Darmowy fragment publikacji:
1. ZWIĄZEK ZAWODOWY ORAZ UPRAWNIENI DO ZRZESZANIA SIĘ
Jak prawidłowo współpracować ze związkami
zawodowymi po zmianach przepisów
Możliwość tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich przez
osoby świadczące pracę na podstawie umów o dzieło, zlecenia czy w ramach
tzw. samozatrudnienia to najważniejsza zmiana, jaka obowiązuje od 1 stycznia
2019 r. w zakresie tworzenia i funkcjonowania organizacji związkowych. Oso-
by zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy uzyskały też prawo do
ochrony przed zwolnieniem z pracy.
Pracownikom i pracodawcom przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodo-
wych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców
(art. 59 Konstytucji RP). Ta konstytucyjna zasada ma odzwierciedlenie w źródłach prawa
pracy. Pracownicy i pracodawcy w celu reprezentacji i obrony swych praw i interesów mają
prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji (art. 181 Kodeksu pracy).
1. Związek zawodowy oraz uprawnieni do zrzeszania się
Związek zawodowy to dobrowolna i samorządna organizacja ludzi pracy powołana do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Związek zawo-
dowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji
państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji.
Przez wiele lat osoby wykonujące pracę na podstawie innych stosunków prawnych niż
stosunek pracy nie mogły tworzyć związków zawodowych ani wstępować do nich. Od
1 stycznia 2019 r. dokonano w tym zakresie bardzo istotnych zmian związanych z reko-
mendacją Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz wyrokiem Trybunału Konstytucyj-
nego z 2 czerwca 2015 r. (K 1/13). We wskazanym wyroku TK uznał, że zakres regulacji
dopuszczający możliwość tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich
tylko przez pracowników jest niezgodny z konstytucją.
Uwzględniając argumentację przywołaną w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, która
wskazuje na brak konstytucyjnego ograniczenia w zakresie wstępowania oraz tworzenia
związków zawodowych w kontekście konkretnej formy zatrudnienia, od 1 stycznia 2019 r.
prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje osobom wyko-
nującym pracę zarobkową. Do osób wykonujących pracę zarobkową zaliczają się osoby
wykonujące pracę o zarobkowym charakterze, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Definicje pojęć zawarte w ustawie o związkach zawodowych
n Osoba wykonująca pracę zarobkową – pracownik lub osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na in-
nej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy
zatrudnienia, jeżeli ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane
i bronione przez związek zawodowy.
n Pracownik – osoba, o której mowa w art. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (zgodnie z tym prze-
pisem pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub
spółdzielczej umowy o pracę).
n Pracodawca – osoba, o której mowa w art. 3 Kodeksu pracy (zgodnie z tym przepisem pracodawcą jest jednostka
organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracow-
ników), oraz jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli
zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia.
I
A
J
C
N
I
F
E
D
3
marzec 2019 PRZYKŁAD
Przedsiębiorca prowadzi duży zakład produkcyjny. Zatrudnia pracowników, osoby
na podstawie umów zlecenia, umów o dzieło, jak również podwykonawców pro-
wadzących własną, jednoosobową działalność gospodarczą. W tym przypadku
od 1 stycznia 2019 r. osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy mają
prawo przystąpienia do funkcjonujących w zakładzie pracy organizacji związko-
wych, a także tworzenia własnych autonomicznych organizacji, które będą po-
wołane do ochrony ich specyficznych interesów wynikających z niepracowniczej
formy zatrudnienia.
Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób wykonujących pracę zarobkową
prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych (art. 2 ust. 3 ustawy
o związkach zawodowych). Należy zwrócić uwagę, że przepisy pozwalają emerytom
oraz rencistom, którzy wykonywali pracę zarobkową, jedynie na wstępowanie do związ-
ków zawodowych oraz kontynuowanie w nich członkostwa w związku z przejściem na
emeryturę lub rentę. Nie dają natomiast uprawnień do tworzenia związków zawodowych.
Prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje nie tylko
bezpośrednio osobom wykonującym pracę zarobkową. Takie uprawnienie przysługuje
również osobom skierowanym do tych pracodawców w celu odbycia służby zastępczej
(art. 2 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych). Do tych osób stosuje się odpowied-
nio przepisy ustawy dotyczące osób wykonujących pracę zarobkową. Ponadto prawo
wstępowania do związków zawodowych przysługuje wolontariuszom, stażystom oraz
innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia – w przypadkach
i na warunkach określonych statutami związków.
Również osoby bezrobotne zachowują prawo przynależności do związków zawodowych,
a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do tych związ-
ków w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
Do praw związkowych funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Celno-Skarbo-
wej i Służby Więziennej oraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej, a także pracow-
ników Najwyższej Izby Kontroli stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o związkach
zawodowych, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z odrębnych ustaw. Przepisy
ustawy o związkach zawodowych dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do
funkcjonariuszy.
2. Zakaz nierównego traktowania
Aby działalność związkowa oraz fakt członkostwa w związku zawodowym nie stanowi-
ły potencjalnego zagrożenia dla osób zrzeszonych w związku, niezbędne są przepisy
ochronne. Od 1 stycznia 2019 r. obowiązuje szczególna regulacja zakazu nierównego
traktowania ze względu na przynależność związkową, uwzględniająca poszerzenie krę-
gu osób mogących zrzeszać się i tworzyć związki zawodowe.
Obecnie zakaz nierównego traktowania w zatrudnieniu z powodu przynależności
do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związ-
kowej dotyczy:
n osób wykonujących pracę zarobkową,
n emerytów i rencistów,
4
marzec 2019 JAK WSPÓŁPRACOWAĆ ZE ZWIĄZKAMI ZAWODOWYMI PO ZMIANACH PRZEPISÓW
Pobierz darmowy fragment (pdf)
