Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00501 012239 20630486 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Instytucje gospodarki rynkowej - ebook/pdf
Instytucje gospodarki rynkowej - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 458
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-264-4707-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> biznes >> ekonomia
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Publikacja omawia podstawy ekonomii i polityki gospodarczej przy wykorzystaniu metody instytucjonalnej analizy gospodarki. Zawiera zestaw najważniejszych informacji z historii myśli ekonomicznej, ekonomii pozytywnej i normatywnej. Autorzy analizują również aktualna sytuacje gospodarki polskiej i światowej oraz dokonują oceny polskiej transformacji gospodarczej.

W kolejnych rozdziałach książki zaprezentowano fundamentalne pojęcia ekonomiczne i formy instytucjonalnej aktywności państwa, takie jak: polityka monetarna, walutowa, fiskalna, budżetowa, zagraniczna, na rynku pracy, ochrony środowiska oraz przekształceń własnościowych. Podręcznik zamyka część statystyczna dająca wyobrażenie o zróżnicowaniu gospodarczym państw i regionów w coraz bardziej zglobalizowanym świecie.

Publikacja ma służyć przede wszystkim jako podręcznik podstaw ekonomii i polityki gospodarczej.

Autorzy są pracownikami Katedry Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Rozdział pierwszy pojęcia 1. początki ekonomii nazwa nazwa problem problem przeżycia przeżycia społeczeństwa społeczeństwa prymitywne prymitywne Tradycyjnie przyjmuje się, że pojęcia ekonomia (Ekonomik – gr. Οίκονομικός, Oikonomikós) po raz pierwszy używa Ksenofont (ok. 430 p.n.e.–ok. 355 p.n.e.) jako tytułu dla zbioru 21 pism praktyczno-dydaktycznych opisujących wzor- cowe zarządzanie gospodarstwem rolnym, ponieważ w języku greckim oikos  oznacza „dom”, a nomos „prawo”1. Zbiór ten nie był jednak dziełem ekono- micznym nawet w najszerszym rozumieniu tego słowa. Te pojawiły się wiele wieków później. Pierwszym dziełem o gospodarce, w tytule którego użyto słowa „eko- nomia”, był wydany w 1615 r. Traktat o ekonomii politycznej (Traité de l`économie politique). Jego autor Antoine de Montchrétien (Montchrestien) (1575–1621) był jednym z francuskich merkantylistów. Jest uważany za twórcę pojęcia „eko- nomia polityczna”, rozumianej jako opis gospodarki w kontekście działalności państwa. W istocie, o czym będzie mowa niżej, Traktat jest dziełem z zakresu polityki gospodarczej, a nie ekonomii. Powstaje zatem pytanie, czym jest ekonomia i kiedy pojawiła się jako nauka. Najogólniej można powiedzieć, że istotą ekonomii jest opis tego, w jaki sposób człowiek, żyjąc w społeczeństwie, zaspokaja swoje potrzeby. Innymi słowy, jak radzi sobie z problemem przeżycia. Ekonomia opisuje bowiem proces zdobywania przez społeczeństwa rozmaitych dóbr potrzebnych człowiekowi w jego codziennej egzystencji. W całej swojej historii ludzkość znała jedynie cztery sposoby załatwienia problemu przeżycia. Społeczeństwa prymitywne były silnie determinowane przez warunki środowiskowe, które określały za- równo sposób zdobywania dóbr, jak i ich podział. To środowisko zmuszało do wspólnego działania, a efekt tego współdziałania był dzielony. Antropologia odkryła, że w warunkach mniej skrajnych społeczeństwa prymitywne doko- nywały podziału dóbr zgodnie z pokrewieństwem lub zasadą wzajemności. Wraz z rozwojem społecznym środowisko naturalne przestało determinować procesy produkcji i podziału. Współpraca przestała być przypadkowa i przyjęła 1 Polskie tłumaczenie autorstwa A. Bronikowskiego ukazało się w Poznaniu w 1857 r. 1 Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga systemy systemy tradycyjne tradycyjne systemy systemy nakazowo- nakazowo- -rozdzielcze -rozdzielcze system rynkowy system rynkowy formę stałą. Społeczeństwa zaczęły wypracowywać systemy norm wskazujące zadania poszczególnych jednostek w produkowaniu dóbr, zasady podziału i wymiany wytworzonych dóbr. Pojawiły się systemy tradycyjne, często sym- boliczne lub religijne, pełne nakazów i zakazów mających na celu najbardziej efektywną alokację zasobów. Na przykład przepisy nakazywały synowi przejąć zawód po ojcu, jak w starożytnym Egipcie, lub zapobiegały nadmiernemu rozproszeniu środków produkcji przez skomplikowany system dziedzi- czenia. Trzecim sposobem rozwiązania problemu przeżycia był system na-  kazowy-rozdzielczy, który zakładał, że istnieje jeden ośrodek władzy, który decyduje o tym, ile każda jednostka ma wyprodukować dóbr i w jaki sposób zostaną one podzielone. Systemy nakazowo-rozdzielcze są obecne w historii ludzkości od kilku tysięcy lat. Dzisiaj funkcjonują w okrojonej postaci w Korei Północnej i na Kubie. W Polsce system taki istniał jeszcze 25 lat temu. W żad- nym jednak z opisanych przypadków ekonomia w istocie nie była potrzebna. Niezbędni byli teologowie, politycy, filozofowie czy historycy, którzy potrafili kreować i objaśniać rzeczywistość, ale nie ekonomiści. Ekonomia narodziła się gdy ludzkość wynalazła czwarty sposób zaspokajania potrzeb, nazywany wymianą rynkową. Naturalnie rynek jest pojęciem obecnym w historii, na długo zanim pojawiło się pierwsze dzieło ekonomiczne. Jednak nie chodzi o to, kiedy dokonano pierwszej wymiany, a raczej o to, kiedy rynek stał się mechanizmem utrzymania całego społeczeństwa. Aby rynek mógł zacząć funkcjonować i stał się powszechnym sposobem zaspokojenia potrzeb przez wszystkich, konieczne było uwolnienie dóbr, które podlegały wymianie, w tym przede wszystkim pracy, ziemi i kapitału. Dobra te, zwane czynnikami pro- dukcji, stały się wolne dość późno. W Europie nastąpiło to w XV w. i zbiegło się z wielkimi odkryciami geograficznymi, rewolucją religijną i tworzeniem się państw narodowych. W tym warunkach pojawił się system, którym kie- ruje, jak stwierdzi to Adam Smith, jakaś „niewidzialna ręka”. Na pierwszy rzut oka system ten jest kompletnie niezrozumiały – zakłada, że każdy może robić to, co uważa za słuszne dla siebie, mimo to nie dochodzi do ogólnego bałaganu i wszyscy mają zaspokojone swoje potrzeby. Mimo że każdy kieruje się własnym interesem, wyprodukowana jest właściwa ilość dóbr i każda po- trzeba może zostać zaspokojona. Nie może więc dziwić, że szybko pojawia się potrzeba opisania tego systemu i wytłumaczenia zasad jego działania. W ten sposób rodzi się ekonomia jako nauka2. 2. Definicja ekonomii definicja definicja ekonomii ekonomii Ekonomia może być definiowana na rozmaite sposoby. Najogólniej rzecz ujmując, jest to nauka społeczna, która zajmuje się analizą procesu produkcji i dystrybucji dóbr lub inaczej badaniem gospodarczego aspektu działalności ludzkiej. Przedmiotem ekonomii jest więc badanie oraz interpretacja procesu 2 Por. R.L. Heilbroner, Wielcy ekonomiści. Czasy, życie, idee, Warszawa 1993, s. 15–18. 1 Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga społecznego gospodarowania dóbr i usług powstających dzięki pracy ludzkiej. Istotą zagadnienia jest znajdowanie odpowiedzi na ciągle aktualne pytania: co produkować lub jakie realizować usługi, gdzie produkować i jak, co ma związek z ograniczonymi zasobami przyrody i kosztami ich przeobrażeń, oraz kiedy produkować. Celem ekonomii jest opis i wyjaśnienie przyczyn i natury zjawisk zachodzących w procesach gospodarowania. Stara się ona odpowiedzieć na pytania, co decyduje o cenach dóbr, jaki jest sprawiedliwy podział dochodu, dlaczego wiele osób nie może znaleźć pracy, jaką rolę w go- spodarce powinny odgrywać państwa, a jaką przedsiębiorstwa czy banki. Ekonomia wychodzi z założenia, że ilość dóbr niezbędnych do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa jest ograniczona. Konieczne jest zatem wskazanie jak najbardziej racjonalnie gospodarować tymi dobrami przy założeniu, że mają one alternatywne zastosowania. Ekonomia jest nauką nomotetyczną (teoretyczną). Nie odpowiada na pytanie, jak stać się bogatym ani jak dokonać najbardziej opłacalnej inwe- stycji. Zajmuje się jedynie odkrywaniem prawidłowości i przez uogólnienia tworzeniem praw i teorii ekonomicznych. Ekonomia jest często dzielona na część pozytywną i normatywną. Eko- nomia pozytywna (teoretyczno-opisowa) stara się wyjaśniać badaną rzeczy- wistość i mechanizmy nią sterujące (opisuje „jak jest”). Jest obiektywna i nie zawiera żadnych sądów wartościujących. Opierając się na wypracowanych metodach analizy stara się konstruować prognozy na przyszłość. Ekonomia normatywna ma charakter subiektywny i opiera się na sądach wartościujących. Wskazuje, w jaki sposób osiągnąć cele, które są najbardziej pożądane z punktu widzenia określonej koncepcji politycznej. Odpowiada na pytanie, „jak być powinno”. Nauką sensu stricto jest tylko ekonomia pozytywna. Ze względu na przedmiot badań ekonomia dzieli się na: mikroekono- mię, mezoekonomię i makroekonomię. Mikroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących między pojedynczymi podmiotami. Anali- zuje proces gospodarowania przez pryzmat indywidualnych działań. Mezo- ekonomia opisuje procesy zachodzące między poszczególnymi strukturami gospodarczymi – gałęziami czy branżami gospodarki lub też poszczególnymi regionami. Makroekonomia bada zjawiska i procesy zachodzące w gospodarce jako całości. Analizuje zależności między tzw. agregatami, starając się ustalić tendencje rozwojowe poszczególnych gospodarek. ekonomia ekonomia pozytywna pozytywna ekonomia ekonomia normatywna normatywna mikroekonomia mikroekonomia mezoekonomia mezoekonomia makroekonomia makroekonomia 3. prawidłowości i prawa ekonomiczne Badając rzeczywistość gospodarczą, mamy najczęściej do czynienia z prawidłowościami ekonomicznymi; poddając je uogólnieniu, odkrywa się, podobnie jak w chemii, biologii czy fizyce, prawa ekonomiczne. Obserwacja rzeczywistości jest więc podstawowym źródłem informacji o gospodarce. Prawidłowości (inaczej nazywane koniecznościami) są obiek- tywnie i ciągle występującymi związkami i relacjami między poszczególnymi 1 prawidłowości prawidłowości Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga prawa prawa ekonomiczne ekonomiczne rodzaje praw rodzaje praw ekonomicznych ekonomicznych prawa prawa przyczynowe przyczynowe prawa prawa współistnienia współistnienia prawa prawa strukturalne strukturalne prawa prawa funkcjonalne funkcjonalne cechy praw cechy praw ekonomicznych ekonomicznych obiektywność obiektywność żywiołowość żywiołowość elementami rzeczywistości gospodarczej, takimi jak cena a zapotrzebowanie (popyt) na dane dobro, cena a wielkość jego produkcji (podaż), cena a dochody i wiele innych. Gdy z opisu prawidłowości uda się wyeliminować zdarzenia przy- padkowe, które nie mają decydującego wpływu na związek o charakterze przyczynowo-skutkowym, i określić jego następstwa w czasie, powstaje treść prawa ekonomicznego. Odkrywanie praw nie jest jednak proste, ponieważ zdarzenia ekonomiczne zazwyczaj są zwrotnie sprzężone (bardzo trudno odróżnić przyczynę od skutku), a często ulega się złudzeniu zależności przy- czynowo-skutkowej. Prawa ekonomiczne dzielą się na trzy rodzaje: przyczynowe, współist- nienia lub struktury oraz funkcjonalne. Te pierwsze to wszystkie zależności przyczynowo-skutkowe powiązane temporalnie (czasowo). Należy jednak pamiętać, że nie każde następstwo czasowe dwóch zdarzeń oznacza istnienie prawa ekonomicznego. Za każdym razem konieczne jest dokładne badanie natury zjawisk i odrzucenie zależności przypadkowych. Prawa współistnienia to w istocie zestawienie dwóch lub większej ilości zdarzeń występujących zawsze (lub prawie zawsze) razem. Na przykład prostym prawem przyczyno- wym są prawa popytu i podaży. Zgodnie z nimi spadek ceny powoduje wzrost wartości popytu (prawo popytu) i spadek ceny powoduje spadek wartości podaży (prawo podaży). Ponieważ cena stale oddziałuje i na wielkość popytu, i na wielkość podaży, powstaje pewna uporządkowana struktura opisywana przez prawa współistnienia. Prawa strukturalne zachodzą wówczas, kiedy kilka (a nie jedno) zdarzeń, czyli przyczyn, powoduje wystąpienie określo- nego skutku w czasie. Muszą więc stanowić pewną strukturę i następować w kolejności oraz być powiązane zależnością przyczynowo-skutkową. Prawa funkcjonalne (inaczej funkcyjne) to wszystkie te relacje, które da się przedsta- wić w postaci funkcji matematycznych, a więc zapisać jako wzór i zilustrować w postaci wykresu. Bez względu na ten podział prawa ekonomiczne mają specyficzne cechy odróżniające niekiedy ekonomię od innych dyscyplin. Po pierwsze, podobnie jak wiele praw mają charakter obiektywny, czyli ich występowanie jest niezależne od wiedzy, a nawet świadomości ludzkiej, są więc, podobnie jak np. prawo grawitacji, odkrywane, mimo że ich skutki towarzyszą ludzkości od „zawsze”. Ich cechą jest również żywiołowość, co oznacza, że rezultat ich działania jest wypadkową wielu (a w gospodarce nawet wielu milionów lub miliardów) zdarzeń powiązanych ze sobą bądź nie i – co należy podkreślić – niekoniecznie przynoszących pożądane skutki. W gospodarce otwartej, czyli nieskrępowanej różnego rodzaju barie- rami, takimi jak zakazy i nakazy, skutki działań wielu podmiotów objawiają się np. w konkurencji cenowej, bywa że i w spadku cen, co nie jest przecież zamierzonym efektem działalności producentów lub importerów. Oczywiście można ograniczać ich żywiołowość (często negatywną) w sposób racjonalny lub też sztuczny (przy małej produkcji i wysokim zapotrzebowaniu niskie 1
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Instytucje gospodarki rynkowej
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: