Położona po sąsiedzku Białoruś to dla Polaków kraj mało znany i przez to niedoceniany. A przyjechać tu naprawdę warto: na ponowne 'odkrycie ' czekają m.in. wiekowe kościoły i cerkwie, niszczejące synagogi, rezydencje szlacheckie, liczne polonika i relikty epoki komunizmu. Białoruś bukolicznej kultury wiejskiej. Białoruś spod znaku krzyża i spod znaku sierpa i młota. Białoruś gospodarki planowej i dziewiczej przyrody. Białoruś czerwono-zielona i niepokorna Białoruś biało-czerwono-biała. Białoruś to kraj, w którym na nowo odnajdziemy sens prawdziwej podróży.
Przewodniki Bezdroży przybliżają historię, kulturę i przyrodę opisywanych regionów i krajów oraz oprowadzają po ich najbardziej fascynujących zakątkach. Treść uporządkowano dla wygody w układzie regionalnym. Opisom miast i innych atrakcji turystycznych towarzyszą przejrzyste mapy oraz ramki z ciekawostkami, czyniące z przewodnika pasjonującą lekturę nie tylko w czasie podróży. Informacje praktyczne pomagają zaplanować wyjazd i odnaleźć się w odwiedzanym miejscu. Całość zamyka praktyczny minisłowniczek.
Andrzej Kłopotowski poznaje Europę Środkowo-Wschodnią od 2000 roku, kiedy to po raz pierwszy zajrzał do Sankt Petersburga. Później była Białoruś, Krym, Kijów, Wołyń, Podole, Moskwa, Złoty Pierścień Rosji, Estonia, Litwa, Łotwa, Bukowina, Transylwania, Słowacja, Czechy... A drugie tyle pozostało jak na razie w planach. Na co dzień pracuje jako dziennikarz w białostockim oddziale 'Gazety Wyborczej '. Współtwórca Nieformalnej Grupy Turystycznej 'Kierunek Wschód '. Zdjęcia z podróży zamieszcza na blogu http://kierunekwschod.blox.pl.
Darmowy fragment publikacji:
Autor przewodnika: Andrzej Kłopotowski
Współpraca: Dominika Zaręba (ekoturystyka na białoruskiej wsi, zielone szlaki
greenways, uzupełnienia dotyczące dziedzictwa kulturowego)
Redaktor prowadzący: Maciej Żemojtel
Redakcja i korekta: Gabriela Niemiec
Zdjęcia na okładce:
Okł. I – Uroki białoruskiej wsi, fot. Dominika Zaręba
Okł. IV – Klasztor Świętego Ducha i sobór Uspieński w Witebsku,
© Aliaksei Shaviakou | Dreamstime.com
Projekt okładki: Paweł Polański, Paweł Panczakiewicz
Skład: Krzysztof Hosaja
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu
niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą
kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym,
magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź
towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje
były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie,
ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz
wydawnictwo Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody
wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Wydawnictwo Helion S.A.
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 2309863
e-mail: bezdroza@bezdroza.pl, http://bezdroza.pl
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
http://bezdroza.pl/user/opinie/?bebial
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydanie I
ISBN: 978-83-246-4191-8
Copyright © Helion, 2012
www.bezdroza.pl
Spis treści
O autorze ............................................................................................................................................................9
Rozdział I. Zaproszenie na Białoruś ...................................................................................................... 15
Trasy .................................................................................................................................................................. 15
Trasa 1. Zamki i pałace pogranicza białorusko-litewskiego .............................................................. 15
Trasa 2. Najciekawsze miejsca Witebszczyzny ..................................................................................... 16
Trasa 3. Trasa poleska ................................................................................................................................. 17
Trasa 4. Białoruski wschód ........................................................................................................................ 18
Trasa 5. Trasa olimpijska............................................................................................................................. 19
Trasa 6. Z wizytą u Orzeszkowej, Niemena, Mickiewicza i Kapuścińskiego .................................. 20
Trasa 7. Z Homla do Grodna ..................................................................................................................... 21
Trasa 8. Z północy na wschód .................................................................................................................. 22
Trasa 9. Trasa zachodnia ............................................................................................................................ 22
Najważniejsze wydarzenia kulturalne ................................................................................................. 24
Rozdział II. Informacje praktyczne ........................................................................................................ 27
Przed wyjazdem ........................................................................................................................................... 27
Mapy i przewodniki .................................................................................................................................... 27
Słowniki i rozmówki .................................................................................................................................... 28
Formalności wizowo-paszportowe ......................................................................................................... 28
Zabezpieczenia medyczne ........................................................................................................................ 29
Wybór czasu podroży ................................................................................................................................. 30
Przejazd ........................................................................................................................................................... 30
Podróż samolotem ...................................................................................................................................... 30
Podróż pociągiem ....................................................................................................................................... 30
Podróż autobusem ...................................................................................................................................... 31
Podróż samochodem ................................................................................................................................. 31
Alternatywne formy pokonania granicy ............................................................................................... 32
Na miejscu ....................................................................................................................................................... 33
Informacja turystyczna .............................................................................................................................. 33
Telefon, Internet, poczta ............................................................................................................................ 33
Podróżowanie po kraju .............................................................................................................................. 34
Kolej ............................................................................................................................................................ 34
Autobusy i marszrutki ............................................................................................................................ 35
Samochód ................................................................................................................................................. 36
Alternatywne środki transportu .......................................................................................................... 38
Poruszanie się po mieście ...................................................................................................................... 39
Bezpieczeństwo. Pomoc w nagłych wypadkach ................................................................................. 39
Waluta i bankomaty.................................................................................................................................... 40
Noclegi ........................................................................................................................................................... 41
Hotele ......................................................................................................................................................... 41
Akademiki, bursy, „dziwne” hotele ...................................................................................................... 41
Agroturystyka i ekoturystyka ............................................................................................................... 42
Wyżywienie .................................................................................................................................................. 43
Kuchnia białoruska .................................................................................................................................. 43
3
www.e-przewodniki.pl
Białoruskie przysmaki: nabiał, chleb, chałwa ................................................................................... 44
Napoje ........................................................................................................................................................ 44
Zakupy ........................................................................................................................................................ 45
Pamiątki z Białorusi ..................................................................................................................................... 45
Rozdział III. Informacje krajoznawcze .................................................................................................. 47
Charakterystyka geograficzna ................................................................................................................ 47
Położenie ....................................................................................................................................................... 47
Ukształtowanie powierzchni .................................................................................................................... 47
Hydrografia ................................................................................................................................................... 48
Klimat ............................................................................................................................................................. 48
Flora i fauna .................................................................................................................................................... 49
Ochrona przyrody ....................................................................................................................................... 49
Białowieski Park Narodowy....................................................................................................................... 49
Park Narodowy Brasławskie Jeziora ........................................................................................................ 50
Naroczański Park Narodowy ..................................................................................................................... 50
Prypecki Park Narodowy ........................................................................................................................... 50
Poleski Rezerwat Radiacyjno-Ekologiczny ............................................................................................ 51
Berezyński Rezerwat Biosfery .................................................................................................................. 51
Rezerwat Biosfery Polesie Nadbużańskie .............................................................................................. 51
Historia Białorusi .......................................................................................................................................... 52
Początki osadnictwa i pierwsze księstwa .............................................................................................. 52
Od Rusi do Litwy .......................................................................................................................................... 53
Wielkie Księstwo Litewskie ....................................................................................................................... 53
Rzeczpospolita Obojga Narodów ............................................................................................................ 55
Białoruś rozbiorowa i porozbiorowa....................................................................................................... 57
Białoruska Republika Ludowa .................................................................................................................. 59
Białoruś radziecka ....................................................................................................................................... 60
Białoruś po rozpadzie ZSRR ...................................................................................................................... 61
Współczesna Białoruś ................................................................................................................................. 63
Podział administracyjny............................................................................................................................. 63
Polityka .......................................................................................................................................................... 63
Gospodarka, przemysł i rolnictwo .......................................................................................................... 64
Społeczeństwo .............................................................................................................................................. 64
Ludność ......................................................................................................................................................... 64
Religia ............................................................................................................................................................. 65
Prawosławie .................................................................................................................................................. 66
Katolicyzm .................................................................................................................................................... 66
Protestantyzm .............................................................................................................................................. 67
Judaizm.......................................................................................................................................................... 67
Islam ............................................................................................................................................................... 68
Język .................................................................................................................................................................. 68
Sztuka Białorusi ............................................................................................................................................ 69
Architektura .................................................................................................................................................. 69
Malarstwo, grafika, rzeźba ........................................................................................................................ 72
Literatura ....................................................................................................................................................... 73
Teatr i film ...................................................................................................................................................... 74
Muzyka........................................................................................................................................................... 75
Sztuka ludowa .............................................................................................................................................. 77
4
www.bezdroza.pl
Strój ludowy ................................................................................................................................................. 78
Ochrona dziedzictwa kulturowego ....................................................................................................... 79
Ochrona a smutna rzeczywistość ............................................................................................................ 79
Zabytki UNESCO na Białorusi.................................................................................................................... 80
Ekoturystyka na Białorusi .......................................................................................................................... 81
Rozdział IV. Zwiedzanie Białorusi .......................................................................................................... 85
Region 1. Mińsk i okolice ........................................................................................................................... 87
Mińsk .............................................................................................................................................................. 88
Zasław ..........................................................................................................................................................109
Raków ...........................................................................................................................................................113
Dzierżynowo ...............................................................................................................................................115
Skansen Dudutki .......................................................................................................................................117
Skansen Stroczyca .....................................................................................................................................118
Region 2. Białoruś zachodnia ................................................................................................................121
Grodno .........................................................................................................................................................122
Szlak Elizy Orzeszkowej ...........................................................................................................................140
Brzostowica Wielka ...................................................................................................................................142
Wołkowysk ..................................................................................................................................................145
Zielony szlak greenways „Zelwieński Dziennik” .................................................................................148
Wołpa ...........................................................................................................................................................149
Słonim ..........................................................................................................................................................151
Żyrowice ......................................................................................................................................................156
Szczuczyn ....................................................................................................................................................158
Wasiliszki Stare ...........................................................................................................................................161
Wysokie Litewskie .....................................................................................................................................163
Kamieniec Litewski ...................................................................................................................................165
Puszcza Białowieska .................................................................................................................................169
Bereza Kartuska .........................................................................................................................................171
Prużana ........................................................................................................................................................173
Kosów Poleski .............................................................................................................................................174
Różana..........................................................................................................................................................175
Region 3. Polesie ........................................................................................................................................179
Brześć ...........................................................................................................................................................181
Kobryń..........................................................................................................................................................194
Zielony szlak greenways „Radość z wędrówki” ..................................................................................197
Zakoziel ........................................................................................................................................................198
Pińsk .............................................................................................................................................................200
Zielony szlak greenways „Janowski Pierścień” ....................................................................................209
Turów............................................................................................................................................................211
Region 4. Białoruś środkowa .................................................................................................................215
Lida ...............................................................................................................................................................216
Szlak Niemna – spływ tratwą po Niemnie ..........................................................................................219
Iwie ...............................................................................................................................................................220
Holszany ......................................................................................................................................................222
Boruny ..........................................................................................................................................................224
Krewo ...........................................................................................................................................................225
Smorgonie ..................................................................................................................................................226
Oszmiana .....................................................................................................................................................228
5
www.e-przewodniki.pl
Nowogródek ...............................................................................................................................................229
Nieśwież ......................................................................................................................................................241
Kleck .............................................................................................................................................................247
Mir .................................................................................................................................................................249
Baranowicze ...............................................................................................................................................253
Region 5. Białoruś północna ..................................................................................................................257
Witebsk ........................................................................................................................................................258
Połock ...........................................................................................................................................................266
Okolice Połocka i „Błękitny Naszyjnik Rossonów”..............................................................................273
Orsza .............................................................................................................................................................275
Brasław .........................................................................................................................................................280
Głębokie ......................................................................................................................................................285
Postawy .......................................................................................................................................................287
Budsław .......................................................................................................................................................289
Naroczański Park Narodowy ...................................................................................................................290
Borysów .......................................................................................................................................................293
Region lepelski ...........................................................................................................................................295
Zielony szlak greenways „Błękitna Wstęga Wilejszczyzny” ..............................................................298
Region 6. Białoruś wschodnia ...............................................................................................................301
Homel ...........................................................................................................................................................302
Mohylew ......................................................................................................................................................308
Mścisław ......................................................................................................................................................316
Szkłów ..........................................................................................................................................................321
Bychów ........................................................................................................................................................323
Bobrujsk .......................................................................................................................................................324
Zielony szlak greenways „Dolina Carów” .............................................................................................331
Słowniczek polsko-białoruski ...............................................................................................................333
Uwagi ogólne o pisowni, wymowie i transkrypcji ............................................................................333
Minisłowniczek (zestawienie alfabetyczne) .......................................................................................334
Minirozmówki (zestawienie tematyczne) ...........................................................................................337
Bibliografia ...................................................................................................................................................343
Indeks wybranych nazw geograficznych i atrakcji turystycznych ..........................................346
6
www.bezdroza.pl
Spis map i planów miast
Białoruś .......................................przednia okładka
Białoruś – trasy i największe atrakcje ...............14
Regiony Białorusi ...................................................84
Mińsk i okolice.......................................................86
Mińsk ........................................................................90
Białoruś zachodnia ........................................... 120
Grodno .........................................................124–125
Ołtarze bazyliki katedralnej
św. Franciszka Ksawerego ............................. 128
Wołkowysk ..................................................146–147
Słonim ................................................................... 152
Żyrowice – Klasztor ............................................ 157
Wysokie Litewskie .............................................. 164
Kamieniec Litewski ............................................ 166
Polesie ................................................................... 178
Brześć ............................................................180–181
Brześć – Twierdza................................................ 187
Kobryń ................................................................... 194
Pińsk ..............................................................200–201
Białoruś środkowa ............................................ 214
Lida ......................................................................... 216
Nowogródek ........................................................ 231
Nieśwież ................................................................ 242
Mir .......................................................................... 250
Białoruś północna ............................................. 256
Witebsk ................................................................. 259
Połock .................................................................... 267
Połock – Klasztor Spaso-Eufrozyński ............. 270
Zielony szlak „Błękitny Naszyjnik Rossonów” ......274
Orsza ...................................................................... 276
Zielony szlak „W krainie żółtych lilii wodnych
i siwych głazów narzutowych” .......................... 297
Białoruś wschodnia .......................................... 300
Homel .................................................................... 302
Mohylew ............................................................... 310
Bobrujsk ................................................................ 326
Mińsk ...................................................tylna okładka
Spis ramek
Ramki białe
Będąc pięć dni w Grodnie:.............................................15
Będąc tydzień na północy kraju: .................................16
Będąc trzy dni w Brześciu: .............................................17
Będąc tydzień na Polesiu: ..............................................18
Będąc tydzień na wschodzie Białorusi: ....................19
Będąc pięć dni w Mińsku: ..............................................20
Będąc pięć dni w Nowogródku i okolicach: ...........21
Będąc cztery tygodnie na Białorusi:...........................23
Turystyczna Białoruś w Internecie ..............................28
Białoruś w Polsce ...............................................................29
Dni wolne od pracy ..........................................................30
Przejścia na granicy polsko-białoruskiej ..................32
Adresy punktów informacji turystycznej ................33
Polska na Białorusi ............................................................34
Strefa przygraniczna ........................................................37
Rubel a dolar i euro ..........................................................40
Jedyny taki hostel w kraju .............................................42
Karta migracyjna ...............................................................43
Mińskie dworce autobusowe.....................................105
Linie metra.........................................................................106
Gospodarstwa gościnne:
– okolice Grodna ......................................................138
– okolice Szczuczyna ..............................................160
Gospodarstwa gościnne:
– okolice Kamieńca .................................................168
– Puszcza Białowieska ............................................170
Warszawska czy Moskiewska? ...................................190
Gospodarstwa gościnne:
– okolice Brześcia .....................................................191
– okolice Kobrynia ...................................................197
– okolice Pińska .........................................................207
– okolice Turowa .......................................................212
– okolice Iwia .............................................................221
– okolice Smorgoni..................................................227
– okolice Oszmiany ..................................................229
– okolice Nowogródka ...........................................236
– okolice Nieświeża .................................................246
– okolice Mira .............................................................253
– okolice Baranowicz ..............................................255
– okolice Połocka i Nowopołocka ......................272
– okolice Brasławia ..................................................283
– okolice Głębokiego ..............................................286
– okolice Postaw .......................................................289
– okolice Naroczańskiego Parku
Narodowego ..........................................................293
– okolice Homla ........................................................307
7
www.e-przewodniki.pl
Gospodarstwa gościnne:
Gospodarstwa gościnne:
– okolice Mohylewa ................................................316
– okolice Mścisławia ................................................319
– okolice Szkłowa .....................................................322
Ramki szare
Statkiem po Białorusi? ..........................................38
Zamach w mińskim metrze .................................40
Unia brzeska ...........................................................56
Katastrofa w Czarnobylu ......................................61
Pogańskie korzenie Białorusinów ......................66
Kardynał Kazimierz Świątek ................................67
Mniejszość białoruska w Polsce .........................68
Białoruski Bronisława Taraszkiewicza ...............69
Купалiнка, Kupalinka ...................................... 76
Zielone szlaki – greenways na Białorusi ...........81
Mieńsk czy Mińsk? .................................................88
Kuropaty ..................................................................89
Mińskie pomniki ....................................................96
Wędrówka śladami Jakuba Kołasa ....................97
Mińskie judaika ................................................... 102
Zamek .................................................................... 103
Linia Stalina .......................................................... 112
Narodny Albom ................................................ 113
Szlak memoriałów Wielkiej Wojny
Ojczyźnianej ..................................................... 116
Konne powozy i „Igumeńskie konne
ścieżki” ......................................................................118
Mali obrońcy Grodna ......................................... 123
Ołtarz główny ...................................................... 127
Grodzieńskie judaika ......................................... 130
Muzeum Historii Religii – jedyny ratunek
przed zniszczeniem ........................................ 131
Błogosławione czasy Tyzenhauza ................... 133
Z historii budowy Kanału Augustowskiego ... 139
Kilka słów o Milkowszczyźnie .......................... 141
Stalin ze Świsłoczy .............................................. 145
Szlak trzech dworów .......................................... 150
Opera Ogińskiego ............................................... 153
Opowieść o cudownym obrazie...................... 157
Kościeniew ........................................................... 161
Łopaty – Południk Struvego............................. 162
Niemen w Wasiliszkach ..................................... 162
Z Wysokiego do Kamieńca ............................... 167
– okolice Bychowa ...................................................324
– okolice Bobrujska .................................................330
Kamienieckie umocnienia ................................ 168
Kilka słów o Puszczy ........................................... 170
Brzeskie getto ...................................................... 184
Budowa Twierdzy Brzeskiej .............................. 187
Drewniane skarby okolic Brześcia .................. 193
Kaplica Orzeszków .............................................. 198
Czekuck, Laskowicze, Osownica –
Południk Struvego .......................................... 199
Centrum Pińska widziane przez Ryszarda
Kapuścińskiego ............................................... 203
Janów Poleski ...................................................... 208
Szlak drewnianych cerkwi poleskich ............. 209
Cyryl Turowski ...................................................... 212
Tupiszki – Południk Struvego .......................... 223
Matka Boska Boruńska ...................................... 224
Śladami Franciszka Bohuszewicza.................. 230
Mendog i jego góra ............................................ 234
Nazaretanki z Nowogródka .............................. 235
Białoruska Mekka................................................ 237
Słów kilka o Maryli ............................................. 240
Rekonstrukcja po białorusku ........................... 244
Działalność bojówek w 1924 r. ........................ 247
Olga – założycielka miasta ............................... 258
Witebsk malarzy ................................................. 262
Marc Chagall ........................................................ 264
Witebskie tramwaje ........................................... 265
Połockie pomniki ................................................ 270
Eufrozyna Połocka .............................................. 271
Bitwa pod Lenino................................................ 280
Wycieczki wokół Brasławia ............................... 284
Z Berezwecza do Białegostoku........................ 286
Z historii budowy pałacu .................................. 304
Polacy w Mohylewie .......................................... 309
Klasztor Tupiczewski .......................................... 319
Legenda o klasztorze w Pustynkach .............. 320
Aleksander z Aleksandrii ................................... 322
Sieliszcze ............................................................... 325
Dowborczycy z Bobrujska ................................ 329
8
www.bezdroza.pl
O autorze
Andrzej Kłopotowski poznaje Europę Środkowo-Wschodnią od 2000 roku, kie-
dy to po raz pierwszy zajrzał do Sankt Petersburga. Później była Białoruś, Krym,
Kijów, Wołyń, Podole, Moskwa, Złoty Pierścień Rosji, Estonia, Litwa, Łotwa, Buko-
wina, Transylwania, Słowacja, Czechy... A drugie tyle pozostało jak na razie w pla-
nach. Na co dzień pracuje jako dziennikarz w białostockim oddziale „Gazety Wybor-
czej”. Współtwórca Nieformalnej Grupy Turystycznej „Kierunek Wschód”. Zdjęcia
z podróży zamieszcza na blogu http://kierunekwschod.blox.pl.
Dlaczego Białoruś? Tak naprawdę powody są dwa. Choć z Białegostoku do Grodna jest
raptem 70 kilometrów, miasto to dla wielu wciąż pozostaje miejscem, do którego moż-
na wyskoczyć co najwyżej po papierosy, wódkę i tanie paliwo. Kiedy w 2001 roku wyru-
szyłem po raz pierwszy na dwutygodniowy objazd Białorusi, kiedy zacząłem odkry-
wać kolejne mieściny, świątynie, zamki i opuszczone pałace, wiedziałem, że na jednej
wizycie przygoda z tym krajem się nie skończy.
Drugi powód jest bardziej osobisty. Do dziś pamiętam opowieści babci o przedwojen-
nym Wysokiem Litewskim, Raśni i Brześciu, gdzie spędzała swoje młodzieńcze – mię-
dzywojenne – lata. Chciałem więc poznać świat z jej opowieści, znaleźć groby przod-
ków, pospacerować po miejscach, które znała z młodości. Choć dziś to obraz zgoła
odmienny od tego ze wspomnień...
Efektem wielokrotnych wypadów do naszych wschodnich sąsiadów jest ten oto prze-
wodnik. Mam nadzieję, że będzie pomocny przy odkrywaniu Białorusi – zapomnia-
nego miejsca na turystycznej mapie Europy.
Słowa podziękowania należą się Karolinie „Linie” Kuberskiej, Heńkowi „Gienrychowi”
Wiszowatemu oraz Krzyśkowi „Architektowi” Wiszowatemu, z którymi przez lata podró-
żowałem po dawnym bloku wschodnim. Dziękuję też Rodzicom za wspieranie mojej
podróżniczej pasji. Przede wszystkim jednak książka ta nie powstałaby bez wsparcia
Anki, z którą w ostatnich latach wielokrotnie odkrywaliśmy – nie tylko białoruskie –
zakątki. I to właśnie Anka dopingowała mnie, żebym w końcu zamknął temat prze-
wodnika po Białorusi. Jak widać, udało się.
Andrzej Kłopotowski
9
)
)
о
о
н
н
і
і
з
з
а
а
р
р
е
е
Б
Б
(
(
a
a
n
n
y
y
z
z
e
e
r
r
e
e
B
B
6
5
2
.
s
0
0
3
.
s
8
7
1
.
s
6
8
.
s
4
1
2
.
s
0
2
1
.
s
i
i
k
k
s
s
ń
ń
M
M
y
y
z
z
c
c
i
i
n
n
t
t
o
o
L
L
t
t
r
r
o
o
P
P
)
)
ы
ы
ч
ч
ш
ш
і
і
з
з
д
д
о
о
л
л
а
а
К
К
(
(
e
e
z
z
c
c
z
z
s
s
i
i
z
z
d
d
o
o
o
o
K
K
ł
ł
)
)
і
і
і
і
ы
ы
ч
ч
б
б
а
а
л
л
м
м
С
С
(
(
e
e
z
z
c
c
i
i
w
w
o
o
ł
ł
i
i
m
m
Ś
Ś
”
”
i
i
k
k
ż
ż
e
e
i
i
c
c
ś
ś
e
e
n
n
n
n
o
o
k
k
e
e
i
i
k
k
s
s
ń
ń
e
e
m
m
u
u
g
g
I
I
„
„
y
y
n
n
n
n
o
o
k
k
k
k
a
a
l
l
z
z
S
S
)
)
h
h
c
c
i
i
k
k
s
s
w
w
o
o
n
n
i
i
l
l
a
a
t
t
s
s
k
k
e
e
t
t
s
s
y
y
z
z
c
c
r
r
a
a
fi
fi
o
o
z
z
r
r
a
a
t
t
n
n
e
e
m
m
c
c
(
(
)
)
ы
ы
т
т
а
а
п
п
а
а
р
р
у
у
К
К
(
(
y
y
t
t
a
a
p
p
o
o
r
r
u
u
K
K
K
K
S
S
Ń
Ń
M
M
I
I
)
)
)
)
ƥ
ƥ
)
)
)
)
Ɩ
Ɩ
(
(
)
)
е
е
ў
ў
а
а
л
л
с
с
а
а
З
З
(
(
w
w
a
a
ł
ł
s
s
a
a
Z
Z
n
n
e
e
s
s
n
n
a
a
k
k
s
s
)
)
і
і
к
к
у
у
л
л
ы
ы
р
р
П
П
(
(
i
i
k
k
u
u
ł
ł
y
y
z
z
r
r
P
P
)
)
а
а
ц
ц
ы
ы
ч
ч
о
о
р
р
т
т
С
С
(
(
a
a
c
c
y
y
z
z
c
c
o
o
r
r
t
t
S
S
)
)
ь
ь
л
л
а
а
п
п
н
н
а
а
Ф
Ф
і
і
(
(
l
l
i
i
a
a
p
p
n
n
a
a
F
F
n
n
e
e
s
s
n
n
a
a
k
k
s
s
)
)
к
к
с
с
н
н
ы
ы
ж
ж
р
р
я
я
з
з
Д
Д
(
(
k
k
s
s
ń
ń
y
y
ż
ż
r
r
e
e
i
i
z
z
D
D
)
)
а
а
н
н
і
і
з
з
д
д
о
о
Ж
Ж
(
(
o
o
n
n
i
i
z
z
d
d
o
o
Ż
Ż
y
y
w
w
a
a
ł
ł
S
S
n
n
a
a
h
h
r
r
u
u
K
K
)
)
і
і
ы
ы
ч
ч
в
в
я
я
л
л
а
а
м
м
С
С
(
(
e
e
z
z
c
c
i
i
w
w
e
e
o
o
m
m
S
S
l
l
)
)
а
а
д
д
о
о
б
б
а
а
л
л
С
С
(
(
a
a
d
d
o
o
b
b
o
o
ł
ł
S
S
a
a
n
n
i
i
l
l
a
a
t
t
S
S
a
a
n
n
i
i
L
L
i
i
)
)
ы
ы
н
н
а
а
ш
ш
а
а
Л
Л
(
(
y
y
n
n
a
a
z
z
s
s
o
o
Ł
Ł
)
)
а
а
к
к
н
н
ы
ы
з
з
я
я
В
В
(
(
a
a
k
k
n
n
y
y
z
z
a
a
W
W
i
i
)
)
-
-
Ʈ
Ʈ
ƹ
ƹ
,
,
Ƹ
Ƹ
Ʈ
Ʈ
ƛ
ƛ
(
(
w
w
ó
ó
s
s
y
y
r
r
o
o
B
B
)
)
к
к
с
с
й
й
о
о
г
г
а
а
Л
Л
(
(
k
k
s
s
j
j
o
o
h
h
o
o
Ł
Ł
)
)
а
а
в
в
е
е
н
н
ш
ш
В
В
(
(
і
і
i
i
w
w
e
e
n
n
z
z
s
s
i
i
W
W
)
)
ь
ь
н
н
ы
ы
т
т
а
а
Х
Х
(
(
ń
ń
y
y
t
t
a
a
h
h
C
C
)
)
а
а
н
н
ч
ч
е
е
з
з
д
д
а
а
л
л
а
а
М
М
(
(
o
o
n
n
z
z
c
c
e
e
d
d
o
o
o
o
M
M
ł
ł
)
)
а
а
в
в
л
л
а
а
Д
Д
(
(
a
a
w
w
a
a
D
D
l
l
)
)
а
а
к
к
й
й
е
е
л
л
В
В
(
(
a
a
k
k
j
j
e
e
і
і
l
l
i
i
W
W
e
c
i
l
o
k
o
m
k
0
3
i
i
)
)
ь
ь
k
н
н
о
о
s
г
г
р
р
ń
а
а
м
м
С
С
M
(
(
e
e
n
n
o
o
g
g
r
r
o
o
m
m
S
S
i
i
0
)
)
g
g
r
r
o
o
.
.
p
p
a
a
m
m
t
t
e
e
e
e
r
r
t
t
s
s
n
n
e
e
p
p
o
o
.
.
w
w
w
w
w
w
(
(
M
M
S
S
O
O
i
i
e
e
n
n
z
z
c
c
(cid:31)
(cid:31)
a
a
r
r
G
G
o
o
d
d
u
u
t
t
S
S
-
-
A
A
K
K
A
A
D
D
.
.
c
c
a
a
r
r
p
p
o
o
:
:
o
o
ł
ł
d
d
ó
ó
r
r
ź
ź
s
s
y
y
a
a
w
w
n
n
e
e
e
e
r
r
g
g
k
k
a
a
l
l
z
z
s
s
y
y
n
n
o
o
l
l
e
e
i
i
Z
Z
”
”
e
e
c
c
ń
ń
i
i
c
c
ś
ś
o
o
G
G
e
e
i
i
k
k
s
s
ń
ń
y
y
ż
ż
o
o
o
o
W
W
ł
ł
„
„
n
n
y
y
ż
ż
o
o
o
o
W
W
ł
ł
)
)
н
н
ы
ы
ж
ж
о
о
л
л
о
о
В
В
(
(
)
)
ў
ў
а
а
к
к
а
а
Р
Р
(
(
w
w
ó
ó
k
k
a
a
R
R
)
)
ц
ц
е
е
н
н
я
я
в
в
І
І
(
(
c
c
e
e
n
n
e
e
w
w
i
i
i
i
I
I
o
o
w
w
o
o
n
n
y
y
ż
ż
r
r
e
e
i
i
z
z
D
D
)
)
а
а
в
в
а
а
н
н
ы
ы
ж
ж
р
р
я
я
з
з
Д
Д
(
(
a
a
k
k
r
r
o
o
H
H
a
a
n
n
i
i
r
r
a
a
M
M
)
)
а
а
к
к
р
р
о
о
Г
Г
а
а
н
н
і
і
’
’
р
р
а
а
М
М
(
(
)
)
і
і
к
к
т
т
у
у
д
д
у
у
Д
Д
(
(
i
i
k
k
t
t
u
u
d
d
u
u
D
D
n
n
e
e
s
s
n
n
a
a
k
k
s
s
e
e
c
c
p
p
o
o
t
t
S
S
ł
ł
)
)
ы
ы
ц
ц
б
б
ў
ў
о
о
т
т
С
С
(
(
+)
+)
Niemen ()Ƴ+Ʈ
Niemen ()Ƴ+Ʈ
www.bezdroza.pl
Region 1
Mińsk i okolice
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
Mińsk (s. 88) – białoruska stolica z odbudowanym fragmentem starówki oraz
monumentalnym, socrealistycznym prospektem Niepodległości
Kuropaty (s. 89) – cmentarz ofiar stalinowskich czystek z lat 30.
Chatyń (s. 116) – zespół pomników poświęconych cywilom poległym w czasie
wojny
Linia Stalina (s. 112) – odremontowany ciąg umocnień sowieckich z lat 30.
XX wieku
Przyłuki (s. 118) – zespół parkowo-pałacowy Czapskich
Raków (s. 113) – miasteczko na dawnej granicy między Polską a ZSRR oraz
zielony szlak greenways „Wołożyńskie Gościńce”
Stroczyca, Dudutki (s. 117–119) – dwa skanseny pod Mińskiem
Zasław (s. 109) – pozostałości dwóch zamków
Aby poznać Mińsk, koniecznie musimy przespacerować się szerokim, zabudowanym w duchu
socrealizmu prospektem Niepodległości. Brzmi to pewnie jak slogan z komunistycznego
przewodnika, ale to właśnie ta część białoruskiej stolicy ma szansę trafić na Listę Światowego
Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Spróbujmy też odkryć w Mińsku, nielicz-
ne wprawdzie, zaułki dawnej starówki. Zobaczmy pomniki białoruskich wieszczów – Janki
Kupały i Jakuba Kołasa. Warto również przysiąść choć na chwilę na zielonym nabrzeżu rzeki
Świsłocz. Na wieczór zaś wypadałoby wpaść do knajpki serwującej dania kuchni wschodniej.
W części Mińsk i okolice pojawia się też kilka propozycji na jednodniowe wypady poza biało-
ruską stolicę. Wycieczkę do Zasławia warto połączyć z wizytą w Wiazynce, gdzie urodził się
jeden z najważniejszych białoruskich literatów – Janka Kupała. Inną propozycją jest szlak
monumentów i tzw. memorialnych kompleksów, charakterystycznych dla czasów Związku
Radzieckiego. Na trasie tej nie może zabraknąć Kurhanu Sławy, Chatynia i Dalwy. Jeszcze inną
możliwością spędzenia dnia w okolicach Mińska jest wizyta w skansenie.
87
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
k
s
ń
M
i
88
Mińsk
(Мінск)
liczba mieszkańców: 1,8 mln; \ +375 17
Mińska nie da się w żaden sposób porów-
nać do stolic sąsiednich państw powsta-
łych po rozpadzie Związku Radzieckie-
go – litewskiego Wilna, łotewskiej Rygi
czy ukraińskiego Kijowa. Na pierwszy rzut
oka białoruska stolica może wydawać się
odpychająca. Ale warto przełamać barie-
rę niechęci, którą możemy poczuć zaraz
po wyjściu ze szklanego, nowoczesnego
dworca kolejowego, i poznać to jakże
odmienne, zbudowane na socrealistycz-
ną modłę miasto.
Historia miasta
Mińsk datowany jest po raz pierwszy
w 1067 r. Miała wówczas miejsce bitwa
nad Niemigą, w której połocki książę
Wsiesław Braczysławicz uległ koalicji
książąt ruskich. Pierwszy gród powstawał
w miejscu, gdzie do Świsłoczy wpadała
rzeka Niemiga. Dziś to rejon stacji metra
Niemiga. Na próżno jednak szukać tu rzeki
o tej nazwie – została ona poprowadzona
podziemnym korytem. O prawdziwym
rozwoju można mówić jednak dopiero od
1326 r., kiedy to gród wszedł w skład Wiel-
kiego Księstwa Litewskiego, a w kolejnym
stuleciu stał się stolicą województwa. Dal-
szy rozkwit był możliwy dzięki nadaniu
w 1499 r. przez króla Aleksandra Jagiel-
lończyka praw miejskich.
Niestety kolejne stulecia przynosiły
znaczne spustoszenia. W 1505 r. Mińsk
zniszczyli Tatarzy krymscy. Następnie –
tym razem na szczęście nieskutecznie –
www.e-przewodniki.pl
gród próbowali zdobyć Moskwiczanie,
których następnie rozniesiono w bitwie
pod Orszą (1514). Jednak już niespełna
pół wieku później miasto strawił wiel-
ki pożar.
Ale Mińsk cały czas podnosił się ze
zniszczeń. Po zawarciu unii lubelskiej
w 1569 r. rozkwitał już w granicach Rze-
czypospolitej Obojga Narodów. Wów-
czas to do miasta zjechali zakonnicy,
rozwijał się handel. W centrum zaczęły
wyrastać wieże kościołów, do których
„doklejane” były klasztory. Na rynku poja-
wił się ratusz. Od końca XVI w. odbywały
się tu – na zmianę z Nowogródkiem –
posiedzenia wiosennej sesji Trybunału
Litewskiego. Jednak w 1708 r. Mińsk został
spalony na rozkaz samego Piotra I. Zaczął
się powolny upadek, przypieczętowany
rozbiorami.
Kolejną ważną datą w historii jest rok
1918. Właśnie wtedy, 25 marca, w okupo-
Mieńsk czy Mińsk?
Mińsk nie od razu był Mińskiem. Pierwot-
nie nazwa dzisiejszej stolicy kraju zapi-
sywana była jako Mieńsk lub Mieniesk.
W XV w. przyjął się zapis Mieńsk, choć jesz-
cze dwa stulecia później używany był rów-
nież Mieniesk. Forma Mińsk pojawia się po
raz pierwszy w XVI w. Na stałe przyjęła się
w XVIII w. i taką utrwalano później w do-
kumentach rosyjskich. Mieńsk zaś pozo-
stał formą używaną przez Białorusinów.
Z czasem pojawiły się kolejne – Mieńsk
(Mińsk) Litewski lub Mieńsk (Mińsk) Biało-
ruski. Ostatecznie z formą Mieńsk władza
radziecka rozprawiła się w 1939 r. Histo-
ryczną pisownię próbowano przywrócić
jeszcze w 1990 r., jednak bez powodzenia.
Mieńsk pozostał Mińskiem…
www.bezdroza.pl
Kuropaty
„Białoruś była tylko jedną z wielu republik radzieckich, gdzie przelała się fala irracjonalnej
przemocy i zbrodni popełnianych najczęściej na przypadkowych ofiarach. W latach 1937–38
funkcjonariusze stalinowskiej milicji politycznej otrzymywali odznaczenia i awanse za licz-
bę wyeliminowanych »wrogów ludu«. (…) W lesie w pobliżu wsi Kuropaty koło Mińska za-
mordowano w latach 1937–41, według różnych szacunków, od 100 tys. do 250 tys. ludzi.
Ofiarami byli w większości chłopi z Mińszczyzny oraz więźniowie z całej Białorusi, którzy
trafili w ręce mińskiego NKWD. Nocą zabierano ludzi z domów, po wpisaniu na listę »wro-
gów ludu« przewożono do kuropackiego lasu.
W latach 1937–38 mordowano prawie wszystkich, którzy mieli jakikolwiek związek z bia-
łoruskim ruchem narodowym, oświatą, nauką, kulturą. Rozstrzelano wszystkich oskarżo-
nych niegdyś o przynależność do Związku Wyzwolenia Białorusi (w 1929 oskarżono – na
fali walki z narodową demokracją – o przynależność do niej większość białoruskiej elity
intelektualnej). Tym razem postawiono im zarzut szpiegostwa na rzecz Polski. Straciło ży-
cie 90 pracowników Białoruskiej Akademii Nauk, większość wykładowców Uniwersyte-
tu Państwowego w Mińsku, pracowników Teatru Opery i Baletu, Filharmonii Państwowej.
Zginęli niemal wszyscy organizatorzy białoruskiego życia politycznego, naukowego, kul-
turalnego z lat dwudziestych”.
(Eugeniusz Mironowicz, Białoruś)
wanym przez Niemców Mińsku prokla-
mowana została Białoruska Republika
Ludowa – pierwsza oznaka białoruskiej
państwowości będąca namiastką nie-
podległego kraju. Stan ten nie utrzymał
się jednak zbyt długo. W 1919 r. Białoruś
była już Białorusią Radziecką. Przynależ-
ność do niej Mińska potwierdziły zapisy
traktatu ryskiego. Trzecia dekada XX w.,
a następnie lata 1940–41 przyniosły
wielkie czystki stalinowskie, o których
jednak nie wspominają zbyt często ofi-
cjalne publikacje białoruskie. Doszło do
zamordowania tysięcy osób, pochowa-
nych m.in. na uroczysku Kuropaty pod
Mińskiem. Naziści z kolei dokonali eks-
terminacji mińskich Żydów.
Miasto zostało „odbite” przez Armię
Czerwoną 3 lipca 1944 r. Data ta uzna-
wana jest przez administrację Aleksan-
dra Łukaszenki za Dzień Niepodległości.
Opozycja natomiast świętuje 25 marca,
przypominając w ten sposób rok 1918
i Białoruską Republikę Ludową, o której
nie chce z kolei pamiętać władza. Poko-
jowe wiece często niestety kończą się
zatrzymaniami przez milicję.
Po wojnie Mińsk – obok Warszawy
i Berlina – był trzecim najbardziej znisz-
czonym miastem w Europie. Jednak
szybko nastąpiła jego odbudowa w sty-
lu socrealistycznym. Wykorzystano przy
tym zbudowane jeszcze w latach 30.
XX w. gmachy projektowane przez Josi-
fa Langbarda, które w „cudowny” spo-
sób uniknęły radzieckich bombardo-
wań. W kolejnych latach następowała
rozbudowa wielkich blokowisk z tandet-
nej wielkiej płyty. Powstawały też zakła-
dy przemysłowe, które i dziś są chlubą
rządzących, jak np. fabryka… trakto-
rów „Białoruś”! Dokładnie 27 lipca 1990 r.
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
k
s
ń
M
i
89
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
k
s
ń
M
i
www.e-przewodniki.pl
Białoruska Socjalistyczna Republika Ra -
dziecka proklamowała akt niepodległo-
ści w ramach dawnego ZSRR. Władze Bia-
łorusi do swoich potrzeb dostosowały
gmachy zbudowane jeszcze w poprzed-
niej epoce.
Miejsca, które warto zobaczyć
Wzdłuż prospektu Niepodległości
Zwiedzanie Mińska zacznijmy od wspo-
mnianego już prospektu Niepodległości,
przez wielu wciąż zwanego prospektem
Franciszka Skaryny. Nazwę taką główna
arteria miasta nosiła od 1991 r. Ojciec bia-
łoruskiego piśmiennictwa zastąpił wte-
dy wodza rewolucji Włodzimierza Ilicza
Lenina. Ale w 2005 r. Aleksander Łuka-
szenka uznał, że główna ulica miasta,
ciągnąca się z centrum aż na północno-
-wschodnie krańce stolicy, zasługuje
na bardziej „godną” nazwę. I wtedy też
Skarynę zastąpiła bliżej nieokreślona
„niepodległość”. Z głównego dworca
kolejowego jest tu zaledwie kilka minut
marszu. Wychodząc ze stacji, kierujemy
się ku tzw. Wrotom Miasta, czyli dwóm
socrealistycznym, strzelistym wieżow-
com, zbudowanym na przełomie lat 40.
Mińsk
0
3 km
Kuropaty
Лагойскі Тракт
Dworzec
autobusowy
Moskiewski
Сурганава
М
КА
Д
Wieżowce
z mozaikami
ц і
с
а
Biblioteka
Narodowa
н
ж
е
л
а
з
е
т Н
п
Wiktoria
А р л о ў ская
п
т
П
е
р
а
п т Машэра
в
а
м
о
ж
ца
ў
Пушкіна
т
п
Orbita
Żeloń
Cmentarz
Kalwaryjski
н с кага
ы
ж
пт Д зя р
пт Ж
Stacja autobusowa
Południowo-Zachodnia
укава
90
МКАД
Dworzec
autobusowy
Centralny
Sputnik
А эрадромная
Port Lotniczy
Mińsk-1
Дзя н і
а
с
Majątek
Łoszyca
Д
а
ў
г
а
б
р
о
д
с
к
Р
а
д
ы
я
л
ь
н
а
я
я
а
пт Партызанскі
Turist
с кая
ў
Dworzec
autobusowy
Wschodni
Stacja
autobusowa
Autozawodska
МКАД
a
k
s
w
o
k
z
s
u
r
T
.
A
.
c
a
r
p
o
www.bezdroza.pl
a
k
s
ń
i
z
d
i
F
.
A
.
s
y
r
Wrota Miasta
i 50. XX w. Jeden z budynków zwieńczony
jest największym zegarem na Białorusi,
który ma średnicę 3,5 m, drugi – herbem
Związku Radzieckiego. To niejako prelu-
dium do tego, co czeka nas kilka minut
dalej na placu i prospekcie.
Jeszcze kilka lat temu plac Niepodle-
głości (пл. Незалежнасці) był typową,
wyasf altowaną radziecką płoszczadzią
z umieszczonym na środku parkingiem
i stojącym obok Leninem. W latach
2003–06 plac przeszedł istną metamor-
fozę. Oczywiście pomysłodawcą był sam
prezydent. Zamiast asfaltu jest tu teraz
trochę zieleni oraz ławeczek, pod ziemią
zaś skrywa się kilkupoziomowe centrum
handlowe „Stolica” (гандлёвы цэнтр
„Сталіца”). Budynki w południowej pie-
rzei placu zajmują magistrat oraz miń-
ski uniwersytet, na którego zielonym
podwórzu rozstawiono pomniki wiel-
kich Białorusinów: Eufrozyny Połockiej,
Franciszka Skaryny, Cyryla Turowskiego,
Szymona Budnego. Pierzeja zachodnia –
to nijaki wysokościowiec.
Z architektonicznego punktu widze-
nia najciekawsza jest pierzeja północna.
Większą jej część zajmuje biały kolos,
który wygląda, jakby był poskładany
z dziecięcych klocków Lego. To tzw. Dom
Rządowy (Дом Урада), którego pomiesz-
czenia dziś zajmuje Parlament Białorusi.
Budynek wzniesiono według projektu
niejakiego Josifa Langbarda – warto
zapamiętać to nazwisko, bo podczas
wędrówki po Mińsku powtórzy się jesz-
cze kilkakrotnie. Budowa gmachu trwała
od 1930 do 1934 r. Dziś śmiało można go
uznać za jeden z ciekawszych przykła-
dów architektury z tego okresu na terenie
Białorusi. Stojąc przed parlamentem, nie
sposób nie dostrzec spoglądającego od
1933 r. na przechodniów towarzysza Leni-
na. Nie ma w tym nic dziwnego. Pomniki
wodza rewolucji zdobią praktycznie każ-
de miasteczko w kraju.
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
k
s
ń
M
i
91
4
i
s
u
r
o
ł
a
e
i
c
B
i
l
e
o
i
k
n
o
a
z
i
d
k
s
e
ń
i
w
M
Z
i
k
s
ń
M
i
92
Niewątpliwą ozdobą placu jest kościół
św.św. Szymona i Heleny (касцёл святога
Сымона і святай Алены), tzw. czerwony
kościół. Zbudowany został na początku
XX w. w stylu neoromańskim jako pamiąt-
ka po zmarłych w wyniku ciężkiej choroby
dzieciach Edwarda Woyniłłowicza – funda-
tora świątyni. Imionami Szymona i Hele-
ny nazwane są dwie wieżyczki przy absy-
dzie. Ta od strony placu ma być symbolem
wiecznej miłości rodzicielskiej. Niestety już
w 1923 r. kościół został rozrabowany, zaś
we wnętrzach urządzono teatr, a następnie
kino. Do celów religijnych wykorzystywa-
ny był jeszcze w latach wojny, ale w 1946 r.
ponownie wprowadzili się tu filmowcy.
I zostali na dłużej, aż do roku 1990, kiedy
świątynię odzyskali wierni. Kościół jest
trójnawową bazyliką z ustawioną asyme-
trycznie, wysoką na 50 m wieżą w elewacji
frontowej. Wieżę zdobią potrójne okienka.
Ramiona transeptu zamykają rozety. Przed
kościołem stoi bardzo wymowny posąg
Archanioła Michała symbolizujący zwycię-
stwo sił niebiańskich nad złem. Ostatnio
pojawił się też mały pomnik Jana Pawła II.
W kontekście usytuowanego praktycznie
tuż obok wodza rewolucji zestawienie to
dość niecodzienne…
Ruszamy na północny wschód. Sze-
roki, zabudowany w duchu realnego
socjalizmu prospekt Niepodległości (пт
Незалежнасці) przez lata praktycznie
nie uległ żadnym przemianom. Dziś jest
mieszanką symboli czasów minionych
i „nowej” rzeczywistości. Obok siebie znaj-
dują się więc socjalistyczne domy towa-
rowe, sklepiki z rękodziełem ludowym
i licho zaopatrzone kioski z prasą, a tak-
www.e-przewodniki.pl
że salony sieci telefonii komórkowych,
eleganckie sklepy odzieżowe i symbol
„amerykańskiego zepsucia” – bar McDo-
nald’s. W 2004 r. Białoruś zgłosiła oficjalnie
zabudowę prospektu do wpisania na Listę
Światowego Dziedzictwa Kulturowego
i Przyrodniczego UNESCO jako przykład
zabudowy w tzw. stylu stalinowskiego
empire’u. Dodajmy – przykład z najwyż-
szej półki. Trudno bowiem szukać podob-
nych w innych miastach byłego ZSRR.
Ideę jednolitej zabudowy głównej arterii
miasta z tak dużym rozmachem najpeł-
niej udało się zrealizować właśnie w Miń-
sku. Na znacznie mniejszą skalę wyczyny
socrealistycznych architektów możemy
podziwiać na kijowskim Chreszczatyku
czy w Moskwie, oglądając poszczególne
„Pałace Kultury”.
Gmach z wielkim sierpem i młotem
nad wejściem – po prawej stronie pro-
spektu, zaraz za placem – zajmuje Poczta
Główna (паштамт). Niezwykle monu-
mentalna forma z ciągnącymi się przez
trzy kondygnacje kolumnami przy wej-
ściu oraz masywnym gzymsem i attyką
pochodzi z lat 1949–53. Poczta to dopie-
ro początek dziwów, które czekają na nas
na odcinku do placu Październikowego
(пл. Кастрычніцкая). Pod numerem 15
znajduje się siedziba Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych z 1915 r. Sąsiaduje z nią
główna kwatera białoruskiego KGB. To
kolejny kolos (prospekt Niepodległości 17)
z lat 1945–47. W obiekcie najciekawsze
jest główne wejście w centralnej części
w formie czterokolumnowego portyku.
Dla własnego bezpieczeństwa lepiej nie
robić tu zdjęć – a nuż nie spodoba się to
www.bezdroza.pl
któremuś z przechadzających się po pro-
spekcie milicjantów. Naprzeciwko, na nie-
wielkim skwerku, można sfotografować
się za to z popiersiem Feliksa Dzierżyń-
skiego, które stanęło tu już w 1947 r.! Na
Białorusi Dzierżyński uchodzi bowiem
za bohatera. Oficjalne publikacje chęt-
nie podkreślają, że „krwawy Feliks” uro-
dził się w obwodzie mińskim na chutorze
Dzierżynowo (zob. s. 115).
Za ulicą Komsomolską natkniemy się
na dwa ciekawe sklepy. Pierwszy to głów-
na księgarnia. Kto wybiera się na pod-
bój Białorusi, powinien koniecznie ją
odwiedzić. Oferuje bogaty wybór albu-
mów, map i różnego rodzaju informato-
rów turystycznych, których z roku na rok
przybywa. Oczywiście to publikacje po
rosyjsku. Drugi ze sklepów to GUM (ГУМ),
czyli Główny Dom Towarowy, otwarty
6 listopada 1951 r. Można tu znaleźć stoisko
m.in. z rękodziełem ludowym, matriosz-
kami i charakterystycznymi wyszywa-
nymi ręcznikami – w sam raz na prezent
z wycieczki do naszych sąsiadów. Za
następną przecznicą, ulicą Lenina, czeka
nas jeden z symboli „zgniłego Zachodu”,
czyli bar McDonald’s. A następnie znów
akcent wschodni – dobrze zaopatrzony
spożywczak „Centralny”.
Na dłużej powinniśmy się zatrzymać na
placu Październikowym (пл. Кастрыч-
ніцкая). Plac powstał na początku XIX w.,
gdy założono w tym miejscu targowisko.
Zwany był wówczas Nowym Rynkiem.
Genezy dzisiejszej nazwy nie trzeba chy-
ba nikomu wyjaśniać. Wielki Październik
ciągle istnieje w oficjalnej historii biało-
ruskiej. Z placu liczone są dziś wszystkie
odległości w kraju. Kilometr „zero” ozna-
czony jest niewielką piramidką zwaną
Początkiem dróg Białorusi (Пачатак
дарог Беларусі).
W centrum placu u progu nowego ty-
siąclecia Aleksander Łukaszenka ukoń-
czył budowę szklano-marmurowego
gmachu zwanego Pałacem Republiki
(Палац Рэспублікі), którego architek-
tura psuje nieco spójność socjalistycz-
nej zabudowy. W środku znajduje się
sala koncertowa, gdzie organizowane są
też różnego rodzaju zjazdy i sympozja.
Pałac jest również miejscem, w którym
zaprzysięgany jest prezydent Białorusi –
wspomnijmy tylko, że od 1994 r. ciągle ten
sam… Plac Październikowy zapisał się
ostatnio w najnowszej historii kraju. To
tu w marcu 2006 roku, po sfałszowanych
wyborach prezydenckich, powstało – na
wzór „pomarańczowego” kijowskiego
Majdanu – miasteczko namiotowe.
Niestety protest, który miał być zaląż-
kiem białoruskiej „dżinsowej rewolucji”,
zakończyła milicyjna pacyfikacja, a osoby
mieszkające w namiotach, nad którymi
powiewały biało-czerwono-białe, zabro-
nione przez władze flagi, trafiły do aresz-
tów. Podobnie spacyfikowa
Pobierz darmowy fragment (pdf)