Darmowy fragment publikacji:
ABC Linux.
Wydanie II
Autor: Rados³aw Sokó³
ISBN: 83-246-1257-2
Format: 158×228, stron: 352
Wypróbuj Linuksa – to pop³aca!
(cid:129) Czy mo¿na korzystaæ z systemów Linux i Windows na jednym komputerze?
(cid:129) Jak zainstalowaæ i skonfigurowaæ Linuksa oraz aktualizowaæ oprogramowanie?
(cid:129) Sk¹d wzi¹æ najczêœciej u¿ywane narzêdzia i jak z nich korzystaæ?
Linuksowi wkrótce stuknie dwudziestka. Kiedy w 1991 roku jego twórca og³asza³
rozpoczêcie prac nad darmowym systemem operacyjnym, niewielu wierzy³o, ¿e to jest
mo¿liwe – a dziœ trudno by³oby wyobraziæ sobie œwiat bez takiej alternatywy dla
komercyjnych systemów. Kolejne dystrybucje Linuksa wci¹¿ zyskuj¹ gor¹cych
zwolenników, równie¿ dlatego, ¿e obs³uga komputera z takim systemem staje siê coraz
³atwiejsza. Jeœli chcesz wreszcie uwolniæ siê od op³at za wszelkie licencje oraz prawie
wszystkich wirusów, a w zamian zyskaæ wygodny system z darmowym oprogramowaniem
dodatkowym, warto poœwiêciæ trochê czasu na zapoznanie siê z Linuksem. Nie musisz
od razu rzucaæ siê na g³êbok¹ wodê – wystarczy zainstalowaæ sobie ten system na
osobnej partycji dysku i rozpocz¹æ now¹ przygodê. Ksi¹¿ka „ABC Linux. Wydanie II”
pozwoli Ci szybko i mo¿liwie najmniejszym kosztem opanowaæ najpotrzebniejsze,
podstawowe funkcje tego systemu operacyjnego, pakietu biurowego OpenOffice,
przegl¹darki internetowej, multimediów, a nawet podpowie, jak przekszta³ciæ Ubuntu
Linux na serwer us³ug sieciowych. Dowiesz siê z niej, jak zainstalowaæ, skonfigurowaæ
i aktualizowaæ system oraz dodatkowe programy, jak zarz¹dzaæ informacj¹ i dostêpem
do noœników danych czy zasobów sieciowych. Zrozumiesz, czym s¹ wirtualne systemy
operacyjne i czym Linux ró¿ni siê od systemów typu Windows. Poczytaj o tym i
sprawdŸ sam – naprawdê warto.
(cid:129) Linux – podstawowe informacje, dystrybucje, licencje
(cid:129) Instalacja i konfiguracja systemu
(cid:129) Uruchamianie i zamykanie systemu oraz logowanie siê do niego
(cid:129) Aktualizacja oprogramowania i dostosowywanie œrodowiska pracy
(cid:129) Do³¹czanie systemu plików i nawigacja w takim systemie
(cid:129) Pola dialogowe wyboru plików i archiwa danych
(cid:129) Przegl¹darka WWW, poczta elektroniczna i komunikacja natychmiastowa
(cid:129) Pakiet OpenOffice oraz kalkulator
(cid:129) Schowek, podgl¹d dokumentów PDF i mapa znaków
(cid:129) Multimedia – obrazy, dŸwiêki, wideo
(cid:129) Po³¹czenia sieciowe, drukarki, w³asnoœciowe programy obs³ugi urz¹dzeñ
(cid:129) Konta u¿ytkowników, specjalistyczne oprogramowanie
(cid:129) S³owniczek terminów i pojêæ
(cid:129) Przedrostki i jednostki miary stosowane w informatyce
(cid:129) Netykieta
Przesi¹dŸ siê na Linuksa, naprawdê warto!
SPIS TREŚCI
1
Wstęp .............................................................................. 9
Linux .............................................................................................. 10
GNU/Linux ..................................................................................... 12
Dystrybucje systemu GNU/Linux .................................................. 14
Ubuntu Linux ................................................................................ 16
Jak czytać i odmieniać nazwę „Linux” ......................................... 18
Wymagania sprzętowe .................................................................. 19
Co znajdziesz w tej książce ........................................................... 19
Instalacja ....................................................................... 21
Nieco teorii o nośnikach danych ................................................... 22
Partycje .................................................................................... 23
Ładowanie systemu operacyjnego ........................................... 24
Systemy plików ........................................................................ 24
Obszar wymiany ...................................................................... 29
Oznaczenia dysków i partycji dyskowych .............................. 30
Przygotowania ............................................................................... 31
Tworzenie zapasowej kopii danych ........................................ 31
Pobieranie obrazu płyty instalacyjnej ..................................... 33
Przygotowywanie płyty instalacyjnej ..................................... 34
Zmiana konfiguracji BIOS ........................................................ 36
Praca z systemem LiveCD ............................................................. 38
Uruchamianie ........................................................................... 38
Tworzenie obrazu dysku twardego ......................................... 41
Odtwarzanie obrazu dysku twardego ..................................... 44
Kończenie pracy ....................................................................... 46
2
3
ABC Linux
Instalacja ........................................................................................47
Instalacja samodzielna .............................................................48
Instalacja równoległa ...............................................................56
Pierwsze kroki ...............................................................63
Uruchamianie systemu ..................................................................63
Logowanie się .................................................................................65
Logowanie się do systemu ........................................................66
Wyłączanie systemu .................................................................67
Pulpit .........................................................................................68
Przechodzenie do planszy logowania .......................................69
Zamykanie systemu ........................................................................71
Wstrzymywanie pracy komputera ................................................72
Aktualizacja oprogramowania .......................................................75
Automatyczne aktualizacje ......................................................75
Konfiguracja aktualizacji systemu ...........................................76
Odświeżanie informacji o dostępnych aktualizacjach .............78
Aktualizowanie systemu ..........................................................79
Samodzielne uruchamianie Menedżera aktualizacji ...............81
Dostosowywanie środowiska pracy ..............................................81
Rozdzielczość obrazu ................................................................81
Motyw graficzny .......................................................................83
Ustawienia interfejsu użytkownika .........................................92
Efekty wizualne ........................................................................94
Ustawienia klawiatury .............................................................95
Ustawienia myszy ...................................................................103
Ustawienia okien ....................................................................105
Informacje o użytkowniku .....................................................107
Wybór wygaszacza ekranu .....................................................109
Zarządzanie danymi .....................................................113
Teoria ............................................................................................114
Pliki i foldery ..........................................................................114
Ścieżki .....................................................................................118
Prawa dostępu do danych ......................................................119
Dołączanie systemów plików .......................................................121
Fizyczne nośniki danych ........................................................121
Sieciowe zasoby danych .........................................................125
Nawigacja w systemie plików .....................................................131
Nawigacja w trybie przeglądarki ...........................................131
Nawigacja w trybie przestrzennym .......................................135
Zmiana sposobu wyświetlania i porządkowania ...................137
Operacje na plikach ................................................................138
Dostosowywanie ikon i okien ................................................145
Pola dialogowe wyboru plików ....................................................151
4
4
5
Spis treści
Archiwa danych ........................................................................... 154
Tworzenie archiwum ............................................................. 155
Przeglądanie zawartości archiwum ...................................... 156
Wydobywanie plików z archiwum ....................................... 157
Internet ....................................................................... 159
Zasady bezpieczeństwa ............................................................... 160
Przeglądarka WWW .................................................................... 163
Uruchamianie przeglądarki ................................................... 164
Odwiedzanie stron o znanym adresie ................................... 166
Odwiedzanie wielu stron jednocześnie ................................. 166
Odnośniki ............................................................................... 168
Ponowne wyświetlenie strony .............................................. 169
Strona startowa ..................................................................... 170
Historia przeglądania ............................................................ 171
Zakładki .................................................................................. 174
Pobieranie plików .................................................................. 183
Poczta elektroniczna ................................................................... 187
Uruchamianie programu ....................................................... 188
Główne okno programu ......................................................... 195
Wysyłanie wiadomości .......................................................... 197
Odbieranie poczty .................................................................. 201
Odpowiadanie na wiadomość ................................................ 202
Usuwanie wiadomości ........................................................... 203
Książka adresowa .................................................................. 203
Komunikacja natychmiastowa .................................................... 208
Uruchamianie komunikatora ................................................ 209
Zmiana stanu i opisu użytkownika ....................................... 211
Dodawanie kontaktu ............................................................. 212
Rozmowa ................................................................................ 214
Usuwanie kontaktu ............................................................... 215
Filtrowanie osób niedostępnych ........................................... 215
Podsumowanie ............................................................................ 216
Biuro ........................................................................... 217
Schowek ....................................................................................... 217
Pakiet OpenOffice.org .................................................................. 218
Uruchamianie modułów pakietu OpenOffice.org ................. 220
Tworzenie nowego dokumentu ............................................. 221
Otwieranie istniejących dokumentów .................................. 222
Zapisywanie dokumentu w wybranym formacie ................. 223
Drukowanie ............................................................................ 231
Podgląd dokumentów PDF .......................................................... 234
Nawigacja w ramach dokumentu ......................................... 235
Zmiana trybu i skali podglądu ............................................... 236
Drukowanie ............................................................................ 237
Mapa znaków .............................................................................. 238
Kalkulator .................................................................................... 240
5
6
7
ABC Linux
Multimedia ...................................................................243
Przeglądanie obrazów ..................................................................244
Folder Obrazy .........................................................................244
Szybki podgląd zdjęć ...............................................................244
Galeria zdjęć ............................................................................247
Odtwarzanie i rejestrowanie dźwięku .........................................255
Folder Muzyka ........................................................................255
Przesłuchiwanie plików dźwiękowych ..................................255
Odtwarzacz dźwięku ..............................................................258
Rejestrowanie dźwięku ..........................................................265
Sterowanie głośnością ............................................................267
Odtwarzanie sekwencji wideo .....................................................268
Folder Wideo ...........................................................................269
Odtwarzacz Totem .................................................................269
Zaawansowana konfiguracja systemu ...........................273
Połączenia sieciowe ......................................................................273
Włączanie i wyłączanie sieci ..................................................274
Wyświetlanie informacji o połączeniu ...................................274
Konfigurowanie połączeń .......................................................275
Połączenia VPN .......................................................................277
Konfigurowanie połączenia VPN ............................................278
Nawiązywanie połączenia VPN .............................................280
Przerywanie połączenia VPN .................................................281
Drukarki .......................................................................................281
Instalowanie drukarki ............................................................281
Zmiana konfiguracji drukarki ................................................286
Zarządzanie kolejką wydruku ................................................287
Odinstalowywanie drukarki ...................................................289
Własnościowe programy obsługi urządzeń .................................289
Oprogramowanie ..........................................................................292
Centrum oprogramowania Ubuntu ........................................292
Zarządzanie pakietami ...........................................................295
Konta użytkowników ...................................................................301
Odblokowywanie możliwości edycji ......................................301
Tworzenie nowego konta użytkownika .................................302
Modyfikowanie ustawień konta użytkownika ......................304
Usuwanie konta użytkownika ...............................................304
Wyświetlanie listy grup użytkowników ................................305
Tworzenie grupy użytkowników ...........................................306
Modyfikacja ustawień grupy użytkowników ........................306
Likwidacja grupy użytkowników ..........................................307
Szybkie przełączanie użytkowników .....................................307
Sesja gościa .............................................................................309
6
Spis treści
A
B
C
Słowniczek terminów i pojęć ........................................ 311
Przedrostki i jednostki miary stosowane w informatyce ....323
Przedrostki jednostek pojemności pamięci .................................. 324
Jednostki pojemności pamięci .................................................... 325
Przelicznik jednostek miary pojemności pamięci ................... 325
Najczęściej popełniane błędy ...................................................... 326
Netykieta ..................................................................... 327
Skorowidz ...................................................................329
7
5
BIURO
Zastosowania biurowe komputera to nie tylko
przetwarzanie oficjalnych pism i wielkich arkuszy
kalkulacyjnych wśród gwaru biura. Do tych zasto-
sowań należy również przygotowywanie krótkich
listów czy podań, podsumowań domowych wy-
datków czy przeglądanie dokumentów przesłanych
przez znajomych. Wbrew obiegowej opinii użyt-
kownik systemu GNU/Linux nie jest skazany na
szukanie komputera z systemem Microsoft Win-
dows za każdym razem, gdy konieczne jest otwo-
rzenie dokumentu programów Word czy Excel lub
bardziej skomplikowanego dokumentu PDF. Za po-
mocą Ubuntu Desktop Linux można pracować biu-
rowo w sposób porównywalny pod względem moż-
liwości i wygody do stosowania systemu Windows.
Schowek
Schowek systemowy umożliwia przechowywanie
w pamięci operacyjnej komputera wycinków tekstu,
obrazów lub plików. Wycinki te można następnie
ABC Linux
wstawiać wielokrotnie do tych samych dokumentów, z których zostały pobrane,
lub do zupełnie nowych dokumentów.
Obsługa schowka jest w systemie Ubuntu Desktop Linux zestandaryzowana i spój-
na ze standardem narzuconym przez systemy Apple Mac OS oraz Microsoft
Windows. Do obsługi schowka służą następujące pozycje menu Edycja każdej
z aplikacji:
(cid:81) Wytnij — usuwa zaznaczony fragment (wycinek) treści z dokumentu,
umieszczając go w schowku do dalszego wykorzystania;
(cid:81) Skopiuj — umieszcza zaznaczony fragment treści dokumentu w schowku,
nie usuwając go jednak z dokumentu źródłowego;
(cid:81) Wklej — wkleja zawartość schowka w miejscu, w którym znajduje się
karetka (kursor tekstowy); jeżeli zaznaczony był wycinek dokumentu,
wycinek ten zostanie zastąpiony w całości wklejaną treścią;
(cid:81) Usuń — usuwa zaznaczony fragment dokumentu.
Należy pamiętać, że schowek mieści naraz tylko jeden wycinek. Umieszczenie
kolejnego fragmentu dokumentu w schowku powoduje bezpowrotną utratę wcze-
śniej zapisanych w nim danych.
Obsługa schowka za pomocą menu byłaby w przypadku poważniejszych prac
edycyjnych bardzo niewygodna. Z tego powodu najczęściej wykorzystuje się na-
stępujące skróty klawiszowe1:
(cid:81) Ctrl+X — wytnij,
(cid:81) Ctrl+C — kopiuj,
(cid:81) Ctrl+V — wklej.
Pakiet OpenOffice.org
Jednymi z najczęściej wykorzystywanych w biurach i domach programów2 —
oprócz przeglądarki WWW — są programy składowe pakietu Microsoft Office,
1 Jest to standard zaadaptowany z systemu operacyjnego Apple Mac OS. W świecie
komputerów PC obowiązywał wcześniej standard IBM CUA (ang. Common User Access),
zgodnie z którym operacje na schowku były realizowane przez kombinacje klawiszy
Shift+Delete (wytnij), Ctrl+Insert (kopiuj) i Shift+Insert (wklej). Mimo iż trudno odmówić im
logiki, każdy chyba przyzna, że propozycja firmy Apple jest prostsza i bardziej przejrzysta.
2 I przynoszących producentowi największe zyski — podobno wyższe niż ze sprzedaży
systemów operacyjnych Windows.
218
Biuro
a w szczególności edytor tekstu Word i arkusz kalkulacyjny Excel. Dla niektórych
użytkowników programy te są często tożsame z możliwością efektywnego wy-
korzystania komputera do pracy.
Z oczywistych względów firma Microsoft nie oferuje wersji pakietu Office przy-
stosowanej do pracy pod kontrolą systemów GNU/Linux3. Poza tym, nawet
gdyby taka wersja istniała, oznaczałaby konieczność zakupu pakietu, co zna-
cząco ograniczyłoby atrakcyjność darmowego systemu GNU/Linux. Istnieje jed-
nak alternatywa w postaci pakietu biurowego OpenOffice.org. Ten darmowy
pakiet programów, którego poprzednikiem był Sun StarOffice4, charakteryzuje
się możliwością pracy na wielu platformach sprzętowych i programowych, sze-
rokim wachlarzem funkcji i wysokim poziomem zgodności z programami skła-
dowymi Microsoft Office. Typowy użytkownik, wykorzystujący tylko kilkadziesiąt
z kilku tysięcy funkcji dostępnych w programach Word i Excel, bez problemu
otworzy za pomocą OpenOffice.org przygotowane w nich dokumenty, wprowa-
dzi poprawki i zapisze zmiany.
Owszem, pakiet OpenOffice.org ma również szereg wad:
(cid:81) nieco archaiczny interfejs użytkownika, przypominający bardziej wersje 97
i 2000 pakietu Office, a nie ich najnowsze wcielenia (2003, nie mówiąc już
o 2007 czy 2010);
(cid:81) niskie tempo pracy;
(cid:81) niedoskonałą zgodność z pakietem Office, objawiającą się niepoprawnym
wczytywaniem skomplikowanych dokumentów.
Mimo to trudno przecenić zaletę, jaką jest możliwość korzystania z pakietu całko-
wicie za darmo bez żadnych ograniczeń — w firmie i w domu. Ciekawą funkcją jest
też wbudowana w każdy moduł programu opcja zapisania dokumentu w formie
pliku PDF5, dzięki czemu nie trzeba obawiać się, że adresat dokumentu wysyłanego
pocztą elektroniczną nie będzie w stanie go przeczytać lub wydrukować6.
3 Jest możliwe uruchomienie programów składowych pakietu Office w ramach środowiska
Wine, emulującego obecność systemu Windows. Można też korzystać z programów
pakietu Office wewnątrz maszyny wirtualnej z działającym systemem Windows, choć
wymaga to posiadania dodatkowo również licencji na ten system. Żadna z tych dwóch
metod nie gwarantuje jednak pełnej niezawodności i wydajności.
4 Nadal zresztą prace nad pakietem OpenOffice.org są częściowo firmowane przez
korporację Sun, a specjalnie zmodyfikowane wersje są sprzedawane pod marką StarOffice.
5 Adobe Portable Document Format.
6 Oczywiście, o ile nie zapomnisz z kolei przed wysłaniem dokumentu zapisać go
w formacie PDF. Posiadacze pakietu Microsoft Office zapominają o tym nagminnie,
zakładając, że dosłownie każdy użytkownik komputera „musi” posiadać kopię
programów Word i Excel…
219
ABC Linux
Pakiet biurowy OpenOffice.org jest dostępny również w wersji
dla systemów operacyjnych z rodziny Microsoft Windows.
Wersję instalacyjną programu można pobrać za darmo ze strony
projektu: http://www.openoffice.org/.
Książka, którą czytasz, nie ma stanowić podręcznika obsługi
pakietu OpenOffice.org. Nawet podstawowy kurs obsługi
wszystkich elementów składowych tego programu wymagałby
co najmniej stu stron opisu. Z konieczności zatem rozdział ten
ogranicza się wyłącznie do omówienia podstawowych operacji
związanych z obsługą programu. Jeżeli zainteresuje Cię
korzystanie z pakietu, rozważ kupno osobnej pozycji książkowej,
poświęconej tylko jemu.
Uruchamianie modułów pakietu OpenOffice.org
Pakiet OpenOffice.org jest instalowany standardowo wraz z systemem Ubuntu
Desktop Linux. Poszczególne moduły składowe — edytor tekstu, arkusz kal-
kulacyjny i program do tworzenia prezentacji — uruchamia się z poziomu
menu systemowego Programy (menu podrzędne Biuro; rysunek 5.1).
Rysunek 5.1.
Pozycje
menu Biuro
odpowiadające
poszczególnym
elementom
składowym
pakietu
OpenOffice.org
220
Wybór modułu programu ma znaczenie raczej symboliczne.
W każdej chwili — niezależnie od aktywnego modułu programu
— możliwe jest otwarcie lub stworzenie dokumentu innego
typu. Tak naprawdę od tego, którą pozycję wybierze się z menu
Biuro, zależy jedynie rodzaj nowego, czystego dokumentu
tworzonego zaraz po uruchomieniu pakietu OpenOffice.org.
Biuro
W czasie uruchamiania wybranego modułu na ekranie będzie wyświetlana plansza
powitalna z paskiem postępu informującym o stopniu załadowania programu
(rysunek 5.2), zaś po pomyślnym uruchomieniu pojawi się okno nowego, pustego
dokumentu wybranego typu (rysunek 5.3).
Rysunek 5.2.
Plansza
powitalna
pakietu
OpenOffice.org
Rysunek 5.3.
Okno nowego,
pustego
dokumentu
tekstowego
(moduł
OpenOffice.org
Writer)
Tworzenie nowego dokumentu
Aby stworzyć nowy, czysty dokument tego samego typu, co aktualnie przetwa-
, znajdującą się na lewym skraju głównego paska
rzany, należy kliknąć ikonę
narzędziowego. Na ekranie natychmiast pojawi się nowe okno dokumentu.
