System Prawa Karnego – dzieło naukowe przedstawiające w jedenastu tomach całość systemu polskiego prawa karnego. Przygotowany z wielką starannością podział tej bogatej materii pozwala Autorom – najwybitniejszym znawcom prawa karnego w Polsce – przeprowadzić dogłębną analizę wszystkich zagadnień tej gałęzi prawa, nurtujących zarówno teoretyków jak i praktyków. W tworzenie Systemu Prawa Karnego zaangażowali się specjaliści ze wszystkich ośrodków naukowych, dzięki czemu ten obszerny zbiór opracowań tworzy doskonałą bazę wiedzy prezentującą zarówno wszystkie (często przeciwstawne) szkoły i nurty polskiej myśli prawnokarnej, jak i uniwersalne poglądy oraz zobiektyzowane oceny polskiej legislacji karnej i postulaty de lege ferenda .
Redakcję Naukową dzieła objęły najwybitniejsze postacie polskiej karnistyki . Nad wydaniem całości poprzednich tomów Systemu czuwał św.p. prof. zw. dr hab. Andrzej Marek . Redaktorami naukowymi poszczególnych tomów są profesorowie specjalizujący się w omawianych dziedzinach prawa karnego. Redakcję niniejszego Tomu objął prof. dr hab. Jarosław Warylewski .
W Tomie 10. w sposób kompleksowy przedstawiono niezwykle istotną problematykę przestępstw przeciwko dobrom indywidualnym, dokonując szczegółowego zestawienia poszczególnych ich rodzajów.
Autorzy podjęli tematykę przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, wśród których wskazano na szczególne rodzaje zabójstwa, dzieciobójstwa, aborcji oraz uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia jak i narażenia życia i zdrowia na niebezpieczeństwo .
Komentarzem opatrzono zarówno przestępstwa przeciwko wolności w ogólności, jak też wolności sumienia i wyznania oraz wolności seksualnej i obyczajowości.
Szczegółowo omówiono również zakres przestępstw przeciwko rodzinie i opiece, przeciwko czci i nietykalności oraz przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową.
W kolejnym tomie uwzględniono najnowsze zmiany z zakresu Kodeksu karnego takie jak poszerzenie katalogu obowiązków jakie zastosować może sąd w przypadku warunkowego umorzenia postępowania o obowiązek poddania się leczeniu oraz obowiązek uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych czy zmiana przepisów dotyczących instytucji nawiązki w związku z powołaniem Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Dzieło zawierające gruntowne i kompleksowe ujęcie fundamentalnych dla prawa karnego kwestii dotyczących przestępstw przeciwko dobrom indywidualnym, stanowi niezbędnik każdego karnisty oraz cenną pozycję zarówno dla praktyków prawa karnego tak jak: radców prawnych, adwokatów, prokuratorów, sędziów oraz aplikantów i studentów jak również dla wszystkich zainteresowanych tym tematem, także w wymiarze teoretycznym.
Darmowy fragment publikacji:
SYSTEM PRAWA KARNEGO
Przestępstwa przeciwko
dobrom indywidualnym
Tom 10
SYSTEM
PRAWA KARNEGO
Przestępstwa przeciwko
dobrom indywidualnym
Tom 10
REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA KARNEGO
ANDRZEJ MAREK†
ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO SYSTEMU PRAWA KARNEGO
LECH K. PAPRZYCKI
Przestępstwa przeciwko
dobrom indywidualnym
Tom 10
Redaktor
Prof. dr hab. Jarosław Warylewski
Autorzy
dr Magdalena Budyn-Kulik – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie, dr hab. Violetta Konarska-Wrzosek – prof. Uniwersytetu
Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr hab. Witold Kulesza – prof.
