Darmowy fragment publikacji:
ð
ð
ð
ð
ð
Dynamiczne prognozowanie p³ynnoœci
Sterowanie ryzykiem operacyjnym i finansowym
Skutki zmian kapita³ów firmy
Ocena zamierzeñ inwestycyjnych
Przysz³a wartoœæ firmy
Studenci kierunków ekonomii i zarz¹dzania oraz praktycy (mened¿erowie ró¿-
nych szczebli) otrzymuj¹ dziêki tej publikacji przypadki zastosowania znanych
z teorii modeli do rozwi¹zañ praktycznych – metod wspomagaj¹cych decyzje
finansowe.
Autorzy s¹ pracownikami naukowymi Wydzia³u Zarz¹dza-
nia Uniwersytetu Warszawskiego w Katedrze Finansów
i Rachunkowoœci. Specjalizuj¹ siê w finansach przed-
siêbiorstwa w problematyce analizy, planowania i bud¿e-
towania. S¹ autorami i wspó³autorami 7 ksi¹¿ek oraz oko³o
100 artyku³ów z tego zakresu tematycznego. Od szeregu
lat s¹ wyk³adowcami dla kadry mened¿erskiej i s³u¿b finan-
sowo-ksiêgowych wielu polskich przedsiêbiorstw, œciœle
wspó³pracuj¹c g³ównie z Zak³adem Szkolenia i Doradztwa
Ekonomicznego PTE w Lublinie. Wykonali tak¿e szereg
prac aplikacyjnych o charakterze doradczym i eksperckim.
Dr Jacek
Kowalczyk
Dr Aleksander
Kusak
Recenzowane dzie³o wyró¿nia siê starannoœci¹, przystêpnoœci¹ wywodów, wieloaspekto-
woœci¹, kompleksowoœci¹ i mo¿na je zarekomendowaæ jako podrêcznik do studiowania
i nauczania szeroko rozumianej problematyki finansów, która wystêpuje w ró¿nych kon-
tekstach w kilku przedmiotach objêtych programem studiów wy¿szych uczelni. Tego typu
ksi¹¿ka mo¿e stanowiæ wa¿n¹ pomoc tak¿e dla osób, które [...] zajmuj¹ siê finansami
i zarz¹dzaniem zasobami pieniê¿nymi oraz ocen¹ efektywnoœci
inwestycji.
Prof. dr hab. El¿bieta M¹czyñska
– Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, prof.
Szko³y G³ównej Handlowej oraz Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk
W ksi¹¿ce zosta³y przedstawione problemy finansowe firmy, które przedsiêbiorcy i mene-
d¿erowie spotykaj¹ zwykle w praktyce. Finanse s¹ ujête jako sfera, która czêsto ekranizuje
decyzje o charakterze niefinansowym. Autorzy, prezentuj¹c wiele metod ilustrowanej przy-
k³adami analizy prospektywnej, ukazuj¹ mo¿liwoœci praktycznego zastosowania ró¿nych
modeli i narzêdzi finansowych. Uk³ad ksi¹¿ki pozwala korzystaæ z niej jak z poradnika
wybieraæ tylko te czêœci, które s¹ przedmiotem zainteresowania czytaj¹cego, bez wymogu
lektury ca³oœci. Praktyczny charakter nadaje te¿ ksi¹¿ce umiejêtne wywa¿enie przez
Autorów proporcji miêdzy pojêciami teoretycznymi, którym nadano niezbêdny wymiar,
a u¿ytecznymi zastosowaniami tych pojêæ.
Prezes Krzysztof Krajewski
– Instytut Przedsiêbiorczoœci i Samorz¹dnoœci Sp. z o.o.
EKONOMIA C.H.BECK
e-mail: ekonomia@beck.pl
www.ekonomia.beck.pl
ISBN 83-7483-167-7
tel.: (22) 33 77 600, fax: (22) 33 77 601
9 7 8 8 3 7 4 8 3 1 6 7 3
Cena 45,00 z³
y
z
i
l
a
n
a
y
d
o
t
e
M
.
y
m
r
i
f
e
w
o
s
n
a
n
i
f
e
z
y
c
e
D
j
k
a
s
u
K
.
A
,
k
y
z
c
l
a
w
o
K
.
J
k
c
e
B
.
H
C
.
Academia
Oeconomica
Jacek Kowalczyk
Aleksander Kusak
Decyzje finansowe
firmy
Metody analizy
ð
ð
ð
ð
RentownoϾ
P³ynnoœæ
Ryzyko
WartoϾ
Wydawnictwo C.H. Beck
ACADEMIA OECONOMICA
Jacek Kowalczyk, Aleksander Kusak
Decyzje finansowe firmy. Metody analizy
W SPRZEDA˚Y:
Jan Turyna
RachunkowoÊç finansowa, wyd. 2
Irena Sobaƒska, red.
Rachunek kosztów i rachunkowoÊç zarzàdcza
Alicja A. Jaruga, red.
Mi´dzynarodowe regulacje rachunkowoÊci. Wp∏yw na rozwiàzania krajowe
Krystyna Gawlikowska-Hueckel, Anna Zieliƒska-G∏´bocka
Integracja europejska
Marek Radzikowski
Kryzys argentyƒski. Wnioski dla Polski, ze wst´pem Leszka Balcerowicza
Agnieszka Jankowska, Tomasz Kierzkowski, red., Robert Knopik
Fundusze strukturalne Unii Europejskiej
Anna Skowronek-Mielczarek
Ma∏e i Êrednie przedsi´biorstwa. èród∏a finansowania, wyd. 2
Halina Buk
Nowoczesne zarzàdzanie finansami. Planowanie i kontrola
Grzegorz Michalski
Leksykon zarzàdzania finansami
Wies∏aw Pluta, Grzegorz Michalski
Krótkoterminowe zarzàdzanie kapita∏em. Jak zachowaç p∏ynnoÊç finansowà?
Wies∏aw Szcz´sny, red.
Finanse firmy. Jak zarzàdzaç kapita∏em
Herwig R. Friedag, Walter Schmidt, Adrianna Lewandowska, Marcin Likierski
My Balanced Scorecard. Moja strategiczna karta wyników, wyd. 2
Wieƒczys∏awa Soko∏owicz, Andrzej Srzednicki
ISO. System zarzàdzania jakoÊcià, wyd. 2
Tomasz Michalski, red.
Ubezpieczenia gospodarcze
Tadeusz Listwan, red.
Zarzàdzanie kadrami wyd. 2
Artur Âliwiƒski, Bart∏omiej Âliwiƒski
Facility management
Zdzis∏aw Knecht
Zarzàdzanie i planowanie marketingowe
Marcin Bielski
Podstawy teorii organizacji i zarzàdzania, wyd. 2
Pe∏na oferta dzia∏u literatury ekonomicznej C.H. Beck na stronie www.ekonomia.beck.pl
Decyzje finansowe firmy
Metody analizy
Jacek Kowalczyk, Aleksander Kusak
WYDAWNICTWO C.H. BECK
WARSZAWA 2006
Autorstwo poszczególnych cz´Êci:
Jacek Kowalczyk – rozdzia∏y 2, 3, 4, 8, 10, 11, 12
podrozdzia∏ 5.5.
podrozdzia∏y 6.1. i 6.2.
Aleksander Kusak – rozdzia∏y 1, 7, 9
podrozdzia∏y 2.1. i 2.3. – wspó∏autorstwo
podrozdzia∏y 5.1., 5.2., 5.3., 5.4.
podrozdzia∏ 6.3.
Recenzja: El˝bieta Màczyƒska
Redakcja serii: Ewa Tomkiewicz
Ok∏adka: Robert Rogiƒski
© Wydawnictwo C.H. Beck 2006
Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o., ul. Gen. Zajàczka 9,
01-518 Warszawa, tel. (22) 33 77 600
Sk∏ad i ∏amanie: Ewa Moczarska, tel. (22) 642 01 18
Druk i oprawa: Zak∏ady Graficzne im. KEN SA, Bydgoszcz
ISBN 83-7483-167-7
Spis treÊci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX
Rozdzia∏ 1. Wskaêniki finansowe jako narz´dzie wspomagania decyzji . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Wskaêniki rentownoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Wskaêniki zad∏u˝enia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Wskaêniki aktywnoÊci gospodarczej (sprawnoÊci) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Wskaêniki p∏ynnoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Wykorzystanie wskaêników w procesie decyzyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.8. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzia∏ 2. Strefy tworzàce zysk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Klasyfikacja badania rentownoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Analiza porównawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Analiza czynnikowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Piramida Du Ponta jako symulator dzia∏aƒ firmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdzia∏ 3. Zwiàzek p∏ynnoÊci i rentownoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Wp∏yw na kondycj´ firmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Modyfikacja piramidy Du Ponta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Formu∏a zale˝noÊci mi´dzy p∏ynnoÊcià i rentownoÊcià . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.1. Formu∏a wià˝àca p∏ynnoÊç z rentownoÊcià . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.2. Sposób wyprowadzenia formu∏y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. SprawnoÊç – rentownoÊç – dynamiczna p∏ynnoÊç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1
3
6
8
10
18
25
25
26
26
34
42
50
61
61
62
62
65
73
73
76
76
89
89
Rozdzia∏ 4. Wykorzystanie progu rentownoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
4.1. WartoÊç aplikacyjna podstawowego modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
4.2. Kryteria wyboru asortymentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
4.3. Kszta∏towanie struktury produkcji i sprzeda˝y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
4.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Rozdzia∏ 5. Zarzàdzanie gotówkà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
5.1. Bud˝etowanie gotówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
5.2. Modyfikacje bud˝etów gotówkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
5.3. Próg wyp∏acalnoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
V
Spis treÊci
5.4. Wra˝liwoÊç przep∏ywów pieni´˝nych firmy na zmian´ wielkoÊci sprzeda˝y . . . . . . . . . . . . 142
5.5. Modele optymalnego poziomu gotówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5.6. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
5.7. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Rozdzia∏ 6. Sterowanie kapita∏em obrotowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
6.1. Planowanie zapotrzebowania na kapita∏ obrotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
6.2. Ocena op∏acalnoÊci dzia∏aƒ zmniejszajàcych zapotrzebowanie
na kapita∏ obrotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
6.3. Strategie zarzàdzania kapita∏em obrotowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
6.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
6.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Rozdzia∏ 7. Zarzàdzanie kredytem kupieckim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
7.1. Znaczenie kredytów kupieckich dla firmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
7.2. Finansowe skutki udzielania kredytu kupieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
7.3. Faktoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
7.4. Efekty finansowe, wynikajàce z korzystania z kredytu kupieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
7.5. Ocena poziomu udzielanych kredytów kupieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
7.6. Ocena poziomu wykorzystywanych kredytów kupieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
7.7. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
7.8. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Rozdzia∏ 8. Mechanizmy dêwigni w ocenie ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
8.1. Dêwignia operacyjna i stopieƒ dêwigni operacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
8.2. Dêwignia finansowa i stopieƒ dêwigni finansowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
8.3. Wykorzystanie kredytów do przyrostu stopy ROE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
8.4. Dêwignia ∏àczna i stopieƒ dêwigni ∏àcznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
8.5. Analiza wskaênikowa stopnia dêwigni ∏àcznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
8.6. Aneks. Podzia∏ kosztów na sta∏e i zmienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
8.6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
8.6.2. Przygotowanie danych sprawozdawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
8.7. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
8.8. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
Rozdzia∏ 9. Projekcja potrzeb kapita∏owych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
9.1. Ustalanie zapotrzebowania na zewn´trzne êród∏a finansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
9.2. Wzrost firmy oparty na wewn´trznych êród∏ach finansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
9.3. Zrównowa˝ony rozwój firmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
9.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
9.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Rozdzia∏ 10. Inwestycje rzeczowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
10.1. Procedura analizy wykonalnoÊci projektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
10.2. Finansowy wizerunek projektu inwestycyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
10.3. Kryteria i miary finansowej oceny inwestycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
10.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
10.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Rozdzia∏ 11. WartoÊç przedsi´biorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
11.1. Mierniki oparte na przep∏ywach pieni´˝nych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
11.2. WartoÊç dodana dla akcjonariuszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
11.3. Ekonomiczna wartoÊç dodana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
VI
Spis treÊci
11.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
11.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Rozdzia∏ 12. Inwestycje finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
12.1. Kryteria oceny inwestycji finansowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
12.1.1. Prognozowanie stopy zwrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
12.1.2. Pomiar i prognozowanie ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
12.1.3. EfektywnoÊç inwestycji finansowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
12.2. Podstawy analizy portfelowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
12.3. Elementy zarzàdzania ryzykiem – instrumenty pochodne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
12.4. Pytania i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
12.5. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Na przysz∏oÊç zastanawiaj si´ nie tylko nad tym,
czy prawdà jest, co mówisz, ale czy ten, do kogo
mówisz, wytrzyma prawd´.