, znajdujący się po
Jeżeli zamiast samej ikony kliknięty zostanie mały trójkąt
jego prawej stronie, rozwinięta zostanie lista typów dokumentów możliwych do
utworzenia (rysunek 5.4). Kliknięcie jednej z pozycji listy spowoduje utworzenie
nowego okna dokumentu.
221
ABC Linux
Rysunek 5.4.
Lista typów
dokumentów
rozwinięta
z paska
narzędziowego
Identyczną listę można rozwinąć otwierając menu Plik i wybierając pozycję
podrzędną Nowy.
Otwieranie istniejących dokumentów
Aby otworzyć dokument, w oknie dowolnego z modułów składowych programu
OpenOffice.org otwórz menu Plik i wybierz pozycję Otwórz, lub kliknij przycisk
na pasku narzędziowym. Na ekranie pojawi się okno dialogowe Otwórz, umoż-
liwiające wybór folderu, w którym znajduje się plik oraz wskazanie ikony pliku,
który ma zostać otwarty (rysunek 5.5). Po wskazaniu pliku należy kliknąć przycisk
Otwórz.
Rysunek 5.5.
Okno dialogowe
otwierania
dokumentu
Możliwe jest również wyświetlenie na liście plików wyłącznie dokumentów
określonego typu. W tym celu należy kliknąć strzałkę Typ pliku i na rozwiniętej
dzięki temu liście podświetlić pozycję odpowiadającą właściwemu rodzajowi
i formatowi dokumentu (rysunek 5.6). Powtórne kliknięcie strzałki Typ pliku
zamyka listę i anuluje filtrowanie.
222
Biuro
Rysunek 5.6.
Filtr rodzaju
dokumentu
Jeżeli chcesz mieć pewność, że otwierany dokument nie zostanie zmodyfiko-
wany, przed kliknięciem przycisku Otwórz, zaznacz pole Tylko do odczytu.
Oczywiście, w razie potrzeby wprowadzenia zmian możliwa będzie rezygnacja
z tego trybu: służy do tego przycisk
(opisany Edytuj plik).
Zapisywanie dokumentu w wybranym formacie
Otwarty dokument jest przechowywany wyłącznie w pamięci operacyjnej kom-
putera. W momencie wyłączenia komputera (szczególnie awaryjnego, w mo-
mencie odcięcia źródła zasilania) następuje utrata danych zapisanych w pamięci
operacyjnej. Stąd potrzeba regularnego zapisywania przetwarzanego dokumentu
na trwałym nośniku.
Program OpenOffice.org daje możliwość zapisywania dokumentów w wielu for-
matach. Od wybranego formatu zależy możliwość dalszej edycji tego doku-
mentu (na Twoim komputerze i na komputerach innych osób), a także łatwość
otwierania dokumentu do podglądu i wydruku oraz zabezpieczania go przed
nieautoryzowanymi zmianami.
Zapisywanie w formacie OpenOffice.org
Naturalnym sposobem zapisu dokumentów w przypadku pakietu OpenOffice.org
jest format Open Document Format (ODF). Jego największą zaletą jest otwar-
tość i brak powiązania z konkretnym producentem czy produktem: format ODF
został przyjęty w poczet standardów ISO. Stosowanie ODF zapewnia też naj-
krótszy czas zapisywania i odczytywania dokumentów przez program, a także
brak problemów z zachowaniem wyglądu i układu dokumentu.
Najpoważniejszą wadą formatu ODF jest brak pełnej jego obsługi przez pakiet
Microsoft Office. Dopiero zbiór poprawek Office 2007 Service Pack 2 wprowa-
dził możliwość otwierania niektórych dokumentów ODF bezpośrednio w pro-
gramach biurowych firmy Microsoft. Taką możliwością dysponuje również pakiet
Office 2010.
Aby zapisać dokument w formacie ODF, wybierz z menu Plik opcję Zapisz jako.
Na ekranie pojawi się okno dialogowe Zapisz, umożliwiające wskazanie folderu,
w którym ma zostać stworzony plik dokumentu, oraz podanie nazwy tego pliku
223
ABC Linux
(rysunek 5.7). Na rozwijanej liście typów (prezentowanej zaraz poniżej listy fol-
derów i plików; rysunek 5.8) powinien zostać wybrany jeden z formatów Open
Document (w tym przypadku, jako że zapisywany jest dokument tekstowy,
formatem tym jest Dokument tekstowy OpenDocument). Wprowadź nazwę
pliku w polu Nazwa i kliknij przycisk Zapisz, aby stworzyć dokument w formacie
OpenDocument.
Rysunek 5.7.
Zapisywanie
dokumentu
w formacie ODF
Rysunek 5.8.
Rozwijana lista wyboru formatu tworzonego pliku dokumentu
Rozszerzenia nazw plików poszczególnych rodzajów dokumentów
w formacie OpenDocument zostały przedstawione w tabeli 5.1.
Gdy dokumentowi zostanie już przypisany plik dyskowy (zostanie
nadana nazwa), kolejne operacje zapisu można wywołać za
pomocą opcji Zapisz menu Plik, kliknięcia przycisku
na pasku
narzędziowym okna dokumentu lub naciśnięcia kombinacji
klawiszy Ctrl+S. W takim przypadku nie pojawia się pytanie
o nową nazwę pliku, a dokument jest zapisywany w tym samym
pliku, w którym znajdował się w danej chwili.
224
Biuro
Tabela 5.1.
Rozszerzenia nazw plików poszczególnych rodzajów dokumentów
formatu OpenDocument
Rodzaj dokumentu Rozszerzenie nazwy
pliku dokumentu
Rozszerzenie nazwy pliku
szablonu dokumentu
Dokument tekstowy
Arkusz kalkulacyjny
Prezentacja
Rysunek
Dokument główny7
Formuła8
.odt
.ods
.odp
.odg
.odm
.odf
.ott
.ots
.otp
.otg
Zapisywanie w formacie Microsoft Office
Zapisanie dokumentu w formacie Microsoft Office przebiega dokładnie tak samo,
jak w przypadku formatu ODF. Jedyna różnica polega na konieczności wybrania
z rozwijanej listy formatów dokumentów (rysunek 5.8) pozycji odpowiada-
jącej jednemu z formatów obsługiwanych przez pakiety Microsoft Office;
w przypadku dokumentu tekstowego będzie to Microsoft Word 97/2000/XP
(rysunek 5.9).
Rysunek 5.9. Wybór formatu zapisu zgodnego z pakietem Microsoft Office
Pakiet OpenOffice.org upewni się jeszcze w tym momencie, czy faktycznie wolą
użytkownika jest skorzystanie z innego niż ODF formatu zapisu dokumentu, co
może skończyć się utratą części informacji o formatowaniu lub układzie doku-
mentu. Na ekranie pojawi się pole dialogowe (rysunek 5.10) z pytaniem o chęć
zachowania wybranego formatu zapisu (przycisk Zachowaj bieżący format) lub
powrotu do standardu ODF (przycisk Zapisz w formacie ODF)9.
7 Scalający wiele dokumentów składowych.
8 Wzór matematyczny.
9 To pole dialogowe jest majstersztykiem, jeżeli chodzi o prowizorkę. Nie dość, że jest
„przegadane” i zaprojektowane w sposób odrzucający tak wizualnie, jak i merytorycznie,
ale wręcz wprowadza w błąd: w tekście wyświetlanym w okienku wspomniane są
przyciski Tak i Nie, podczas gdy faktyczne nagłówki przycisków brzmią Zachowaj
bieżący format i Zapisz w formacie ODF.
225
ABC Linux
Rysunek 5.10.
Pytanie o chęć
zapisania
dokumentu
w formacie
innym niż ODF
Pole Nie pokazuj więcej tego ostrzeżenia dotyczy wyłącznie
bieżącego dokumentu. Pole dialogowe przedstawione
na rysunku 5.10 będzie się pojawiało za każdym razem,
gdy nowy (lub otwierany) dokument ODF będzie zapisywany
w jednym z formatów pakietu Office.
Zapisywanie w formacie PDF
Format ODF jest otwarty, uznany przez ISO i bardzo sprawnie obsługiwany przez
pakiet OpenOffice.org. Z kolei format pakietu Microsoft Office — choć sprawia
programowi OpenOffice.org problemy, a jego stosowanie może prowadzić do
utraty części informacji o wyglądzie lub układzie dokumentu — pozwala wy-
syłać dokumenty użytkownikom systemu Microsoft Windows i pakietu Micro-
soft Office. Żadne z dwóch przedstawionych wyżej rozwiązań nie jest dobre,
jeżeli celem jest wysłanie dokumentu w formie elektronicznej tak, by wyglądał
dokładnie tak samo, jak w oknie edytora, bez problemu dał się oglądać i druko-
wać, a najlepiej, by nie była możliwa jego edycja.
Rozwiązaniem jest format Adobe Portable Document Format (PDF). Umożliwia
on tworzenie dokumentów niezależnych od edytora, w którym powstały, systemu
operacyjnego, w którym były przetwarzane, oraz drukarki, na której miały być
drukowane. Format PDF stanowi tak jakby wirtualną kartkę papieru, dając gwa-
rancję, że zapisany w nim dokument będzie później wyświetlany albo dokładnie
w takiej samej formie graficznej, albo przynajmniej z zachowaniem ogólnego
układu i wyglądu10. Ponadto zastosowanie formatu PDF utrudnia wprowadzanie
10 Dokument PDF może zawierać osadzone definicje krojów pisma użytych w danym
dokumencie. Definicje te są używane w przypadku, gdy docelowy system operacyjny
nie zawiera właściwych krojów pisma. Czasem jednak osadzenie krojów pisma nie
jest możliwe; w takim przypadku przeglądarka PDF symuluje właściwy krój pisma,
co oczywiście powoduje zmianę formy graficznej dokumentu, chroni jednak przez
zmianą układu lub przeformatowaniem stron.
226
Biuro
zmian w dokumencie11, co pozwala traktować dokumenty zapisane za jego po-
mocą jako odpowiednik oficjalnego pisma lub faksu.
Przez długi czas tworzenie dokumentów PDF było zarezerwowane dla posiada-
czy pakietu Adobe Acrobat lub mniej lub bardziej funkcjonalnych alternatyw-
nych programów. Pakiet biurowy OpenOffice.org jest jednym z pierwszych pro-
gramów tego typu, wyposażonych w opcję eksportu swoich dokumentów do
postaci plików PDF12.
, znajdującą
Aby zapisać dokument w formie pliku PDF, wystarczy kliknąć ikonę
się na pasku narzędziowym okna dokumentu. Na ekranie pojawi się w tym mo-
mencie pole dialogowe Eksportuj (rysunek 5.11), umożliwiające wprowadzenie
nazwy pliku, w którym ma zostać zapisany dokument PDF. Wybierz folder doce-
lowy, wprowadź nazwę pliku w polu Nazwa i kliknij przycisk Zapisz, aby wy-
generować dokument PDF.
Rysunek 5.11.
Okno wyboru
nazwy pliku dla
zapisywanego
dokumentu PDF
11 Możliwość edycji dokumentów PDF daje oprogramowanie Adobe Acrobat, a także kilka
innych pakietów programowych. Niektóre są w stanie pokonać nawet blokadę edycji,
którą można nałożyć na plik PDF (blokadę tę respektuje oczywiście oryginalny program
Acrobat). Niezależnie jednak od tego zmiana zawartości dokumentu PDF wymaga
oprogramowania, wiedzy i czasu, co może skutecznie odstraszać od podejmowania się
tego zadania.
12 Firma Microsoft nadrobiła zaległości w tym zakresie dopiero w wersji pakietu Office 2010.
227
ABC Linux
Pamiętaj, że format dokumentu PDF nie pozwala na dalszą
edycję dokumentu. W momencie zapisu dokumentu w formacie
PDF tworzona jest jego kopia w tym formacie, jednak nie zmienia
to nazwy dokumentu ani formatu, w którym jest zapisywany
w pamięci masowej. Dokumenty PDF są de facto eksportowane,
a nie zapisywane.
W przypadku niektórych dokumentów o bardzo rozbudowanej strukturze gra-
ficznej konieczne jest ręczne dokładne określenie parametrów tworzonego doku-
mentu PDF13. Aby otworzyć okno opcji eksportu (rysunek 5.12), wybierz opcję
Eksportuj jako PDF z menu Plik. Poszczególne obszary pola dialogowego Opcje PDF
mają następujące znaczenie:
(cid:81) Zakres — umożliwia wybór fragmentu dokumentu, który ma zostać
wyeksportowany w formie PDF: Wszystko, Strony (wybrane strony
lub zakres stron) lub Zaznaczenie;
(cid:81) Obrazy — pozwala wskazać algorytm kompresji stosowany do zapisu
obrazów rastrowych występujących w dokumencie obrazów rastrowych.
Najwyższy poziom jakości daje opcja Kompresja bezstratna, okupione jest
to jednak dużym rozmiarem pliku wynikowego. Opcja Kompresja JPEG
powoduje zastosowanie stratnego14 algorytmu JPEG o stopniu jakości
określanym w polu Jakość (im wyższa wartość, tym wyższa jakość obrazu
i większy rozmiar pliku). Z kolei opcja Zmniejsz rozdzielczość obrazu
pozwala określić maksymalną rozdzielczość w punktach na cal15;
(cid:81) PDF/A-1a — powoduje zastosowanie standardu PDF/A-1a, określającego
podzbiór elementów specyfikacji PDF wystarczających do długookresowego
przechowywania dokumentów. Między innymi dokument PDF/A-1a
zawiera w sobie wszystkie użyte w nim kroje pisma i choć powoduje
13 Szczególnie przydatne jest to w przypadku tworzenia — z wykorzystaniem modułu
rysunkowego OpenOffice.org Draw — plakatów, posterów czy afiszy, które przeznaczone
są do druku wielkoformatowego. Wszelkie niedociągnięcia jakości rysunku będą
doskonale widoczne po wydrukowaniu go na wielkim arkuszu papieru. Przygotowując
zatem plik PDF, który zostanie zaniesiony do drukarni, warto wybrać najwyższe ustawienia
jakości eksportu.
