Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00052 010276 20633775 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Prawo prasowe. Teoria i praktyka - ebook/pdf
Prawo prasowe. Teoria i praktyka - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 288
Wydawca: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7462-456-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Szkic pt. Prawo prasowe. Teoria i praktyka, który oddaję do rąk Czytelników, stanowi kompendium wiedzy z zakresu szeroko pojmowanego prawa prasowego, definiowanego jako ogół norm prawnych regulujących funkcjonowanie mediów, a więc — nie tylko norm ustawy Prawo prasowe, ale również przepisów: ustawy o radiofonii i telewizji, ustawy o Polskiej Agencji Prasowej, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawie o kinematografii. W celu lepszego zrozumienia aktualnie obowiązujących przepisów prawa przedstawiony został historyczny rozwój regulacji prasowych w Polsce. Interpretując normy prawa prasowego wielokrotnie powoływałam się na dotychczasowy dorobek nauki prawa prasowego,
powstałej na gruncie ustawy Prawo prasowe z 1984 roku oraz na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyjnego,
Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, wojewódzkich sądów administracyjnych oraz sądów apelacyjnych. Opracowanie wzbogacone zostało ponadto o wzory pism.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Anna Kalisz PRAWO PRASOWE TEORIA I PRAKTYKA Szczytno 2014 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Recenzenci prof. dr hab. Bogdan Michalski dr hab. Izabela Nowicka Redakcja Wydawcy Anna Bryczkowska Piotr Cyrek Wojciech Pączek Robert Ocipiński Projekt okładki Agnieszka Kamińska Stan prawny na 1 grudnia 2014 r. © Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol Szczytno 2014 ISBN 978-83-7462-455-2 e-ISBN 978-83-7462-456-5 Druk i oprawa: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie 12-100 Szczytno, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111 tel. 89 621 51 02, fax 89 621 54 48, e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 15,39 ark. wyd. (1 ark. wyd. = 40 tys. znaków typograficznych) ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Wykaz skrótów ............................................................................................ 9 Wstęp ............................................................................................................. 11 Źródła i pojęcia prawa prasowego ........................................................... 13 1. Kalendarium — rozwój ustawodawstwa prasowego w Polsce ......................................................................................... 13 2. Źródła prawa prasowego ............................................................. 21 3. Pojęcia prawa prasowego ............................................................ 24 3.1. Prawo prasowe .................................................................. 24 3.2. Media i prasa ..................................................................... 25 3.3. Dziennik, czasopismo i materiał prasowy .................... 27 3.4. Dziennikarz, redaktor, redaktor naczelny .................... 30 3.5. Redakcja i wydawca ......................................................... 31 3.6. Publikacja .......................................................................... 32 4. Zadania prasy ............................................................................... 33 5. Wyłączenia z zakresu działania Prawa prasowego .................. 36 Prawo prasowe a Konstytucja RP ............................................................ 39 Prawo prasowe a konwencja europejska ................................................. 45 Prawa prasy .................................................................................................. 49 1. Prawo do uzyskania informacji i prawo do odpowiedzi na krytykę prasową ..................................................................... 49 2. Prawo do udzielania informacji prasie i prawo do krytyki ....................................................................... 55 3. Prawo do publikacji ogłoszeń i reklam ..................................... 58 4. Prawo do szczególnej ochrony ze strony organów państwa ........................................................ 62 5. Problem dziennikarstwa śledczego ........................................... 64 Obowiązki prasy .......................................................................................... 69 1. Obowiązek głoszenia prawdy ..................................................... 69 2. Służba społeczeństwu i państwu. Przestrzeganie linii programowej ................................................................................ 71 3. Obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego .............................................................. 72 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 4. Obowiązek rejestracji dziennika i czasopisma ........................ 75 5. Obowiązek zachowania szczególnej staranności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych ......... 77 6. Obowiązek dbałości o poprawność języka i unikania używania wulgaryzmów ............................................................. 84 7. Obowiązek publikacji sprostowań, komunikatów, orzeczeń, ogłoszeń i listów gończych ......................................................... 85 8. Obowiązki związane z autoryzacją materiału prasowego ...... 90 9. Obowiązki wynikające z działalności reklamowej.................. 95 10. Obowiązek przestrzegania tajemnicy zawodowej ................... 96 11. Obowiązki związane z relacjonowaniem postępowań sądowych ................................................................ 100 Odpowiedzialność prawna prasy ............................................................. 109 1. Kryteria naruszenia dóbr osobistych ........................................ 109 2. Okoliczności wyłączające bezprawność naruszenia dóbr osobistych ........................................................ 114 2.1. Zgoda dysponenta dobra ................................................. 115 2.2. Wykonywanie prawa podmiotowego ............................ 119 2.3. Działanie w celu ochrony ważnego interesu społecznego ....................................................................... 121 3. Ochrona dóbr osobistych w prawie karnym ............................ 123 3.1. Znikoma społeczna szkodliwość czynu zabronionego 124 3.2. Działanie w stanie wyższej konieczności ...................... 125 3.3. Działanie w błędzie co do ustawowych znamion czynu zabronionego ......................................................... 125 3.4. Działanie w błędzie co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub okoliczności wyłączającej winę ........ 126 3.5. Legalna krytyka prasowa — art. 41 ustawy Prawo prasowe .............................................................................. 126 3.6. Kontratyp satyry i karykatury ........................................ 130 3.7. Naruszenie czci cytatem. Kontratyp relacji prasowej .................................................................. 132 3.8. Działanie w ramach kontratypu dozwolonej krytyki — art. 213 k.k. ................................................................... 135 3.9. Wybrane orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka .......................................................................... 141 4. Cywilnoprawna ochrona dóbr osobistych ............................... 152 4.1. Zasady odpowiedzialności cywilnoprawnej za materiał prasowy .............................................................. 152 4 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka 4.2. Zasady odpowiedzialności cywilnoprawnej za czyny dziennikarza popełnione na etapie gromadzenia informacji .......................................................................... 156 5. Roszczenia o ochronę dóbr osobistych ..................................... 157 5.1. Roszczenia niemajątkowe ................................................ 162 5.2. Roszczenia majątkowe ..................................................... 165 6. Zasady odpowiedzialności karnej ............................................. 168 6.1. Przepisy karne przewidujące odpowiedzialność za czyny popełniane na szkodę prasy i mediów (art. 43–44) ........................................................................ 170 6.2. Przepisy karne przewidujące odpowiedzialność za czyny popełniane przez przedstawicieli prasy i mediów (art. 45–49a) ..................................................... 175 6.3. Przepisy normujące szczególne środki karne (art. 37a) i zabezpieczające (art. 22) ................................ 192 6.4. Przepisy regulujące zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej przez redaktora naczelnego (art. 25 ust. 4 i art. 49a) ............................... 194 7. Odpowiedzialność prasy za podstęp. Problem prowokacji dziennikarskiej ............................................................................. 196 8. Odpowiedzialność prasy za naruszenie tajemnicy oraz za zagarnięcie dokumentów ............................................................ 199 Postępowanie w sprawach prasowych ..................................................... 203 1. Postępowanie cywilne w sprawach prasowych ........................ 203 2. Postępowanie karne w sprawach prasowych ........................... 214 3. Postępowanie dowodowe w sprawach o ochronę dóbr osobistych .................................... 219 Organizacje dziennikarskie w Polsce ...................................................... 225 Wzory pism .................................................................................................. 233 1. Postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej i żądaniu informacji od podmiotu prowadzącego działalność wydawniczą i dziennikarską ................................. 233 2. Postanowienie o wyrażeniu zgody na publikację wizerunku podejrzanego ................................................................................ 235 3. Wezwanie do zaniechania naruszeń dóbr osobistych ............ 237 4. Wezwanie do usunięcia skutków naruszania dóbr osobistych poprzez złożenie oświadczenia ............................... 239 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 5 Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka treści oraz o zapłatę sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny w sprawie dotyczącej naruszenia dóbr osobistych 241 6. Wniosek o rejestrację czasopisma .............................................. 244 7. Uchwała Rady Gminy w sprawie wydawania Biuletynu Informacyjnego Gminy ............................................................... 246 8. Wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej ............................ 248 9. Pozew o nakazanie złożenia oświadczenia określonej 5. Pozew o nakazanie złożenia oświadczenia woli o określonej treści oraz o zapłatę zadośćuczynienia w sprawie dotyczącej dóbr osobistych ............................................................................ 252 Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe ................................ 255 Wykaz cytowanej literatury ...................................................................... 273 Akty normatywne ................................................................................ 273 Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych z podziałem tematycznym ......................................................................................... 278 Bibliografia .......................................................................................... 284 6 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Moim Rodzicom ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wykaz skrótów 1. Źródła prawa k.c. k.k. k.k.w. k.p. k.p.k. k.p.a. k.p.c. k.p.w. k.r.o. k.w. — ustawa z 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny, tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 121 — ustawa z 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny, DzU z 1997 r., nr 88, poz. 552 z późn. zm. — ustawa z 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny wykonawczy, tekst jedn. DzU z 1997 r., nr 90, poz. 557 z późn. zm. — ustawa z 26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy, tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 — ustawa z 6 czerwca 1997 r. — Kodeks postępowania karnego, DzU z 1997 r., nr 88, poz. 555 z późn. zm. — ustawa z 14 czerwca 1960 r. — Kodeks postępowania administracyjnego, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 267 — ustawa z 17 listopada 1964 r.— Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 101 — ustawa z 24 sierpnia 2001 r. — Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 395 z późn. zm. — ustawa z 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy, tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 788 z późn. zm. — ustawa z 20 maja 1971 r. — Kodeks wykroczeń, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 482 z późn. zm. 2. Organy orzekające ETPC NSA SN TK WSA — Europejski Trybunał Praw Człowieka — Naczelny Sąd Administracyjny — Sąd Najwyższy — Trybunał Konstytucyjny — Wojewódzki Sąd Administracyjny ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 9 3. Czasopisma Biul. PK Biul. SN Cz.PKiNP GS GSP — Prz. Orz. — Gdańskie Studia Prawnicze — Przegląd — Biuletyn Prawa Karnego — Biuletyn Sądu Najwyższego — Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych — Gazeta Sądowa — Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Zbiór — Orzecznictwo Sądów Polskich — Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Zbiór Urzędowy — Państwo i Prawo — Przegląd Orzecznictwa Sądów Apelacji Gdańskiej — Przegląd Prawa Handlowego — Prokuratura i Prawo — Przegląd Sądowy — Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego — Radca Prawny — Transformacje Prawa Prywatnego Orzecznictwa — Krakowskie Zeszyty Sądowe — System Informacji Prawnej Legalis — System Informacji Prawnej LEX — Orzecznictwo Sądów Apelacji Wrocławskiej — Orzecznictwo Sądu Najwyższego — Orzecznictwo Izby Cywilnej Sądu Najwyższego — Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych — Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji — Orzecznictwo Izby Karnej i Wojskowej Sądu Arbitrażowych Najwyższego Urzędowy, Seria A KZS Legalis LEX OSAW OSN OSNC OSNCP OSPiKA OSNKW OTK–A OSP OTK ZU PiP POSAG PPH Prok. i Pr. PS PUG R. Pr. TPP 10 