Darmowy fragment publikacji:
Postępowanie
cywilne
Kazusy l Testy l Wzory
Joanna Bodio • Tomasz Demendecki
Mariusz Piotr Wójcik
Wojciech Graliński • Olimpia Marcewicz
Monika Rejdak • Przemysław Telenga
Wydanie 1
Warszawa 2012
Autorzy kazusów:
Joanna Bodio – 6–8, 23–26, 32–35, 47, 71
Tomasz Demendecki – 2, 3, 19–22, 27–31, 48–50, 69
Wojciech Graliński – 38–40, 42–46, 51–54, 56, 68, 78, 79
Olimpia Marcewicz – 70, 72–76
Monika Rejdak – 1, 37, 55
Przemysław Telenga – 9–18, 36, 41, 77
Mariusz Piotr Wójcik – 4, 5, 57–67, 80, 81
Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Gierłowska
Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek
Projekt okładki i stron tytułowych: Paragrafik Studio Grafiki
Fotografia na okładce: © René Mansi/iStockphoto.com
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.
ISBN 978-83-7806-239-4
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
CZĘŚĆ PIERWSZA
Kazusy
13
KAZUS 1. Sprawa cywilna i dopuszczalność drogi sądowej . . . . . . .
KAZUS 2. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne . .
20
KAZUS 3. Tryby i rodzaje postępowania cywilnego . . . . . . . . . . . 28
KAZUS 4. Wyznaczenie sądu przez sąd przełożony; właściwość
rzeczowa sądu w sprawach o zadośćuczynienie . . . . . . . 35
KAZUS 5. Właściwość miejscowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
KAZUS 6. Skład sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
KAZUS 7. Iudex suspectus i iudex inhabilis . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
KAZUS 8. Wniosek o wyłączenie całego sądu . . . . . . . . . . . . . . 52
KAZUS 9. Zdolność sądowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
KAZUS 10. Zdolność procesowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
KAZUS 11. Zdolność postulacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
KAZUS 12. Współuczestnictwo procesowe materialne i formalne . . . .
68
KAZUS 13. Współuczestnictwo procesowe jednolite a współuczestnictwo
konieczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
KAZUS 14. Interwencja główna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
KAZUS 15. Interwencja uboczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
KAZUS 16. Przypozwanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
KAZUS 17. Legitymacja procesowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
KAZUS 18. Zmiany podmiotowe w procesie cywilnym . . . . . . . . . . 91
KAZUS 19. Zakres pełnomocnictwa procesowego . . . . . . . . . . . . . 99
6
Spis treści
KAZUS 20. Zakres podmiotowy pełnomocnictwa . . . . . . . . . . . . . 103
KAZUS 21. Pomoc prawna z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
KAZUS 22. Przymus adwokacko-radcowski . . . . . . . . . . . . . . . . 115
KAZUS 23. Nadanie pisma procesowego faksem . . . . . . . . . . . . . .
119
KAZUS 24. Nieuzupełnienie braków formalnych apelacji . . . . . . . . 123
KAZUS 25. Uzupełnienie zarzutów formalnych w apelacji . . . . . . . . 129
KAZUS 26. Mylne oznaczenie pisma procesowego przez
profesjonalnego pełnomocnika . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
KAZUS 27. Doręczenie zastępcze za pośrednictwem poczty . . . . . . . 138
KAZUS 28. Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu . . . . . . . . 143
KAZUS 29. Doręczenie zastępcze osobie pozbawionej wolności . . . . .
148
KAZUS 30. Termin do doręczenia wezwania na posiedzenie sądowe . . 152
KAZUS 31. Sprostowanie lub uzupełnienie protokołu z posiedzenia . . 156
KAZUS 32. Brak winy strony w uchybieniu terminowi . . . . . . . . . . 162
KAZUS 33. Zażalenie na postanowienie odrzucające środek odwoławczy
a wniosek o przywrócenie terminu do jego wniesienia . . . 166
KAZUS 34. Zawieszenie postępowania na skutek śmierci strony
i utraty przez nią zdolności sądowej . . . . . . . . . . . . . . 172
KAZUS 35. Umorzenie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
KAZUS 36. Problematyka ugody w postępowaniu cywilnym . . . . . . .
181
KAZUS 37. Rodzaje powództw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
KAZUS 38. Materialnoprawne skutki wniesienia pozwu . . . . . . . . . 194
KAZUS 39. Upadek skutków wniesienia pozwu . . . . . . . . . . . . . . 197
KAZUS 40. Procesowe skutki wniesienia pozwu . . . . . . . . . . . . . . 199
KAZUS 41. Przedmiotowa zmiana powództwa . . . . . . . . . . . . . . .
202
KAZUS 42. Cofnięcie pozwu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
KAZUS 43. Cofnięcie pozwu, odrzucenie pozwu, oddalenie powództwa 210
KAZUS 44. Odrzucenie pozwu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
KAZUS 45. Oddalenie powództwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
KAZUS 46. Oddalenie powództwa i odrzucenie pozwu . . . . . . . . . .
