Piotr Sitniewski doktor nauk prawnych; wykładowca akademicki z zakresu ustroju samorządu terytorialnego, prawa administracyjnego, rozwiązań prawnych o charakterze antykorupcyjnym; prowadzi szkolenia na temat dostępu do informacji publicznej skierowane m.in. do członków korpusu Służby Cywilnej; były członek pozaetatowy Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku, członek Zespołu Nauk Społecznych i Prawnych Polskiej Komisji Akredytacyjnej (2008 2012), obecnie ekspert PKA; autor wielu publikacji z dziedziny jawności życia publicznego, w tym komentarza do ustawy o dostępie do informacji publicznej. Książka stanowi syntetyczne zestawienie najważniejszych zagadnień dotyczących realizacji prawa do informacji publicznej - przedstawionych w formie pytań i odpowiedzi. Poruszone tematy są odzwierciedleniem praktycznych problemów sygnalizowanych w trakcie licznych szkoleń prowadzonych przez autor oraz szeroko odnoszą się do orzecznictwa sądów administracyjnych. Drugie wydanie zostało uzupełnione o kilkadziesiąt nowych pytań i odpowiedzi, najnowsze orzeczenia sądowe, a także wzory dokumentów (wnioski, wezwania, powiadomienia, informacje) związane z realizacją prawa do informacji publicznej. Autor wyjaśnia, co stanowi informację publiczną, a ponadto omawia: zakres podmiotowy i przedmiotowy prawa do informacji publicznej, formy wniosku o udostępnienie informacji publicznej, formę i sposób udostępnienia informacji publicznej, tryby udzielenia informacji publicznej, zasady udzielania odpowiedzi na wniosek, zagadnienia opłat i kosztów. Publikacja jest przeznaczona dla osób, które są zobowiązane do stosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej i - w tym zakresie - do udzielania informacji publicznych będących w ich posiadaniu. Będzie przydatna w szczególności pracownikom urzędów administracji publicznej, administracji sądów, administratorom Biuletynu Informacji Publicznej, radcom prawnym, adwokatom oraz sędziom sądów powszechnych i administracyjnych.
Darmowy fragment publikacji:
Dostęp
do informacji
publicznej
Pytania i odpowiedzi
Wzory pism
Piotr Sitniewski
2. WYDANIE
WARSZAWA 2016
Stan prawny na 1 lutego 2016 r.
Wydawca
Izabella Małecka
Wydawca
Redaktor prowadzący
Grażyna Polkowska-Nowak
Redaktor prowadzący
Opracowanie redakcyjne
Ewa Adamska
Opracowanie redakcyjne
Łamanie
Łamanie
Violet Design
Projekt gra czny okładki i stron tytułowych
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁ ASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
PLK IB ��K
© Copyright by
Wolters Kluwer SA, 2016
© Copyright by
ISBN: 978-83-264-9997-5
Wolters Kluwer SA, 2013
2. wydanie
ISBN:
Wydane przez:
Wolters Kluwer SA
Wydane przez:
Wolters Kluwer SA
Dział Praw Autorskich
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
Dział Praw Autorskich
tel. 22 535 82 19
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
Mojej Rodzinie
SpiS tReści
Wykaz skrótów
Słowo wstępne
Rozdział 1
Zakres podmiotowy prawa do informacji publicznej
Pytanie 1. Czy wnioskodawca może pozostać anonimowy?
Pytanie 2. Kiedy możemy żądać, by wnioskodawca się ujawnił?
W jakim zakresie powinien ujawnić swoje dane?
Pytanie 3. Czy dziennikarze posiadają specjalne uprawnienia w zakresie
prawa do informacji publicznej?
Pytanie 4. Czy podmiot zobowiązany może badać uprawnienia
do reprezentacji po stronie wnioskodawcy, jeżeli wnioskodawcą
jest osoba prawna?
Pytanie 5. Czy organy administracji publicznej mogą składać wnioski
o udostępnienie informacji publicznej?
Pytanie 6. Czy fakt, że wnioskodawcą jest radny, ma wpływ na sposób
rozpatrzenia wniosku?
Pytanie 7. Jak należy postępować z wnioskami składanymi przez osoby
małoletnie?
Rozdział 2
Formy wniosku o udostępnienie informacji publicznej
Pytanie 8. Czy istnieje obowiązujący formularz wniosku?
Pytanie 9. Jak postąpić w sytuacji, gdy wnioskodawca nie wskazał
żadnej podstawy prawnej swojego wniosku?
Pytanie 10. Czy wniosek może zostać złożony w formie elektronicznej?
Pytanie 11. Czy podmiot zobowiązany może wskazać wyłączny adres
e-mailowy, na który można składać wnioski drogą elektroniczną?
Pytanie 12. Jak należy postępować z wnioskami złożonymi
w języku obcym?
Pytanie 13. Czy wniosek może zostać złożony w języku Braille’a?
Pytanie 14. Czy wnioskodawca może żądać udostępnienia
informacji w sposób polegający na wypełnieniu przygotowanego
przez wnioskującego formularza elektronicznego?
Pytanie 15. Czy wnioskodawca może fotografować dokumenty
w siedzibie urzędu?
11
15
17
17
22
28
33
37
42
45
51
51
55
57
65
69
73
74
78
8
SPiS treśCi
Pytanie 16. Czy wniosek może zostać złożony drogą telefoniczną?
Pytanie 17. Jak postąpić w sytuacji, gdy wnioskodawca składa wniosek
ustnie w trakcie wizyty w urzędzie?
Rozdział 3
termin rozpoznania wniosku
Pytanie 18. Jak należy rozumieć określenia „bez zbędnej zwłoki”
(art. 13 ust. 1 u.d.i.p.) oraz „niezwłocznie” (art. 10 ust. 2 u.d.i.p.)?
Pytanie 19. W jaki sposób należy dokonać przedłużenia terminu
rozpatrzenia sprawy?
Pytanie 20. Od jakiego momentu należy liczyć termin rozpatrzenia
wniosku, gdy wpłynął on za pośrednictwem poczty elektronicznej?
Pytanie 21. Od jakiego momentu liczy się termin rozpatrzenia sprawy
przy wnioskach wpływających pocztą tradycyjną?
Pytanie 22. Czy podmiot zobowiązany może przedłużyć termin
rozpatrzenia wniosku z uwagi na formę żądanych dokumentów,
tj. dokumentów w formie skanu?
Rozdział 4
przebieg postępowania
Pytanie 23. Jak postępować, gdy żądana informacja publiczna
znajduje się na stronie BiP?
Pytanie 24. Czy podmiot zobowiązany może uzależnić wydanie
kopii dokumentów od ich poświadczenia za zgodność
z oryginałem?
Pytanie 25. Jak postąpić, gdy żądana informacja znajduje się
na stronie BiP, ale jednostki podległej?
Pytanie 26. Kto w imieniu podmiotu zobowiązanego ma prawo
udostępniania informacji publicznej?
