Darmowy fragment publikacji:
DEKLINACJA RZECZOWNIKA
Odmiana rodzajnika określonego:
Fall
Nominativ (wer? was?)
Genitiv (wessen?)
Dativ (wem? wo? wann?)
Akkusativ (wen? was? wohin?)
m
der
des
dem
den
f
die
der
der
die
n
das
des
dem
das
Pl
die
der
den
die
Rodzaje deklinacji
W języku niemieckim występują trzy rodzaje deklinacji:
– mocna (starke Deklination)
– słaba (schwache Deklination)
– mieszana (unregelmäßige Deklination)
Deklinacja mocna
Do tej deklinacji należy większość rzeczowników. Jej cechą charakterystyczną jest
końcówka dopełniacza (Genitiv) -(e)s w liczbie pojedynczej rodzaju męskiego i ni-
jakiego.
Niektóre rzeczowniki należące do deklinacji mocnej: die Nacht, das Kind, der Va-
ter, der Chef, der Mann, der Schüler, der Garten, das Auto, das Hotel, das Büro, das Café,
das Restaurant, das Kalb, die Mutter, die Stadt, die Hand, die Wand, die Macht, die Kuh,
die Nuss, die Maus, die Kunst, die Wurst, der See.
Maskulinum
Femininum
Fall
Singular Nominativ
Plural
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
der Film
des Filmes
dem Film
den Film
die Filme
der Filme
den Filmen
die Filme
die Tochter
der Tochter
der Tochter
die Tochter
die Töchter
der Töchter
den Töchtern
die Töchter
Deklinacja słaba
Neutrum
das Haus
des Hauses
dem Haus
das Haus
die Häuser
der Häuser
den Häusern
die Häuser
Do deklinacji słabej należą przede wszystkim rzeczowniki rodzaju żeńskiego i nie-
duża grupa rzeczowników rodzaju męskiego.
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
16
DEKLINACJA RZECZOWNIKA
Cechy charakterystyczne:
• końcówka -n lub -en dla rzeczowników rodzaju żeńskiego w liczbie mnogiej, na-
tomiast dla rzeczowników rodzaju męskiego zarówno w liczbie mnogiej, jak i po-
jedynczej;
• w liczbie mnogiej nie występują przegłosy.
Do deklinacji słabej należą m.in.:
• rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -e, np.: der Junge, der Franzose, der
Pole, der Kunde, der Kollege, der Neffe, der Löwe, der Zeuge, der Affe;
• rzeczowniki rodzaju męskiego (obcego pochodzenia) zakończone na:
-ent: der Dozent, der Produzent, der Student, der Patient
-ant: der Elefant, der Demonstrant
-at: der Soldat, der Diplomat
-ist: der Polizist, der Journalist, der Tourist
• inne rzeczowniki: der Herr, der Mensch, der Bauer, der Nachbar, der Bär, der Held,
die See (jako: 1. morze, 2. fala).
Fall
Singular Nominativ
Plural
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Maskulinum
der Mensch
des Menschen
dem Menschen
den Menschen
die Menschen
der Menschen
den Menschen
die Menschen
Femininum
die Meinung
der Meinung
der Meinung
die Meinung
die Meinungen
der Meinungen
den Meinungen
die Meinungen
Deklinacja nieregularna
Neutrum
-
-
-
-
-
-
-
-
Do tej deklinacji należy nieduża grupa rzeczowników rodzaju męskiego oraz
nijakiego. Cechą charakterystyczną jest występowanie jednocześnie końcówki -(e)s
w dopełniaczu liczby pojedynczej oraz końcówki -n lub -en w liczbie mnogiej.
Do deklinacji nieregularnej należą m.in.:
• rzeczowniki zakończone na -or, np.: der Doktor, der Motor, der Direktor,
• rzeczowniki zakończone na -um, -ium, np.: das Datum, das Laboratorium,
das Museum, das Zentrum, das Gymnasium
• inne rzeczowniki: das Bett, das Auge, das Hemd, der Scherz, der Staat, der See,
der Professor
das Konto.
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
17
DEKLINACJA RZECZOWNIKA
Fall
Singular Nominativ
Plural
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Maskulinum
der Staat
des Staates
dem Staat
den Staat
die Staaten
der Staaten
den Staaten
die Staaten
Femininum
Neutrum
-
-
-
-
-
-
-
-
das Hemd
des Hemd(e)s
dem Hemd
das Hemd
die Hemden
der Hemden
den Hemden
die Hemden
Dativ i Akkusativ
Celownik (Dativ) odpowiada na pytanie: wem? (komu?)
f
m
dem der
n
pl
dem den
Ich zeige dem Freund das Kleid. – Pokazuję sukienkę przyjacielowi.
Ich zeige der Freundin das Kleid. – Pokazuję sukienkę przyjaciółce.
Ich zeige dem Mädchen das Kleid. – Pokazuję sukienkę dziewczynce.
Ich zeige den Freunden das Kleid. – Pokazuję sukienkę przyjaciołom.
Rzeczowniki w liczbie mnogiej otrzymują w celowniku końcówkę -n.
Biernik (Akkusativ) odpowiada na pytania: wen? (kogo?), was? (co?)
m
den
f
die
n
das
pl
die
Ich sehe den Hund. – Widzę psa.
Ich sehe die Frau. – Widzę kobietę.
Ich sehe das Tier. – Widzę zwierzę.
Ich sehe die Bilder. – Widzę obrazy.
Genitiv
Dopełniacz (Genitiv) odpowiada na pytanie wessen? (czyj?)
Jego szczególna właściwość polega na tym, że rzeczownik rodzaju męskiego lub
nijakiego otrzymuje dodatkową końcówkę -(e)s.
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
18
RZECZOWNIKI ZŁOŻONE
m
des
f
der
n
des
pl
der
Der Rock der Freundin ist schwarz. – Spódnica przyjaciółki jest czarna.
Das Kleid des Mädchens ist rot. – Sukienka dziewczynki jest czerwona.
Das Haus des Freundes ist aus Holz. – Dom przyjaciela jest z drewna.
Die Wohnung der Freunde ist schön. – Mieszkanie przyjaciół jest ładne.
Forma ta może być zastąpiona przez konstrukcję z von, przy której stosujemy
celownik (Dativ), jednak jest ona uważana za mniej elegancką niż forma
dopełniacza.
Der Rock von der Freundin ist schwarz.
Das Kleid von dem Mädchen ist rot.
Das Haus von dem Freund ist aus Holz.
Die Wohnung von den Freunden ist schön.
Dopełniacz często używany jest w połączeniu z imionami lub nazwami własnymi.
W takich wypadkach dodajemy do imion własnych (bez względu na ich rodzaj)
końcówkę -s.
Philipps Fahrrad (das Fahrrad von Philipp)
Goethes Bücher (die Bücher von Goethe)
Schillers Dramen (die Dramen von Schiller)
Europas Flüsse (die Flüsse von Europa)
Jeżeli występuje kilka imion, odmianie ulega jedynie ostatnie: Reiner Maria Rilkes
Gedichte (die Gedichte von Rainer Maria Rilke)
Uwaga: Jeżeli do nazwiska dodajemy słowo pan/pani, także ono ulega deklinacji:
Herrn Rilkes Gedichte (die Gedichte des Herrn Rilke/die Gedichte von
Herrn Rilke).
Jeżeli imię kończy się na -s, -ß, -x, -z, -tz, dodajemy końcówkę -ens lub stawiamy
tylko apostrof: Klaus’ Zeitung/Klausens Zeitung (die Zeitung von Klaus); Markus’
Hund/Markusens Hund (der Hund von Markus).
V Rzeczowniki zŁożone
Rzeczowniki mogą się składać z kilku wyrazów: rzeczowników, przymiotników,
czasowników lub przyimków. Należy pamiętać, iż nowo utworzone słowo przyjmuje
zawsze rodzaj ostatniego rzeczownika, który jest jednocześnie głównym członem.
der Bahnhof
der Warteraum
die Bahn + der Hof (dworzec kolejowy)
warten + der Raum (poczekalnia)
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
19
REKCJA RZECZOWNIKA
VI Rekcja rzeczownika
Rekcja rzeczownika to stałe łączenie się rzeczownika z określonymi przyimkami.
Należy nauczyć się jej na pamięć.
Najczęściej używane rzeczowniki wraz z przyimkami:
apetyt na
decyzja o
egzamin z
informacja o
miłość do
mowa o
myśl o
nadzieja na
obawa o, niepokój o
oburzenie z powodu
ochota na/do czegoś
odpowiedź na
odpowiedzialność za
podobieństwo do
podziękowanie za coś/
komuś
pokrewieństwo z
pomoc w/dla
poszukiwanie czegoś
potrzeba czegoś
powód
pozwolenie na
pożegnanie z
praca nad
prawo do
przygotowanie do
przykład na
der Appetit auf + Akk
die Entscheidung über/für + Akk
die Prüfung in + Dat/auf + Akk (+ hin)
die Information über + Akk
die Liebe zu + Dat
die Rede von + Dat
der Gedanke an + Akk
die Hoffnung auf + Akk
die Sorge um + Akk
die Empörung über + Akk
die Lust auf + Akk/zu + Dat
die Antwort auf + Akk
die Verantwortung für + Akk
die Ähnlichkeit mit + Dat
der Dank für/an + Akk
die Verwandtschaft mit + Dat
die Hilfe bei + Dat/die Hilfe für + Akk
die Suche nach + Dat
das Bedürfnis nach + Dat
der Grund für + Akk
die Erlaubnis für + Akk
der Abschied von + Dat
die Arbeit an + Dat
das Recht auf + Akk
die Vorbereitung auf + Akk
das Beispiel für + Akk
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
20
REKCJA RZECZOWNIKA
pytanie o/do
radość z
rezygnacja z
strach przed
szacunek dla
tęsknota za
tłumaczenie na
troska o
ubezpieczenie od
ubóstwo czegoś
uczestnictwo w
walka o/przeciw
wina w czymś
wpływ na
wrażenie na
wymaganie czegoś
zadowolenie z
zainteresowanie czymś
zaproszenie na/do
zwrócenie uwagi na
życzenie czegoś
die Frage nach + Dat/an + Akk
die Freude an + Dat/über + Akk
der Verzicht auf + Akk
die Angst vor + Dat
die Achtung vor + Dat
die Sehnsucht nach + Dat
die Übersetzung in + Akk
die Sorge für + Akk
die Versicherung gegen + Akk
die Armut an + Dat
die Teilnahme an + Dat
der Kampf um/gegen + Akk
die Schuld an + Dat
der Einfluss auf + Akk
der Eindruck auf + Akk
der Anspruch auf + Akk
die Zufriedenheit mit + Dat
das Interesse an + Dat/für + Akk
die Einladung zu + Dat/in + Akk/auf + Akk
der Hinweis auf + Akk
der Wunsch nach + Dat
Dativ oraz Akkusativ łączą się z określeniem miejsc oraz ruchu.
Dativ odpowiada wtedy na pytanie wo? (gdzie?),
a Akkusativ na pytanie wohin? (dokąd?).
wo i Dativ stosujemy zawsze, gdy opisujemy stan;
wohin i Akkusativ stosujemy zawsze, gdy opisujemy ruch lub kierunek
legen – liegen
Ich lege das Buch auf den Tisch. – Kładę książkę na stole. (ruch – Akkusativ)
Das Buch liegt auf dem Tisch. – Książka leży na stole. (stan – Dativ)
stellen – stehen
R
K
I
N
W
O
Z
C
E
Z
R
21
RZECZOWNIK ODPRZYMIOTNIKOWY
Ich stelle die Vase auf das Fensterbrett. – Stawiam wazon na parapecie. (ruch –
Akkusativ)
Die Vase steht auf dem Fensterbrett. – Wazon stoi na parapecie. (stan – Dativ)
setzen – sitzen
Ich setze mich in den Sessel. – Siadam na fotelu. (ruch – Akkusativ)
Ich sitze im Sessel. – Siedzę na fotelu. (stan – Dativ)
Opis kierunku:
ich ziehe auf + Akk – zakładam/ubieram (przenoszę ubrania w jakimś kierunku)
ich denke an + Akk – myślę o (moje myśli biegną w czyimś kierunku)
VII Rzeczownik odprzymiotnikowy
Rzeczownik odprzymiotnikowy to rzeczownik utworzony od wyrazu będącego
przymiotnikiem lub imiesłowem. Tworzymy go poprzez dodanie końcówki -e, gdy
stosujemy rodzajnik określony, albo dodanie końcówki rodzajowej, gdy stosujemy
rodzajnik nieokreślony lub zerowy.
bekannt – znany
der Bekannte/ein Bekannter/Bekannter – znajomy
die Bekannte/eine Bekannte/Bekannte – znajoma
arm – biedny
der Arme/ein Armer/Armer – biedak
die Arme/eine Arme/Arme – biedaczka
krank – chory
der Kranke/ein Kranker/Kranker – chory
die Kranke/eine Kranke/Kranke – chora
alt – stary
der Alte/ein Alter/Alter – staruszek
die Alte/eine Alte/Alte – staruszka
Rzeczowniki te odmieniają się tak jak przymiotniki.
Rzeczowniki odprzymiotnikowe rodzaju nijakiego oznaczają najczęściej pojęcia
abstrakcyjne lub ogólne: gut (dobrze) – das Gute (dobro); böse (źle) – das Böse
(zło); neu (nowy) – das Neue (nowe, nowość); alt (stary) – das Alte (stare, staroć)
S
V
I
T
N
A
T
S
B
U
S
22
P
K
E
M
I
Y
Z
R
P
PRZYIMEK
Przyimki nigdy nie występują samodzielnie, towarzyszą im inne części mowy,
najczęściej rzeczowniki, dlatego większość przyimków łączy się z konkretnymi
przypadkami rzeczownika.
I Przyimki z dopełniaczem
przyimek
tłumaczenie
przykłady użycia
anstatt/statt
(Ugs też +D)*
zamiast
Michael kommt statt seines Bruders.
Anstatt Gurkensuppe esse ich Pizza.
trotz
(Ugs też +D) mimo, wbrew Trotz schlechten Wetters gehen wir spazieren.
während
(Ugs też +D)
wegen
(Ugs też +D)
aufgrund =
auf Grund
podczas
Während des Sommers lernt er segeln.
Während der Pause kann ich ein Buch lesen.
z powodu Wegen der Krankheit muss er im Bett bleiben.
na podstawie Aufgrund des hohen Preise fahren wir diesen
infolge
wskutek
inmitten
w środku
oberhalb
powyżej
unterhalb
poniżej
Sommer nicht an die See.
Infolge des Irrtums musste ich zweimal zum
Amt gehen.
Inmitten der vielen Menschen fühlte er sich
einsam.
Oberhalb der Schneegrenze gibt es nur wenige
Pflanzen.
Der größte Teil eines Eisbergs befindet sich
unterhalb der Wasseroberfläche.
außerhalb
na zew nątrz,
poza
Ich wohne außerhalb der Stadt.
anlässlich =
aus Anlass
z okazji
innerhalb
(Pl też +D)
w ciągu,
wewnątrz
Anlässlich meines Jubiläums habe ich Blumen
bekommen.
Innerhalb eines Tages muss der Plan fertig sein.
Ich wohne innerhalb der Stadtmauern.
* Ugs – Umgangssprache (język potoczny, mówiony). Niektóre przyimki łączą się czasami w języku potocznym
także z innymi przypadkami.
23
Pobierz darmowy fragment (pdf)