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Wstęp Uwzględniając wszelkie przeobrażenia dokonujące się na przestrzeni lat w ramach zawodu dziennikarza można zauważyć, że współczesne in- stytucje medialne i ich funkcjonariusze, dziennikarze, wydawcy i właści- ciele postrzegani są jako ci, którzy stoją na straży demokratyzacji, zwłasz- cza w nowoczesnych społeczeństwach, co wyraża się w pełnieniu przez nich roli tzw. psa na łańcuchu (watch dog), ustalaniu hierarchii ważności informacji (agenda setting) oraz produkcji przekazu. Media nie ogranicza- ją się jednak tylko do przekazywania informacji, ale są jednym z podsta- wowych aktorów na scenie politycznej, zdolnych do kreowania lub nisz- czenia politycznych karier oraz stawiania politycznych kwestii1. W ślad za intensywnym rozwojem środków masowego przekazu podąża rozwój pra- wa regulującego poszczególne sfery aktywności dziennikarskiej i medial- nej. Powoduje to, że opracowania z tej dziedziny prawa dość szybko stają się nieaktualne. Szkic pt. Prawo prasowe. Teoria i praktyka, który oddaję do rąk Czy- telników, stanowi kompendium wiedzy z zakresu szeroko pojmowanego prawa prasowego, definiowanego jako ogół norm prawnych regulujących funkcjonowanie mediów, a więc — nie tylko norm ustawy Prawo prasowe, ale również przepisów: ustawy o radiofonii i telewizji, ustawy o Polskiej Agencji Prasowej, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawie o kinematografii. W celu lepszego zrozumienia aktualnie obowią- zujących przepisów prawa przedstawiony został historyczny rozwój regu- lacji prasowych w Polsce. Interpretując normy prawa prasowego wielokrot- nie powoływałam się na dotychczasowy dorobek nauki prawa prasowego, powstałej na gruncie ustawy Prawo prasowe z 1984 roku oraz na orzecz- nictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyj- nego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, wojewódz- kich sądów administracyjnych oraz sądów apelacyjnych. Opracowanie wzbogacone zostało ponadto o wzory pism. Podstawowym celem opracowania jest usystematyzowanie wiedzy z dziedziny prawa prasowego. Opisane problemy teoretyczne i praktyczne 1 B. Dobek-Ostrowska, R. Wiśniowski, Teoria komunikowania publicznego i politycznego — wprowadzenie, Wrocław 2000, s. 119–120. 11 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== mogą stanowić także materiał do nauki dla studentów uczestniczących w wykładzie prawa prasowego. Oddając ten szkic w ręce Czytelników wyrażam nadzieję, że okaże się on przydatny w interpretacji przepisów szeroko rozumianego prawa pra- sowego. Anna Kalisz 12 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego 1. Kalendarium — rozwój ustawodawstwa prasowego w Polsce Początków idei wolności prasy i innych środków masowego przeka- zu należy dopatrywać się w czasach związanych z powstawaniem prasy, z formowaniem się koncepcji wolności myśli, słowa i przekonań. Na kształt unormowań prawnych decydujący wpływ miało istnienie cenzury zarów- no kościelnej, jak i państwowej. Także w Polsce — od XV wieku — dało się zauważyć działalność cenzury kościelnej, wspieranej przez polskich kró- lów. Do czasu wejścia w życie ustawy z 26 stycznia 1984 r. (data ogłosze- nia — 7 lutego 1984 r., DzU nr 5, poz. 24; data wejścia w życie — 1 lip- ca 1984 r.) — Prawo prasowe, regulacje prawne dotyczące prasy w dużej mierze uzależnione były od rozwiązań prawnych państw zaborczych, a na- stępnie od kształtu ustroju gospodarczo -politycznego Polski. Najważniej- sze wydarzenia związane z rozwojem ustawodawstwa prasowego w Polsce zostały przedstawione w tabeli 1. Tabela 1. Rozwój ustawodawstwa prasowego w Polsce Data Opis wydarzenia 1 XV wiek Początek działalności cenzury kościelnej, wspieranej przez królów polskich. 2 1520, 1522 i 1523 r. Wydanie edyktów króla Zygmunta Starego, które zakazywały sprowadzania, sprzedawania i czytania ksiąg heretyckich pod groźbą kary śmierci lub banicji i konfiskaty majątku. Mocą edyktów została powołana specjalna komisja, w skład której wchodziły zarówno osoby duchowne, jak i świeckie, sprawująca nadzór nad działalnością drukarzy i księgarzy. Wydanie edyktu króla Zygmunta Augusta, w którym zakazane było nawet posiadanie ksiąg heretyckich. Konfederacja warszawska — zakazywała władzom świeckim prześladowań religijnych. Polska miała opinię kraju tolerancyjnego, do czego przyczynił się fakt, że niektórzy z możnowładców byli innowiercami lub sprzyjali im, zezwalając na ich działalność w swoich dobrach2. 1556 r. 1573 r. 2 B. Szyndler, Dzieje cenzury w Polsce do 1918 roku, Kraków 1993, s. 24. 13 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 11 czerwca 1781 r. W Galicji Józef II wydał ustawę, która utrzymywała 1 27 lipca 1579 r. 7 lutego 1580 r. 1620 r. 1740–1780 1790 r. 5 stycznia 1791 r. 1792 r. 22 lutego 1795 r. 1804 r. 1807 r. 1810 r. 2 Wydanie edyktu króla Stefana Batorego, którym zakazane było wysyłanie informacji o działaniach wojennych. Wydanie uniwersału króla Stefana Batorego, który zakazywał ogłaszania dziejów historycznych lub współczesnych wydarzeń bez zezwolenia króla. Wydanie edyktu króla Zygmunta III Wazy, który zakazywał drukowania i przechowywania dzieł innowierczych. Nie zyskał on jednak aprobaty sejmu. W Galicji za rządów Marii Teresy nastąpiło przeniesienie funkcji cenzury, sprawowanej przez hierarchię kościelną, na władzę państwową. dotychczasowe restrykcje w stosunku do druków występującym przeciw religii, moralności oraz etyce i jednocześnie objęła problematykę polityczną. Ustawę tą odwołał po sześciu latach, zastępując dotychczasową cenzurę prewencyjną — cenzurą represyjną. Powrót prewencyjnej kontroli druków w Galicji. Uchwalenie Praw Kardynalnych Niewzruszonych, które gwarantowały w art. XI wolność słowa i druku wszystkim obywatelom. Wyjątek stanowiły nawoływanie do buntu i zniesławienie, za które przewidywano odpowiedzialność sądową3. Utrzymano jednocześnie cenzurę kościelną. Konfederacja targowicka — wprowadziła cenzurę prewencyjną i likwidowała prasę patriotyczną. Uchwalenie ustawy, która w Galicji wprowadzała nowy ostry kurs cenzuralny. Utrzymała w praktyce swą ważność do 1848 roku. Powołanie centralnego urzędu cenzury, który pełnił swoje obowiązki na terenach polskich wcielonych do Rosji w wyniku rozbiorów. Okres cenzury prewencyjnej trwał aż do 1865 roku. Wprowadzenie cenzury w Księstwie Warszawskim. Francuzi organizację i nadzór nad cenzurą powierzyli Dyrektorowi Policji. W Galicji jednolita instrukcja dla cenzury nakazywała we wstępie: „Żaden promień światła — obojętnie skąd on wychodzi — nie śmie być nie zauważony i nie doceniony w monarchii ani pozbawiony swego oddziaływania, ale z rozważną refleksją muszą współdziałać serce i głowa, by ustrzec małoletnich przed niszczącymi wymysłami odrażającej fantazji, przed trującym wyziewem nieodpowiedzialnych kusicieli i groźnymi urojeniami chorych mózgów”4. 3 I. Dobosz, Prawo prasowe. Podręcznik, Warszawa 2006, s. 20. 4 M. Tyrowicz, Prasa Galicji i Rzeczpospolitej Krakowskiej 1772–1850. Studia porównawcze, Kraków 1979, s. 25. 14 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego 1 1815 r. 1815 r. 1819 r. 18 października 1819 r. 1832 r. 1846 r. 17 marca 1848 r. 30 czerwca 1849 r. 2 Wprowadzenie cenzury na terenie Wolnego Miasta Krakowa. Nadzór nad cenzurą sprawował senat. Ogłoszenie przez cara Aleksandra I konstytucji Królestwa Polskiego, która przewidywała wolność druku, jednak była ona wielokrotnie łamana przez interwencje Wielkiego Księcia Konstantego. Wprowadzenie cenzury w Królestwie Polskim. Organami właściwymi w sprawach cenzury były: Komitet Cenzury oraz dyrektor generalny Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Wydanie edyktu Fryderyka Wilhelma III, który obejmując cenzurą prewencyjną wszystkie druki, obowiązywał między innymi w Wielkim Księstwie Poznańskim, Prusach Wschodnich i Zachodnich. Mocą edyktu Powołane zostało również Najwyższe Kolegium Cenzury. W Wolnym Mieście Krakowie powołano Komitet Cenzury oparty na wzorach austriackich. Po likwidacji Rzeczypospolitej Krakowskiej działalność cenzury oparto na prawie austriackim. Uchwalenie pruskiej ustawy o prasie, która znosiła cenzurę prewencyjną w prasie. Uchwalenie w Prusach ustawy prasowej, która znosiła cenzurę prewencyjną. 31 stycznia 1850 r. Uchwalenie konstytucji pruskiej, która w art. 27 deklarowała wolność słowa i druku. Dopuszczała jednak ograniczenie tej wolności w drodze ustawy prasowej. Reforma cenzury w Rosji — przejście w system cenzury represyjnej, obowiązującej do wybuchu I wojny światowej. 1855–1865 17 grudnia 1862 r. Wydanie austriackiej ustawy prasowej, na podstawie której wydawca przed rozpoczęciem wydawania czasopisma, miał obowiązek zawiadomić o tym władze bezpieczeństwa5. Do obowiązków drukarza należało dostarczenie prokuraturze egzemplarza obowiązkowego z rozpoczęciem rozdzielania lub rozsyłki. Na mocy przepisów wykonawczych do ustawy prasowej, w większych miastach powołano specjalnych urzędników prokuratury do wykonywania funkcji policji sądowej w sprawach prasowych. prasy w granicach obowiązujących ustaw i znosiła system koncesyjny. Rozciągnięcie na obszar Królestwa Polskiego mocy prawnej ukazu z 6 kwietnia 1865 r. o tymczasowych prawach o drukach. 21 grudnia 1867 r. Uchwalenie konstytucji austriackiej, która głosiła wolność 1869 r. 5 Z. Kmiecik, Prasa polska 1864–1918, Warszawa 1976, s. 117. 15 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1 23 maja 1873 r. 7 maja 1874 r. 1903 r. 1905 r. 1905–1907 2 Wejście w życie ustawy o postępowaniu karnym w sprawach prasowych — obowiązującej na obszarze zaboru austriackiego — która stanowiła, że o przekroczeniach prasowych mają orzekać sądy powiatowe, a o zbrodniach i występkach popełnionych treścią pisma drukowanego — sądy przysięgłych. Uchwalenie ustawy prasowej Rzeszy, która obowiązywała na ziemiach polskich po odzyskaniu niepodległości z przerwami aż do 1938 roku. Zasady funkcjonowania prasy zmieniły również kodeks karny z 1871 roku i kodeks postępowania karnego z 1877 roku. Na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego zaczął obowiązywać kodeks karny (tzw. kodeks Tagancewa), który w sposób szczegółowy regulował odpowiedzialność karną za przestępstwa prasowe (art. 292–309)6. Wydanie w Rosji ustawy o cenzurze i prasie (w latach 1906 i 1908 była ona uzupełniana i zmieniana). W okresie rewolucji dokonały się istotne zmiany w prawie prasowym. Pod naporem walk rewolucyjnych w całym państwie rosyjskim władze carskie zmuszone były zreformować despotyczne reguły prawa prasowego, co pozwoliło na swobodne otwieranie pism polskich w Królestwie Polskim i guberniach zachodnich cesarstwa. Pod wpływem ostrych protestów dziennikarzy polskich władze carskie musiały w dniu 7 listopada 1905 roku znieść cenzurę prewencyjną. I mimo ostrych sankcji i kar, jakie zaczęto stosować od początku 1906 roku w celu ograniczenia swobody w wypowiadaniu się legalnej prasy polskiej, nie zdołano jej już tak ograniczać, jak za czasów cenzury prewencyjnej7. 6 W części piętnastej kodeksu pt. „Pogwałcenie przepisów nadzoru nad pra- są” przewidziano odpowiedzialność karną m.in. za: urządzanie lub utrzymywa- nie zakładu drukarskiego wbrew przepisom prawa (art. 292), niezłożenie wła- ściwej władzy w określonym terminie odpowiedniej liczby egzemplarzy druków (art. 293a), wprowadzenie do obiegu wydawnictwa z fałszywym zaznaczeniem o pozwoleniu cenzury (art. 294), otwarcie czytelni lub księgarni albo prowadzenie handlu drukami bez spełnienia wymaganych warunków (art. 296), zamieszczenie ogłoszenia, którego druk jest zakazany (art. 299a), puszczenie w obieg nowego wydawnictwa periodycznego bez spełnienia warunków wymaganych przez usta- wę (art. 303a), niezamieszczenie we właściwym terminie wyroku lub decyzji sądu albo urzędowego ostrzeżenia, zaprzeczenia lub sprostowania, albo też zaprzecze- nia lub sprostowania zakomunikowanego przez osobę prywatną (art. 306). 7 Z.  Kmiecik, Prasa polska w  rewolucji 1905–1907, Warszawa 1980, s. 260–261. 16 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego 1 2 23 kwietnia 1906 r. Konstytucja rosyjska w art. 79 przyznawała każdemu 20 lipca 1914 r. 3 maja 1915 r. listopad 1918 r. — maj 1926 r. 7 lutego 1919 r. 17 lipca 1919 r. wolność wyrażania swoich myśli słowem i pismem oraz rozpowszechniania ich drukiem lub innymi sposobami w granicach zakreślonych przez ustawy. Wejście w życie tymczasowej ustawy o cenzurze wojennej, poddającej prewencyjnej cenzurze wojskowej wszystkie wydawnictwa. Obowiązywała ona na terenie Królestwa Polskiego. W Wolnym Mieście Krakowie obowiązywały zasady konstytucyjne zawarte w traktacie dodatkowym kongresu wiedeńskiego z 3 maja 1915 roku. Jej tekst poszerzony przez Komisję Organizacyjną trzech zaborców w 1818 roku stanowił, że gwarancje wolności druku uzależnione są od wprowadzenia w życie kodeksu karnego. Wyjaśniano, że obowiązujące na tym terenie ustawodawstwo karne opiera się — z mocy dekretu Księstwa Warszawskiego z 1810 roku — na austriackim kodeksie karnym z 1803 roku. Jednak kodeks karny w Krakowie nie został nigdy opracowany, dlatego też przestępstwa w druku były tu sądzone i wyrokowane podobnie jak w Galicji8. Od odzyskania przez Polskę niepodległości do przewrotu majowego prasie sprzyjały zarówno życie polityczne, jak i warunki prawne (konstytucja marcowa). Prasa dysponowała niemal pełną swobodą wypowiedzi. W tym okresie prasa informacyjna stanowiła narzędzie do kształtowania postaw społecznych. Największym partyjnym wydawcą w Polsce była Narodowa Demokracja9. Na terenie zaboru rosyjskiego wszedł w życie dekret w przedmiocie tymczasowych przepisów prasowych (Dz. Praw. nr 14, poz. 186). Na tzw. ziemiach wschodnich kwestie prawa prasowego regulowało rozporządzenie Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich w przedmiocie tymczasowych przepisów prasowych. 8 M. Tyrowicz, Prasa Galicji…, wyd. cyt., s. 26. 