Pytanie 27. Czy wnioskodawca może żądać, by odpowiedzi na złożony
wniosek udzielała konkretna osoba w urzędzie?
Pytanie 28. Na czym polega anonimizacja dokumentu i kiedy
ją stosujemy?
Pytanie 29. Czym się różni tzw. anonimizacja od odmowy dostępu
do informacji publicznej w drodze decyzji?
Pytanie 30. Czy anonimizację dokumentu można uznać
za przetworzenie w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 3 u.d.i.p.?
Pytanie 31. Kiedy mamy do czynienia z niemożnością udostępnienia
informacji publicznej?
Pytanie 32. Czy urząd ma obowiązek udostępniać posiadaną informację
publiczną, której nie wytworzył?
Pytanie 33. Czy bezpłatność dostępu do informacji oznacza bezkosztowe
jej udostępnianie?
Pytanie 34. Jak postępować w razie potrzeby obciążenia kosztami
przekształcenia informacji?
82
86
90
90
93
97
100
102
109
109
115
120
122
125
131
136
141
146
157
162
169
SPiS treśCi
Pytanie 35. Jak postępować, gdy z jednego pisma wynika potrzeba
zastosowania kilku różnych trybów, np.: ustawy o dostępie do informacji
publicznej, skargi w trybie skarg i wniosków z kodeksu postępowania
administracyjnego, ponownego wykorzystywania informacji publicznej?
Pytanie 36. Czy podmiot, który nie posiada żądanej informacji,
ma obowiązek przekazania wniosku wedle właściwości?
Pytanie 37. Czy podmiot musi uwiarygodnić fakt nieposiadania
żądanej informacji?
Pytanie 38. Jak odróżnić sytuację odmowy dostępu do informacji
w drodze decyzji od poinformowania, że żądanie nie obejmuje
informacji publicznej?
Pytanie 39. Czy w przypadku wydania decyzji o odmowie udostępnienia
informacji publicznej zgodnie z przepisami kodeksu postępowania
administracyjnego należy powiadomić wnioskodawcę o możliwości
zapoznania się z dokumentacją w sprawie przed wydaniem decyzji?
Pytanie 40. Jak postąpić w sytuacji, gdy wniosek wpłynął pocztą
elektroniczną ze zwykłego e-maila, a istnieje potrzeba wydania
decyzji odmownej?
Pytanie 41. Jak postępować, gdy uznajemy, że wnioskodawca żąda
informacji publicznej przetworzonej w rozumieniu art. 3 ust. 1
pkt 1 u.d.i.p.?
Pytanie 42. Jak traktować wnioski składane w trybie ustawy o dostępie
do informacji publicznej przez radnego?
Pytanie 43. Czy przygotowywanie pracy naukowej stanowi wystarczającą
podstawę ubiegania się o uzyskanie informacji przetworzonej?
Rozdział 5
Forma i sposób udostępnienia informacji publicznej
Pytanie 44. Czym są forma i sposób udostępnienia informacji publicznej
(art. 14 u.d.i.p.)?
Pytanie 45. Czym się różni treść informacji od treści i postaci informacji
publicznej?
Pytanie 46. Czy wnioskodawca może skutecznie wnioskować o wysłanie
odpowiedzi w kilku równorzędnych formach i sposobach?
Pytanie 47. Czy można żądać udostępnienia informacji
przez zamieszczenie odpowiedzi na stronie BiP?
Pytanie 48. Czy sposób prowadzenia strony BiP podlega kontroli sądów
administracyjnych?
Rozdział 6
co stanowi informację publiczną?
Pytanie 49. Jak zdefiniować dokument wewnętrzny (orzeczenie tK)?
Pytanie 50. Czy dokument prywatny jest informacją publiczną?
Pytanie 51. Czy można ujawnić wysokość wynagrodzenia
wszystkich osób zatrudnionych w jednostce publicznej?
9
174
177
180
183
188
191
193
203
208
213
213
217
221
222
225
230
230
236
247
10
SPiS treśCi
Pytanie 52. W jakim zakresie analizy eksperckie stanowią informację
publiczną?
Pytanie 53. W jakim zakresie dane o kandydatach do urzędu stanowią
informację publiczną?
Pytanie 54. Jak odróżnić dostęp do akt postępowania od realizacji
prawa do informacji publicznej?
Pytanie 55. Czy umowy cywilnoprawne zawierane z osobami fizycznymi
przez jednostkę publiczną stanowią informację publiczną?
Pytanie 56. Jaka jest relacja między prawem do informacji publicznej
a tajemnicą przedsiębiorstwa?
Bibliografia
Wzory
1. Wniosek o udostępnienie informacji publicznej (art. 2 ust. 1 u.d.i.p.)
2. Notatka służbowa z przyjęcia ustnego wniosku o udostępnienie
informacji publicznej (art. 10 ust. 2 u.d.i.p.)
3. Notatka służbowa z przyjęcia telefonicznego wniosku
o udostępnienie informacji publicznej (art. 10 ust. 2 u.d.i.p.)
4. Notatka służbowa z niezwłocznego udzielenia informacji
publicznej na ustny wniosek o udostępnienie informacji publicznej
(art. 10 ust. 2 u.d.i.p.)
5. Notatka służbowa z niezwłocznego udzielenia informacji publicznej
na telefoniczny wniosek o udostępnienie informacji publicznej
(art. 10 ust. 2 u.d.i.p.)
6. Wezwanie do uzupełnienia braków formalnych we wniosku,
ze względu na potrzebę wydania decyzji administracyjnej
(art. 16 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 u.d.i.p.)
7. Wezwanie do wykazania szczególnej istotności dla przetworzenia
informacji publicznej (art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.)
8. Powiadomienie o potrzebie wyznaczenia nowego terminu
do załatwienia sprawy (art. 13 ust. 2 u.d.i.p.)
9. Powiadomienie o niemożności zadośćuczynienia wnioskodawcy
co do formy lub sposobu udostępnienia informacji publicznej
(art. 14 ust. 2 u.d.i.p.)
10. Powiadomienie o wysokości kosztów przekształcenia informacji
(art. 15 ust. 2 u.d.i.p.)
11. Poinformowanie, że złożony wniosek nie obejmuje informacji
publicznej (art. 1 ust 1 u.d.i.p.)
12. Poinformowanie, że podmiot nie jest w posiadaniu żądanej
informacji publicznej (art. 4 ust. 3 u.d.i.p.)
13. Poinformowanie, że dostęp do żądanej informacji jest regulowany
odmiennym trybem (art. 1 ust. 2 u.d.i.p.)
256
263
269
274
276
283
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
WykaZ SkRótóW
akty prawne
dyrektywa
2003/98/We
k.c.
– dyrektywa 2003/98/We Parlamentu europejskiego i rady
z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wyko-
rzystywania informacji sektora publicznego (Dz. Urz.
We L 345 z 31.12.2003, s. 90; Dz. Urz. Ue Polskie wydanie
specjalne, rozdz. 13, t. 32, s. 701 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.)