14 Algorytmy stratne kompresują obrazy, odrzucając część informacji o detalach. Dzięki
temu możliwe jest prostsze opisanie obrazu, a więc zmniejszenie ilości informacji
zapisywanych w pliku.
15 dpi, ang. Dots Per Inch. W przypadku obrazów barwnych zazwyczaj absolutnie
wystarczająca jest rozdzielczość w zakresie od 150 dpi do 300 dpi. Z kolei obrazy
czarno-białe wymagają rozdzielczości od 300 dpi do 600 dpi lub nawet wyższej.
228
Biuro
Rysunek 5.12.
Opcje zapisu
bieżącego
dokumentu
w formacie PDF
to zwiększenie objętości (rozmiaru) pliku, zapewnia wierne odtworzenie
postaci graficznej dokumentu na każdym komputerze. Niestety,
podzbiór ten nie zawiera niektórych efektów graficznych; dla przykładu,
dokument tego typu nie może zawierać elementów półprzezroczystych;
(cid:81) Tagowany PDF — uzupełnia poprzednią opcję, nakazując przechowanie
w generowanym dokumencie PDF informacji o jego strukturze logicznej;
(cid:81) Utwórz formularz PDF — zezwala na przechowanie w pliku PDF informacji
o wstawionych do dokumentu polach edytowalnych (formularzach);
(cid:81) Eksportuj zakładki — powoduje umieszczenie w pliku PDF wszystkich
zakładek osadzonych w dokumencie źródłowym;
(cid:81) Eksport notatek — powoduje umieszczenie w pliku PDF pobocznych
notatek użytkownika;
(cid:81) Eksportuj automatycznie wstawione puste strony — wstawia do wynikowego
pliku PDF puste strony wynikające z narzuconej kolejności stron (na przykład
w przypadku, gdy narzuci się rozpoczynanie każdego rozdziału od strony
nieparzystej). Przydaje się to, gdy konieczne jest wierne odtworzenie
struktury podziału na strony (na przykład przy wydruku dwustronnym).
Dodatkowo przełączenie się na zakładkę Bezpieczeństwo pozwala określić do-
datkowe opcje związane z zabezpieczeniem dokumentu przed niepowołanym
wykorzystaniem zawartej w nim treści (rysunek 5.13):
(cid:81) Ustaw hasło otwarcia — umożliwia określenie hasła wymaganego przy
otwieraniu dokumentu. Pozwala to ograniczyć rozpowszechnienie
229
ABC Linux
Rysunek 5.13.
Opcje
bezpieczeństwa
tworzonego
dokumentu PDF
informacji do grona osób znających odpowiednie hasło i zapobiega
przypadkowemu otwarciu dokumentu przez osoby do tego nieuprawnione.
Aby zmienić hasło otwarcia, kliknij przycisk Ustaw hasło otwarcia i w polu
dialogowym o tej samej nazwie (rysunek 5.14) wprowadź dwukrotnie to
samo hasło w polach Hasło i Potwierdź, a następnie kliknij przycisk OK;
Rysunek 5.14.
Ustawianie
hasła otwarcia
dokumentu PDF
(cid:81) Ustaw hasło uprawnień — umożliwia określenie hasła likwidującego
ograniczenia nakładane na wykorzystanie dokumentu. Domyślnie na treść
nie są nakładane żadne ograniczenia. Aby uniemożliwić pewne operacje,
kliknij przycisk Ustaw hasło uprawnień i w polu dialogowym o tej samej
nazwie (rysunek 5.15) wprowadź dwukrotnie to samo hasło w polach
Hasło i Potwierdź, a następnie kliknij przycisk OK. W tym momencie
w oknie opcji PDF uaktywnione zostaną następujące dodatkowe funkcje:
Rysunek 5.15. Ustawianie hasła likwidującego ograniczenia uprawnień
do wykorzystania treści zapisanych w dokumencie PDF
230
Biuro
♦ Drukowanie — pozwala całkowicie uniemożliwić wydrukowanie
dokumentu PDF16 (pole Niedozwolony), ograniczyć jakość wydruku
(pole Niska rozdzielczość) lub nie nakładać żadnych ograniczeń na
wydruk (pole Wysoka rozdzielczość);
♦ Zmiany — umożliwia ustawienie poziomu dopuszczalnych zmian
treści dokumentu, przy czym każda kolejna opcja zawiera w sobie
również poprzednie uprawnienia;
♦ Włącz kopiowanie zawartości — usunięcie znacznika z tego pola
blokuje możliwość zaznaczania fragmentów lub całości materiału
zawartego w pliku PDF i kopiowania go do schowka w celu wklejenia
do innych, własnych dokumentów17;
♦ Włącz dostęp tekstowy dla narzędzi ułatwień dostępu — umożliwia
pomijanie części ograniczeń przez oprogramowanie służące do czytania
treści dokumentu osobom niewidomym i niedowidzącym.
Pozostałe zakładki pola dialogowego Opcje PDF umożliwiają określenie innych
szczegółów tworzenia przenośnego dokumentu PDF, między innymi sposób
prezentacji dokumentu w momencie otwarcia go w programie umożliwiającym
przeglądanie plików PDF.
Aby wygenerować plik PDF zgodnie z ustalonymi opcjami, kliknij przycisk Eksportuj.
Gdy na ekranie pojawi się pole dialogowe Eksportuj (rysunek 5.11), wybierz folder
docelowy, wprowadź nazwę pliku w polu Nazwa i kliknij przycisk Zapisz.
Drukowanie
Aby wydrukować aktualnie przetwarzany dokument, z menu Plik wybierz opcję
Drukuj. Na ekranie pojawi się pole dialogowe Drukuj, umożliwiające określenie
16 Oczywiście, co widzą ludzkie oczy, da się uwiecznić na papierze. Czytelnik dokumentu
może — poświęcając trochę wolnego czasu — skopiować zawartość dokumentu do obrazu
graficznego (korzystając z klawisza Print Screen lub automatycznych narzędzi do
przenoszenia całej zawartości okna do schowka) i wydrukować go w całkiem wysokiej
jakości. Potrzebny do tego nakład pracy może jednak wielu zniechęcić od bezprawnego
tworzenia papierowych kopii dokumentów rozpowszechnianych elektronicznie tylko
do wglądu.
17 I znów — choć jest to metoda skuteczna w przypadku najmniej doświadczonych
użytkowników komputerów, ci bardziej obeznani mogą wykorzystać oprogramowanie
OCR do skopiowania części informacji z ekranu komputera i przetworzenia jej z powrotem
na tekst, a ci bardziej zdesperowani zawsze mogą przepisać tekst ręcznie. Jedynym
skutecznym sposobem zabezpieczenia materiałów multimedialnych przed
kopiowaniem jest niedopuszczanie do ich oglądnięcia.
231
ABC Linux
opcji drukowania i zlecenie wydruku (rysunek 5.16). Poszczególne pola okna
mają następujące znaczenie:
Rysunek 5.16.
Pole dialogowe
wydruku
dokumentu
(cid:81) Nazwa — pozwala wybrać drukarkę, która ma służyć do wydrukowania
danego dokumentu;
Procedura instalowania i konfigurowania drukarek została
opisana w rozdziale 7., poświęconym zaawansowanej
konfiguracji systemu Ubuntu Desktop Linux.