218
KAZUS 47. Obrona pozwanego w procesie – pozew wzajemny . . . . . 221
KAZUS 48. Ustalenie notoryjności okoliczności faktycznych . . . . . . . 226
KAZUS 49. Ciężar dowodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
KAZUS 50. Dokument prywatny w katalogu środków dowodowych . . 242
KAZUS 51. Podstawa wyrokowania (czas) . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
KAZUS 52. Zasada związania sądu granicami żądania . . . . . . . . . . 255
KAZUS 53. Doręczanie orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Spis treści
7
KAZUS 54. Uzasadnianie i doręczanie orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . 261
KAZUS 55. Powaga rzeczy osądzonej. Moc wiążąca . . . . . . . . . . . 264
KAZUS 56. Rygor natychmiastowej wykonalności . . . . . . . . . . . . . 272
KAZUS 57. Apelacja w stosunku do orzeczenia wydanego
w niewłaściwej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
KAZUS 58. Termin do wniesienia apelacji; wniesienie apelacji do sądu
niewłaściwego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
KAZUS 59. Odrzucenie apelacji przez sąd drugiej instancji . . . . . . . 280
KAZUS 60. Związanie sądu granicami apelacji; nierozpoznanie istoty
sprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
KAZUS 61. Przedmiot zażalenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
KAZUS 62. Zażalenie na postanowienie o wyznaczeniu sądu
właściwego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
KAZUS 63. Przedmiot zaskarżenia skargą kasacyjną; zażalenie do Sądu
Najwyższego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
296
KAZUS 64. Przedmiot zaskarżenia skargą kasacyjną . . . . . . . . . . . 300
KAZUS 65. Podstawy skargi kasacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
KAZUS 66. Skarga o wznowienie postępowania . . . . . . . . . . . . . . 308
KAZUS 67. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
KAZUS 68. Skutki wniesienia skargi na orzeczenie referendarza
sądowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
KAZUS 69. Wezwanie do udziału w sprawie uprawnionych podmiotów 324
KAZUS 70. Podstawy wydania nakazu zapłaty w postępowaniu
nakazowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
KAZUS 71. Prekluzyjność zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu
nakazowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
KAZUS 72. Nadanie klauzuli wykonalności przeciwko następcy
prawnemu dłużnika; obrona dłużnika przed egzekucją . . 339
KAZUS 73. Ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast
utraconego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
KAZUS 74. Wyjawienie majątku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
KAZUS 75. Wymogi wniosku o wszczęcie egzekucji . . . . . . . . . . . 352
KAZUS 76. Wszczęcie i zakończenie egzekucji – egzekucja z rachunku
bankowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
KAZUS 77. Plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji sądowej . . . . . 360
KAZUS 78. Jurysdykcja sądów polskich w sprawie, w której
toczy się już postępowanie przed sądem państwa obcego . 366
KAZUS 79. Skuteczność orzeczenia zagranicznego . . . . . . . . . . . . 368
8
Spis treści
KAZUS 80. Zdatność arbitrażowa; skarga o uchylenie wyroku sądu
polubownego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
KAZUS 81. Zapis na sąd polubowny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
CZĘŚĆ DRUGA
Testy i wzory pism procesowych
1. Test sprawdzający . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
2. Odpowiedzi do testu sprawdzającego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
3. Wzory pism procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
WZÓR nr 1. Pozew (w postępowaniu nakazowym) (Tomasz
Demendecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
WZÓR nr 2. Pozew o alimenty z wnioskiem o zabezpieczenie
powództwa (Joanna Bodio) . . . . . . . . . . . . . . . . 419
WZÓR nr 3. Pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu
(Przemysław Telenga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WZÓR nr 4. Pozew o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji
sądowej z wnioskiem o zabezpieczenie powództwa
(Przemysław Telenga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
422
425
WZÓR nr 5. Pozew opozycyjny z wnioskiem o zabezpieczenie
powództwa – zawieszenie postępowania egzekucyjnego
(Przemysław Telenga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
428
WZÓR nr 6. Skarga dłużnika (Olimpia Marcewicz) . . . . . . . . . . 432
WZÓR nr 7. Skarga kasacyjna od wyroku Sądu Apelacyjnego
(Przemysław Telenga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
438
WZÓR nr 8. Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu
upominawczym (Olimpia Marcewicz) . . . . . . . . . . 444
WZÓR nr 9. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (Joanna Bodio) 448
WZÓR nr 10. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu
(Tomasz Demendecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
450
WZÓR nr 11. Wniosek o ustanowienie drogi koniecznej
(Tomasz Demendecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WZÓR nr 12. Wniosek o zniesienie współwłasności i rozliczenie
nakładów (Tomasz Demendecki). . . . . . . . . . . . . .
452
454
WZÓR nr 13. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
(Tomasz Demendecki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
457
WZÓR nr 14. Wniosek o zabezpieczenie dowodu (Joanna Bodio) . . 459
WZÓR nr 15. Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
(Olimpia Marcewicz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
O Autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Wykaz skrótów
k.k.
k.p.
k.p.c.
k.r.o.
k.s.h.
pr.spółdz.
pr.stow.
reg.sąd.
u.p.g.
u.k.s.c.
Biul. SN
IC
KPP
LexPolonica
M.Pr.
NP
OSA
OSAB
OSNAPiUS
– ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,
poz. 553 ze zm.)
– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.
Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)
– ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
– ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst
jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.)
– ustawa z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach
(tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.)
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23 lutego 2007 r.
– Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U.
Nr 38, poz. 249)
– ustawa z 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu
Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.)
– ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.)
– „Biuletyn Sądu Najwyższego”
– „Izba Cywilna. Biuletyn Sądu Najwyższego”
– „Kwartalnik Prawa Prywatnego”
– System Informacji Prawnej LexisNexis
– „Monitor Prawniczy”
– „Nowe Prawo”
– „Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych”
– „Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych”
10
OSNC
OSNC-ZD
OSNCP
OSNPG
OSP
OSPiKA
OTK-A
Pal.
PiP
PiZS
PPC
PPE
Prok. i Pr.
PS
RPEiS
SC
Wykaz skrótów
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna. Zbiór do-
datkowy”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna i Pracy” (od
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Biuletyn Prokuratury
1963 r. do 1994 r.)
Generalnej”
– „Orzecznictwo Sądów Polskich”
– „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych”
– „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Seria A”
– „Palestra”
– „Państwo i Prawo”
– „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”
– „Polski Proces Cywilny”
– „Przegląd Prawa Egzekucyjnego”
– „Prokuratura i Prawo”
– „Przegląd Sądowy”
– „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”
– „Studia Cywilistyczne”
Wstęp
Postępowanie cywilne jest dyscypliną prawniczą, której nauczanie
zostało zaliczone do obowiązkowych treści kształcenia na studiach
prawniczych, przygotowujących do wykonywania takich zawodów,
jak sędzia, adwokat i radca prawny. Umiejętność rozstrzygania kon-
kretnych spraw cywilnych powinni jednak posiadać nie tylko przyszli
sędziowie. Każdy, kto ukończył studia prawnicze i wykonuje zawód
prawnika, wcześniej czy później stanie przed koniecznością dokonania
oceny prawnej konkretnego stanu faktycznego. W tym zakresie równie
istotne znaczenie, jak wskazanie rozstrzygnięcia merytorycznego na
podstawie przepisów prawa materialnego, ma umiejętność prawidło-
wej reakcji na różne sytuacje regulowane prawem procesowym, gdyż
niejednokrotnie z powodu przeszkód proceduralnych może w ogóle
nie dojść do rozstrzygnięcia merytorycznego. Bez gruntownej wiedzy
akademickiej wyniesionej ze studiów prawniczych rozwiązanie wielu –
zwłaszcza nietypowych – przypadków nie jest możliwe. Z drugiej jed-
nak strony stosowanie prawa stanowi tego rodzaju rzemiosło, w któ-
rym potrzebna jest praktyka zdobywana w czasie studiów i aplikacji
prawniczych.
Niniejszy zbiór kazusów ma stanowić pomoc dydaktyczną z dziedziny
postępowania cywilnego i dlatego jest kierowany głównie do studen-
tów studiów prawniczych i administracyjnych przygotowujących się do
egzaminu z postępowania cywilnego lub zarysu postępowania cywil-
nego. Może być także pomocny aplikantom sędziowskim, radcowskim
i adwokackim.
Oprócz treści kazusu w opracowaniu znalazło się jego rozwiązanie,
poprzedzone wskazaniem przydatnych przepisów prawa oraz orzecz-
12
Wstęp
nictwa (głównie Sądu Najwyższego) nawiązującego do podobnych
sytuacji, a także wybranej literatury naukowej. Taka redakcja suge-
ruje Czytelnikowi, by po zapoznaniu się z kazusem najpierw spróbo-
wał samodzielnego rozstrzygnięcia, a dopiero gdy napotka trudności
– sięgnął do przepisów wskazanych przez autorów i traktował je jako
podpowiedź, a następnie do orzecznictwa i literatury. Zaprezentowane
przez autorów rozwiązanie można potraktować jako sposób konfron-
tacji własnego poglądu na rozstrzygnięcie danego stanu faktycznego.
W intencji autorów niniejszy zbiór kazusów nie jest konkurencyjny dla
tradycyjnych, akademickich podręczników postępowania cywilnego
czy opracowań komentatorskich, lecz stanowi uzupełnienie materia-
łów pomocniczych w dydaktyce postępowania cywilnego. Kierując się
tym założeniem, autorzy dokonali wyboru podstawowych instytucji,
prezentując je zgodnie z systematyką Kodeksu postępowania cywilnego.
Poglądy prezentowane w niniejszym opracowaniu stanowią wyraz in-
dywidualnych zapatrywań poszczególnych autorów.
CZĘŚĆ PIERWSZA
Kazusy
Kazus 1. Sprawa cywilna i dopuszczalność
drogi sądowej
Wykorzystane orzecznictwo: wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK 2000,
nr 5, poz. 143; postanowienie SN z 14 września 2004 r., III CK 566/03, LexPolonica
nr 1852308; wyrok SN z 10 marca 2004 r., IV CK 113/03, M.Pr. 2006, nr 23, s. 1274;
postanowienie SN z 19 grudnia 2003 r., III CK 319/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 31; posta-
nowienie SN z 4 kwietnia 2003 r., III CZP 11/03, Biul. SN 2003, nr 4, s. 10; postanowie-
nie SN z 21 listopada 2000 r., III CKN 1048/00, LexPolonica nr 381438; postanowienie
SN z 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 6, oraz literatura:
Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2005; Dolecki H., Postępo
wanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2005; Gudowski J., w: Komentarz do Kodeksu
postępowania cywilnego, cz. I, t. I, T. Ereciński (red.), Warszawa 2002; Jakubecki A., Po
stępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kraków
2002; Korzan K., Roszczenie procesowe jako przedmiot postępowania cywilnego w kontekś
cie prawa dostępu do sądu i prawa do powództwa, w: Księga pamiątkowa ku czci Witolda
Broniewicza. Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae, Łódź 1998; Piasecki K., w: Kodeks
postępowania cywilnego z komentarzem, t. 2, red. J. Jodłowski, K. Piasecki, Warszawa
1989; Pietrzkowski H., Prawo do sądu, PS 1999, nr 11–12; Pogonowski P., Realizacja
prawa do sądu w postępowaniu w cywilnym, Warszawa 2005; Siedlecki W., Przedmiot po
stępowania cywilnego. Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, Ossolineum 1974;
Siedlecki W., w: W. Siedlecki, Z. Świeboda, Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, War-
szawa 1998; Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950;
Wengerek E., Zakres sądowej ochrony w sprawach cywilnych, PiP 1975, nr 3; Więckow-
ski T., Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach cywilnych, ZNUJ, Kraków 1991.