Konstytucja rP – Konstytucja rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
k.p.
k.p.a.
k.p.c.
k.r.o.
o.p.
p.p.s.a.
pr. pras.
1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępo-
wania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 101
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-
kuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 583 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowa-
niu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U.
z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe
(Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.)
pr. tel.
– ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne
(tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 243 z późn. zm.)
12
WyKaz SKrótóW
p.z.p.
– ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień pu-
blicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2164)
u.d.i.p.
– ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji
u.f.p.
u.p.s.
u.s.c.
u.s.g.
u.s.p.
u.s.w.
u.w.a.r.w.
u.z.n.k.
publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2058)
– ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach sa-
morządowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1202
z późn. zm.)
– ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1111 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1515 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1445 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódz-
twa (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1392 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i admi-
nistracji rządowej w województwie (tekst jedn.: Dz. U.
z 2015 r. poz. 525 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503
z późn. zm.)
publikatory i czasopisma
BiP
CBOSa
Dz. Urz. MS
ONSaiWSa
– Biuletyn informacji Publicznej
– Centralna Baza Orzeczeń Sądów administracyjnych
– Dziennik Urzędowy Ministra Sprawiedliwości
– Orzecznictwo Naczelnego Sądu administracyjnego i Wo-
jewódzkich Sądów administracyjnych
OSNC
OSNKW
OSNPG
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. izba Karna i Wojskowa
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wydawnictwo Proku-
ratury Generalnej
OSP
– Orzecznictwo Sądów Polskich
WyKaz SKrótóW
13
OtK-a
– Orzecznictwo trybunału Konstytucyjnego. zbiór Urzę-
dowy, Seria a
PiP
Prok. i Pr.
PS
rPeiS
St
– Państwo i Prawo
– Prokuratura i Prawo
– Przegląd Sądowy
– ruch Prawniczy, ekonomiczny i Socjologiczny
– Samorząd terytorialny
inne
aBi
aPi
GiODO
iPN
MSWia
NFz
NSa
OFe
PJM
Sa
SKO
SN
tK
UKe
WSa
– administrator bezpieczeństwa informacji
– administrator publicznej informacji
– Generalny inspektor Ochrony Danych Osobowych
– instytut Pamięci Narodowej
– Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i administracji
– Narodowy Fundusz zdrowia
– Naczelny Sąd administracyjny
– otwarty fundusz emerytalny
– polski język migowy
– sąd apelacyjny
– samorządowe kolegium odwoławcze
– Sąd Najwyższy
– trybunał Konstytucyjny
– Urząd Komunikacji elektronicznej
– wojewódzki sąd administracyjny
SłoWo WStępne
Oddajemy do rąk Czytelników drugie wydanie poradnika z zakresu
dostępu do informacji publicznej, w czytelnej i – mamy nadzieję – łatwej
w odbiorze formule: w postaci pytań i odpowiedzi.
treść poradnika jest pokłosiem zarówno licznych doświadczeń autora
wynikających z prowadzonych dla różnych organów administracji publicznej
szkoleń i seminariów z obszaru dostępu do informacji publicznej, z badań
i projektów naukowych, których wyniki są dostępne na prowadzonym
przez autora portalu www.jawnosc.pl oraz www.jawnoscsamorzadu.pl, jak
i doświadczeń praktycznych wynikających z pracy w SKO w Białymstoku.
Lata 2014 i 2015 miały ogromne znaczenie dla dookreślania granic
prawa do informacji publicznej. W tym czasie baza orzeczeń sądów admi-
nistracyjnych dostępna pod adresem www.nsa.gov.pl wzbogaciła się o ponad
3000 orzeczeń sądów administracyjnych z zakresu dostępu do informacji.
Liczba orzeczeń w tym obszarze, które zapadły przez te dwa lata, jest prawie
równa ilości orzeczeń, które zapadły przez 12 lat funkcjonowania ustawy
o dostępie do informacji publicznej (od jej wejścia w życie w dniu 1 stycznia
2002 r.). Stanowi to jasny dowód, że prawo do informacji zyskało stałe miejsce
w świadomości społecznej. zapadły fundamentalne orzeczenia, np. odno-
szące się do pojęć ,,dokumenty prywatne” czy ,,dokument wewnętrzny”, choć
trzeba uczciwie przyznać, że nie zawsze spotykały się one z powszechnym
uznaniem, również wśród sędziów sądów administracyjnych.
Samo prawo do informacji nie wydaje się dzisiaj zagrożone, co nie ozna-
cza, że nie należy prowadzić stałych działań edukacyjnych, zarówno wobec
podmiotów zobowiązanych do udzielenia informacji, jak i podmiotów o nią
wnioskujących. zadaniem praktyki, wnioskodawców, sądów administracyj-
nych jest obecnie kształtowanie czytelnych granic dostępu do informacji
publicznej, gdyż nie mamy do czynienia z prawem o charakterze absolutnym.
zdarzają się przypadki nadużywania prawa do informacji, kiedy działania
podejmowane przez wnioskodawców nie mają na celu prowadzenia kon-
troli społecznej, ale są przejawem prowadzonej lokalnie walki politycznej.
16
SłOWO WStęPNe
Niestety, obecna ustawa jest raczej bezsilna wobec tego typu zachowań,
co powinno zostać wzięte pod rozwagę przy okazji najbliższej noweliza-
cji. Podobnie rzecz ma się z kosztami udostępniania informacji, które
są w praktyce traktowane bardzo dowolnie, a brak jednolitości w orzecznic-
twie odnośnie do tego zagadnienia nie ułatwia zrozumienia istoty kosztów
dodatkowych.
Jestem przekonany, że ustawa o dostępie do informacji publicznej doj-
rzała do wprowadzenia pewnych korekt, jednak jakiekolwiek zmiany w tym
obszarze nie mogą prowadzić do unicestwienia istoty prawa do informacji,
którym jest istnienie kontroli społecznej wobec władz publicznych, we wszyst-
kich obszarach funkcjonowania Państwa.
Prawo do informacji publicznej przenika wszystkie sfery funkcjonowania
Państwa i stanowi najważniejszy z gwarantów społecznej kontroli władz, które
wybrane w demokratycznym akcie wyborczym czasem starają się uzurpować
sobie prawo do wyłączności oceniania swoich działań jako słusznych, celo-
wych i podejmowanych w imieniu społeczeństwa.
Rozdział 1
ZakReS podmiotoWy pRaWa
do inFoRmacji puBlicZnej
pytanie 1. czy wnioskodawca
może pozostać anonimowy?
Jedną z podstawowych cech postępowania regulowanego przepisami
ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tekst
jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2058) jest jego niski stopień sformalizowania.
„Postępowanie w sprawie udostępnienia informacji publicznej jest postę-
powaniem odformalizowanym i uproszczonym, w którym przepisy kodeksu
postępowania administracyjnego znajdują zastosowanie dopiero na etapie
wydania decyzji w trybie art. 16 u.d.i.p.” (z uzasadnienia uchwały składu sied-
miu sędziów NSa z dnia 9 grudnia 2013 r., i OPS 7/13, ONSaiWSa 2014, nr 3,
poz. 37). świadczy o tym również bardzo szeroki zakres podmiotowy prawa
do informacji – wszak zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.i.p. przysługuje ono każdemu.
Przepis art. 2 ust. 1 u.d.i.p. obejmuje nie tylko osoby fizyczne, lecz także
osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,
np. organizacje społeczne. tak więc nawet gdy wniosek nie precyzuje, czy
wnoszącym o udostępnienie informacji publicznej były podpisane na nim
osoby występujące jako osoby fizyczne, czy też była nim reprezentowana
przez nie osoba prawna bądź jednostka organizacyjna nieposiadająca oso-
bowości prawnej, to fakt ten nie może stanowić przeszkody w rozpoznaniu
wniosku. Jeśli przyjęlibyśmy odmienny punkt widzenia, doszłoby do zdepre-
cjonowania idei dostępu do informacji publicznej, której założeniem jest
jawność działań władzy publicznej. Skoro więc prawo żądania informacji
publicznej przysługuje każdemu, to tym samym stroną postępowania sądo-
wego (art. 32 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270
18
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
z późn. zm.) jest każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności
prawnych (art. 26 § 1 p.p.s.a.), która żąda sądowej kontroli prawidłowo-
ści realizacji jej wniosku. Osobami tymi mogły więc być osoby podpisane
na wniosku o udostępnienie żądanej informacji w trybie przepisów ustawy
o dostępie do informacji publicznej (zob. wyrok NSa z dnia 14 grudnia
2012 r., i OSK 2033/12, CBOSa).
Dodatkowo osoba wykonująca prawo do informacji nie musi tłuma-
czyć przyczyn złożenia wniosku – świadczy o tym treść art. 2 ust. 1 u.d.i.p.
– od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać
wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Nie powinno więc mieć
znaczenia, kto składa wniosek ani co kieruje wnioskodawcą, który korzysta
z prawa do informacji (pomijam w tym momencie sytuację, gdy wniosko-
dawca wnosi o informację przetworzoną, kiedy to jego identyfikacja może
mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia o zaistnieniu przesłanek dla przetworze-
nia informacji wskazanych w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.1).
Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, należy stwierdzić, że wnio-
skujący nie musi ujawniać żadnych informacji o sobie, tym samym
na etapie wniosku może pozostać anonimowy.
Obowiązkowe jest określenie we wniosku sposobu i formy udostępnienia
przekazania wnioskowanej informacji publicznej2. Należy jednak pamiętać,
że każdy anonimowy wnioskodawca powinien mieć świadomość, iż brak
jego identyfikacji w kolejnych etapach postępowania wnioskowego może
utrudnić jego pozytywne zakończenie, a nawet doprowadzić do pozostawie-
nia sprawy bez rozpoznania. W sytuacji gdy wniosek został złożony drogą
elektroniczną, drogą poczty tradycyjnej czy telefonicznie, z punktu widze-
nia założeń ustawy o dostępie do informacji publicznej nie ma znaczenia
rzeczywista tożsamość wnioskodawcy. istotne natomiast jest, czy podmiot
wnioskujący przekazał w swym wniosku jakiekolwiek dane umożliwiające
podmiotowi zobowiązanemu przekazanie odpowiedzi na wniosek. W przy-
padku poczty elektronicznej dla otrzymania odpowiedzi wystarcza sam adres
nadawcy (wnioskodawcy)3. Fakt, czy pytający w tak złożonym wniosku podał
1 zob. w tym zakresie pytanie 33.
2 zob. rozważania na temat sposobu i formy udostępniania informacji publicznej zawarte
w pytaniu 11.
3 zob. strona https://www.nik.gov.pl/kontakt/informacja-publiczna/ (dostęp: 13.12.2015),
gdzie NiK nie wymaga podania na formularzu żadnych danych identyfikujących wnioskodawcę.
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
19
prawdziwe dane, nie ma żadnego znaczenia. W przypadku poczty tradycyj-
nej również istnieje możliwość, że wnioskujący podał adres do doręczeń
w postaci numeru skrytki pocztowej, np.: PO BOX 4, Warszawa 44.
W moim przekonaniu w taki właśnie sposób należy postrzegać kwestię
anonimowości wnioskodawców. Nie można bowiem zapominać, że podmioty
wykonujące prawo do informacji publicznej niejednokrotnie chciałyby
pozostać anonimowe z przyczyn oczywistych. i takie założenie jest słuszne,
odpowiadające ogólnym założeniom ustawy o dostępie do informacji
publicznej. Kwestie, o które pytają wnioskujący, nie zawsze są dla podmio-
tów publicznych wygodne. Wnioskodawcy, działając w formule swoistej
kontroli społecznej, za jaką bezsprzecznie może być uznane wnioskowanie
o informacje publiczne, celowo ukrywają swoją tożsamość, chcąc pozo-
stać anonimowymi. i takiego prawa nie wolno wnioskodawcy pozbawiać.
„W ujęciu konstytucyjnym prawo do uzyskania informacji zostało wyraźnie
związane z działalnością organów władzy publicznej, działalnością osób
pełniących funkcje publiczne oraz z działalnością innych podmiotów, jeżeli
wykonują zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym
lub majątkiem Skarbu Państwa. […] Prawo to służy także do sprawowania
kontroli obywatelskiej nad funkcjonowaniem władzy publicznej” (wyrok
NSa z dnia 8 czerwca 2011 r., i OSK 391/11, LeX nr 1082747).
Co ważne, sądy administracyjne jednolicie opowiadają się za dalece
idącym odformalizowaniem postępowania regulowanego przepisami
ustawy o dostępie do informacji publicznej. Naczelny Sąd administra-
cyjny w 2012 r. doszedł do bardzo ważnego wniosku: „gdyby ustawodawca
chciał całe postępowanie z wniosku o udostępnienie informacji publicznej
poddać rygorom określonym w k.p.a. [ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r.
– Kodeks postępowania administracyjnego, tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r.
poz. 267 z późn. zm. – przyp. aut.], zawarłby stosowne uregulowanie
w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Jednak intencją twórców
ustawy było takie odformalizowanie postępowania, aby dostęp do infor-
macji publicznej był szybszy i łatwiejszym było jej uzyskanie” (wyrok NSa
z dnia 11 września 2012 r., i OSK 903/12, LeX nr 1394106). Podobnie
traktowana była kwestia we wcześniejszych wyrokach WSa: „Nie sposób
zgodzić się z poglądem w kwestii żądania od wnoszącego o udostępnienie
informacji publicznej podania we wniosku danych osobowych w postaci
imienia i nazwiska, adresu z kodem pocztowym, miejscowości i nr domu,
a nadto podpisania wniosków, stosownie do art. 63 § 2 i § 3 k.p.a. Przepisy
20
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
ustawy o dostępie do informacji publicznej nie nakazują zachowania
szczególnej formy wniosku. Brak jest w niej również nakazu, aby wniosko-
dawca musiał podawać swoje dane osobowe, albowiem może informację
uzyskać ustnie lub też wnioskować o przesłanie jej na poste restante czy
na adres skrytki pocztowej. Może też uczynić to drogą elektroniczną,
podając adres swojej poczty e-mailowej. Oznacza to, że podmiotom obo-
wiązanym do udostępnienia informacji publicznej powołana ustawa nie
nadała uprawnień do żądania tych danych” (wyrok WSa w Warszawie
z dnia 23 września 2009 r., ii SaB/Wa 57/09, LeX nr 527024). Stanowi-
sko to zostało następnie podtrzymane w wyrokach: WSa w Warszawie
z dnia 14 stycznia 2011 r., ii SaB/Wa 184/10, LeX nr 953624, oraz z dnia
17 stycznia 2013 r., ii SaB/Wa 450/12, LeX nr 1274733; WSa w Krakowie
z dnia 12 lipca 2011 r., ii Sa/Kr 651/11, LeX nr 1096913; WSa w Gliwi-
cach z dnia 24 lutego 2012 r., iV SaB/Gl 75/11, LeX nr 11217161, który
stwierdził wyraźnie: „wniosek o udostępnienie informacji publicznej nie jest
składany według reguł przewidzianych postanowieniami art. 63 Kodeksu
postępowania administracyjnego, ponieważ unormowania tego aktu nor-
matywnego w sprawach dotyczących udostępniania informacji publicznej
mają ograniczone zastosowanie”. Oznacza to, że podmiotom obowiązanym
do udostępnienia informacji publicznej na etapie wniosku o udzielenie
informacji publicznej powołana ustawa nie nadała uprawnień do stoso-
wania art. 64 § 2 k.p.a. (zob. wyrok WSa w Warszawie z dnia 14 stycznia
2011 r., ii SaB/Wa 184/10, LeX nr 953624). zbieżną opinię w tym zakresie
wyraził również NSa, który stwierdził w wyroku z 2012 r., że „w ustawie
o dostępie do informacji publicznej brak jest wskazania jakichkolwiek
wymagań formalnych wniosku (poza utrwaleniem go w formie pisemnej).
za wniosek pisemny uznawać należy również przesłanie zapytania pocztą
elektroniczną i to nawet, gdy do jego autoryzacji nie zostanie użyty pod-
pis elektroniczny. Pogląd ten jest, jak się wydaje, uzasadniony brakiem
konieczności pełnego zidentyfikowania wnioskodawcy, a to ze względu
na to, że żądając informacji, nie musi się on wykazać jakimkolwiek intere-
sem prawnym lub faktycznym, aby otrzymać informację. Pamiętać bowiem
trzeba, iż to właśnie cel ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz
regulacja jej art. 10 ust. 2, który przewiduje, iż informacja publiczna,
która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie
ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku, uzasadnia wywód, iż postę-
powanie w sprawie udzielenia informacji publicznej jest odformalizowane
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
21
i uproszczone. […] Do wniosku o udostępnienie informacji publicznej nie
mają zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego”
(wyrok NSa z dnia 14 września 2012 r., i OSK 1013/12, LeX nr 1376075).
Warto jednak zwrócić uwagę, że pojawiły się wyroki sądów administra-
cyjnych o nieco odmiennej treści. Przykładowo w 2012 r. WSa w Olsztynie
uznał, że: „to, że prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu, nie
oznacza, że wnioskodawca może być anonimowy. Pod pojęciem każdego
należy rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę nieposiadającą
osobowości prawnej. Wskazanie przez wnioskodawcę danych pozwalających
na jego identyfikację jest minimalnym wymaganiem. Organ zobowiązany
do udzielenia informacji publicznej ma zatem pełne prawo domagać się
danych, które pozwolą na należyte określenie podmiotu, wobec którego mają
być podjęte czynności związane z realizacją wniosku. Uprawnienia organu
w podanym zakresie nie niweczy fakt, że udzielenie informacji publicznej
nie jest uzależnione od wykazania przez wnioskodawcę interesu prawnego
lub faktycznego. Pojęcie interesu jest kategorią prawa materialnego, pod-
czas gdy oznaczenie wnioskodawcy pozostaje w sferze prawa procesowego”.
zdaniem WSa w Olsztynie „za uprawnieniem organu do żądania podania
przez wnioskodawcę danych umożliwiających jego identyfikację przemawiają
także rodzaje rozstrzygnięć, które mogą być wydane w następstwie złoże-
nia wniosku o udzielenie informacji publicznej. zgodnie bowiem z art. 16
ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, odmowa udostępnienia
informacji publicznej oraz umorzenie postępowania w tej sprawie nastę-
puje w drodze decyzji. Stosownie zaś do art. 107 § 1 k.p.a., każda decyzja
powinna zawierać oznaczenie strony. Dane wnioskodawcy są niezbędne
także do powiadomienia go o wysokości opłaty za udzielenie informacji
przetworzonej, o której mowa w art. 15 ust. 2 powołanej ustawy” (wyrok WSa
w Olsztynie z dnia 12 kwietnia 2012 r., ii SaB/Ol 33/12, LeX nr 1145979).
również WSa w Gliwicach wyraził opinię, że: ,,za uprawnieniem organu
do żądania podania przez wnioskodawcę danych umożliwiających jego
identyfikację przemawiają także rodzaje rozstrzygnięć, które mogą być
wydane w następstwie złożenia wniosku o udzielenie informacji publicznej,
zwłaszcza to, że stosownie do treści art. 107 § 1 k.p.a., każda decyzja powinna
zawierać oznaczenie strony” (wyrok WSa w Gliwicach z dnia 21 stycznia
2015 r., iV Sa/Gl 1075/14, LeX nr 1678756).
Opinia wyrażona przez WSa w Olsztynie wydaje się odosobniona
i trudno jest się z nią zgodzić w całości. z pewnością WSa ma rację, że do
22
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
zastosowania formy prawnej działania administracji o charakterze władczym,
jakim jest decyzja administracyjna, wymagana jest identyfikacja wniosko-
dawcy. Oczywiście z tą opinią nie można polemizować, gdyż znajduje ona
w pełni odzwierciedlenie w treści obowiązującego prawa i w tym zakresie jest
ze wszech miar słuszna. Niemniej takie podejście powinno mieć zastosowanie
jedynie w sytuacji, gdy istnieje potrzeba wydania decyzji administracyjnej. Jak
zostało to już wskazane wyżej, niejednokrotnie bywa tak, że wnioskodawca
na etapie składania wniosku, licząc na jego pozytywne rozpatrzenie, pragnie
pozostać anonimowy. i nie można go tego prawa pozbawiać, chęć pozostania
anonimowym może bowiem wynikać ze specyfiki spraw objętych zapytaniem.