9 Od okresu dwudziestolecia międzywojennego część środowiska dzienni- karskiego prowadziła walkę o likwidację prawa prasowego. Sukcesem tej grupy było skłonienie praktyki do nieuznawania za obowiązujący dekretu — Prawo pra- sowe z 1938 r. Spór rozstrzygnęła dopiero klauzula derogacyjna wprowadzona art. 60 ustawy z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe. 17 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1 17 marca 1921 r. 1924 r. od przewrotu majowego (1926 r.) do wybuchu II wojny światowej 1927 r. 2 Uchwalenie konstytucji marcowej, która w art. 104 gwarantowała wolność słowa, z wyłączeniem sytuacji powodujących naruszenie prawa. Zasadę wolności prasy formułował art. 105, uznając jako sprzeczne z nią cenzurę, system koncesyjny na wydawanie druków, odebranie debitu pocztowego i zakaz rozpowszechniania pism i druków wydawanych w kraju10. Uzupełnieniem art. 105 Konstytucji, były: art. 104 — gwarantujący swobodę wyrażania swoich myśli i przekonań, art. 23 — przewidujący zakaz łączenia mandatu poselskiego z funkcją redaktora odpowiedzialnego, art. 31 — gwarantujący swobodę rozpowszechniania sprawozdań z jawnych posiedzeń Sejmu i komisji sejmowych oraz art. 82 — gwarantujący zasadę jawności rozprawy sądowej i publikowania sprawozdań z rozpraw. Należy podkreślić, że art. 124 Konstytucji przewidywał możliwość zawieszenia wolności prasy w wypadku wybuchu wojny, rozruchów wewnętrznych lub rozległych knowań o charakterze zdrady stanu, zagrażających Konstytucji albo bezpieczeństwu obywateli11. Nie zakreślając granic swobody głoszenia poglądów i przekazywania informacji, Konstytucja odsyłała do przepisów szczególnych dawnych państw zaborczych: ustawy prasowej niemieckiej z 1874 roku i kodeksu karnego z 1877 roku, które obowiązywały na ziemiach byłego zaboru pruskiego, ustawy prasowej austriackiej z 1862 roku i ustawy karnej z 1852 roku w odniesieniu do terenów, które im podlegały przed 1818 rokiem oraz kodeksu karnego rosyjskiego z 1903 roku dla obszaru byłego Królestwa Kongresowego i ziem wschodnich. Miały one obowiązywać do chwili wprowadzenia w życie jednolitych postanowień prawnych. Jednakże — z wyjątkiem lat 1927–1930 — pozostawały one w mocy do 1938 roku, gdy wprowadzono nowe prawo prasowe12. Powstanie Związku Dziennikarzy RP Po dojściu do władzy obozu piłsudczyków zmieniły się warunki funkcjonowania prasy. Ośrodek władzy, nazywany potocznie sanacją, prowadził zdecydowaną politykę prasową polegającą na rozbudowywaniu własnego systemu prasowego z jednoczesnym ograniczaniem tytułów opozycyjnych. Polska Agencja Telegraficzna (PAT) znajdowała się w rękach władzy. W Warszawie powstaje Wyższa Szkoła Dziennikarstwa 10 I. Dobosz, Prawo prasowe…, wyd. cyt., s. 25. 11 M. Pietrzak, Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918–1938), Warszawa 12 A. Paczkowski, Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa 1980, s. 12. 1963, s. 42. 18 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka 1 10 maja 1927 r. 1928 r. 28 lutego 1930 r. Źródła i pojęcia prawa prasowego 2 Wydanie dwóch Rozporządzeń Prezydenta RP. Jedno zmieniało niektóre postanowienia ustaw karnych o rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości i o zniewagach (DzU z 1927 r., nr 45, poz. 399), drugie zaś — dotyczyło prawa prasowego (DzU z 1927 r., nr 45, poz. 398). Prawo prasowe opierało się na odrzuceniu zasady cenzury prewencyjnej, polegającej na konieczności uzyskania zgody na publikację przed rozpoczęciem rozpowszechniania, na rzecz cenzury represyjnej, w której przestępstwo popełnione w druku rozpowszechnionym podlegało postępowaniu karnemu przed sądem. Rozporządzenie Prezydenta o prawie prasowym likwidowało część odrębności dawnych przepisów, jednocześnie je zaostrzając, między innymi poprzez zwiększenie wysokości kar. W konsekwencji rozpowszechniło się dobrowolne poddawanie się cenzurze prewencyjnej. Władze nadzoru otrzymywały odbitki pism i na nich dokonywały skreśleń, oszczędzając w ten sposób kosztownego dla wydawców zajęcia wydrukowanego nakładu lub wysokich kar sądowych13. Powstanie Związku Wydawców Dzienników i Czasopism W Dzienniku Ustaw została ogłoszona uchwała sejmowa uchylająca oba wyżej wymienione akty prawne (DzU RP z 1935 r., nr 30, poz. 227). 1 września 1932 r. Wejście w życie rozporządzenia Prezydenta RP z 11 lipca 1932 r. — Kodeks karny (DzU z 1932 r., nr 60, poz. 571). Charakterystyczne dla kodeksu było umieszczenie znacznej liczby przepisów zmierzających do ochrony ustroju oraz określenie przestępstw przeciwko władzom, urzędom i porządkowi publicznemu, które mogły zostać popełnione w druku. 23 kwietnia 1935 r. Uchwalenie Konstytucji, która w art. 5 wśród swobód obywatelskich wymieniała między innymi wolność słowa, ograniczoną dobrem powszechnym. Sformułowanie takie uważano za nieostre i pozwalające na swobodną interpretację14. Natomiast pominięta została w ustawie zasadniczej wolność prasy, co spowodowało, że utraciła ona charakter normy konstytucyjnej15. 22 listopada 1938 r. Podpisanie dekretu o ochronie niektórych interesów Państwa, rozszerzający zakres kar za rozpowszechnianie nieprawdziwych wiadomości, ograniczający sprawozdania z rozpraw sądowych, regulujący tajemnicę śledztwa oraz wprowadzający wysokie kary za propagandę strajków (DzU z 1938 r., nr 91, poz. 623). 13 A. Paczkowski, Prasa polska…, wyd. cyt., s. 13. 14 M. Pietrzak, Reglamentacja wolności prasy…, wyd. cyt., s. 68. 15 J. Sobczak, Prawo prasowe. Podręcznik akademicki, Warszawa 2000, s. 57. 19 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 1 28 listopada 1938 r.16 22 lipca 1944 r. 5 lipca 1946 r. 2 Wejście w życie podpisanego przez Prezydenta dekretu — Prawo prasowe (DzU z 1938 r., nr 89, poz. 608). Ten akt prawny wdrażał wiele zmian na niekorzyść prasy. Przyjmował wysoką nawiązkę za szkody moralne i poważnie zaostrzał kary pieniężne. Ponadto ograniczał uprawnienia sądu przy zajmowaniu czasopism, rozszerzając w tym zakresie kompetencję władzy administracyjnej i prokuratorskiej, co mogło uzasadniać nazwanie tego aktu — ustawą kagańcową17. Przepis art. 1 dekretu stanowił — podobnie jak ustawa zasadnicza w kwestii wolności słowa — że granicą wolności prasy jest dobro powszechne. Uchwalenie Manifestu PKWN, zgodnie z którym nadzór i kontrola wszystkich środków masowego przekazu w Polsce miały być sprawowane przez resort Informacji i Propagandy, który to w 1945 roku został przekształcony w Ministerstwo Informacji i Propagandy18. W tajemnicy przed opinią publiczną — dekretem (DzU z 1946 r., nr 34, poz. 210) minister bezpieczeństwa publicznego powołał do życia Centralne Biuro Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Biuro to — w 1946 roku — zostało zastąpione przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, który aż do 1990 roku zajmował się cenzurą prewencyjną. 19 kwietnia 1969 r. Wejście w życie ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. — Kodeks 31 lipca 1981 r. karny (DzU z 1969 r., nr 13, poz. 94). Uchwalenie ustawy o kontroli publikacji i widowisk (DzU z 1981 r., nr 20, poz. 99). 26 stycznia 1984 r. Uchwalenie ustawy — Prawo prasowe (DzU z dnia 7 lutego 1984 r., nr 5, poz. 24). 15 listopada 1984 r. Uchwalenie ustawy o łączności, która przyznawała Państwu monopol w zakresie radiofonii i telewizji oraz kolportażu prasy (DzU z 1984 r., nr 54, poz. 275). 16 W kwestii okresu obowiązywania dekretu prasowego z 1938 roku poja- wiła się w doktrynie różnica zdań wynikająca z postanowienia 7 sędziów Sądu Najwyższego z 26 listopada 1970 roku. Postanowieniem tym sąd uznał, że dekret przestał obowiązywać z dniem wejścia w życie kodeksu karnego, czyli 1 stycznia 1970 roku. Jednak część przedstawicieli nauki twierdziła, że nowy kodeks kar- ny uchyla tylko przepisy karne dekretu, w pozostałym zaś zakresie obowiązując nadal. Wątpliwości te całkowicie usunął artykuł 60 ustawy z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe, który stanowił, że „Z dniem wejścia w życie ustawy tracą moc wszelkie przepisy dotyczące przedmiotów w niej unormowanych, a w szczególno- ści traci moc dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 21 listopada 1938 r. — Prawo prasowe (DzU, nr 89, poz. 608)”. 