto stawiać pytania nie tylko o obecną
politykę tego państwa, o jego przyszłość, ale i zastanowić
się nad konsekwencjami niedawnej przeszłości. Tę wiedzę
15 I (cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)
należy upowszechniać w Polsce, by odejść od schematy-
zmu i starać się odpowiedzieć na pytania o czasy, które
minęły. Na przykład, dlaczego różne są oceny Gorbaczo-
wa i jego reform w naszym kraju i w Rosji? Społeczeństwo
rosyjskie w ocenie pieriestrojki jest też wyraźnie podzielo-
ne. Docenia się rozbrojeniowy plan Gorbaczowa, wyjście
wojsk z Afganistanu, w mniejszym stopniu pluralizm par-
tyjny czy zjednoczenie Niemiec. Krytykuje się z kolei nie-
poradność w rządzeniu, brak decyzyjności samego przy-
wódcy państwa, którego obwinia się o doprowadzenie do
ostatecznego krachu imperium. Tęsknota znacznej części
społeczeństwa za poprzednim ustrojem jest w Rosji w dal-
szym ciągu silna, a więc i utrzymuje się wysoki poziom
krytyki Gorbaczowa oraz jego ekipy.
Na Zachodzie, w tym i w Polsce, oceny autora pierie-
strojki są zdecydowanie bardziej pozytywne. Patrzy się na
Gorbaczowa przez pryzmat przyczynienia się przez niego
do upadku systemu zimnowojennego, w konsekwencji któ-
rego doszło do rozpadu bloku radzieckiego, co otworzyło
drogę państwom satelickim do uzyskania suwerenności
i budowy społeczeństw demokratycznych. Podkreśla się
również niewątpliwy wpływ na proces zjednoczenia Nie-
miec, przyspieszenie procesu rozbrojeniowego. Wpraw-
dzie rozpad systemu zimnowojennego nie był zasługą je-
dynie Gorbaczowa, podobnie jak nie był zasługą żadnego
z innych przywódców ówczesnego świata. Był to niewąt-
pliwie splot wielu procesów, które zachodziły od lat w sa-
mym ZSRR, a także rezultat międzynarodowej polityki
i działań najbardziej wpływowych przywódców ważnych
państw, takich jak np. Ronald Reagan, Michaił Gorbaczow,
Margaret Thatcher, i autorytetów ówczesnego świata, jak
Jan Paweł II. Nie możemy dziś ocenić, jak potoczyłyby się
losy państwa i samego Gorbaczowa, gdyby nie popełnił on
wielu błędów, ale też miał więcej czasu na wprowadzanie
swoich reform. Ten czas został mu odebrany przez puczy-
stów w sierpniu 1991 r., ale i przez radzieckie elity rządne
16 I (cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)
dostępu do władzy. Niejednoznaczna ocena spuścizny pie-
riestrojki i Gorbaczowa każe zastanowić się nad jego od-
powiedzialnością, jako polityka i reformatora. W jakim
stopniu on i jego ekipa, a w jakim stopniu jego następcy,
są odpowiedzialni za spuściznę pieriestrojki? Ostatecz-
nie w starciu politycznym zwyciężyli ci, którzy nie chcie-
li ewolucyjnie reformować systemu, a radykalnie zaczęli
go zmieniać. Nie ulega wątpliwości, że jedni i drudzy in-
strumentalnie wykorzystywali nastroje społeczne do bez-
względnej walki politycznej. Obecnie w niepamięć poszły
niewątpliwe atuty Gorbaczowa, tak doceniane przez społe-
czeństwo na początku reform. Przypomnijmy, że na tle ko-
munistycznych przywódców Gorbaczow wyróżniał się nie
tylko wyglądem i uniwersyteckim wykształceniem, ale też
zachowaniem, sposobem podejścia do rządzenia. Po latach
nawet zdeklarowani jego przeciwnicy musieli przyznać, iż
rzadko sięgał po radykalne metody, starał się szukać poro-