Karol R. wytoczył przeciwko Uniwersytetowi W. po-
wództwo. W pozwie skierowanym do Sądu Okręgo-
wego w Warszawie żądał uznania przez pozwany
Uniwersytet spełnienia warunku zaliczenia dziesięciu tematów, co
stanowi warunek zaliczenia Studium Podyplomowego „Zarządzanie
służbą zdrowia” i przedstawienia pracy dyplomowej. Sąd Okręgowy
w Warszawie wydał postanowienie o odrzuceniu pozwu Karola R.
14
Część pierwsza. Kazusy
z powodu niedopuszczalności drogi sądowej. W uzasadnieniu postano-
wienia Sąd ograniczył się do stwierdzenia, że sprawa wszczęta przez
powoda nie jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c., dlatego nie
może być rozpoznawana w postępowaniu cywilnym.
Pytania
Jak oceniasz prawidłowość postanowienia sądu?
Czy powód Karol R. powinien w pozwie wykazać zasadność
swojego żądania, aby mógł się toczyć proces cywilny?
Zgodnie z art. 1 k.p.c. sprawą cywilną jest sprawa ze
stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego
i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych sprawach, do
których przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy
ustaw szczególnych. W świetle cytowanego przepisu w doktrynie przyj-
muje się, że sprawami cywilnymi w znaczeniu materialnym są sprawy
wynikające ze stosunków prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego
oraz prawa pracy. Rozpoznawanie tych spraw przez sądy powszech-
ne jest zasadą (zob. W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie,
Warszawa 2005, s. 31; K. Piasecki, w: Kodeks postępowania cywilnego
z komentarzem, t. 1, Warszawa 2006, s. 33 i n.; H. Dolecki, Postępo
wanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2005, s. 42; P. Pogonowski,
Realizacja prawa do sądu w postępowaniu w cywilnym, Warszawa 2005,
s. 24; J. Gudowski, w: Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego,
cz. I, t. I, red. T. Ereciński, Warszawa 2002, s. 7.). Sprawami cywilny-
mi w sensie formalnym są natomiast sprawy, których rozpoznawanie
odbywa się według Kodeksu postępowania cywilnego, na podstawie
jego przepisów bądź też innych ustaw. Sprawy cywilne w ujęciu for-
malnym nie mają prawnej natury sprawy cywilnej, jedynie uchodzą
za takie przez to, że ich rozpoznawanie odbywa się według Kodeksu
postępowania cywilnego – chodzi np. o sprawy z zakresu ubezpieczeń
społecznych.
Sprawą cywilną jest zatem taka sprawa, w której żądana przez powo-
da ochrona prawna sprowadza się do wywołania skutku w zakresie
Kazus 1. Sprawa cywilna i dopuszczalność drogi sądowej
15
stosunku cywilnoprawnego, czyli stosunku osobistego, rodzinnego czy
majątkowego, istniejącego między podmiotami występującymi jako
równorzędni i równoprawni partnerzy. Sprawami cywilnymi są jednak
także sprawy, które ze swej istoty nie są sprawami w przytoczonym
wyżej rozumieniu, gdyż ich źródłem jest prawo publiczne, niemniej
jednak uchodzą za takie z mocy wyraźnej decyzji ustawodawcy, który
skierował je do właściwości sądów powszechnych i nakazał stosowa-
nie do ich rozpoznawania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego
(postanowienie SN z 19 grudnia 2003 r., III CK 319/03).
Prawne ujęcie sprawy cywilnej oparte jest na kryterium materialno-
prawnym, czyli charakterze danego stosunku prawnego, i na kryte-
rium formalnym, wyrażającym się w przekazywaniu określonej sprawy
do zakresu działania sądów powszechnych. W sensie materialnopraw-
nym sprawami cywilnymi są sprawy, w których ochrona prawna jest
przewidziana ze względu na stan prawny oraz prawa i obowiązki
podmiotów stosunków prawnych o charakterze równorzędnym. Jeże-
li źródłem roszczenia jest stosunek administracyjnoprawny, to sprawa
nie ma charakteru cywilnego według kryterium materialnoprawne-
go, choć może podlegać rozpoznaniu na podstawie k.p.c. Przesądza-
jącym elementem wskazującym na stosunek administracyjnoprawny
jest występowanie organu państwowego lub społecznego wobec inne-
go uczestnika z pozycji wykonywania władzy zwierzchniej w ramach
zarządzającej działalności Państwa (postanowienie SN z 4 kwietnia
2003 r., III CZP 11/03).
Odnosząc powyższe uwagi do problematyki przedstawionej w zapre-
zentowanym wyżej stanie faktycznym, należy bez wątpienia przyjąć,
że żądanie powoda Karola R. uznania przez pozwany Uniwersytet W.
spełnienia warunku zaliczenia dziesięciu tematów, co stanowi waru-
nek zaliczenia studium podyplomowego i przedstawienia pracy dyplo-
mowej, nie jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c.