(cid:81) Drukuj do pliku — zamiast na drukarkę, wysyła dane do pliku dyskowego,
umożliwiając w ten sposób późniejsze wydrukowanie dokumentu albo na
tej samej drukarce, albo na drukarce tego samego typu, podłączonej jednak
do innego komputera;
(cid:81) Właściwości — otwiera okno właściwości drukarki, za pomocą którego
można określić jakość wydruku i włączyć (lub wyłączyć) niektóre specjalne
funkcje danego modelu drukarki (rysunek 5.17);
Rysunek 5.17.
Okno
właściwości
drukarki
232
Biuro
(cid:81) Zakres wydruku — umożliwia ograniczenie zakresu wydruku z całego
dokumentu (Wszystko) do pojedynczych stron lub ich zakresów (Strony)
lub zaznaczonego (podświetlonego) fragmentu (Zaznaczenie);
(cid:81) Liczba kopii — umożliwia wydruk wielu kopii tego samego dokumentu,
przy czym zaznaczenie pola Sortuj spowoduje automatyczne rozdzielenie
poszczególnych kopii dokumentu, zamiast wymieszania ich ze sobą18.
Kliknięcie przycisku Opcje powoduje otwarcie pola dialogowego Opcje drukarki, pre-
zentującego dodatkowe opcje umożliwiające wpływanie na wygląd wydruku (rysu-
nek 5.18). Poszczególne elementy sterujące tego okna mają następujące znaczenie:
(cid:81) Zawartość — umożliwia wybór elementów dokumentu, które mają pojawić
się na wydruku: obrazów osadzonych (pole Grafika), tabel (pole Tabele),
obrazów wstawionych z poziomu edytora (pole Rysunki), elementów
formularzy interaktywnych (pole Formanty), obszarów tła dokumentu
(pole Tło), tekstu ukrytego (pole Ukryty tekst) i symboli zastępczych
niektórych elementów dokumentu (pole Symbol zastępczy tekst). Ponadto
zaznaczenie pola Drukuj na czarno spowoduje zignorowanie informacji
o kolorach i wydrukowanie wszystkich elementów na czarno19;
Rysunek 5.18.
Dodatkowe opcje wydruku
18 Drukowanie kilku kopii dokumentu zajmuje zdecydowanie mniej czasu niż kilkukrotne
drukowanie tego samego dokumentu raz za razem, gdyż nie trzeba powtarzać
niektórych części procedury wydruku. Drukowanie nieposortowanych kopii może być
w przypadku drukarek stronicowych (laserowych) jeszcze szybsze, gdyż drukarki takie
przechowują całą kopię obrazu strony w pamięci wewnętrznej i mogą drukować wiele
kopii tej samej strony bez przetwarzania informacji o wydruku. Sortowanie kopii,
niestety, niweluje tę przewagę.
19 Pozwala to oszczędzić — zazwyczaj wyraźnie droższego — kolorowego tuszu lub
atramentu. Liczy się to szczególnie w przypadku wydruków próbnych.
233
ABC Linux
(cid:81) Strony — pozwala wybrać kolejność drukowania stron: tylko lewe (parzyste;
pole Lewe strony), tylko prawe (nieparzyste; pole Prawe strony), w odwrotnej
kolejności (od ostatniej do pierwszej; pole Odwrotnie) i w formacie broszury,
z automatycznie ułożonymi stronami (pole Broszura);
(cid:81) Notatki — określa, czy i jak mają być drukowane notatki dołączone
do dokumentu: w ogóle (pole Brak), tylko notatki bez treści dokumentu
(pole Tylko notatki), grupowo na końcu całego dokumentu (pole Koniec
dokumentu), na końcu każdej strony, na której się znajdują (pole Koniec
strony);
(cid:81) Inne — dodatkowe opcje wydruku:
♦ Drukuj puste strony wstawione automatycznie — nakazuje nie
ignorować pustych stron wstawianych automatycznie w efekcie
poleceń rozpoczynania rozdziałów i partii tekstu od konkretnej
(lewej lub prawej) strony. Wyłączanie tej opcji rzadko jest potrzebne;
♦ Utwórz pojedyncze zadanie wydruku — nakazuje połączyć wszystkie
drukowane fragmenty dokumentu w jedno zadanie wydruku, co może
ograniczać wydajność, lecz zapobiega przypadkowemu połączeniu stron
różnych partii tekstu przy wydruku dwustronnym lub przedzieleniu
wieloczęściowego wydruku na drukarce sieciowej przez wydruk
innego użytkownika;
♦ Zasobnik papieru z ustawień drukarki — w przypadku drukarek
wyposażonych w wiele zasobników papieru zakazuje programowi
OpenOffice.org sterować źródłem papieru w sposób automatyczny
i nadaje priorytet ustawieniom drukarki;
♦ Faks — umożliwia wskazanie drukarki odpowiadającej faksowi.
Drukarka te będzie wykorzystywana w momencie użycia funkcji
wysyłania dokumentu faksem.
Kliknięcie przycisku OK w oknie dialogowym Drukuj (rysunek 5.16) spowoduje
wydrukowanie dokumentu z ustawionymi w wymienionych polach dialogowych
nastawami.
Podgląd dokumentów PDF
System Ubuntu Desktop Linux wyposażony jest w proste, lecz szybkie i wygodne
narzędzie do przeglądania zawartości plików PDF — Przeglądarkę dokumentów20.
20 Nazwa kodowa: Evince.
234
Biuro
Aby je uruchomić, kliknij dwukrotnie ikonę pliku PDF, którego zawartość
chcesz obejrzeć; na ekranie pojawi się okno z tą zawartością (rysunek 5.19).
Rysunek 5.19.
Dokument tekstowy programu OpenOffice.org (po lewej) i podgląd
wygenerowanego na jego podstawie dokumentu PDF, widzianego
w oknie programu Przeglądarka dokumentów (po prawej)
Nawigacja w ramach dokumentu
Podgląd miniatur stron i szybkie przełączanie się między nimi zapewnia panel
boczny przeglądarki. Aby go wyświetlić, wybierz opcję Panel boczny z menu
Widok lub naciśnij klawisz F9 (rysunek 5.20). Panel boczny może wyświetlać
spis treści dokumentu, miniatury stron, listę załączników do dokumentu lub
występujących w nim warstw obrazowych; wyboru dokonasz rozwijaną listą,
znajdującą się na szczycie panelu. Ponowne wybranie opcji menu lub naciśnię-
cie klawisza F9 usuwa panel z okna.
Kliknięcie pozycji panelu bocznego powoduje przewinięcie dokumentu do wskaza-
nego miejsca.
Szybkie przewijanie zawartości dokumentu wiersz po wierszu, ekran po ekranie
lub strona po stronie zapewniają klawisze ze strzałkami, klawisze Page Up i Page
Down oraz klawisz spacji. Można też użyć przycisków przewijania strona po
stronie, znajdujących się na pasku narzędziowym okna (rysunek 5.21), lub wpisać
bezpośrednio numer strony do pola edycyjnego, znajdującego się po prawej
stronie tych przycisków.
235
ABC Linux
Rysunek 5.20.
Panel boczny
przeglądarki
dokumentów
Rysunek 5.21.
Pasek zmiany
strony
Aby ukryć pasek narzędziowy, wykorzystując zajmowane przez
niego miejsce do wyświetlania większej partii dokumentu
(lub później przywrócić go na ekran), wybierz pozycję
Pasek narzędziowy z menu Widok.
Zmiana trybu i skali podglądu
Aby zmienić skalę podglądu, należy rozwinąć listę skali, znajdującą się na pa-
sku narzędziowym (rysunek 5.22), i wybrać jedną z jej pozycji. Alternatywnie
można użyć opcji Powiększ i Pomniejsz z menu Widok lub odpowiadających im
skrótów klawiszowych Ctrl++ i Ctrl+-.
Format PDF jest też czasem stosowany do przechowywania prezentacji i plansz
wykorzystywanych w czasie wykładów lub wystąpień. Przeglądarka doku-
mentów umożliwia prezentowanie zawartości dokumentów PDF w dwóch try-
bach pełnoekranowych. Pierwszy tryb, uaktywniany pozycją Pełny ekran menu
Widok lub klawiszem F11, pozostawia na ekranie elementy sterujące programu,
umożliwiające szybką nawigację w ramach dokumentu (rysunek 5.23). Aby po-
wrócić do normalnego trybu pracy, kliknij znajdujący się w prawym górnym
rogu ekranu przycisk Opuść tryb pełnoekranowy.
236
Biuro
Rysunek 5.22.
Rozwijana lista
skali podglądu
Rysunek 5.23.
Tryb
pełnoekranowy
Drugi tryb jeszcze lepiej nadaje się do prezentowania plansz z wykorzystaniem
rzutnika. Aby go uaktywnić, wybierz pozycję Prezentacja z menu Widok lub
naciśnij klawisz F5 (rysunek 5.24). Zmianę strony umożliwią klawisze strzałek
w górę i w dół, Page Up i Page Down oraz klawisz spacji, zaś klawisz Esc po-
zwoli opuścić tryb prezentacji.
Drukowanie
Aby wydrukować oglądany dokument PDF, wybierz pozycję Wydrukuj z menu
Plik. Na ekranie pojawi się pole dialogowe Wydruk (rysunek 5.25), umożliwiają-
ce ustalenie zakresu wydruku (pola Zakres), liczby i sposobu sortowania kopii
(pola Kopie), formatu strony (zakładka Ustawienia strony) i jakości wydruku
(zakładka Zaawansowane). Kliknięcie przycisku Wydrukuj spowoduje przesła-
nie dokumentu do drukarki.
237
ABC Linux
Rysunek 5.24.
Tryb prezentacji
Rysunek 5.25.
Pole dialogowe opcji drukowania dokumentu PDF
Mapa znaków
Często zachodzi potrzeba wstawienia do przetwarzanego dokumentu obcego znaku
diakrytycznego lub symbolu specjalnego. Już od lat problem bibliotek znaków
specjalnych i symboli jest rozwiązany dzięki Unikodowi (pozwalającemu na
238
Biuro
umieszczenie w ramach jednego kroju pisma setek tysięcy różnych symboli) oraz
krojom TrueType, umożliwiającym uzyskanie znaków o dowolnym rozmiarze
i z wachlarzem różnorodnych przekształceń. Jak jednak odszukać właściwy znak
i wstawić go do dokumentu?
Z pomocą przychodzi tu prosta aplikacja Mapa znaków. Aby ją uruchomić,
otwórz menu systemowe Programy, rozwiń menu podrzędne Akcesoria i kliknij
pozycję Mapa znaków. Po chwili na ekranie pojawi się główne okno programu
(rysunek 5.26).
Rysunek 5.26.
Okno programu
Mapa znaków
Korzystanie z programu jest niezmiernie proste:
1. Za pomocą paska narzędziowego wskaż krój pisma, którym mają być
wyświetlane próbki znaków, jego odmianę (pogrubiona lub pochylona)
i stopień pisma (rysunek 5.27).
Rysunek 5.27.
Pasek narzędziowy programu
2. Na liście znajdującej się po lewej stronie okna wskaż alfabet, z którego
mają pochodzić znaki. Aby zrezygnować z podziału na alfabety, w menu
wybierz pozycję Według bloku Unicode (aby powrócić do podziału na
alfabety, należy wybrać pozycję Według pisma). W takim przypadku
podświetlenie pozycji Wszystkie spowoduje wyświetlenie mapy wszystkich
znaków obecnych w danym kroju.
3. Kliknij dwukrotnie bloczek litery, którą chcesz umieścić w dokumencie.
Znak pojawi się u dołu okna, w polu Tekst do skopiowania.
239
ABC Linux
4. Kliknij przycisk Skopiuj. Ciąg znaków znajdujących się w polu Tekst
do skopiowania zostanie umieszczony w schowku systemowym.
5. Wklej zawartość schowka w miejscu dokumentu, w którym miał się
on znaleźć.
Zawartość pola Tekst do skopiowania można modyfikować
w dowolny sposób, tak samo jak zawartość dowolnego pola
edycyjnego w systemie.
Kalkulator
Praktyka pokazuje, że użytkownicy komputerów — maszyn obliczeniowych
zdolnych do przetwarzania miliardów liczb w ciągu każdej sekundy — w razie
potrzeby wykonania drobnych obliczeń wciąż sięgają po kalkulatory kieszon-
kowe. Jeżeli jednak nie należysz do tej grupy — lub po prostu nie masz pod ręką
klasycznego kalkulatora — możesz sięgnąć po program-akcesorium, stanowiący
część składową systemu Ubuntu Desktop Linux.
Aby uruchomić aplikację kalkulatora, otwórz menu systemowe Programy i w menu
podrzędnym Akcesoria kliknij pozycję Kalkulator. Po chwili na ekranie pojawi
się okno prostego, czterodziałaniowego kalkulatora (rysunek 5.28).
Rysunek 5.28.
Kalkulator
240
Biuro
Program kalkulatora dysponuje kilkoma trybami pracy, przełączanymi za po-
mocą menu Widok:
(cid:81) Podstawowy — tryb kalkulatora czterodziałaniowego (rysunek 5.28);
(cid:81) Zaawansowany — szerszy wachlarz funkcji matematycznych;
(cid:81) Finansowy — kalkulator Zaawansowany, rozbudowany o dodatkowe
funkcje finansowe;
(cid:81) Naukowy — kalkulator Zaawansowany, rozbudowany o możliwość
zmiany sposobu wyrażania kątów oraz o zbiór dodatkowych funkcji;
(cid:81) Programowanie — kalkulator Zaawansowany, rozbudowany o możliwość
zmiany systemu liczbowego na dwójkowy, ósemkowy lub szesnastkowy,
oraz o funkcje logiczne i bitowe (rysunek 5.29).
Rysunek 5.29.
Najbardziej
rozbudowana
postać okna
Kalkulatora
241
Pobierz darmowy fragment (pdf)