Wystarczy, jeżeli wnioskodawca określi w swoim wniosku jakąkolwiek sku-
teczną formę dostarczenia mu odpowiedzi. Skoro sprawa ma być załatwiona
pozytywnie, czyli wnioskujący otrzyma odpowiedź na swoje pytania, nie
znajduję żadnego uzasadnienia dla żądania od wnioskodawcy ujawnienia
tożsamości. W moim przekonaniu realizacja prawa do informacji publicznej
zawiera w swojej treści prawo do pozostania anonimowym na etapie wniosku.
reasumując, wnioskodawca zwracający się o udostępnienie informa-
cji publicznej może pozostać anonimowym na etapie składania wniosku.
Ujawnienie danych wnioskodawcy jest niezbędne wyłącznie w sytuacji, gdy
podmiot zobowiązany przygotowuje się do wydania decyzji administracyj-
nej. Nie jest konieczne ujawnienie się wnioskodawcy również w sytuacji,
gdy podmiot zobowiązany pragnie wysłać powiadomienie, o którym mowa
w art. 15 ust. 2 u.d.i.p.4
pytanie 2. kiedy możemy żądać,
by wnioskodawca się ujawnił? W jakim zakresie
powinien ujawnić swoje dane?
W pytaniu poprzedzającym zostało wyraźnie powiedziane, że wniosko-
dawca zwracający się o udostępnienie informacji publicznej może pozostać
anonimowy na etapie składania wniosku. W sytuacji jednak gdy podmiot
zobowiązany jest zmuszony do podjęcia czynności regulowanych przepisami
kodeksu postępowania administracyjnego, w pewnym ich zakresie pozostawa-
nie wnioskodawcy anonimowym stanowi przeszkodę o charakterze formalnym.
4 Więcej na ten temat zob. pytanie 28.
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
23
identyfikacja wnioskodawcy jest wymagana w sytuacji, gdy podmiot
zobowiązany stwierdza, że zachodzi potrzeba wydania decyzji administra-
cyjnej. Ustawa o dostępie do informacji publicznej przewiduje możliwość
wydania decyzji administracyjnej w trzech przypadkach:
a) odmowy dostępu do informacji publicznej ze względu na potrzebę
ochrony określonego dobra chronionego przepisem szczególnym
– art. 5 u.d.i.p.;
b) odmowy dostępu do informacji publicznej przetworzonej – podmiot
zobowiązany stwierdza, że nie zachodzi okoliczność, która uzasadnia
obowiązek dokonania na wniosek przetworzenia informacji publicznej,
ze względu na brak szczególnej istotności przetworzenia dla interesu
publicznego – art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.;
c) umorzenia postępowania na podstawie art. 14 ust. 2 u.d.i.p.
We wszystkich tych sytuacjach od momentu, gdy podmiot zobowiązany
ustalił konieczność wydania decyzji administracyjnej, postępowanie wszczęte
na wniosek wchodzi w fazę postępowania regulowanego przepisami kodeksu
postępowania administracyjnego. Mamy bowiem do czynienia z potrzebą
dokonania określonych ustaleń i podjęcia określonych prawem czynności
poprzedzających wydanie decyzji administracyjnej. Należy się zgodzić
z opinią wyrażoną przez WSa w Krakowie, zgodnie z którą „każdy wniosek,
niezależnie od tego, jaki rodzaj postępowania ma wszczynać, musi zawie-
rać co najmniej takie dane i być na tyle precyzyjny, aby możliwe było jego
załatwienie zgodnie z prawem” (wyrok WSa w Krakowie z dnia 13 listo-
pada 2007 r., ii SaB/Kr 58/07, LeX nr 974181). Skoro mają zastosowanie
w całości przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, to oczywiste
jest, że zastosowanie mają wszelkie wymogi określone dla decyzji adminis-
tracyjnej.
artykuł 107 k.p.a. określa składniki tzw. typowej decyzji administra-
cyjnej. zgodnie z tym przepisem elementem obligatoryjnym decyzji jest
m.in. oznaczenie strony lub stron. Oznaczenie strony będącej osobą fizyczną
polega na podaniu jej imienia (imion) oraz nazwiska i miejsca zamieszkania,
a także ewentualnie innych danych (np. PeSeL, NiP), w odniesieniu zaś
do osób prawnych, państwowych jednostek organizacyjnych i organizacji
społecznych nieposiadających osobowości prawnej – ich nazwy oraz siedziby.
Nie istnieje możliwość wydania decyzji na rzecz strony anonimowej, gdyż
stoi to w sprzeczności z istotą indywidualnych aktów administracyjnych,
jakimi są decyzje administracyjne, wobec braku skonkretyzowania adresata,
24
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
do którego kierowane jest rozstrzygnięcie władcze organu. „W przypadku,
gdy błąd w oznaczeniu strony polega na oczywiście mylnym podaniu nazwiska
lub imienia albo adresu zamieszkania strony, decyzja może być sprostowana
w trybie art. 113 § 1 k.p.a. W przypadku natomiast, gdy jako stronę ozna-
czono podmiot, który nie był i nie może być stroną postępowania, bowiem
postępowanie nie dotyczyło jego interesu prawnego ani obowiązku, taka
decyzja jest obarczona wadą, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a., czyli
decyzja została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie; w przy-
padku wielości stron postępowania oznaczenie jako strony osoby, która
nie jest i nie może być stroną powoduje kwalifikowaną wadę decyzji także
wówczas, gdy pozostałe strony są oznaczone prawidłowo. Organ admini-
stracji publicznej jest obowiązany oznaczyć wszystkie strony postępowania.
Organ nie może ograniczyć się do oznaczenia jako stron osób, na których
żądanie postępowanie zostało wszczęte, bowiem brak podstaw prawnych
różnicowania stron na te, które są adresatami decyzji, i te, którym się doręcza
decyzję. Jeżeli bowiem dany podmiot ma status strony postępowania, to bez
względu na przyczyny uzyskania takiego statusu powinien być wymieniony
w decyzji administracyjnej jako strona postępowania”5. „z punktu widzenia
prawidłowości decyzji jest obojętne, w którym miejscu decyzji strona zostanie
wskazana, ważne jest, by była ona w sposób jednoznaczny określona. zatem
oznaczenie strony może być zamieszczone w początkowej części decyzji,
ale może także znaleźć się dopiero w rozdzielniku, gdy przykładowo stron
będzie wiele”6.
Podmiot zobowiązany, do którego wpłynął anonimowy wniosek o udo-
stępnienie informacji publicznej, w sytuacji zaistnienia potrzeby wydania
decyzji administracyjnej musi wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia braków
formalnych pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Pismo
to można uznać za czynność materialno-techniczną korzystającą z formuły
wezwania z art. 64 § 2 k.p.a.7 Wprawdzie przepis ten odnosi się do podania
w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego (art. 63 k.p.a.),
5 Cyt. za: M. Jaśkowska, a. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz,
LeX/el. 2013.
6 zob. G. łaszczyca, C. Martysz, a. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego.