Jednakże stwierdzenie to nie oznacza, że postanowienie Sądu Okręgo-
wego w Warszawie jest prawidłowe. Sąd, wydając postanowienie o od-
rzuceniu pozwu Karola R. przeciwko Uniwersytetowi W., powinien
wskazać, przed jakim sądem sprawa ta powinna być rozpoznawana.
16
Część pierwsza. Kazusy
Jednocześnie powinien sprecyzować podstawę prawną rozpoznawania
tej sprawy przez inny sąd (karny lub administracyjny).
Jest tak dlatego, że sąd, odrzucając pozew z powodu niedopuszczal-
ności drogi sądowej, nie może poprzestać jedynie na stwierdzeniu,
iż sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia nie jest sprawą cywilną,
lecz powinien w uzasadnieniu postanowienia wskazać sąd, do które-
go właściwości rozpoznanie tej sprawy zostało ustawowo zastrzeżo-
ne. Wynika to z art. 45 ust. 1 Konstytucji, gwarantującego prawo do
sądu, oraz art. 177 Konstytucji, w którym ustanowiono domniemanie
właściwości sądu powszechnego we wszystkich sprawach przedsta-
wionych do rozpoznania, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych
do właściwości innych sądów. Prawo do sądu jest jednym z fundamen-
talnych założeń demokratycznego państwa prawnego. Dlatego też nie
może być rozumiane jedynie formalnie, jako dostępność drogi sądowej
w ogóle, lecz jako materialna możliwość uzyskania sądowej ochrony
prawnej, nawet wtedy, gdy brak jest pozytywnego przepisu przewidu-
jącego drogę sądową.
Należy podkreślić, że możliwa jest sytuacja, iż sprawa przedstawiona
do rozstrzygnięcia przez sąd powszechny nie będzie sprawą cywilną
ani w ujęciu materialnym, ani formalnym, ani też nie będzie sprawą
toczącą się według przepisów Kodeksu postępowania karnego, i jed-
nocześnie nie przewidziano dla niej właściwości sądu administracyj-
nego. Jest tak dlatego, że pojęcie „sprawa” w rozumieniu art. 45 ust. 1
Konstytucji ma charakter autonomiczny, a zatem swym zakresem zna-
czeniowym obejmuje również sprawy, które nie są sprawami cywilny-
mi, sądowoadministracyjnymi lub karnymi (rozpoznawalnymi w po-
stępowaniu karnym), a mimo to podlegają rozpatrzeniu przez sąd.
„[...] Każde żądanie przedstawiane sądowi do »rozpatrzenia« podlega
z chwilą wniesienia do sądu swoistej procesowej jurydyzacji: staje się
zaczątkiem i podłożem »sprawy« w znaczeniu technicznoprocesowym,
jeżeli jego przedmiotem jest poddany »rozpatrzeniu« twierdzony stosu-
nek prawny (wolność konstytucyjna) oraz wynikające z niego – twier-
dzone – prawo podmiotowe” (postanowienie SN z 19 grudnia 2003 r.,
III CK 319/03).
W sytuacji zatem, gdy sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia przez
sąd powszechny nie jest sprawą cywilną ani w ujęciu materialnym, ani
Kazus 1. Sprawa cywilna i dopuszczalność drogi sądowej
17
formalnym, ani też sprawą toczącą się według przepisów Kodeksu po-
stępowania karnego i jednocześnie nie przewidziano dla niej właści-
wości sądu administracyjnego, to wówczas sąd cywilny powinien prze-
jąć ją do rozpoznania.
Należy zauważyć, że oczywisty jest jednak fakt, iż może zaistnieć sy-
tuacja, że przedstawione zostaną pod osąd żądania oparte na twier-
dzeniu o prawie podmiotowym, które nie istnieje nawet w sensie
abstrakcyjnym albo nie znajduje jakiegokolwiek zakotwiczenia w pra-
wie pozytywnym (w prawie cywilnym lub administracyjnym). Takie
żądanie będzie dla każdego sędziego – bez potrzeby głębszej analizy
– oczywiście bezzasadne, jednakże konstytucyjna gwarancja jego roz-
patrzenia (art. 45 ust. 1) nie pozwoli na nieprzyjęcie go do rozpozna-
nia (odrzucenia). Zawsze konieczna jest autorytatywna merytoryczna
wypowiedź bezstronnego, niezawisłego sądu, również wtedy, gdy nie-
uwzględnienie zgłoszonego żądania było już z góry całkiem oczywi-
ste. Jest tak dlatego, że odrzucenie żądania (sprawy) ze względu na
bezzasadność, w tym brak zaczepienia w prawie materialnym, ozna-
czałoby odmowę rozpatrzenia sprawy, a więc naruszenie art. 45 ust. 1
Konstytucji.
W świetle powyższego należy przyjąć, że postanowienie Sądu Okrę-
gowego w Warszawie o odrzuceniu pozwu nie jest prawidłowe. Sąd,
odrzucając pozew, powinien wskazać inną drogę sądową (karną bądź
sądowoadministracyjną) dla zgłoszonego przez powoda żądania i jed-
nocześnie sprecyzować podstawę prawną do rozpoznawania tej sprawy
przez określony sąd. W przypadku zaś stwierdzenia przez Sąd Okręgo-
wy w Warszawie, że sprawa przedstawiona przez powoda Karola R.
nie jest sprawą cywilną ani w ujęciu materialnym, ani formalnym, ani
też sprawą toczącą się według przepisów Kodeksu postępowania kar-
nego i jednocześnie nie przewidziano dla niej właściwości sądu admi-
nistracyjnego, wówczas Sąd Okręgowy w Warszawie powinien przejąć
ją do rozpoznania.
Aby odnieść się do określonej powyżej problematyki, a poruszanej
w analizowanym stanie faktycznym, należy wyjaśnić, co jest przed-
miotem procesu cywilnego. Poglądy doktryny na temat przedmiotu
procesu kształtowały się i ewoluowały w toku rozwoju historycznego.
18
Część pierwsza. Kazusy
Obecnie uznaje się, że przedmiotem procesu jest roszczenie procesowe
(formalne) – odmienne od roszczenia materialnoprawnego – sprowa-
dzające się do twierdzenia powoda o istnieniu normy prawnej ogólnej,
z której wynika istnienie prawa podmiotowego (lub innego prawnie
chronionego interesu), przedstawione sądowi w celu udzielenia ochro-
ny temu prawu lub interesowi, co następuje w drodze konkretyzacji
normy prawnej w orzeczeniu (zob. H. Trammer, Następcza bezprzed
miotowość procesu cywilnego, Kraków 1950, s. 12–14; W. Siedlecki,
Przedmiot postępowania cywilnego. Wstęp do systemu prawa proceso
wego cywilnego, Ossolineum 1974, s. 158; A. Jakubecki, Postępowanie
zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej,
Kraków 2002, s. 195).
Dlatego też o dopuszczalności (niedopuszczalności) drogi sądowej nie
decyduje obiektywne istnienie (nieistnienie) roszczenia podlegające-
go ochronie na drodze sądowej, lecz przesądzają twierdzenia powo-
da o istnieniu stosunku prawnego z zakresu objętego pojęciem sprawy
cywilnej. We wstępnej fazie zaznajamiania się z twierdzeniami powo-
da podanymi w pozwie sąd nie bada prawa podmiotowego, o którego
istnieniu twierdzi powód, a tym bardziej nie rozważa, czy zgłoszone
przez powoda roszczenie jest usprawiedliwione prawem material-
nym. Przedmiotem procesu jest bowiem roszczenie procesowe, mające
byt odrębny od prawa materialnego. Kwestia zatem dopuszczalności
drogi sądowej powinna być oceniana w granicach wyznaczonych przez
roszczenie procesowe – hipotetyczne roszczenie materialne, o które-
go istnieniu twierdzi powód (postanowienie SN z 22 sierpnia 2007 r.,
III CZP 76/07). W konsekwencji „każdy może wytoczyć powództwo,
jakie uzna za słuszne” (H. Pietrzkowski, Prawo do sądu, PS 1999,
nr 11–12, s. 12).
W świetle powyższego należy przyjąć, że dopuszczalność drogi sądo-
wej zależy od treści żądania powoda Karola R., czyli od rodzaju zgło-
szonego roszczenia i okoliczności faktycznych mających to żądanie
uzasadniać. Przedmiotem oceny jest wyłącznie twierdzenie powoda
o istnieniu lub nieistnieniu określonej normy prawnej przedstawione
sądowi w celu wiążącego ustalenia tego istnienia lub nieistnienia. Do-
piero proces sądowy ma natomiast wykazać, czy twierdzenie to znajdu-
je podstawę w przepisach materialnoprawnych. Odmowa przyznania
Kazus 1. Sprawa cywilna i dopuszczalność drogi sądowej
19
powodowi racji w tym względzie należy do problematyki zasadności
roszczenia, nie zaś do kwestii dopuszczalności drogi sądowej. Tę ostat-
nią określa stan faktyczny, na którym powód opiera swoje roszczenie
(postanowienie SN z 4 kwietnia 2003 r., III CZP 11/03).
Kazus 2. Wpływ postępowania karnego
na postępowanie cywilne
Wykorzystane orzecznictwo: wyrok SN z 17 czerwca 2005 r., III CK 642/04, LexPolo-
nica nr 1825404; wyrok SN z 26 marca 2003 r., II CK 91/02, LexPolonica nr 394338;
wyrok SN z 6 maja 2002 r., V KK 11/02, LexPolonica nr 2418248; wyrok SN z 30 listo-
pada 2000 r., II UKN 96/00, OSNAPiUS 2002, nr 14, poz. 338; wyrok SN z 10 kwietnia
1981 r., IV CR 101/81, LexPolonica nr 321314; wyrok SN z 6 listopada 1980 r., IV PR
332/80, LexPolonica nr 317562; wyrok SN z 9 lipca 1980 r., IV PR 229/80, LexPolonica
nr 317703, oraz literatura: Broniewicz W., W kwestii stosunku postępowania karnego do
cywilnego, PiP 1957, nr 2; Kafarski A., Zagadnienie mocy wiążącej prawomocnych wyro
ków karnych w procesie cywilnym, PiP 1961, nr 7; Miczek Z., Związanie sądu orzeczeniem
wydanym w sprawach karnych oraz w sprawach o wykroczenia, PS 2004, nr 6; Ostrow-
ski L., O kwestiach prejudycjalnych w procesie cywilnym, Pal. 1965, nr 11; Rodziewicz J.,
Prejudycjalność w postępowaniu cywilnym, Gdańsk 2000; Siedlecki W., Stosunek postępo
wania karnego do postępowania cywilnego w świetle przepisów nowego kodeksu postępowa
nia cywilnego, Pal. 1966, nr 9; Sobkowski J., Wyrok karny w polskim procesie cywilnym de
lege lata i de lege ferenda, NP 1958, nr 12; Sobkowski J., Wyrok karny w polskim procesie
cywilnym, PiP 1961, nr 7.
W sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej
Słoneczko przeciwko Jarosławowi D. o zapłatę Sąd
Okręgowy w Krakowie uwzględnił powództwo w całoś-
ci i zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę
1 758 290,54 zł z odsetkami ustawowymi od 4 kwietnia 2005 r. Do-
chodzone roszczenie stanowiły odsetki ustawowe skapitalizowane od
kwoty 939 354 zł za okres od dnia wyrządzenia szkody (18 czerwca
1998 r.) do 16 stycznia 2005 r., w którym pozwany szkodę naprawił.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że pozwany został skazany prawomoc-
nym wyrokiem karnym za przestępstwo z art. 296 § 2 i 3 k.k. w zw.
z art. 12 k.k., którym wyrządził stronie powodowej szkodę majątkową
Kazus 2. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne
21
w wielkich rozmiarach w kwocie co najmniej 1 200 000 zł. Wyrokiem
karnym sąd na podstawie art. 46 k.k. orzekł w stosunku do pozwanego
środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody przez zapłatę
na rzecz strony powodowej kwoty 1 200 000 zł. Pozwany szkodę tę
naprawił, wpłacając 16 stycznia 2005 r. na rzecz strony powodowej
kwotę 939 554 zł jako różnicę między kwotą 1 200 000 zł a wpłatą
dokonaną wcześniej do depozytu sądowego.
Sąd Apelacyjny w Krakowie, uwzględniając częściowo apelację pozwa-
nego, wyrokiem z 3 czerwca 2006 r. zmienił wyrok sądu pierwszej in-
stancji w ten sposób, że odsetki ustawowe od kwoty 939 554 zł zasą-
dził za okres od 14 maja 2004 r. (data uprawomocnienia się wyroku
karnego) do 16 stycznia 2005 r. (data naprawienia szkody). Sąd Ape-
lacyjny uznał, że początkową datą, od której strona powodowa może
naliczać odsetki za opóźnienie, jest nie data wyrządzenia szkody ani
też – jak twierdził pozwany – data wezwania go do naprawienia szko-
dy, lecz data uprawomocnienia się wyroku karnego, na podstawie któ-
rego została ustalona wysokość szkody.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną przez obie strony.
Pozwany zaskarżył wyrok w części oddalającej jego apelację, zarzu-
cając sądowi apelacyjnemu naruszenie art. 455 w zw. z art. 481 k.c.
przez uznanie, że odsetki za opóźnienie w przypadku szkody wyrzą-
dzonej czynem niedozwolonym należą się od dnia uprawomocnienia
się skazującego wyroku karnego, zamiast uznania, że stan opóźnienia
rozpoczyna się od dnia wezwania dłużnika do naprawienia szkody.
Skoro pozwany naprawił szkodę przed wezwaniem go do jej napra-
wienia, stan opóźnienia nie powstał i odsetki nie należą się stronie
powodowej. Skarżący zarzucił także naruszenie art. 415 k.c. przez
„niewykazanie przez powoda przesłanki wysokości szkody”, a także
naruszenie art. 11 k.p.c. przez uznanie, że ustalona w wyroku karnym
skazującym wysokość szkody wyrządzonej przestępstwem z art. 296
k.k. jest wiążąca dla sądu cywilnego. Skarżący wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku oraz wyroku sądu pierwszej instancji i przekaza-
nie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Skarga kasacyjna strony powodowej została oparta na podstawie na-
ruszenia art. 455 i 481 k.c. przez uznanie, że odsetki nie należą się
22
Część pierwsza. Kazusy
od daty wyrządzenia szkody, której wysokość była pozwanemu znana,
lecz dopiero od daty uprawomocnienia się wyroku karnego skazują-
cego za przestępstwo, którym szkoda została wyrządzona. Skarżąca
wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez „zasądzenie odsetek
ustawowych od kwoty 939 354 zł za okres od 18 czerwca 1998 r.
do 16 stycznia 2005 r., tj. w kwocie 1 758 290,54 zł z odsetkami od
4 kwietnia 2005 r.” oraz zasądzenie kosztów postępowania za wszyst-
kie instancje.
Pytanie
Jak oceniasz zasadność skargi kasacyjnej?
Artykuł 11 k.p.c. określa moc wiążącą prawomoc-
nych wyroków karnych skazujących w postępowaniu
cywilnym [prejudycjalność sensu largo; por. także
uwagi na temat prejudycjalności sensu stricto M. Jędrzejewska,
K. Weitz, w: T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Ko
mentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, Warszawa
2009, s. 119]. Prejudycjalność wyroków karnych została wprowadzo-
na przede wszystkim dla uniknięcia możliwości wydawania na pod-
stawie tych samych stanów faktycznych odmiennych rozstrzygnięć
w sprawach cywilnych i karnych i stanowi odstępstwo od zasady bez-
pośredniości, swobodnej oceny dowodów oraz niezawisłości sędziow-
skiej. W związku z tym postuluje się w piśmiennictwie dokonywanie
wykładni art. 11 k.p.c. w sposób ścieśniający (por. K. Piasecki, Niektóre
aspekty uzasadnienia wpływu postępowania i wyroku karnego na postę
powanie cywilne. Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa
1967, s. 245 i n.).
Istota związania sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem karnym
skazującym polega na niedopuszczalności dokonywania przez sąd
odmiennych ustaleń niż dokonane w wyroku karnym. Przeznaczona
jest ona dla sądu oraz wszystkich podmiotów danego postępowania
w sprawie cywilnej [por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania
cywilnego. Komentarz do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006,
s. 128].
Kazus 2. Wpływ postępowania karnego na postępowanie cywilne
23
Sąd cywilny jest związany tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia
przestępstwa, a więc okolicznościami składającymi się na jego stan fak-
tyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem
przypisanym oskarżonemu, które znajdują się w sentencji wyroku.
Oznacza to, że sąd, rozpoznając sprawę cywilną, musi przyjąć, iż ska-
zany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (wyrok
SN z 14 kwietnia 1977 r., IV PR 63/77, LexPolonica nr 321795).
W postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się zarzutem,
że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany pra-
womocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też że
przestępstwem tym nie wyrządził szkody. Związanie dotyczy, ustalo-
nych w sentencji wyroku, znamion przestępstwa, a także okoliczności
jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca i poczytalności sprawcy.
Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karne-
go, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie
mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sen-
tencji wyroku. Nie są wiążące okoliczności powołane w uzasadnieniu
wyroku [por. w szczególności orzeczenia SN: z 13 września 1949 r.,
KrC 344/49, PiP 1950, nr 5–6, s. 67, z glosą M. Waligórskiego, oraz
z 6 marca 1974 r., II CR 46/74, Biul. SN 1974, nr 7, poz. 103; J. Bodio,
w: A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz,
Warszawa 2010, s. 43].
Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okolicz-
ności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają
w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, któ-
rych dokonał sąd karny (por. wyroki SN: z 17 czerwca 2005 r., III CK
642/04, oraz z 6 marca 1974 r., II CR 46/74, OSP 1975, nr 3, poz. 63).
Związanie wymienionymi ustaleniami dotyczy jedynie prawomocnych
wyroków karnych skazujących. Sformułowanie to obejmuje wyroki
wydane przez sądy powszechne, wojskowe, jak również orzeczenie wy-
dane przez Trybunał Stanu, jeżeli ustala on popełnienie przestępstwa.
Natomiast orzeczenia wydane w postępowaniu karno-administracyj-
nym oraz orzeczenia innych organów, choćby miały charakter skazu-
jący, nie są wiążące dla sądu w postępowaniu cywilnym (por. w szcze-
gólności orzeczenia SN: z 5 grudnia 1967 r., II PR 438/67, OSNCP
1968, nr 6, poz. 110; z 7 czerwca 1968 r., III PZP 25/68, OSNCP 1969,
24
Część pierwsza. Kazusy
nr 2, poz. 25; z 10 lipca 1980 r., II UZP 10/80, OSNCP 1981, nr 1,
poz. 5; a także L. Pawlak, Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu ad
ministracyjnego oddalającego skargę na decyzję inspektora sanitarnego
w przedmiocie choroby zawodowej w postępowaniu przed sądem pracy
i ubezpieczeń społecznych, „Administracja” 2009, nr 4, s. 253). A contra
rio sąd cywilny nie jest związany ustaleniami wyroku uniewinniające-
go, umarzającego postępowanie z powodu okoliczności wyłączających
dopuszczalność postępowania karnego (umorzenie bezwarunkowe),
warunkowo umarzającego postępowanie, a także wyrokiem nakazo-
wym (wyrok taki stanowi jedynie dowód z dokumentu – por. wyrok
SN z 15 października 1997 r., III CKN 238/97, niepubl.; zob. C.P. Kłak,
Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Pal. 2004, nr 11–12, s. 41
i n.). Jest natomiast związany wyrokiem skazującym, w którym sąd
odstąpił od wymierzenia kary i w którym nastąpiło zatarcie skazania
z mocy prawa, oraz takim, po którego wydaniu ogłoszono amnestię
[por. orzeczenia SN: z 13 stycznia 1958 r., 3 CR 511/57, OSPiKA 1958,
nr 10, poz. 265; z 18 marca 1961 r., 1 CR 244/60, OSN 1962, nr 4,
poz. 135, z aprobującą glosą B. Dobrzańskiego, OSPiKA 1962, nr 7–8,
poz. 196, i krytyczną glosą T. Rowińskiego, PiP 1963, nr 8–9, s. 428;
por. K. Piasecki (red.), w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz
do artykułów 1–50514, t. 1, Warszawa 2006, s. 127. Ponadto w uchwale
składu siedmiu sędziów SN z 26 lutego 1965 r., III PO 31/64, OSNCP
1966, nr 2, poz. 13, został wyrażony pogląd, iż sąd cywilny wiąże
taki prawomocny skazujący wyrok, w którym orzeczono warunkowe
zawieszenie wykonania kary i gdy z powodu niezarządzenia wykona-
nia tej kary w stosownym czasie skazanie zostało uznane za niebyłe].
Ustalenia prawomocnych wyroków karnych skazujących wiążą sąd nie
tylko w procesie, ale także w postępowaniu nieprocesowym (art. 13
§ 2 k.p.c.). Związanie takie rozciąga się również na następców praw-
nych skazanego po jego śmierci (por. orzeczenie SN z 27 listopada
1961 r., 2 CR 1043/60, OSNCP 1963, nr 2, poz. 35, z aprobującą glosą
K. Lipińskiego, OSPiKA 1963, nr 2, poz. 35; zob. K. Piasecki, Wpływ
postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, War-
szawa 1970, s. 163).
Jak trafnie podnosi się w doktrynie, art. 11 k.p.c. odnosi się do sytuacji,
w której postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone.
Pobierz darmowy fragment (pdf)