zumienia, lawirował, kluczył. Przyjmował postawę oświe-
conego reformatora i przywódcy w państwie, w którym
dotychczas taka postawa nie była akceptowana. Z czasem
uznano to za słabość. Trafnie odniósł się do tego Adam
Daniel Rotfeld: „cała jego polityka nacechowana była nie-
pewnością człowieka, który prowadzi swój kraj w nieznane,
postępuje czasem odważnie, czasem bojaźliwie, bo nie wie,
jakie będą skutki jego decyzji”2. W ostatnim okresie rzą-
dów Gorbaczow popełniał coraz więcej błędów, szedł pod
prąd oczekiwaniom nomenklatury, służb specjalnych, na-
rażał się wojskowym, wszystkim tym, którzy w jego refor-
mach widzieli zagrożenie, naruszenie ówczesnego status
quo. Choć należy mu przy tym oddać, że pozostając w cen-
trum politycznych sporów, nie poddawał się populistycz-
nym naciskom tak demokratów, jak i obozu konserwatyw-
nego. W efekcie tracił zaufanie jednych i drugich, topniało
jego poparcie wśród inteligencji i w całym społeczeństwie.
(cid:1103)(cid:3) (cid:3)A.D. (cid:21)(cid:44)(cid:49)(cid:35)(cid:34)(cid:41)(cid:33)(cid:1144)(cid:3)(cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:278)(cid:45)(cid:1144)(cid:3)(cid:1179)(cid:52)(cid:1145)(cid:1180)(cid:3)(cid:4)(cid:1143)(cid:3)(cid:10)(cid:47)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:1144)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:513)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1103)(cid:1103)(cid:1143)
17 I (cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)
Ostatecznie stracił władzę i wpływ na sprawy państwa.
Obarczono go odpowiedzialnością za narastający kryzys,
a nawet przypisywano mu niejasne kontakty z puczystami.
Borys Jelcyn bezwzględnie wykorzystywał te nastroje dla
własnych celów politycznych i umacniania swojej pozycji.
Choć obaj z Gorbaczowem byli przedstawicielami tego sa-
mego pokolenia, wywodzili się z partyjnej nomenklatury,
jednak zarazem stanowili swoje całkowite przeciwieństwo
jako ludzie i przywódcy. Obaj próbowali zmieniać system
w trudnych, kryzysowych warunkach. Bilans ich rządów
nie okazał się dla państwa pozytywny. Odchodzili w nie-
sławie, z niezwykle niskim społecznym poparciem. Dwaj
rywale, konkurenci, przeciwnicy, których wzajemne rela-
cje zaciążyły na kształcie i obrazie pieriestrojki. Nie jest to
przypadek odosobniony w historii, ale konsekwencje właś-
nie ich konfrontacji będą jeszcze długo przedmiotem histo-
rycznych dociekań i politycznych sporów.
Mimo upływu lat Michaił Gorbaczow trwa w przeko-
naniu, że „Związek można było utrzymać”. Trzeba przy-
znać, iż nie uchylał się od odpowiedzialności za swe rządy,
gdy w czerwcu 1995 r. stanął przed komisją parlamentar-
ną, powiedział wówczas: „Moja odpowiedzialność jest
ogromna […] Przy tym mam na myśli nie tylko Związek,
ale wszystkie reformy”. Rok później, startując w prezyden-
ckiej kampanii wyborczej w Rosji starał się przekonywać
współobywateli do swych racji. Nie został zaakceptowany.
Uzyskał mniej niż jeden procent poparcia.
Choć Gorbaczow mówi o sobie jako o człowieku speł-
nionym, to jak każdy z nas zadaje sobie zapewne pytania:
czy dobrze wykorzystał szansę, którą dał mu los? Czy
można było w inny sposób pokierować swoim życiem
i państwem, które mu powierzono?