17 I. Dobosz, Prawo prasowe…, wyd. cyt., s. 28–29. 18 Tamże, s. 31. 20 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego 1 7 czerwca 1990 r. 2 Wejście w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 1990 r. o uchyleniu ustawy o kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu organów tej kontroli oraz o zmianie ustawy — Prawo prasowe (DzU z 1990 r., nr 29, poz. 173). 29 grudnia 1992 r. Uchwalenie ustawy o radiofonii i telewizji 4 lutego 1994 r. 2 kwietnia 1997 r. 31 lipca 1997 r. (DzU z 2011 r., nr 43, poz. 226). Uchwalenie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (DzU z 2006 r., nr 90, poz. 631). Uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 1997 r., nr 78, poz. 483). Uchwalenie ustawy o Polskiej Agencji Prasowej (DzU z 1997 r., nr 107, poz. 687). 1 września 1998 r. Wejście w życie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks 30 czerwca 2005 r. karny (DzU z 1997 r., nr 88, poz. 553). Uchwalenie ustawy o kinematografii (DzU z 2005 r., nr 132, poz. 1111). Źródło: opracowanie własne 2. Źródła prawa prasowego Podstawowym źródłem prawa prasowego jest ustawa z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe (DzU z 7 lutego 1984 r., nr 5, poz. 24 z późn. zm.). Poza tym, że określa ona zakres przedmiotowy oraz zasady funkcjo- nowania prasy w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1–9), to reguluje również: — prawa i obowiązki dziennikarzy (art. 10–16), — warunki funkcjonowania Rady Prasowej (art. 17), — organizację działalności prasowej (art. 19–27), — publikację sprostowań, komunikatów i ogłoszeń (art. 31a–36), — odpowiedzialność prawną (art. 37–49a), — postępowanie w sprawach prasowych (art. 50–54c). Do ustawy Prawo prasowe wydane zostały następujące akty wyko- nawcze: — rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 1 lipca 1984 r. w sprawie zakresu działania oraz trybu powoływania i działania Rady Prasowej (DzU z 1984 r., nr 40, poz. 214 z późn. zm.), — rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 lipca 1990 r. w sprawie reje- stru dzienników i czasopism (DzU z 1990 r., nr 46, poz. 275 z późn. zm.). — rozporządzenie Rady Ministrów z 8 stycznia 2002 r. w sprawie organi- zacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej (DzU z 2002 r., nr 4, poz. 36), ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 21 Drugim aktem prawnym regulującym funkcjonowanie mediów w Pol- sce jest ustawa z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jedn. DzU z 2011 r., nr 43, poz. 226 z późn. zm.). Określa ona: — zadania radiofonii i telewizji (art. 1), — zakres podmiotowy i przedmiotowy regulacji (art. 1a–4), — warunki działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (art. 5–12), — warunki nadawania programów radiowych i telewizyjnych (art. 13–20c), — zadania publicznej radiofonii i telewizji (art. 21–32), — warunki uzyskania koncesji na  rozpowszechnianie programów (art. 33–40b), (art. 47a–47k), — zasady rozpowszechniania niektórych programów telewizyjnych i roz- powszechniania programów (art. 41–46b), — warunki dostarczania audiowizualnych usług medialnych na żądanie — odpowiedzialność prawną (art. 52–56). Najważniejszymi aktami wykonawczymi do ustawy o radiofonii i tele- wizji są: — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 28 maja 2013 r. w sprawie niższego udziału w programie telewizyjnym audycji z udo- godnieniami odbioru dla osób niepełnosprawnych z powodu dysfunk- cji narządu wzroku oraz osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu słuchu (DzU z 2013 r., poz. 631), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i  Telewizji z  6  grudnia 2012 r. w sprawie niższego udziału w programie telewizyjnym audy- cji wytworzonych pierwotnie w języku polskim i audycji europejskich oraz w programie radiowym utworów słowno -muzycznych wykony- wanych w języku polskim (DzU z 2012 r., poz. 1411), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 12 lipca 2011 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez nadawcę ewidencji czasu nada- wania audycji wytworzonych pierwotnie w języku polskim, audycji europejskich i audycji europejskich wytworzonych przez producentów niezależnych oraz czasu jej przechowywania (DzU z 2011 r., nr 160, poz. 962), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 30 czerwca 2011 r. w sprawie sposobu prowadzenia w programach radiowych i te- lewizyjnych działalności reklamowej i telesprzedaży (DzU z 2011 r., nr 150, poz. 895 z późn. zm.), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 30 czerwca 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków lokowania produktów (DzU z 2011 r., nr 161, poz. 977 z późn. zm.), 22 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 30 czerwca 2011 r. w sprawie sposobu sponsorowania audycji lub innych przeka- zów (DzU z 2000 r., nr 65, poz. 785 z późn. zm.), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mo- gących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stoso- wanie wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 311), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 23 czerwca 2005 r. w sprawie listy wydarzeń uznanych przez inne państwa eu- ropejskie za ważne wydarzenia oraz zasad wykonywania wyłącznych praw do telewizyjnych transmisji takich wydarzeń (DzU z 2004 r., nr 82, poz. 765), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 23 czerwca 2005 r. w sprawie trybu postępowania w związku z prezentowaniem i wyjaśnianiem w publicznej radiofonii i telewizji polityki państwa przez naczelne organy państwowe (DzU z 1996 r., nr 109, poz. 526), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i  Telewizji z  24  kwiet- nia 2003 r. w sprawie trybu postępowania w związku z przedstawia- niem w programach publicznej radiofonii i telewizji stanowisk par- tii politycznych, związków zawodowych i  związków pracodawców w węzłowych sprawach publicznych (DzU z 2003 r., nr 75, poz. 679 z późn. zm.), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i  Telewizji z  4  stycznia 2007 r. w sprawie zawartości wniosku o udzielenie koncesji oraz szcze- gółowego trybu postępowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów radiofonicznych i telewizyjnych (DzU z 2007 r., nr 5, poz. 41 z późn. zm.), — rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 5 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony małoletnich w audiowizual- nych usługach medialnych na żądanie (DzU z 2013 r., poz. 209). Dodatkowo zagadnienia prawa prasowego unormowane zostały w: — ustawie z 31 lipca 1997 r. o Polskiej Agencji Prasowej (DzU z 1997 r., nr 107, poz. 687 z późn. zm.), — ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. DzU z 2006 r., nr 90, poz. 631 z późn. zm.), — ustawie z 30 czerwca 2005 r. o kinematografii (DzU z 2005 r. nr 132, poz. 1111 z późn. zm.). ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 23 To co decyduje o specyfice prawa prasowego, to jego ścisłe powiązanie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU z 1997 r., nr 78, poz. 483 z późn. zm.), a konkretnie z art. 14, 54 i 213–215. Normy prawa prasowego podlegają bowiem ścisłej kontroli z punktu widzenia ich zgodności z ustawą zasadniczą19. Nie można zapomnieć również o niezwykle istotnych aktach prawa międzynarodowego, takich jak: — Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r. ratyfikowana przez Polskę 2 października 1992 r. (DzU z 1993 r., nr 61, poz. 284), — dyrektywa Rady Unii Europejskiej o telewizji bez granic nr 89/552/EEC z 3 października 1989 r. (DzU WE nr L298 z 17 października 1989 r.), — Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej uchwalona w Stras- burgu 5 maja 1989 r. ratyfikowana przez Polskę 9 lipca 1990 r. (DzU z 1995 r., nr 32, poz. 60)20, — dyrektywa Parlamentu Europejskiego i  Rady Europy z  12  grudnia 2006 r. dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porów- nawczej 2006/114/WE (DzU UE L 2006.376.21.). 3. Pojęcia prawa prasowego 3.1. Prawo prasowe Termin „prawo prasowe” może być używany w dwóch znaczeniach. W pierwszym — wąskim — prawo prasowe to tylko ustawa z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe. W szerszym znaczeniu prawo prasowe definio- wane jest jako ogół norm prawnych regulujących funkcjonowanie me- diów, a więc — nie tylko norm ustawy Prawo prasowe, ale również norm: ustawy o radiofonii i telewizji, ustawy o Polskiej Agencji Prasowej, usta- wy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawie o kinemato- grafii wraz z aktami wykonawczymi do tych ustaw. Takie szerokie ujęcie prawa prasowego powoduje konieczność odniesienia się również do usta- wy z 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2014 r., 19 M. Zaremba, Prawo prasowe. Ujęcie praktyczne, Warszawa 2007, s. 15. 20 Zmodyfikowana protokołem poprawek do europejskiej konwencji o tele- wizji ponadgranicznej sporządzonym 9 września 1998 r. w Strasburgu. Ustawa o ratyfikacji protokołu została opublikowana w DzU z 2000 r., nr 70, poz. 817. Protokół poprawek do europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej został opublikowany w DzU z 2004 r., nr 28, poz. 250. 24 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego poz. 121), a szczególnie do przepisów regulujących kwestie naruszenia dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) oraz do przepisów ustawy z 6 czerwca 1997 r. — Kodeks karny (DzU z 1997 r., nr 88, poz. 552 z późn. zm.), okre- ślających typy przestępstw, których znamiona mogą być zawarte w treści opublikowanego materiału prasowego. 3.2. Media i prasa W aktualnie obowiązującym stanie prawnym można wskazać cztery terminy stosowane na określenie mediów: 1) środki społecznego przekazu — o których mowa w art. 14 Konstytucji RP; 2) środki masowego komunikowania — którym posłużył się ustawo- dawca określając znamiona przestępstw zniesławienia (art. 212 § 2 k.k.) i zniewagi (art. 216 § 2 k.k.); 3) środki przeznaczone do rozpowszechniania, niezależnie od techniki przekazu, w szczególności publikacje nieperiodyczne oraz inne wy- twory druku, wizji i fonii — o których mowa w art. 54b ustawy Prawo prasowe; 4) prasa — jako termin, który został wprost zdefiniowany w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prasowe. Przepis art. 14 Konstytucji RP stanowi, że Rzeczpospolita Polska za- pewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Tym sa- mym uznać należy, że prasa jest jednym ze środków społecznego prze- kazu. Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prasowe prasa oznacza pu- blikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopi- sma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy ra- diowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazu, w tym także rozgłośnie oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniają- ce publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską. Przesłanki definicji prasy spełniają elektroniczne wersje poszczegól- nych gazet udostępniane pod adresami internetowymi, gdzie zamieszczo- ne są te same artykuły, które publikowane są w wersji standardowej. Tego typu strony spełniają łącznie przesłanki tworzenia jednorodnej, zamkniętej ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 25 całości, ukazującej się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzonej stałym tytu- łem lub nazwą, numerem bieżącym lub datą21. W tej kwestii wypowiedział się również Sąd Najwyższy, stwierdzając, że prasą są zarówno dzienniki i czasopisma, jak i „wszelkie istniejące i po- wstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazu (…) upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania” — art. 7 ust. 2 pkt 1 in fine Prawa prasowego. W tej sytuacji jest rzeczą bezsporną, że dzienniki i czasopisma przez to, że ukazują się w formie przekazu internetowego, nie tracą zna- mion tytułu prasowego, i to zarówno wówczas gdy przekaz internetowy to- warzyszy przekazowi utrwalonemu na papierze, drukowanemu, stanowiąc inną, elektroniczną jego postać w systemie on line, jak i wówczas, gdy prze- kaz istnieje tylko w formie elektronicznej w Internecie, ale ukazuje się tyl- ko periodycznie, spełniając wymogi, o których mowa w art. 7 ust. 2 Prawa prasowego. Osoba rozpowszechniająca bez rejestracji we właściwym sądzie okręgowym dziennik bądź czasopismo za pośrednictwem Internetu zarów- no wówczas, gdy przekaz taki towarzyszy przekazowi utrwalonemu na pa- pierze, stanowiąc inną elektroniczną jego postać, jak i wówczas, gdy istnieje tylko w formie elektronicznej w Internecie, wyczerpuje znamiona przestęp- stwa z art. 45 ustawy Prawo prasowe22. Na podstawie art. 54b ustawy Prawo prasowe przepisy o odpowiedzial- ności prawnej i o postępowaniu w sprawach prasowych stosuje się odpo- wiednio do naruszeń prawa związanych z przekazywaniem myśli ludzkiej za pomocą innych niż prasa środków przeznaczonych do rozpowszech- niania, niezależnie od techniki przekazu, w szczególności publikacji nie- periodycznych oraz innych wytworów druku, wizji i fonii. Na mocy tego przepisu, według zasad określonych w art. 7 ust. 2 pkt 1 Prawa prasowe- go, kształtować się będzie odpowiedzialność m.in. redaktorów wydaw- nictw książkowych, twórców filmów, wideokaset, wydawców płyt gramo- fonowych i taśm magnetofonowych. Dyspozycja art. 54b Prawa prasowego może stać się podstawą odpowiedzialności osób zamieszczających materia- ły zniesławiające, obelżywe bądź naruszające dobra osobiste w Internecie. Stanowi on także możliwość pociągnięcia tą drogą wydawców publikacji nieperiodycznych, w tym także książek. W literaturze przedmiotu można znaleźć wypowiedzi, że na podsta- wie art. 54b Prawa prasowego winno się stosować przepisy prawa praso- wego do wszelkich internetowych wydań prasy klasycznej, które z reguły 21 E. Ferenc-Szydełko, Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2010, s. 78. 22 Postanowienie SN z 27 lipca 2007 r., IV KK 174/07, OSP 2008, nr 6, poz. 60. 