Komentarz, t. 2, Komentarz do art. 104–269, LeX/el. 2010.
7 art. 64 § 2 k.p.a.: „Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym
w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni
z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania”.
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
25
jednak skoro na etapie składania wniosku o udostępnienie informacji
publicznej nie ma obowiązku, by wniosek spełniał wymogi konieczne dla
podania w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego, nie wyklu-
cza to moim zdaniem możliwości, by wezwać anonimowego wnioskodawcę
do ujawnienia swych danych w związku z potrzebą wydania decyzji admi-
nistracyjnej. Ujawnienie danych wnioskodawcy jest niezbędne w sytuacji,
gdy podmiot zobowiązany przygotowuje się do wydania decyzji administra-
cyjnej. Stąd też, na zasadzie odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu
postępowania administracyjnego, zgodnie z art. 64 § 2 k.p.a. należy wezwać
anonimowego wnioskodawcę do usunięcia braków w terminie 7 dni, wraz
z pouczeniem, że nieusunięcie braków w postaci danych identyfikujących
wnioskodawcę spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Możli-
wość tę wywodzę z jednej strony z uniwersalnego charakteru norm zawartych
w kodeksie postępowania administracyjnego, z drugiej zaś z charakteru
postępowania wszczynanego na podstawie ustawy o dostępie do informacji
publicznej, które jest w wysokim stopniu odformalizowane.
Ważne, by pamiętać, że jeżeli we wniosku zostało zadanych kilka pytań,
wobec każdego z nich może zaistnieć odmienna sytuacja prawno-faktyczna,
co oznacza, że pytania w nich zawarte mogą spotkać się z różną reakcją
ze strony podmiotu zobowiązanego.
Prześledźmy to na przykładzie. anonim pyta urząd drogą e-mailową
o cztery sprawy, zadając cztery pytania – 1, 2, 3, 4.
Na pytanie 1 i 2 urząd odpowiada pozytywnie, co oznacza, że prze-
syła drogą elektroniczną wnioskowane materiały. Dokonuje tym samym
tzw. czynności materialno-technicznej. „Udostępnienie informacji publicznej
następuje w formie czynności materialno-technicznej, której treścią jest
żądana informacja, i nie wymaga wydania decyzji administracyjnej”8.
Odnośnie do pytania 3 stwierdza, że istnieje potrzeba przetworzenia
informacji publicznej9. Powinien w takiej sytuacji wezwać wnioskodawcę
do wykazania, gdzie i dlaczego widzi on szczególną istotność dla interesu
publicznego, by przystąpić do przetworzenia informacji publicznej we wnio-
skowanym zakresie (art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.). zgodnie z przyjętą w tym
zakresie linią orzeczniczą sądów administracyjnych, „jeżeli organ uważa,
8 H. Knysiak-Molczyk, Granice prawa do informacji w postępowaniu administracyjnym
i sądowoadministracyjnym, Warszawa 2013, s. 261.
9 zob. rozważania w tym zakresie zawarte w wyjaśnieniach do pytania 33.
26
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
że skarżący żąda informacji przetworzonej, to winien go wezwać do wyka-
zania w stosownym terminie, że udostępnienie informacji publicznej jest
szczególnie istotne dla interesu publicznego, a po ewentualnym bezskutecz-
nym upływie terminu – wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji
publicznej na podstawie art. 16 ust. 1 u.d.i.p.” (wyrok WSa w Szczecinie z dnia
10 stycznia 2013 r., ii SaB/Sz 51/12, LeX nr 1254775). „Nawet w wypadku
gdy wnioskodawca nie odpowie na wezwanie do wykazania szczególnie istot-
nego interesu publicznego przemawiającego za udostępnieniem informacji
publicznej przetworzonej, podmiot zobowiązany do jej udzielenia musi
zawsze w uzasadnieniu decyzji o odmowie odnieść się do kwestii, czy prze-
słanka, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p. istnieje czy też nie” (wyrok
NSa z dnia 8 czerwca 2011 r., i OSK 402/11, LeX nr 1082749; zob. również
wyrok WSa we Wrocławiu z dnia 7 marca 2013 r., iV Sa/Wr 783/12, LeX
nr 1303742, oraz wyrok WSa w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 24 listopada
2011 r., ii Sa/Go 667/11, LeX nr 1152612). Wnioskodawca powinien się
ujawnić, gdyż w przeciwnym wypadku sprawa zostanie pozostawiona w tym
zakresie bez rozpoznania, z powodu braku możliwości wydania decyzji wobec
podmiotu niezidentyfikowanego. a zatem nadal nie ma obowiązku ujaw-
nienia, jednak pozostawanie anonimowym mimo wezwania do identyfikacji
w celu wydania decyzji pozbawia wnioskodawcę prawa obrony swoich praw
w postępowaniu odwoławczym czy sądowoadministracyjnym.
Wobec pytania 4 zachodzi konieczność poinformowania, że żądana
informacja nie jest informacją publiczną. Następuje to w drodze czynności
materialno-technicznej, nie w drodze postanowienia czy decyzji. „Organowi
zobowiązanemu do udzielenia informacji publicznej nie można postawić
zarzutu bezczynności w sytuacji, gdy udziela żądanej informacji, informuje,
że nie jest to informacja publiczna” (wyrok WSa w Warszawie z dnia 24 lipca
2013 r., ii SaB/Wa 258/13, LeX nr 1608294). Dla poinformowania o tym
fakcie z punktu widzenia podmiotu zobowiązanego nie jest konieczna pełna
identyfikacja wnioskodawcy. Wobec tego nie widzę potrzeby ujawniania
tożsamości wnioskodawcy, jeśli podmiot zobowiązany chce poinformować
wnioskującego „anonima”, że żądana informacja nie jest informacją publiczną
w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p. Oczywiście wnioskodawcy przysługuje
prawo do kwestionowania takiego stwierdzenia. „Jeżeli uznaje, że żądane
przez nią informacje są jednak informacjami publicznymi i powinny być jej
udostępnione w trybie wnioskowym na podstawie u.d.i.p., to może wnieść
skargę na bezczynność organu. tym samym może ona zwalczać stanowisko
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
27
organu nie w trybie skargi złożonej na pismo informacyjne nieobjęte wła-
ściwością sądów administracyjnych, lecz skargi przewidzianej w art. 3 § 2
pkt 8 p.p.s.a.” (postanowienie NSa z dnia 25 października 2012 r., i OSK
2437/12, LeX nr 1269651). ale wtedy oczywiście wchodzimy w całkiem inny
obszar, mianowicie posiadania zdolności sądowoadministracyjnej, i skarżący
nie może pozostać anonimowy.