Od lat Gorbaczow, wraz z córką Iriną, stoi na cze-
le stworzonej przez siebie Fundacji (Gorbaczev Funda-
tion), uczestniczy w dyskusjach, konferencjach, publikuje.
W 1993 r. założył międzynarodową organizację ekologicz-
18 I (cid:26)(cid:48)(cid:49)(cid:302)(cid:45)
ną (Green Cross International), która ma oddziały w po-
nad 30 państwach świata i współpracuje z Organizacją
Narodów Zjednoczonych. Najbliższe są mu poglądy so-
cjaldemokratów, próbował nawet tworzyć struktury par-
tyjne w swoim kraju, co się nie udało. Czas Gorbaczowa
w polityce minął bezpowrotnie. Dziś historycy i politolo-
dzy mogą go ocenić dużo bardziej obiektywnie, choć na
pewno nie będą to oceny ostateczne. W rozmowie z Je-
rzym Baczyńskim w 2009 r. powiedział m.in.: „żałuję, że
nie udało mi się wyprowadzić okrętu, którym kierowałem,
na spokojne wody. Mam nadzieję, że historycy dojdą do
tego, co się udało, a co nie, i dlaczego tak się stało…”3
Michaił Gorbaczow w trakcie swoich rządów odwiedził
Polskę czterokrotnie. Najbardziej zapamiętana została wi-
zyta z lipca 1988 r., którą odbył wraz z żoną Raisą. Polska
w pewnym stopniu uległa tak modnej wówczas na Zacho-
dzie gorbaczomanii. To właśnie wtedy, występując w pol-
skim Sejmie i odnosząc się do konieczności badania histo-
rycznych „białych plam” i potrzeby działalności wspólnej
komisji historyków, Gorbaczow powiedział:
(cid:11)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:38)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:440)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:55)(cid:42)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:278)(cid:1144)(cid:3)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:440)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:440)(cid:54)(cid:3)(cid:52)(cid:54)(cid:48)(cid:43)(cid:50)(cid:52)(cid:30)(cid:278)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:39)(cid:3)(cid:52)(cid:43)(cid:38)(cid:44)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:1143)(cid:3)(cid:19)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:33)(cid:30)(cid:3)
(cid:38)(cid:3)(cid:48)(cid:45)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:33)(cid:41)(cid:38)(cid:52)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:36)(cid:271)(cid:3)(cid:48)(cid:38)(cid:302)(cid:3)(cid:44)(cid:45)(cid:356)(cid:438)(cid:43)(cid:38)(cid:278)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:33)(cid:47)(cid:44)(cid:33)(cid:55)(cid:34)(cid:1144)(cid:3)(cid:30)(cid:41)(cid:34)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:42)(cid:44)(cid:36)(cid:271)(cid:3)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:43)(cid:30)(cid:33)(cid:34)(cid:39)(cid:388)(cid:278)(cid:3)(cid:1179)(cid:1147)(cid:1180)(cid:3)
(cid:19)(cid:47)(cid:30)(cid:52)(cid:33)(cid:30)(cid:3)(cid:37)(cid:38)(cid:48)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:54)(cid:32)(cid:55)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:39)(cid:34)(cid:48)(cid:49)(cid:3)(cid:49)(cid:54)(cid:41)(cid:40)(cid:44)(cid:3)(cid:39)(cid:34)(cid:33)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:49)(cid:54)(cid:41)(cid:40)(cid:44)(cid:3)(cid:44)(cid:43)(cid:30)(cid:3)(cid:49)(cid:44)(cid:47)(cid:50)(cid:39)(cid:34)(cid:3)(cid:33)(cid:47)(cid:44)(cid:36)(cid:302)(cid:3)(cid:52)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:55)(cid:54)(cid:48)(cid:55)(cid:342)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:1105)(cid:1143)(cid:3)
W 1997 r., podczas uroczystości 40-lecia tygodnika „Poli-
tyka”, został wyróżniony nagrodą – Kamieniem milowym,
wraz z m.in. Tadeuszem Mazowieckim.
