Bibuła', napisana w latach przynależności Piłsudskiego do PPS, stanowi pasjonujący opis funkcjonowania konspiracyjnych wydawnictw. Podczas lektury tego barwnego dzieła poznajemy tajniki redagowania i powielania zakazanych druków, zorganizowaną siatkę konspiracyjnych redakcji i kolporterów oraz ich metody przemycania pism przez granicę zaboru.
Darmowy fragment publikacji:
BiBuła
BiBuła
JózefPiłsudski
Jirafa Roja
Warszawa 2009
© Copyright by Jirafa Roja, 2009
Redakcja: Łukasz Gołębiewski, Sylwia Mroczek-Zawadzka
Korekta: Olgierd Małachowski
Opracowanie graficzne serii: Grzegorz Zychowicz | Tatsu
Zdjęcia na okładce: Mark Fairey | Dreamstime.com
James Steidl | Dreamstime.com
Łamanie: Tatsu
tatsu@tatsu.pl
Druk i oprawa: Drukarnia Naukowo-Techniczna – Oddział PAP S.A.
ISBN 978-83-61154-23-5
Wydanie I
Warszawa 2009
Spistreści
Walkaowolnośćsłowa 7
Wstęp 11
Trochęhistorii 14
Granicaizieloni 30
Trzecialiniagraniczna 80
Tajnedrukarnie 101
Cyrkulacjabibuły Składy 134
Kolporterka 180
Zakończenie 217
Walkaowolnośćsłowa
„Bibułę”pisałJózefPiłsudski—niemarszałekinaczelnikpań-
stwa,leczmłodykonspiratoriwydawcanielegalnego„Robot-
nika”,działaczsocjalistycznyokrytychwałąpoudanej,brawu-
rowejucieczcew1901rokuzpetersburskiegoszpitala,gdzie
zostałprzewiezionyzwarszawskiejCytadeli,potymjaksku-
teczniesymulowałchorobępsychiczną
Tekst„Bibuły”pisanybyłnazamówienieIgnacegoDaszyń-
skiegoiredakcjiczasopisma„Naprzód”,inosiłtytuł:„Walka
rewolucyjnapodzaboremrosyjskim Wrażeniaifaktyzostat-
nichlatdziesięciu Bibuła” Poszczególnefragmenty,uzupeł-
nionepóźniejdlapotrzebwydaniaksiążkowego,ukazywały
sięwodcinkachodsierpniadogrudnia1903roku Dopiero
wostatnimzamieszczononazwiskoautora—wówczasjuż
członkaCentralnegoKomitetuRobotniczegoPPS,ścisłych
władznajprężniejszejwowymczasieniepodległościowejor-
ganizacjidziałającejpodzaborami
W„Bibule”Piłsudskiniejakopodsumowałokresswojego
życia,wktórymjegopasjąbyłodziennikarstwoiwydawanie
głównegoorganuPPS—„Robotnika”(pracowałwówczaspod
pseudonimem„Wiktor”) Przejąłredagowaniepismaodnume-
rusiódmego(1894rok)ikontynuowałjezdużymsukcesemdo
aresztowaniawlutym1900roku,kiedydrukowanybyłnumer
8
BiBuła
36 Zasięgspołeczny„Robotnika”wowymczasiebyłzdumie-
wający,biorącpoduwagęwarunki,wjakichprzyszłodziałać
konspiratorom Nakładwzrósłzpoczątkowych1200do1600
egz (w1904roku,awięcjużporozstaniusięPiłsudskiegozre-
dakcją,pismomiało44tys egz nakładu;wartotumożeprzy-
pomnieć,żepomimozakrętówdziejowychtytułprzetrwałlata
okupacjiiemigracji,azabiłgodopierowolnyrynek—ostatni
numerukazałsięw2003roku) Samnakładjednaknieod-
zwierciedlałzasięgupisma,którepodawanebyłozrąkdorąk
jakojedenznielicznychdrukówukazującychsiępozacenzurą
naziemiachzaborurosyjskiego(innepublikacjenajczęściejby-
łydrukowanezagranicąiprzemycanedoPolski,przezconie
mogłyzachowaćaktualnościkrajowego„Robotnika”) W„Bibu-
le”Piłsudskiopisuje,jakzorganizowanabyładrukarniaisieć
kolportażu,jakfunkcjonowałynielegalneskładydruków,ilepo-
mysłowościibrawurywymagałoorganizowaniepunktówczy-
telniczych,będącychnietylkozalążkamistrukturpartii,aleteż
czymśnakształttajnychbibliotek Przemycanienieobjętychcen-
zurądrukówwczasach,kiedynaziemiachprzynależnychRosji
zabronionebyłoniemalwszystko,czegonieoferująmatuszka
Rossijaibatiuszkacarorazichpoplecznicy(ajużwszczególno-
ścizabronionabyławolnamyśl),mogłonawetoznaczaćwyrok
śmierci,anapewnozesłanielubwięzienie Piłsudskiwsposób
anegdotyczny,nierazhumorystyczny,opisujekolejelosówkol-
porterówbibuły,ichpomysłowośćiprzebiegłośćwukrywaniu
sięprzedszpiclami,strażągranicznąikontrolamipolicyjnymi
Nielegalneskładydrukóworganizowano,częstowykorzystując
naiwnośćludzi,nieświadomych,coprzechowująwdomach Był
tonajlepszysposób,gdyżnajczęściejwpadanozestrachuprzed
rewizorem,zaśosobynieświadomeswych„zbrodni”lękunie
odczuwały Drukiprzewożonopociągami,furmankami,ukry-
wanopodubraniem,wspecjalnychwalizkach,pokonywałysetki
WalkaoWolnośćsłoWa
9
kilometrów,wichkolportażzaangażowanomasęnarażających
sięludzi WalczącychoniepodległąPolskę,aletakżeowolność
słowa,nacobardzowyraźniewswojejksiążcezwracałuwagę
Piłsudski „Rozwójswobodnego,nieskrępowanegopętamicen-
zurysłowa,toprzedewszystkimnaszezwycięstwo”—pisał Tej
ideiwolnościniepozostał,niestety,wierny,współtworzącpolity-
kęwewnętrznąIIRzeczypospolitej,anaironięzakrawaćmoże
fakt,żew1938rokuSejmuchwaliłspecjalnąustawę,którapod
karąwięzieniazakazywałaszkalowaniaimieniaJózefaPiłsud-
skiego Uchwalonawprawdziewielelatpośmierciautora„Bi-
buły”iwspecyficznychokolicznościachpolitycznych,wobliczu
zagrożenianiemieckąagresją,niemniejustawatabyłaniejako
drwinązpoglądówgłoszonychprzeztowarzysza„Wiktora”
„Bibułę”wartoprzeczytaćnietylkopoto,bypoznaćzmaga-
niaowolnośćsłowapodrosyjskimzaborem Książkanapisana
jestżywymjęzykiem,opowiadapojedynczehistoriezwykłych,
zaangażowanychwkonspiracjęludzi Opowiadateżkolejelosu
samegoPiłsudskiego,wszczególnościokolicznościaresztowa-
niawnocyz21na22lutego1900roku,kiedytowręceżandar-
mówwpadłczęściowowydrukowany36 numer„Robotnika”
(numer36 -biswydrukowanoostateczniewLondynie) Pokilku
wcześniejszychwpadkachPiłsudskipostanowiłzorganizować
tajnądrukarnięnapiętrzekamienicyprzyul Wschodniej19
wŁodzi(budynekstoidodziśaprzedwejściemwidniejeta-
blicaupamiętniającazesłowami„Byćzwyciężonyminieulec
tozwycięstwo”) Samoumieszczeniedrukarninapiętrzebyło
nowatorstwem,gdyżnależałocałkowiciewytłumićhałasypra-
sydrukarskiej,małotego—PiłsudskiwrazzżonąMariąza-
trudnialisłużące,któreniczegosięniedomyślały,posługując
wdomu,wktórymodranadonocytrwałypracepoligraficzne
iintroligatorskie PomagałPiłsudskiemudoświadczonydrukarz
StanisławRożnowski Samprocesodbijaniakartekzajmował
10
BiBuła
wieleczasu,aPiłsudskitakżeredagowałiskładałteksty,po-
sługującsięwybrakowanymizestawamiczcionek Policjadługo
niemogłatrafićnaśladredakcji„Robotnika”,któregokolejne
numeryniejakourągałycarskiemusystemowiprewencjipoli-
tycznej Aresztowanieredakcjiizajęciedrukarninienawiele
sięzdało,w1900rokuPPSdysponowałajużtaksilnąsiatką
kolportażu,żewznowieniepracredakcjiwinnymmiejscunie
zajęłowieleczasu
***
Obecnewydaniezostałoponowniezredagowane,językuwspół-
cześniono,takbyodpowiadałdzisiejszymnormomiterminolo-
gii—choćwniektórychmiejscachzachowanazostałapisow-
niaoryginału,główniewzapisachdialogóworazwniektórych
przypadkachterminówzwiązanychzkonspiracją(np okre-
ślenie„zajazdy”jakomiejscenielegalnychspotkań) Książka
tamiaławswoichdziejachkilkawydań,począwszyoddruko-
waniawodcinkachw„Naprzód”,przezbroszurowewydanie
z1903rokuwkrakowskiejDrukarniTeodorczukaiS-ki(któ-
radrukowałateż„Naprzód”),monumentalnewydanie„dzieł”
Piłsudskiegoz1937roku,licznewydaniaemigracyjne(przede
wszystkimwlondyńskiejoficyniePuls)orazkrajowewdrugim
obiegu(Nowa,WydawnictwoNieobecnych),atakżewydania
po1989roku
ŁukaszGołębiewski
Pobierz darmowy fragment (pdf)