26 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego treściowo są tożsame, różnią się tylko techniką przekazu i bardziej inte- raktywnym sposobem prezentacji. Nie należy jednak przesuwać zakresu zastosowania tego przepisu art. 54b Prawa prasowego do prawa karnego, ponieważ należałoby się posłużyć w tym miejscu analogią na niekorzyść, która w prawie karnym jest wykluczona23. Zaznacza się także, że publika- cja różnych treści na stronach www wyczerpuje przesłanki z art. 54b Pra- wa prasowego. Jeśli zgodzić się ze stwierdzeniem, że periodyczne publika- cje na stronach World Wide Web są prasą, to konsekwencją tego powinno być przyznanie, że redaktor naczelny takiej „gazety” ma obowiązek bez- płatnego zamieszczania sprostowań i odpowiedzi w sytuacjach wskazanych w art. 31 Prawa prasowego. Terminy ich zamieszczenia zależne są od za- kwalifikowania danej publikacji jako dziennika bądź też czasopisma, co często nie będzie możliwe. W przypadku kiedy poszczególne części publi- kacji internetowej są aktualizowane z różną częstotliwością, trzeba chyba przyjąć za podstawę rozróżnienia cechę przeważającą, albo brać pod uwagę częstotliwość ukazywania się tej jej części, w której ukazała się publikacja naruszająca dobra osobiste24. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego środkami masowego ko- munikowania są wszystkie środki, których działanie sprowadza się do ma- sowego przekazywania rozmaitych treści, czyli do środków tych wypadnie zaliczyć nie tylko prasę drukowaną, przekaz radiowy i telewizyjny, ale tak- że książkę, plakat, film oraz przekaz za pomocą Internetu. Gwarantowana w treści art. 14 Konstytucji wolność prasy i innych środków społecznego przekazu obejmuje także swoim zasięgiem środki masowego komuniko- wania, o jakich mowa w art. 216 § 2 i 212 § 2 k.k. Internet jest środkiem masowego komunikowania, o jakim mowa w art. 212 § 2 i 216 § 2 k.k., za pomocą których sprawca może dopuścić się zarówno zniesławienia, jak i znieważenia25. 3.3. Dziennik, czasopismo i materiał prasowy Przepis art. 7 ust. 2 pkt 2 Prawa prasowego definiuje dziennik jako ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwię- ku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu. Zaś czasopismo — zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 3 Prawa prasowego — to druk 23 M. Kliś, Przestępstwa elektroniczne w aspekcie prawa autorskiego, Cz.PKiNP 24 M. Wojtasik, Naruszenie dóbr osobistych w Internecie, R. Pr. 2001, nr 6, 25 Postanowienie SN z 7 maja 2008 r., III KK 234/07, OSNKW 2008, nr 9, 2003, nr 2, s. 109 i n. s. 40 i n. poz. 69. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 27 periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku; przepis ten stosuje się odpowiednio do przekazu za pomo- cą dźwięku oraz dźwięku i obrazu innego niż określony w art. 7 ust. 2 pkt 2 Prawa prasowego. W definicjach tych pojawia się kryterium periodyczności. Jego speł- nienie należy rozumieć jako sukcesywne, następujące w regularnych od- stępach czasu ukazywanie się kolejnych, nowych nośników informacji przynależnych do danego druku czy przekazu audialnego albo audiowizu- alnego26. Odnosząc się do legalnej definicji dziennika Sąd Najwyższy zauważył, że przekaz za pośrednictwem Internetu, jeżeli spełnia wymogi określone w treści art. 7 ust. 2 pkt. 1 ustawy z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe (DzU nr 5, poz. 24 z późn. zm.) jest prasą, a interwał czasowy, w jakim się pojawia determinuje to, czy jest to dziennik, czy też czasopismo w rozu- mieniu art. 7 ust. 2 pkt 2 Prawa prasowego27. Natomiast dzienniki i czaso- pisma przez to, że ukazują się w formie przekazu internetowego nie tracą znamion tytułu prasowego, i to zarówno wówczas, gdy przekaz internetowy towarzyszy przekazowi utrwalonemu na papierze, drukowanemu, stano- wiąc inną, elektroniczną jego postać w systemie on line, jak i wówczas, gdy przekaz istnieje tylko w formie elektronicznej w Internecie, ale ukazuje się tylko periodycznie, spełniając wymogi, o których mowa w art. 7 ust. 2 Pra- wa prasowego. Zdaniem sądu prasy ukazującej się w Internecie nie wolno utożsamiać z witryną internetową, bowiem ustawodawca nie nałożył obo- wiązku rejestracji na strony czy witryny internetowe, a objął tym obowiąz- kiem jedynie prasę, a ściślej rzecz biorąc dzienniki i czasopisma. Materiałem prasowym jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, pu- blicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków prze- kazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa (art. 7 ust. 2 pkt 4 Prawa prasowego). Termin „tekst opublikowany” może być rozumiany jako tekst (ob- raz), który dany dziennik lub czasopismo opublikowało, lub jako tekst, który został opublikowany wcześniej gdzie indziej, a dziennik lub czaso- pismo, korzystając z uprawnień przyznanych prasie przez prawo autor- skie, przedrukowuje go (powtarza na antenie radiowej lub telewizyjnej)28. 26 M. Zaremba, Prawo prasowe…, wyd. cyt., s. 28. 27 Postanowienie SN z 15 grudnia 2010 r., III KK 250/10, OSNKW 2011, nr 3, poz. 26. 28 E. Ferenc-Szydełko, Prawo prasowe…, wyd. cyt., s. 82. 28 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Anna Kalisz, Prawo prasowe. Teoria i praktyka Źródła i pojęcia prawa prasowego Zgodnie z art. 25 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji: 1. już rozpowszechnione: a. b. aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, iż ich dalsze rozpowszech- nianie jest zabronione, sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, c. aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie, 2. krótkie wyciągi z tych sprawozdań i artykułów, 3. przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych, 4. mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie upo- ważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby, 5. krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów. Za aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne (chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, iż ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione) oraz aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. W kwestii interpretacji pojęcia materiału prasowego wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Warszawie, który uznał, że publikacje in- ternetowe umieszczone nieodpłatnie przez anonimowych użytkowników portalu internetowego pod artykułem zamieszczonym w elektronicznym wydaniu dziennika, w odróżnieniu od samego artykułu, nie stanowią ma- teriału prasowego w rozumieniu art. 7 ust 2 pkt 1 ustawy z 26 stycznia 1984 r. — Prawo prasowe29. Co się tyczy odpowiedzialności wydawcy za przechowywanie na swojej stronie internetowej wpisów anonimowych in- ternautów naruszających dobro osobiste, to wynika ona z art. 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, zgodnie z którym nie ponosi odpowiedzialności za przechowywane dane ten, kto udostępniając zasoby systemu teleinformatycznego w celu przechowywania danych przez usłu- gobiorcę nie wie o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności, a w razie otrzymania urzędowego zawiadomienia lub uzy- skania wiarygodnej wiadomości o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności niezwłocznie uniemożliwi dostęp do tych danych. Usługodawca, który otrzymał urzędowe zawiadomienie o bez- prawnym charakterze przechowywanych danych dostarczonych przez usługobiorcę i uniemożliwił dostęp do tych danych, nie ponosi odpo- wiedzialności względem tego usługobiorcy za szkodę powstałą w wyniku 29 Wyrok S. Apel. w Warszawie z 11 października 2012 r., VI ACa 2/12, Le- galis. 29 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Prawo prasowe. Teoria i praktyka
Autor:
Sklep
Format
Cena
Nexto.pl Nexto.pl
ebook/pdf
25,61 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: