Darmowy fragment publikacji:
TEORIA, PRAKTYKA, BADANIAASYSTENTURARODZINYPod redakcjąMoniki Kornaszewskiej-PolakASYSTENTURA RODZINY. TEORIA, PRAKTYKA, BADANIAPod redakcją Moniki Kornaszewskiej-PolakEfektem wnikliwej analizy środowiska pracy asystentów rodzin w wojewódz-twie śląskim jest monogra(cid:29)a zatytułowana Asystentura rodziny. Teoria, praktyka, badania. Jej celem jest wskazanie zarówno teoretycznych – opartych na dotychczasowej literaturze, jak i praktycznych – wyniki przeprowadzonych badań – uwarunkowań pracy asystenta rodziny.Na podkreślenie zasługuje fakt, że publikację przygotowano we współpracy Koła Naukowego Nauk o Rodzinie „PRO” WTL UŚ, zespołu naukowo-badawcze-go Instytutu Psychologii i Pedagogiki WSH oraz 12 ośrodków OPS wojewódz-twa śląskiego z Będzina, Bytomia, Gliwic, Katowic, Knurowa, Mikołowa, Piekar Śląskich, Rudy Śląskiej, Rybnika, Siemianowic Śląskich, Sosnowca i Święto-chłowic.Walorem praktycznym książki jest ukazanie licznych problemów rodzin i sposo-bów ich rozwiązywania poprzez asystenta rodziny. Głównym celem badań było sporządzenie psychologicznego portretu asystenta rodzin. Wyniki badań prezentują także szereg czynników kształtujących pracę asystentów, zarówno wewnętrznych motywatorów, jak i zewnętrznych narzędzi służących wykony-waniu tego zawodu. Analizy badawcze pozwoliły na wskazanie najbardziej newralgicznych obszarów pracy asystentów oraz nakreślenie perspektyw tego nowego zawodu.Książka jest adresowana do szerokiego grona specjalistów i profesjonalistów pracy socjalnej i pomocy społecznej, do studentów kierunków pracy socjalnej, pedagogiki, psychologii, a także słuchaczy studiów, warsztatów i kursów dla asystentów rodzin. Pragniemy, aby społeczna debata nad tą nową profesją stawała się bardziej wszechstronna i zmierzała ku stworzeniu godziwych warunków pracy dla asystentów rodzin. ASYSTENTURA RODZINY
TEORIA, PRAKTYKA, BADANIA
pod redakcją
Moniki Kornaszewskiej-Polak
ASYSTENTURA RODZINY
TEORIA, PRAKTYKA, BADANIA
pod redakcją
Moniki Kornaszewskiej-Polak
A
N
Y
C
I
F
O
“
H
Y DW A
W
N
I
C
Z
A
”
S
A
T
U
M
IA N
W Y Ż S Z A S Z K O Ł A
H U M A N I TA S
Sosnowiec 2016
Recenzent
prof. nadzw. dr hab. Wiesław Wójcik
Redaktor Oficyny Wydawniczej „Humanitas”
Danuta Dziewięcka
Projekt okładki
Bartłomiej Dudek
Copyright by
Oficyna Wydawnicza „Humanitas”
ul. Kilińskiego 43
41-200 Sosnowiec
tel.: 32 363 12 25
e-mail: wydawnictwo@humanitas.edu.pl
dystrybucja@humanitas.edu.pl
ISBN: 978-83-64788-71-0
Publikacje dofinansowno ze środków Samorządu Studenckiego
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Sosnowiec 2016
SPIS TREŚCI
WSTĘP .........................................................................................................................................................7
Sprawozdanie. Mariola T. Kozubek, Hanna Foks, Marcelina Szymczyk
Student aktywny – trzy lata Studenckiego Koła Naukowego Nauk o Rodzinie
„Pro” (2012-2015).................................................................................................................................... 11
I. ZADANIA I WYZWANIA ASYSTENTURY RODZIN JAKO NOWEJ
PROFESJI W DZIEDZINIE PRACY SOCJALNEJ. TEORIA I PRAKTYKA
Rozdział 1. Monika Kornaszewska-Polak
Analiza sytuacji współczesnych rodzin z uwzględnieniem problemów
regionu śląskiego ..................................................................................................................................... 25
Rozdział 2. Monika Kornaszewska-Polak
Asystent i asystowanie jako nowa profesja społeczna w dziedzinie pracy socjalnej ...................... 39
Rozdział 3. Paulina Wadowska
Historyczny rys niesienia pomocy potrzebującym. Od religijnych form
pomocy ubogim do współczesnych uwarunkowań prawnych .......................................................... 59
Rozdział 4. Katarzyna Gawron
Formy współpracy asystenta rodziny z ośrodkiem pomocy społecznej .......................................... 69
Rozdział 5. Katarzyna Noras
Wieloproblemowość w rodzinach dysfunkcyjnych
na przykładzie serialu „Głęboka woda” ................................................................................................ 79
Rozdział 6. Ilona Bartocha
Asystentura rodziny wobec nowych form życia małżeńsko-rodzinnego ........................................ 93
Rozdział 7. Marcelina Szymczyk
Istota pracy asystenta rodziny w kontekście trudności opiekuńczo-wychowawczych ........................ 103
Rozdział 8. Adriana Kamińska
Asystowanie w kontekście problemów alkoholowych rodzin ........................................................113
Rozdział 9. Hanna Foks
Specyfika pracy asystenta z osobą niepełnosprawną i jej rodziną .................................................127
Rozdział 10. Monika Kornaszewska-Polak
Aktualne wyzwania stojące przed asystentami rodzin ....................................................................139
6
II. UWARUNKOWANIA PRACY ASYSTENTÓW RODZIN
W ŚRODOWISKU ŚLĄSKIM
Rozdział 11. Monika Kornaszewska-Polak
Program badań asystentów rodzin: cel,
opis grupy badawczej i narzędzi badawczych ...................................................................................159
Rozdział 12. Monika Kornaszewska-Polak
Analiza wyników Inwentarza Osobowości NEO-FFI......................................................................171
Rozdział 13. Monika Kornaszewska-Polak, Sylwia Czop, Sylwia Wróbel
Analiza wyników ankiety przeprowadzonej wśród asystentów rodzin .........................................177
Rozdział 14. Monika Kornaszewska-Polak, Sylwia Czop, Sylwia Wróbel
Analiza wyników ankiety przeprowadzonej wśród kierowników
zespołów asystentów rodzin ................................................................................................................203
Rozdział 15. Monika Kornaszewska-Polak
Wnioski z przeprowadzonych badań .................................................................................................225
ZAKOŃCZENIE ..................................................................................................................................231
ANEKSY
Aneks 1. Wzory dokumentów wykorzystywanych w pracy asystenta rodziny ............................241
Aneks 2. Stresory w pracy asystenta i objawy wypalenia zawodowego ........................................247
Aneks 3. O pracy terapeutycznej asystenta rodziny – wywiad .......................................................251
Aneks 4. Postawa wyuczonej bezradności ........................................................................................254
Aneks 5. Ankieta dla asystenta rodziny .............................................................................................257
Aneks 6. Kwestionariusz wywiadu z przełożonymi asystentów rodzin ........................................264
Aneks 7. Ośrodki kształcące asystentów rodzin w Polsce ...............................................................266
BIBLIOGRAFIA ..................................................................................................................................277
BIBLIOGRAFIA DODATKOWA ....................................................................................................291
SUMMARY ...........................................................................................................................................295
INDEKS RZECZOWY .......................................................................................................................299
Asystentura rodziny. Teoria, praktyka, badania WSTĘP
Asystentura rodzin rozwija się w Polsce pięć lat, biorąc pod uwagę datę Ustawy z 2011
roku1, jednak od powstania tego zawodu (2006 r.) minęło już dziesięć lat. W tym okresie
powstawały publikacje teoretyczne i badawcze, monitorujące pracę asystenta w różnych
województwach, na bazie wcześniejszych projektów lokalnych o charakterze ekspery-
mentalnym. W trakcie procesu profesjonalizacji asystentury zawód ten był konfrontowa-
ny z różnymi oczekiwaniami oraz wyzwaniami, co pozwoliło ukazać jego mocne i słabe
strony. Efektem wnikliwej analizy środowiska pracy asystentów rodzin w województwie
śląskim jest niniejsza monografia zatytułowana Asystentura rodziny. Teoria, praktyka,
badania. Jej celem jest wskazanie zarówno teoretycznych (opartych na dotychczasowej
literaturze), jak i praktycznych (wyniki przeprowadzonych badań) uwarunkowań pracy
asystenta rodziny.
Asystent rodziny, pracując w obecnej rzeczywistości społecznej, ma zadanie niełatwe,
bowiem współczesna sytuacja rodzin jest skomplikowana, na co wpływ mają czynniki
wewnętrzne (mające źródło w samej rodzinie), jak i zewnętrzne (zawarte w otoczeniu).
W rodzinie odnajdujemy zarówno deficyty, jak i zasoby, którymi są umiejętności, zain-
teresowania oraz kompetencje jej członków. Opierając się na tych zasobach oraz kom-
pleksowym wsparciu instytucjonalnym, można wyprowadzić niejedną rodzinę z kryzysu,
wydobyć z ubóstwa czy zapobiec jej patologizacji (poprzez profilaktykę środowiskową).
Najsłabszym ogniwem takiej rodziny, potrzebującym wyjątkowego wsparcia w rozwoju
jest dziecko. Stąd największy wysiłek asystentury kierowany jest na ograniczenie liczby
dzieci umieszczanych w zastępczych formach opieki (placówkach opiekuńczo-wycho-
wawczych i rodzinach zastępczych) i uzdrawianie rodziny w jej rodzicielskim wymiarze.
W nowej profesji dostrzeżono szansę na podjęcie efektywnych i pełnych zaangażowania
działań na rzecz środowisk zaniedbanych, które potrzebują pomocy.
Zawody związane z pomocą drugiemu człowiekowi niosą ze sobą ciężkie brzemię od-
powiedzialności osobistej i społecznej. Mają jednak tę niepowtarzalną zaletę i atut, jakim
jest bliski kontakt, możliwość nawiązania więzi i wzajemnych relacji2. Cenne doświad-
czenie daje także osobie pomagającej towarzyszenie drugiemu człowiekowi w procesie
rozwoju, osiągania samodzielności i niezależności. Wspomniane czynniki stały się prio-
rytetowym celem, jaki stawia sobie obecnie system pomocy społecznej w Polsce wobec
środowisk najbardziej zaniedbanych.
Przekazywaną do rąk Czytelnika monografię podzielono na dwie części. W pierw-
szej z nich zawarto szerokie rozważania dotyczące warunków pracy asystenta rodziny
i kontekstu środowiskowego tej pracy, a także obowiązków, jakie na zawód ten nakłada
1 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej – zwana dalej Ustawą.
2 M. Liciński stwierdza: „Dzięki temu, że mogę towarzyszyć bardzo wielu osobom, starając się widzieć świat
od ich strony, mam szansę poznać wiele światów, do których sam nigdy bym nie dotarł. Takie doświadczenie
prowadzi do wielu życiowych przewartościowań” (Liciński i in., 2009).
8
ustawa z 2011 r. W drugiej części monografii zaprezentowano wyniki badań, które prze-
prowadzono wiosną 2015 r. na terenie dwunastu miejskich ośrodków pomocy społecznej
regionu Górnego Śląska.
Część teoretyczna pt. Zadania i wyzwania asystentury rodzin jako nowej profesji w dzie-
dzinie pracy socjalnej zawiera dziesięć rozdziałów podejmujących kwestie historycznych
i współczesnych czynników kształtujących pracę asystentów rodzin. Ramy teoretyczne dla
podejmowanych tematów stanowią Rozdział 1, Rozdział 2 oraz Rozdział 10. W pierwszym
rozdziale została przedstawiona analiza współczesnej rodziny z podkreśleniem obecnego
kontekstu kulturowego oraz ze wskazaniem obszarów problemowych, z którymi rodzina
często sobie nie radzi. Niemożliwość sprostania problemom powoduje u członków rodzin
różnorodne dysfunkcje, w rozwiązaniu których ma pomóc asystent. Jego rola, zadania,
kompetencje i metody pracy zostały przedstawione w drugim rozdziale, wskazano w nim
także na te początki asystentury, które wyznaczyły kształt pracy obecnie zatrudnionym asy-
stentom rodzin. W dalszym toku rozważań części teoretycznej przyjrzano się zagadnieniom
szczegółowym związanym ze specyfiką pracy asystenta w różnych środowiskach.
Kwestie szczegółowe dotyczące obowiązków asystenta rodzin podjęły kolejne roz-
działy opisujące z jednej strony historyczne korzenie pomagania, z uwzględnieniem ich
chrześcijańskich pierwowzorów (Rozdział 3), oraz z drugiej strony – współczesny kon-
tekst środowiskowy i instytucjonalny. Sukces w pracy z rodziną zależy w dużej mierze
od współpracy z pracownikami socjalnymi w ramach tego samego ośrodka OPS oraz
z różnymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny na terenie gminy (Rozdział 4). Au-
torki poszczególnych rozdziałów skupiły się na wskazaniu zarówno opisów trudnej sy-
tuacji życiowej środowisk dysfunkcyjnych, jak i na podkreśleniu praktycznych aspektów
warsztatu pracy asystentów rodzin w tych środowiskach. W kolejnych rozdziałach pod-
jęto następujące zagadnienia problemowe występujące w rodzinach: równoległe wystę-
powanie wielu trudności (wieloproblemowość), nowe formy życia małżeńsko-rodzinne-
go, trudności opiekuńczo-wychowawcze, problem alkoholowy czy trudności środowisk,
w których zamieszkują osoby niepełnosprawne (dzieci lub rodzice) (Rozdziały 5–9). Opis
praktycznych aspektów pracy asystenta w wymienionych obszarach ma służyć budowa-
niu kompetencji trafnego stawiania diagnozy sytuacji rodziny.
Podsumowanie zagadnień teoretycznych znajduje się w Rozdziale 10, który ukazuje
aktualne wyzwania stojące przed asystentami rodzin. W rozdziale tym analizowana jest
skuteczność asystentury opierającej się na określonym warsztacie pracy (metody i narzę-
dzia) oraz zagrożenia dla pracy asystenta będące pochodną warunków, w jakich wykonuje
on swoje obowiązki. Poruszono również kwestie postulatów optymalizacji pracy asysten-
ta oraz przyszłości tego zawodu. Konfrontacja trudności zgłaszanych przez środowisko
z tymi, które doświadczają asystenci rodzin oraz ich przełożeni, stała się odniesieniem dla
przeprowadzenia badań terenowych.
W części badawczej pt. Uwarunkowania pracy asystentów rodzin w środowisku śląskim
przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań, w toku których przebadano 88 asysten-
tów z dwunastu ośrodków OPS oraz ich przełożonych. Celem badań było sporządzenie
Asystentura rodziny. Teoria, praktyka, badania
Pobierz darmowy fragment (pdf)