(cid:1104)(cid:3) (cid:3) (cid:5)(cid:54)(cid:312)(cid:30)(cid:31)(cid:54)(cid:3)(cid:52)(cid:38)(cid:34)(cid:41)(cid:40)(cid:30)(cid:3)(cid:52)(cid:44)(cid:39)(cid:43)(cid:30)(cid:1144)(cid:3)(cid:47)(cid:44)(cid:55)(cid:42)(cid:44)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:13)(cid:1143)(cid:3)(cid:5)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:54)(cid:346)(cid:48)(cid:40)(cid:38)(cid:34)(cid:36)(cid:44)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:16)(cid:1143)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:34)(cid:42)(cid:1144)(cid:3)(cid:1159)(cid:19)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:40)(cid:30)(cid:1157)(cid:1144)(cid:3)(cid:1104)(cid:1102)(cid:3)(cid:27)(cid:3)(cid:1103)(cid:1101)(cid:1101)(cid:1110)(cid:1143)(cid:3)
(cid:1105)(cid:3) (cid:3) (cid:22)(cid:45)(cid:44)(cid:49)(cid:40)(cid:30)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:3)(cid:55)(cid:3)(cid:19)(cid:44)(cid:41)(cid:48)(cid:40)(cid:251)(cid:3)(cid:480)(cid:480)(cid:532)(cid:480)(cid:485)(cid:3)(cid:41)(cid:38)(cid:45)(cid:32)(cid:30)(cid:3)(cid:480)(cid:488)(cid:487)(cid:487)(cid:3)(cid:47)(cid:44)(cid:40)(cid:50)(cid:1144)(cid:3)(cid:26)(cid:30)(cid:47)(cid:48)(cid:55)(cid:30)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:1102)(cid:1110)(cid:1109)(cid:1109)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1105)(cid:1104)(cid:1143)
(cid:6)(cid:55)(cid:302)(cid:388)(cid:278)(cid:3)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:47)(cid:52)(cid:48)(cid:55)(cid:30)
(cid:21)(cid:44)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:43)(cid:30)(cid:1144)(cid:3)
(cid:42)(cid:342)(cid:44)(cid:33)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:1144)(cid:3)
u progu polityki
Stawropol
Michaił Sergiejewicz Gorbaczow urodził się 2 marca 1931 r.
we wsi Priwolnoje w Kraju Stawropolskim, w części dzi-
siejszej Rosji zwanej Przedkaukaziem. Historia tych te-
renów jest niezwykle barwna. Za czasów Katarzyny II
wzniesiono tu twierdze graniczne, w tym fortecę w Sta-
wropolu. W 1848 r. utworzono Gubernię Stawropolską,
gdzie zsyłano przymusowo uczestników powstań i buntów
przeciwko władzy carskiej, np. dekabrystów. W styczniu
1918 r. proklamowano w tych rejonach republikę radzie-
cką; w okresie wojny domowej tereny owe były miejscem
okrutnych bratobójczych walk toczonych między białymi
i czerwonymi.