Uniwersytetu Łódzkiego, dr Bogusław Michalski – Prokuratura
Generalna, prof. dr hab. Marek Mozgawa – Uniwersytet Marii
Curie-Skłodowskiej w Lublinie, prof. dr hab. Stanisław Pikulski
– Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, dr Jacek Potulski
– Uniwersytet Gdański, prof. dr hab. Wojciech Radecki – Uniwersytet
Wrocławski, prof. dr hab. Maria Szewczyk – Uniwersytet Jagielloński,
prof. dr hab. Jarosław Warylewski – Uniwersytet Gdański, prof. dr hab.
Janina Wojciechowska – Polska Akademia Nauk
WYDAWNICTWO C. H. BECK
INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN
WARSZAWA 2012
Wydano we współpracy
z Instytutem Nauk Prawnych PAN
w Warszawie
Poszczególne części opracowali:
Magdalena Budyn-Kulik – rozdz. I § 2–5
Violetta Konarska-Wrzosek – rozdz. V § 33, 35–36, 38–39
Witold Kulesza – rozdz. VI
Bogusław Michalski – rozdz. I § 7–8
Marek Mozgawa – rozdz. II
Stanisław Pikulski – rozdz. I § 1
Jacek Potulski – rozdz. I § 6
Wojciech Radecki – rozdz. VII
Maria Szewczyk – rozdz. V § 34, 37
Jarosław Warylewski – rozdz. IV
Janina Wojciechowska – rozdz. III
Redakcja: Urszula Danilczuk
Wydawca: Dagna Kordyasz
© Wydawnictwo C. H. Beck 2012
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: DTP Service
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-1317-7
ISBN e-book 978-83-255-4027-2
Przedmowa
Kolejny, 10 tom Systemu Prawa Karnego, poświęcony jest przestępstwom prze-
ciwko dobrom indywidualnym. Kryterium to uwzględnia charakter dobra prawnego
(zwanego niekiedy przedmiotem ochrony, a nawet przedmiotem zamachu) chronionego
przez zakazy karne z części szczególnej Kodeksu karnego z 1997 r. Widać w tym wy-
raźne odwołanie do koncepcji prof. Mariana Cieślaka, który wyróżniał dobra prawne
o charakterze społecznym i indywidualnym, przy czym obie te kategorie uwzględniają
dobra prawne o charakterze ściśle indywidualnym i ściśle społecznym oraz takie, które
mają charakter indywidualny i społeczny zarazem. Przykładowo, do dóbr prawnych
o charakterze ściśle indywidualnym należy wolność seksualna, natomiast życie czło-
wieka ma charakter indywidualny i społeczny zarazem. W tomie tym omówione zostały
dobra prawne o charakterze ściśle indywidualnym i te, które nie tracąc podstawowego
charakteru dobra indywidualnego mają też swój niezaprzeczalny wymiar społeczny
(zbiorowy). Przyjęte w tym tomie kryterium dobra indywidualnego akcentuje równo-
cześnie funkcję ochronną prawa karnego.
Czyny zabronione, które te dobra prawne (m.in.: życie, zdrowie, wolność, cześć
i nietykalność) o wysokiej wartości atakują, należą do najbardziej społecznie szkodli-
wych i jednocześnie najbardziej dotkliwych dla fizycznej i psychicznej integralności
każdego człowieka. W systematyce Kodeksu karnego z 1997 r. zostały one stypizo-
wane w następujących rozdziałach części szczególnej: w rozdziale XIX „Przestępstwa
przeciwko życiu i zdrowiu”, w rozdziale XXIII „Przestępstwa przeciwko wolności”,
w rozdziale XXIV „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania”, w roz-
dziale XXV „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”, w rozdziale
XXVI „Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece”, w rozdziale XXVII „Przestępstwa
przeciwko czci i nietykalności osobistej” i w rozdziale XXVIII „Przestępstwa przeciwko
prawom osób wykonujących pracę zarobkową”.
Systemowym opracowaniem przestępstw z wymienionych wyżej rozdziałów Kodek-
su karnego zajęło się 11 autorów, o niekwestionowanym autorytecie w zakresie prawa
karnego, wywodzących się z różnych ośrodków akademickich i gwarantujących powsta-
nie dzieła o najwyższej merytorycznie jakości. Pełnienie funkcji redaktora tego tomu
było niewątpliwym wyróżnieniem i jednocześnie zadaniem wiążącym się z ogromną
odpowiedzialnością. Jedynie doskonała współpraca z autorami i profesjonalna pomoc
ze strony Wydawnictwa, za co składam podziękowania, pozwoliły mi na zmierzenie
się z tym wyzwaniem. Mam nadzieję, że ostateczny efekt, którym jest ten tom, spełnia
oczekiwania Redaktora Naczelnego, ś.p. Profesora Andrzeja Marka i będzie trwałym
oraz znaczącym osiągnięciem nie tylko wszystkich jego autorów, ale i całej polskiej
nauki prawa karnego.
Gdańsk, wrzesień 2012 r.
Prof. dr hab. Jarosław Warylewski
V
Od Wydawnictwa
Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci w lutym 2012 r. Redaktora
Naczelnego Systemu Prawa Karnego Profesora zw. dr hab. Andrzeja Marka. Jego dzieło
zgodził się kontynuować Prof. dr hab. Lech K. Paprzycki, Prezes Sądu Najwyższego
kierujący Izbą Karną, który od wydania tomu 10 przyjął funkcję Zastępcy Redaktora
Naczelnego Systemu Prawa Karnego.
Z poważaniem,
Wydawnictwo C. H. Beck
Spis treści
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V
Od Wydawnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Rozdział I. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
§ 1. Zabójstwo (typ podstawowy, typy kwalifikowane,
zabójstwo z afektu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Zagadnienia wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Życie ludzkie jako przedmiot ochrony karnomaterialnej . . . . . . . . . . . . .
III. Typ podstawowy zabójstwa (art. 148 § 1 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Elementy podmiotowe odpowiedzialności sprawców zabójstw . . . . . . . .
V. Kwalifikowane typy zabójstw w KK z 1997 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwione
7
7
8
22
32
44
56
okolicznościami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
VII. Podmiot przestępstwa zabójstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
VIII. Usiłowanie i przygotowanie popełniania przestępstw zabójstwa . . . . . . .
§ 2. Dzieciobójstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
77
I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
II. Dzieciobójstwo – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
III. Dzieciobójstwo – aspekt prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
IV. Dane statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
V. Przedmiot przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
VI. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93
VII. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
VIII. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Niepoczytalność i ograniczona w znacznym stopniu poczytalność . . . . . 103
X. Wymiar kary i środków karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
XI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
§ 3. Zabójstwo eutanatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
II. Eutanazja – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
III. Eutanazja – aspekt prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
IV. Dane statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
V. Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
VI. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
VII. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
VIII. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
IX. Wymiar kary i środków karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
X. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
§ 4. Pomoc do samobójstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
II. Pomoc i nakłanianie do samobójstwa – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . 131
III. Pomoc do samobójstwa – aspekt prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . 133
IV. Dane statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
IX
V. Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
VI. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
VII. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
VIII. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
IX. Wymiar kary i środków karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
X. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
§ 5. Nieumyślne spowodowanie śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
I. Nieumyślne spowodowanie śmierci – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . 144
II. Nieumyślne spowodowanie śmierci – aspekt prawnoporównawczy . . . . 145
III. Dane statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
IV. Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
V. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
VI. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
VII. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
VIII. Wymiar kary i środków karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
IX. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
§ 6. Przestępstwo przerwania ciąży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
II. Metody przerywania ciąży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
III. Przedmiot czynu zabronionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
IV. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
V. Typy czynów zabronionych określone w art. 152–154 KK . . . . . . . . . . . 190
VI. Odpowiedzialność karna za przerwanie ciąży poza obszarem
polskiej jurysdykcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
§ 7. Uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
I. Uwagi wstępne – problemy terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
II. Odpowiedzialność za spowodowanie uszkodzeń ciała lub rozstroju
zdrowia – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
III. Granice odpowiedzialności karnej za spowodowanie uszkodzenia ciała . 212
IV. Strona podmiotowa przestępstw spowodowania uszkodzenia ciała
lub rozstroju zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
§ 8. Narażenie życia i zdrowia na niebezpieczeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
II. Odpowiedzialność za narażenie życia lub zdrowia człowieka
na niebezpieczeństwo – rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
III. Granice odpowiedzialności za indywidualne narażenie człowieka
na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
IV. Kwalifikowane narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