Kolejna kwestia wymagająca omówienia to problem, czy można wysłać
do anonimowego wnioskodawcy powiadomienie, o którym mowa w art. 15
ust. 2 u.d.i.p. zgodnie z tym przepisem podmiot zobowiązany w terminie
14 dni od dnia złożenia wniosku powiadomi wnioskodawcę o wysokości
opłaty. Powiadomienie z art. 15 ust. 2 jest jednym z trzech powiadomień
przewidzianych w treści ustawy o dostępie do informacji publicznej. Pozostałe
dwa to powiadomienie z art. 13 ust. 2 oraz z art. 14 ust. 210.
Problem z konstrukcją przepisu art. 15 ust. 2 u.d.i.p. z punktu widzenia
zasad należytej legislacji był już wcześniej sygnalizowany w literaturze przed-
miotu11. W tym miejscu pomijam szersze rozważania na temat charakteru
prawnego powiadomienia z art. 15 ust. 2, gdyż jest to przedmiotem rozważań
w innym miejscu opracowania12.
Powiadomienie z art. 15 ust. 2 u.d.i.p. ma na celu umożliwienie wniosku-
jącemu wypowiedzenia się co do dalszej realizacji wniosku, jeżeli sytuacja
wymaga poniesienia kosztów związanych z przekształceniem, o którym mowa
w ust. 1 tego artykułu13. Powiadomienie jest niezwykle istotnym elementem
w procesie realizacji wniosku, dającym możliwość zachowania integral-
nej roli wnioskodawcy w całości przebiegu postępowania zmierzającego
do uzyskania informacji publicznej. Skoro cel podstawowy powiadomienia
to umożliwienie wnioskodawcy wypowiedzenia się co do dalszych losów
wniosku, co jest silnie determinowane kosztami przekształcenia wskaza-
nymi w powiadomieniu, to nie ma znaczenia, kto tak naprawdę jest tym
wnioskodawcą. anonimowy wnioskodawca może również być adresatem
10 zob. więcej H. Knysiak-Molczyk, Granice prawa do informacji…, s. 251 i n.
11 zob. i. Kamińska, M. rozbicka-Ostrowska, Ustawa o dostępie do informacji publicznej.
Komentarz, Warszawa 2012, s. 202.
12 zob. pytanie 33.
13 art. 15 ust. 1 u.d.i.p.: „Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek,
o którym mowa w art. 10 ust. 1, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodat-
kowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością
przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnio-
skodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom”.
28
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
powiadomienia z art. 15 ust. 2 u.d.i.p. Czym innym bowiem jest dalsza kwe-
stia ściągalności kwoty będącej kosztem przekształcenia i prawna możliwość
uczynienia jej ewentualnie przedmiotem postępowania egzekucyjnego.
z punktu widzenia celu, jaki przyświeca powiadomieniu, pełna identyfikacja
wnioskodawcy nie niesie żadnej zmiany i nie jest konieczna. Jeżeli anonim
uiści kwotę, to jego identyfikacja nie jest konieczna. Celem powiadomienia
z art. 15 ust. 2 nie jest identyfikacja wnioskodawcy, lecz powiadomienie
wnioskodawcy o wysokości kosztów. Kwestia dalszej egzekucji tych kwot
leży w obszarze całkiem innych rozważań. Skoro zezwalamy i uznajemy
za właściwe, by wnioskodawca pozostał na etapie wniosku anonimowy, nie
można wymagać, by powiadomienie z art. 15 ust. 2 było kierowane wyłącznie
do zidentyfikowanego wnioskodawcy.
z anonimowym wnioskodawcą należy kontaktować się w ten sam spo-
sób, jaki został zainicjowany przez niego samego, a następnie wskazany
jako sposób udostępnienia informacji publicznej. Powinno się wykorzystać
taką formułę komunikacji, jaka została wykorzystana przez wnioskującego.
Jeżeli wniosek wpłynął drogą elektroniczną, tą samą drogą na istniejący
adres elektroniczny wnioskodawcy powinno zostać wysłane pismo, w którym
w wyznaczonym terminie (sugeruję krótki termin 3-dniowy) zobowiązuje się
do podania danych niezbędnych do wydania decyzji administracyjnej. Jeżeli
wniosek został złożony pocztą tradycyjną, jednak bez podania danych wnio-
skodawcy, z prośbą o wysłanie odpowiedzi na wskazany adres e-mailowy,
na ten adres e-mailowy powinno się wysłać wezwanie. Jeżeli wniosek został
złożony ustnie, z pewnością została określona forma kontaktu z wniosko-
dawcą (np. telefoniczna), taką też formułę kontaktu należy wykorzystać
w tej sytuacji14.
pytanie 3. czy dziennikarze posiadają
specjalne uprawnienia w zakresie
prawa do informacji publicznej?
Odpowiedź na tak postawione pytanie nie może być jednoznaczna.
W ujęciu formalnym dziennikarz nie posiada specjalnych uprawnień, jed-
nak w ujęciu praktycznym bardzo często jest tak, że wnioski składane przez
14 Więcej na temat wniosków składanych ustnie zob. pytanie 17.
rOzDział 1. zaKreS PODMiOtOWy PraWa DO iNFOrMaCJi PUBLiCzNeJ
29
dziennikarzy są rozpatrywane ze specjalną starannością i wnikliwością.
Wynika to z faktu, że wnioski wymagające przetworzenia składane przez
dziennikarzy będą analizowane z punktu widzenia zaistnienia przesłanki
z art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p., a biorąc pod uwagę rolę społeczną, jaką pełnią
dziennikarze, rozstrzygnięcie w zakresie szczególnej istotności przetwo-
rzenia dla interesu publicznego powinno być podejmowane ze szczególną
starannością, gdy wnioskującym jest dziennikarz.
Na samym początku należy ustalić, kogo polski ustawodawca uznaje
za dziennikarza w świetle obowiązujących przepisów. zgodnie z legalną
definicją zawartą w art. 7 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo
prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) za dziennikarza uznaje się osobę
zajmującą się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów
prasowych, pozostającą w stosunku pracy z redakcją albo zajmującą się taką
działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji. „Definicja ta jest źródłem
licznych nieporozumień, konfliktów, sporów. Jej pierwsza część, głosząca,
że dziennikarzem jest osoba pracująca intelektualnie nad tworzeniem
prasy i jednocześnie pozostająca w stosunku pracy z redakcją (wydawcą),
nie budzi wątpliwości. Kryteria konstytuujące profesję dziennikarską są tu
jasne. Źródłem nieporozumień jest sformułowanie o zajmowaniu się działal-
nością dziennikarską – na rzecz i z upoważnienia redakcji – które oznacza,
że dziennikarzem może być każdy, choćby doraźnie i, co więcej, że jest nim,
jeśli zajmuje się «przygotowywaniem materiałów prasowych»”15. J. Sobczak
wskazuje, że w toku dyskusji nad projektem obecnie obowiązującego prawa
prasowego zarysowały się trzy koncepcje. Pierwsza wiązała zawód dzien-
nikarza z pozostawaniem w stosunku pracy z redakcją. Druga uznawała
za dziennikarza tego, kto faktycznie wykonuje ten zawód. trzecia zasadzała
się
Pobierz darmowy fragment (pdf)