Rodzina Gorbaczowów do Kraju Stawropolskiego przy-
była z Woroneża w drugiej połowie XIX w., kiedy na pod-
stawie ukazu (dekretu) Aleksandra II zniesiono pańszczy-
znę i chłopi z dotychczas przeludnionych wsi rosyjskich
i ukraińskich zaczęli osiedlać się na tych terenach. Gorba-
czowowie mieszkali razem jako jedna wielka rodzina liczą-
ca prawie dwadzieścia osób. Ojciec Michaiła, Siergiej, który
przyszedł na świat w 1909 r., dwadzieścia lat później ożenił
się z mieszkanką tej samej wsi Marią Gopkało. Rodzice
Michaiła początkowo zamieszkali z rodziną ojca, gdzie
o wszystkim decydował dziadek – Andriej. W tradycji ro-
dzinnej utrzymuje się przekaz, że to właśnie dziadek, któ-
ry decydował praktycznie o wszystkim, wybrał na chrzcie
imię Michaił (podobny Bogu), a nie Wiktor (zwycięzca), jak
początkowo chcieli go nazwać rodzice. We wspomnieniach
małego Miszy utrwalił się obraz skromnej chaty dziadka,
która składała się z trzech części: w jednej spali dziadkowie,
22 I (cid:6)(cid:55)(cid:302)(cid:388)(cid:278)(cid:3)(cid:45)(cid:38)(cid:34)(cid:47)(cid:52)(cid:48)(cid:55)(cid:30)
druga część – z piecem chlebowym – była wspólna dla
wszystkich, we wschodnim kącie pokoju znajdował się
ikonostas. Podłoga była gliniana, na piecu zaś chlebowym
spały małe dzieci. Trzecia część chaty była gospodarcza, to
właśnie tam przechowywano ziarno, pasze, nasiona, a pod
dachem wieszano worki z sucharami. Jako dziecko Misza
bardzo lubił przebywać na strychu, gdzie „było zacisznie
i można było spokojnie zasnąć”1.
Były to niezwykle trudne czasy – pozornego spokoju.
Ludzie starali się przystosować do nowych warunków
– przymusowej kolektywizacji. Richard Pipes pisze w swo-
jej książce Komunizm: „Chłopów zapędzono do kołcho-
zów-kolektywnych gospodarstw, gdzie pracowali nie dla
siebie, lecz dla państwa”. Obowiązkowe były wysokie kon-
tyngenty zboża, przy pracy za minimalne wynagrodzenie.
„Chłopi, którzy nie dostarczyli wyznaczonego kontyngen-
tu, cierpieli głód […] dekret z sierpnia 1932 roku przewidy-
wał karę śmierci lub dziesięć lat ciężkich robót za kradzież
lub zniszczenie własności socjalistycznej”. Chłopom z koł-
chozów zezwalano na uprawę niewielkich działek przyza-
grodowych o powierzchni około pół hektara na rodzinę,
zwykle sadzili tam drzewa owocowe, uprawiali rośliny na
potrzeby własne lub na sprzedaż na targowiskach, nadzo-
rowanych przez państwo. Trzymali też krowy oraz trzodę
chlewną2.
Ojciec Michaiła pracował w kołchozie, skończył
wprawdzie tylko cztery klasy, ale do śmierci interesował
się nowościami, czytał gazety, oglądał telewizję. Był czło-
wiekiem serdecznym, mieszkańcy wsi darzyli go szacun-
kiem i zaufaniem. W czasie wojny walczył w brygadzie 56.