V. Szczególne wypadki odpowiedzialności karnej związane z narażeniem
człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia
albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Rozdział II. Przestępstwa przeciwko wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
§ 9. Ujęcie przestępstw przeciwko wolności w polskich Kodeksach
karnych (1932–1997) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
§ 10. Bezprawne pozbawienie wolności (art. 189 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
I. Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
II. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
III. Obraz statystyczny przestępstwa pozbawienia wolności . . . . . . . . . . . . . 344
IV. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
V. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
VI. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
X
Spis treści VII. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
VIII. Specyfika pozbawienia wolności jako przestępstwa trwałego . . . . . . . . . 380
§ 11. Handel ludźmi (art. 189a KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
I. Uwagi prawnomiędzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
II. Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
III. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
IV. Obraz statystyczny przestępstwa handlu ludźmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
V. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
VI. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
VII. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
VIII. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
§ 12. Przestępstwo groźby (art. 190 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
I. Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
II. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
III. Obraz statystyczny przestępstwa groźby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
IV. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
V. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
VI. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428
VII. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430
§ 13. Przestępstwa stalkingu (nękania) i podszywania się (art. 190a KK) . 433
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
II. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
III. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
IV. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
V. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
VI. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
§ 14. Przestępstwo zmuszania (art. 191 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
I. Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453
II. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
III. Obraz statystyczny przestępstwa zmuszania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
IV. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
V. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480
VI. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
VI. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
§ 15. Utrwalanie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności
seksualnej albo rozpowszechnianie takich treści (art. 191a KK) . . . . 485
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
II. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486
III. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
IV. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
V. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
§ 16. Zabieg leczniczy bez zgody pacjenta (art. 192 KK) . . . . . . . . . . . . . . . 495
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
II. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
III. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520
IV. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521
V. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522
§ 17. Naruszenie miru domowego (art. 193 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522
I. Rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522
II. Uwagi prawnoporównawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
III. Obraz statystyczny przestępstwa naruszenia miru domowego . . . . . . . . . 526
IV. Analiza ustawowych znamion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528
V. Zagadnienia zbiegu przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541
XI
Spis treści VI. Wymiar kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
VII. Tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
Rozdział III. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania . . . . . 545
§ 18. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
II. Wartości chrześcijańskie a Unia Europejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
§ 19. Ograniczenie w prawach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
VIII. Zagadnienia procesowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
§ 20. Przeszkadzanie aktom religijnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
VIII. Zagadnienia procesowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
§ 21. Obraza uczuć religijnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
VI. Zagrożenie karą i środkami karnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
VII. Zagadnienia procesowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Rozdział IV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności . . 563
§ 22. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572
I. Stan badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
II. Treść i zakres pojęcia „przestępstwa seksualne” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575
III. Przedmiot ochrony przestępstw z Rozdziału XXV KK . . . . . . . . . . . . . . 577
IV. Rozmiar, dynamika i struktura przestępczości seksualnej w Polsce . . . . 593
§ 23. Przestępstwo zgwałcenia (art. 197 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600
I. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601
II. Przedmiot ochrony i przedmiot czynności wykonawczej. . . . . . . . . . . . . 623
III. Podmiot przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625
IV. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650
VI. Kwalifikowane typy zgwałcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653
VII. Formy stadialne i postacie zjawiskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 666
VIII. Zbieg przestępstw lub przepisów ustawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671
IX. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677
X. Informacje statystyczne dotyczące zgwałcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688
§ 24. Przestępstwo seksualnego wykorzystania bezradności
lub niepoczytalności (art. 198 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692
I. Ujęcie historyczne i prawnoporównawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693
XII
Spis treści II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712
VI. Zbieg przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713
VII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714
VIII. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 715
§ 25. Przestępstwo seksualnego wykorzystania stosunku zależności
lub krytycznego położenia (art. 199 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716
I. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 730
VI. Zbieg przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 730
VII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731
VIII. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733
§ 26. Przestępstwo seksualnego wykorzystania małoletniego poniżej
lat 15 (art. 200 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734
I. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 750
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
IV. Problematyka usiłowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757
V. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759
VI. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 763
VII. Zbieg przepisów i przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765
VIII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765
IX. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 769
§ 27. Przestępstwo tzw. groomingu (art. 200a KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775
VI. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775
§ 28. Propagowanie lub pochwalanie zachowań pedofilskich
(art. 200b KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 776
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 779
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781
VII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782
§ 29. Kazirodztwo (art. 201 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782
I. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 783
II. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795
III. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799
IV. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802
V. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804
VI. Zbieg przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804
VII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806
VIII. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807
§ 30. Pornografia (art. 202 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809
XIII
Spis treści I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809
II. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810
III. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821
IV. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824
V. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845
VI. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845
VII. Zbieg przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846
VIII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846
IX. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 849
§ 31. Prostytucja (art. 203 i 204 KK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851
II. Rys historyczny i prawnoporównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856
III. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 866
IV. Strona przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868
V. Podmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873
VI. Strona podmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873
VII. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 874
VIII. Reakcja karna i tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876
IX. Informacje statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878
§ 32. Tryb ścigania przestępstw z Rozdziału XXV KK (art. 205 KK) . . . . 880
Rozdział V. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece . . . . . . . . . . . . . . . . . 885
§ 33. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 888
§ 34. Bigamia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889
II. Ustawowe znamiona przestępstwa bigamii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895
III. Zagrożenie karą i środkami karnymi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904
§ 35. Przestępstwo znęcania się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 908
I. Prawnokarna ochrona przed złym traktowaniem w ujęciu
historycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 908
II. Krąg osób i dóbr chronionych przed znęcaniem się oraz podmiot
przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914
III. Rodzaje penalizowanych zachowań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921
IV. Strona podmiotowa przestępstwa znęcania się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923
V. Odmiany kwalifikowane przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927
VI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 929
VII. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . 932
§ 36. Rozpijanie małoletniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935
I. Prawnokarna ochrona małoletnich przed dostępnością do alkoholu
i rozpijaniem w ujęciu historycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935
II. Prawnokarna ochrona małoletnich przed dostępnością do alkoholu
przewidziana w ustawie z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938
III. Przestępstwo rozpijania małoletniego – rodzajowy i indywidualny
przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 941
IV. Penalizowane sposoby rozpijania małoletniego i problem skutkowości
tego przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 942
V. Przedmiot czynności wykonawczych rozpijania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 949
VI. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa rozpijania . . . . . . . . . . . . . . 950
VI. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . 951
§ 37. Przestępstwo niealimentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953
I. Krótki rys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953
II. Ustawowe znamiona przestępstwa niealimentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 956
III. Ustawowe znamiona przestępstwa niealimentacji z art. 209 KK . . . . . . . 959
XIV
Spis treści IV. Karalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 969
§ 38. Porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej . . . . . . . . . . . . . . . . . 972
I. Prawnokarna ochrona przed porzuceniem w ujęciu historycznym . . . . . 972
II. Krąg osób i dóbr chronionych przed porzuceniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 975
III. Podmiot przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 976
IV. Pozostałe znamiona typu podstawowego przestępstwa porzucenia . . . . . 979
V. Odmiana kwalifikowana przestępstwa porzucenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 982
VI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983
VIII. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . 984
§ 39. Uprowadzenie lub zatrzymanie osoby małoletniej lub nieporadnej . . 986
I. Prawnokarna ochrona przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem
w ujęciu historycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 986
II. Krąg osób chronionych przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem
i przedmiot prawnokarnej ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 990
III. Rodzaje penalizowanych zachowań i pozostałe znamiona strony
przedmiotowej przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 992
IV. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 994
V. Zbieg przepisów ustawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996
VI. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . 997
Rozdział VI. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej . . . . . . 1001
§ 40. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1002
§ 41. Zniesławienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1003
I. Ogólna charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1003
II. Pojęcie czci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1004
III. Kształtowanie się ochrony czci w polskim prawie karnym . . . . . . . . . . . 1013
IV. Odpowiedzialność karna za zniesławienie w KK z 1997 r. . . . . . . . . . . . 1039
§ 42. Zniewaga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1080
I. Ogólna charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1080
II. Pojęcie zniewagi i jej czynność sprawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1081
III. Znieważona osoba i skutek zniewagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1086
IV. Modalne okoliczności zniewagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1087
V. Zamiar znieważenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1087
VI. Prowokacja i retorsja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1088
§ 43. Naruszenie nietykalności cielesnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1089
I. Ogólna charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1089
II. Czynność sprawcza i skutek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1090
III. Naruszenie nietykalności cielesnej interweniującego na rzecz ochrony
bezpieczeństwa dóbr prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1091
IV. Prowokacja i retorsja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1093
Rozdział VII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących
pracę zarobkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1095
§ 44. Wprowadzenie historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1096
§ 45. Przestępstwa z Rozdziału XXVIII KK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107
I. Przedmiot ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107
II. Typy przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1108
III. Sankcje karne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1135
IV. Zagadnienia procesowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1136
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1137
XV
Spis treści Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
ABWU . . . . . . . . . . . . ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz
Agencji Wywiadu (Dz.U. Nr 74, poz. 676 ze zm.)
AlkU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.)
BezpImprMas . . . . . . . ustawa z 20.3.2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U.
Nr 62, poz. 504 ze zm.)
BrońU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 21.5.1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r.
poz. 576)
CudzU . . . . . . . . . . . . ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r.
Nr 264, poz. 1573 ze zm.)
EKPCz . . . . . . . . . . . . Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
EKZT . . . . . . . . . . . . . Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu trak-
towaniu albo karaniu sporządzona w Strasburgu 26.11.1987 r. (Dz.U.
z 1995 r. Nr 46, poz. 238 ze zm.)
EwidLudU . . . . . . . . . ustawa z 10.4.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst
jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.)
FinPublU . . . . . . . . . . ustawa z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U.
z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 ze zm.)
GryHazU . . . . . . . . . . ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540)
IPNU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ściga-
nia Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r.
Nr 63, poz. 424 ze zm.)
KC . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
KK . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)
KKGiP . . . . . . . . . . . . Kodeks Kar Głównych i Poprawczych
KKKP . . . . . . . . . . . . . Kodeks Karzący Królestwa Polskiego
KK z 1932 r. . . . . . . . . rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 11.7.1932 r. – Kodeks
karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm)
KK z 1969 r. . . . . . . . . ustawa z 19.4.1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.)
KKN . . . . . . . . . . . . . . Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r.
KKR . . . . . . . . . . . . . . Kodeks karny rosyjski z 1903 r.
KKS . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 10.9.1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U.
z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.)
KKW . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90,
poz. 557 ze zm.)
KKWP . . . . . . . . . . . . Kodeks karny Wojska Polskiego
Konstytucja PRL . . . . Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm
Ustawodawczy 22.7.1952 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.)
XVII
Konstytucja RP . . . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319)
KP . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21,
poz. 94 ze zm.)
KPK . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89,
poz. 555 ze zm.)
KPK z 1928 r. . . . . . . . ustawa z 19.3.1928 r. – Kodeks postępowania karnego z 19.3.1928 r.
(tekst jedn. Dz.U. z 1950 r. Nr 40, poz. 364 ze zm.)
KPK z 1969 r. . . . . . . . ustawa z 19.4.1969 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13,
poz. 97)
KPrDz . . . . . . . . . . . . Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne
ONZ 20.11.1989 r. (Dz.U. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
KPW . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykrocze-
nia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.)
KRKU . . . . . . . . . . . . ustawa z 24.5.2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U.
z 2012 r. poz. 654)
KRO . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U.
z 2012 r. poz. 788)
KSH . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94,
poz. 1037 ze zm.)
KultFizU . . . . . . . . . . ustawa z 18.1.1996 r. o kulturze fizycznej (Dz.U. Nr 25, poz. 113 ze zm.)
KurSądU . . . . . . . . . . ustawa z 27.7.2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz. 1071
ze zm.)
KW . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r.
Nr 46, poz. 275 ze zm.)
MPPOiP . . . . . . . . . . . Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167)
MTKRS . . . . . . . . . . . Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony
w Rzymie 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708)
NielU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst
jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.)
ObrRPU . . . . . . . . . . . ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypo-
spolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.)
OchrPrzU . . . . . . . . . . ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 151, poz. 1220 ze zm.)
OchrZwU . . . . . . . . . . ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.
Nr 106, poz. 1002 ze zm.)
OdpZbiorU . . . . . . . . . ustawa z 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny zagrożone pod groźbą kary (Dz.U. Nr 197, poz. 1661 ze zm.)
OrdOdzU . . . . . . . . . . ustawa z 16.10.1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. Nr 90,
poz. 450 ze zm.)
PlanRodzU . . . . . . . . . ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78
ze zm.)
PNarkU . . . . . . . . . . . ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179,
poz. 1485 ze zm.)
PPK . . . . . . . . . . . . . . Powszechne Prawo Krajowe dla Państw Pruskich (Landrecht Pruski)
PPrzemRodzU . . . . . . ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.
Nr 180, poz. 1493 ze zm.)
XVIII
Wykaz skrótów PrAdw . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 146, poz. 1188 ze zm.)
PrNot . . . . . . . . . . . . . ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r.
Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
PrRDr . . . . . . . . . . . . . ustawa z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U.
z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.)
PWKK . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U.
Nr 88, poz. 554 ze zm.)
PWKK z 1969 r. . . . . . ustawa z 19.4.1969 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U.
Nr 13, poz. 95 ze zm.)
PWKPK . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania
karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.)
PWKPW . . . . . . . . . . . ustawa z 24.8.2001 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania
w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1149 ze zm.)
PWKW . . . . . . . . . . . . ustawa z 20.5.1971 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks wykroczeń
(Dz.U. Nr 12, poz. 115 ze zm.)
RachU . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 152, poz. 1223 ze zm.)
RSMTK . . . . . . . . . . . Rzymski Status Międzynarodowego Trybunału Karnego
RybŚródU . . . . . . . . . . ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie śródlądowym (tekst jedn. Dz.U.
z 2009 r. Nr 189, poz. 1471 ze zm.)
SamGminU . . . . . . . . ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r.
Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
SłWojŻZU . . . . . . . . . ustawa z 11.9.2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst
jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 ze zm.)
SwobDziałGospU . . . ustawa z 27.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.
z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)
SysUbSpołU . . . . . . . . ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń spolecznych (tekst jedn.
Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.)
ŚwKorU . . . . . . . . . . . ustawa z 25.6.1997 r. o świadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r.
Nr 36, poz. 232 ze zm.)
UKA . . . . . . . . . . . . . . ustawa karna (austriacka) o zbrodniach i przekroczeniach z 1871 r.
Zasady techniki
prawodawczej (Zasady) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie „Za-
sad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908)
2. Organy orzekające
ETPCz . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwości
MTK . . . . . . . . . . . . . . Międzynarodowy Trybunał Karny
NSA . . . . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd Administracyjny
SA . . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Apelacyjny
SN . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy
SN (IK) . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Karnej
SN (PS) . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w pełnym składzie
SN (7) . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów
SO . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Okręgowy
XIX
Wykaz skrótów
Pobierz darmowy fragment (pdf)