Armii Frontu Zakaukaskiego, następnie dowodził druży-
ną saperów na Łuku Kurskim, brał udział w forsowaniu
Dniepru. W pobliżu Koszyc został ranny, trafił do szpitala
(cid:1102)(cid:3) (cid:3) (cid:16)(cid:1143)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:1144)(cid:3)(cid:22)(cid:30)(cid:42)(cid:3)(cid:55)(cid:34)(cid:3)(cid:52)(cid:48)(cid:45)(cid:44)(cid:42)(cid:43)(cid:38)(cid:34)(cid:43)(cid:38)(cid:30)(cid:42)(cid:38)(cid:1144)(cid:3)(cid:26)(cid:30)(cid:47)(cid:48)(cid:55)(cid:30)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:1103)(cid:1101)(cid:1102)(cid:1105)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1102)(cid:1106)(cid:3)(cid:38)(cid:3)(cid:43)(cid:1143)(cid:3)
(cid:1103)(cid:3) (cid:3) R. (cid:19)(cid:38)(cid:45)(cid:34)(cid:48)(cid:1144)(cid:3)(cid:14)(cid:44)(cid:42)(cid:50)(cid:43)(cid:38)(cid:55)(cid:42)(cid:1144)(cid:3)(cid:26)(cid:30)(cid:47)(cid:48)(cid:55)(cid:30)(cid:52)(cid:30)(cid:3)(cid:1103)(cid:1101)(cid:1101)(cid:1109)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1108)(cid:1103)(cid:1166)(cid:1108)(cid:1104)(cid:1143)
23 I (cid:21)(cid:44)(cid:33)(cid:55)(cid:38)(cid:43)(cid:30)(cid:1144)(cid:3)(cid:42)(cid:342)(cid:44)(cid:33)(cid:44)(cid:388)(cid:278)(cid:1144)(cid:3)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:47)(cid:44)(cid:36)(cid:50)(cid:3)(cid:45)(cid:44)(cid:41)(cid:38)(cid:49)(cid:54)(cid:40)(cid:38)(cid:3)(cid:3)
wojskowego w Krakowie. Przeżycia wojenne towarzyszy-
ły mu przez całe życie, wiele opowiadał Miszy o wojnie,
o jej początku, o tym jak brakowało broni, a także o tym,
że żołnierze nie potrafili walczyć. Fotografia ojca w żoł-
nierskiej bluzie zawsze stała na biurku Michaiła Gor-
baczowa. To od ojca Michaił przejął rzadko spotykany
w środowisku wiejskim rycerski stosunek do kobiet. Od
najmłodszych lat Misza pracował z ojcem w kołchozie.
„Powiedzieć, że praca na kombajnie była trudna, to znaczy
nie powiedzieć nic. Był to ogromny wysiłek: po czterna-
ście, a nawet i dwadzieścia godzin na dobę do całkowitego
wycieńczenia”3. Śmierć ojca w pewnym stopniu oddaliła
Gorbaczowa od rodziny. Stosunki z matką – Marią Pan-
telejewną – z biegiem czasu rozluźniły się. Gorbaczow
tak wspomina matkę: „Była wspaniałą kobietą, bardzo
mocną, rzeczową. Ojciec był z niej dumny, wybaczał jej
zuchwałość, pomagał we wszystkim. Był w tej sprawie
wzorem dla mnie i dla brata”.
Z kolei dziadek Michaiła Andriej Mojsiejewicz, indy-
widualista, człowiek surowy, był przeciwnikiem kolek-
tywizacji. Nie wstąpił do partii, określono go mianem
„sabotażysty”, co w owych czasach uznawano za brak
pokory wobec władzy. W 1933 r., w okresie powszechne-
go głodu (w tym roku zmarło prawie 40 mieszkańców
wsi Priwolnoje), dziadek Andriej za niedotrzymanie pla-
nu siewu trafił na dwa lat na Syberię, gdzie pracował przy
wyrębie lasu. Po powrocie z zesłania dziadek Michaiła do
końca życia pracował w kołchozie. W czasie wojny wpraw-
dzie krytykował syna za popieranie władzy radzieckiej,
ale ukrywał Miszę przed Niemcami, którzy bezwzględnie
rozprawiali się z rodzinami komunistów.
Rodzina ze strony matki miała korzenie ukraińskie,
pochodziła z Czernihowszczyzny. Ojciec matki Gorba-
czowa Pantielej Gopkało był człowiekiem wprawdzie
(cid:1104)(cid:3) (cid:3) (cid:16)(cid:1143)(cid:3)(cid:10)(cid:44)(cid:47)(cid:31)(cid:30)(cid:32)(cid:55)(cid:44)(cid:52)(cid:1144)(cid:3)(cid:22)(cid:30)(cid:42)(cid:1147)(cid:1144)(cid:3)(cid:48)(cid:1143)(cid:3)(cid:1104)(cid:1109)(cid:1143)
Pobierz darmowy fragment (pdf)