Lucjusz Anneusz Seneka – traktat „O gniewie”
Wprowadzenie
Ksià˝ka adresowana jest przede wszystkim do studentów i praktyków
gospodarczych, a wi´c – w zamyÊle autorów – ma charakter podr´cznikowo-
poradnikowy. Studenci kierunków ekonomicznych i zarzàdzania mogà trak-
towaç opisane zagadnienia jako zbiór przypadków zastosowania znanych
z teorii modeli do rozwiàzaƒ praktycznych. Praktycy – w szerokim rozumie-
niu decydenci w firmie, mened˝erowie ró˝nych szczebli – mogà odnaleêç
w publikacji walory aplikacyjnych zastosowaƒ metod wspomagajàcych decy-
zje finansowe. Korzystanie z ksià˝ki nie wymaga zaawansowanej znajomoÊci
finansów firmy, jednak˝e Czytelnik powinien w ogólnych zarysach mieç wie-
dz´ o firmie i o jej podstawowych kategoriach finansowych.
Jakkolwiek w prezentacji zagadnieƒ przyj´to okreÊlonà kolejnoÊç, to jed-
nak nie jest ona wià˝àca przy lekturze ksià˝ki. W wi´kszoÊci przypadków
ka˝dy rozdzia∏ stanowi odr´bnà ca∏oÊç, choç oczywiÊcie wiele aspektów opi-
sywanych w ró˝nych miejscach wià˝e si´ ze sobà merytorycznie czy metodo-
logicznie.
Inspiracjà do napisania tej ksià˝ki sta∏y si´ dwa oczywiste, a zarazem fun-
damentalne spostrze˝enia, dotyczàce funkcjonowania firmy. W naszym opra-
cowaniu „firma” rozumiana jest jako „przedsi´biorstwo”.
Po pierwsze – wszechobecne w organizacji procesy decyzyjne i po drugie –
bardzo znaczàca rola finansów w realizacji tych procesów.
Si∏à sprawczà, która na wszystkich etapach ˝ycia firmy umo˝liwia jej
funkcjonowanie, jest nieustanny proces podejmowania decyzji. Mo˝na powie-
dzieç, ˝e proces ten stanowi swoisty nap´d, który porusza firm´, zmieniajàc
zarówno jej relacje z otoczeniem, jak i jej wn´trze. Firma nie mo˝e istnieç bez
dokonywania wyborów. Zbiór wszystkich podejmowanych decyzji ma oczy-
IX
Wprowadzenie
wiÊcie swojà hierarchi´: decyzje generalne implikujà wybory ni˝szej rangi, a te
– rodzà potrzeb´ decyzji na jeszcze ni˝szych szczeblach itd.
Procesom decyzyjnym w firmie mo˝na zatem przypisaç dwie podstawowe
w∏aÊciwoÊci:
• sà to procesy ciàg∏e, a wi´c dokonywane bez przerw w czasie,
• sà to procesy zachodzàce w ka˝dym ogniwie firmy i na ka˝dym szczeblu jej
struktury organizacyjnej.
Procesów decyzyjnych nie sposób przeceniç z jeszcze jednego powodu –
dokonujà si´ one na ka˝dej p∏aszczyênie firmy. Mo˝na wi´c dostrzec decyzje:
techniczne, organizacyjne, personalne, prawne, infrastrukturalne, ekonomicz-
ne. Ich bezpoÊrednie skutki z natury rzeczy ujawniajà si´ na tej p∏aszczyênie,
której sà przedmiotem. Jednak˝e w praktyce, rezultaty wyborów decyzyjnych
pojawiajà si´ niemal zawsze tak˝e na innych p∏aszczyznach. Np. decyzja
o charakterze technicznym mo˝e mieç implikacje ekonomiczne czy prawne,
a decyzja o charakterze personalnym mo˝e skutkowaç w sferze organizacyjnej
czy ekonomicznej itd. Mówiàc ogólnie – w firmie nie istniejà wybory decyzyj-
ne o jednorodnych skutkach wy∏àcznie w sferze, której decyzja dotyczy, lecz sà
to zawsze rezultaty wielorakie.
Mo˝na postawiç kwesti´, czy istnieje taka p∏aszczyzna firmy, na której
z pewnoÊcià zostanà odwzorowane skutki wszystkich decyzji. Odpowiedê
jest pozytywna: takà p∏aszczyznà sà finanse firmy, czyli zjawiska i procesy
przejawiajàce si´ w dynamicznych zmianach realnie istniejàcych zasobów
pieniàdza w firmie bàdê w zaciàganiu zobowiàzaƒ do uruchomienia tych za-
sobów w przysz∏oÊci.
Nawet jeÊli decyzja nie jest podejmowana w sferze finansowej – a takich,
jak si´ wydaje, jest jednak wi´kszoÊç – rodzi ona poÊrednio skutki finansowe.
Ogólnie rzecz bioràc, z finansowego punktu widzenia skutki te sà dwojakiego
rodzaju: przysparzajà firmie Êrodków pieni´˝nych i poch∏aniajà te Êrodki.
Skutkiem ka˝dej decyzji jest wi´c wp∏yw i wydatek pieni´˝ny. Nak∏ada si´ na to
czynnik czasu: cz´Êç wp∏ywów i wydatków staje si´ natychmiastowym skut-
kiem decyzji, cz´Êç (w praktyce – to cz´Êç przewa˝ajàca) jest skutkiem odro-
czonym w czasie.
Konsekwencje podj´tej w danym momencie decyzji zwykle ujawniajà si´
w przysz∏oÊci – niekiedy w doÊç odleg∏ej, a wi´c niemal ka˝dy proces decyzyj-
ny cechuje ryzyko, tzn. brak stuprocentowej pewnoÊci urzeczywistnienia si´
oczekiwanych czy po˝àdanych efektów.
Jest jeszcze jeden aspekt dotyczàcy owych skutków finansowych. Otó˝,
niezale˝nie od tego, co jest przedmiotem wyboru decyzyjnego, czyli – jakiej
p∏aszczyzny dotyczy decyzja – w procesie jej podejmowania istotne staje si´
kryterium finansowe. Nie zawsze odgrywa ono rol´ dominujàcà, gdy˝ niekie-
dy przewa˝ajà inne kryteria (techniczne, rynkowe, personalne, prawne itp.),
ale zawsze jest brane pod uwag´.
Warto wreszcie nadmieniç, ˝e finanse – starajàc si´ u˝ywaç j´zyka uniwer-
X
Wprowadzenie
salnie opisujàcego rzeczywistoÊç firmy – ujawniajà tendencj´ do swoistej eks-
pansji i obejmujà coraz wi´cej zjawisk, które majà ze swej natury charakter
nieprzek∏adajàcy si´ wprost na wielkoÊci wymierne w kategoriach finanso-
wych (np. koncepcje kapita∏u intelektualnego czy poj´cie goodwill). To spo-
strze˝enie z kolei prowadzi do wniosku, ˝e u˝ywajàc we wspó∏czesnej firmie
kategorii finansowych, mo˝na opisaç niemal ka˝dy rodzaj zjawiska czy proce-
su tam zachodzàcego. Wszystko to pozwala nadaç finansom niezwykle wa˝-
nà, by nie powiedzieç – wiodàcà, rol´ w podejmowaniu decyzji.
W procesach decyzyjnych, widzianych przez pryzmat finansów, stosowane
sà rozmaite metody i narz´dzia, które majà u∏atwiaç dokonywanie wyborów
i ograniczaç ryzyko. Narz´dzia majà ró˝ny charakter: od uproszczonego opi-
su jednolitym j´zykiem finansowym rozmaitych przejawów dzia∏ania firmy
(jak wskaêniki finansowe) – by pomóc w sposób klarowny odkryç s∏abe i moc-
ne strony firmy – poprzez proste formu∏y obrazujàce dzi´ki niewielu zmien-
nym wybrany obszar (jak koncepcja progu rentownoÊci), a˝ do z∏o˝onych mo-
deli o wielu parametrach, których zadaniem jest w miar´ wszechstronny opis
(odwzorowanie numeryczne) z∏o˝onych zjawisk i procesów (np. piramida
wskaêników Du Ponta czy modele mechanizmów dêwigni).
Konfrontacja wielu tych narz´dzi, wszechstronnie i przyst´pnie opisanych
w literaturze przedmiotu, z praktykà gospodarczà – a wi´c z ich wykorzysta-
niem w realnych decyzjach firmy – nierzadko jednak prowadzi do wniosku, ˝e
stopieƒ tego wykorzystania jest niezadowalajàcy. Daje si´ dostrzec swoistà lu-
k´ mi´dzy potencjalnà u˝ytecznoÊcià wielu finansowych modeli, koncepcji,
formu∏ czy wzorów a ich zastosowaniem praktycznym. Zadaniem, jakie po-
stawili sobie autorzy ksià˝ki jest próba przynajmniej cz´Êciowego wype∏nienia
tej luki, poprzez prezentacj´ wartoÊci aplikacyjnej wielu narz´dzi finanso-
wych przy zaakcentowaniu ich u˝ytecznoÊci w procesach decyzyjnych firmy.
Aby sprostaç temu zadaniu, prezentowanym narz´dziom i metodom stara-
no si´ nadaç charakter planistyczny. Uwypuklono przy tym ich symulacyjny
charakter, a wi´c zdolnoÊç do wielowariantowego przedstawiania przysz∏oÊci
firmy. Niektóre z narz´dzi przedstawiono w sposób zmodyfikowany w stosun-
ku do ogólnie znanych standardów (np. dynamiczne konstrukcje wskaêników
p∏ynnoÊci), inne – zaprezentowano w formie oryginalnych, autorskich koncep-
cji o nowatorskim charakterze (np. strukturalna piramida stopnia dêwigni
∏àcznej), weryfikujàc je tam, gdzie to by∏o mo˝liwe, na danych empirycznych.
Zagadnienia uj´to w 12 rozdzia∏ach. W rozdziale 1 ukazano decyzyjne
walory analizy wskaênikowej. W rozdziale 2 dokonano systematycznej prezen-
tacji metod porównawczego i czynnikowego badania rentownoÊci firmy. Roz-
dzia∏ 3 – to zastosowanie w decyzjach ma∏o znanej metodologii zintegrowane-
go pomiaru dwóch g∏ównych kryteriów finansowych: rentownoÊci i p∏ynnoÊci.
Rozdzia∏ 4 prezentuje praktyczne wykorzystanie progu rentownoÊci ze szcze-
gólnym akcentem na próg wieloasortymentowy. W rozdziale 5 znalaz∏y si´ me-
tody pomocne w utrzymaniu p∏ynnoÊci firmy: bud˝etowanie gotówkowe oraz
XI
Wprowadzenie
optymalizacja poziomu Êrodków pieni´˝nych. Przedmiotem rozdzia∏u 6 tak˝e
jest przede wszystkim p∏ynnoÊç finansowa, ale ukazana przez pryzmat iteracyj-
nych metod planowania wielkoÊci potrzebnego firmie kapita∏u obrotowego
i oceny efektywnoÊci podejmowanych w tym zakresie decyzji. Rozdzia∏ 7 kon-
centruje si´ na metodach zwiàzanych z kredytem kupieckim, z którego firma
zamierza korzystaç i którego sama zamierza udzielaç. W rozdziale 8 poddano
szczegó∏owej analizie stopnie dêwigni operacyjnej, finansowej i ∏àcznej. Zapre-
zentowano hierarchicznà struktur´ czynników kszta∏tujàcych te stopnie i uka-
zano powiàzania w formie modelu symulacyjnego. Rozdzia∏ 9 prezentuje mo˝-
liwoÊci zastosowania g∏ównych kryteriów w decyzjach, których przedmiotem
jest wielkoÊç i struktura kapita∏ów firmy. W rozdziale 10 przedstawiono me-
tody pomocne w planowaniu inwestycji rzeczowych – samà procedur´ pro-
spektywnej analizy przedsi´wzi´cia inwestycyjnego oraz kryteria i miary fi-
nansowej oceny takiego przedsi´wzi´cia. Rozdzia∏ 11 przybli˝a wykorzystanie
wybranych metod dochodowych do wyceny wartoÊci firmy. W rozdziale 12
przedstawiono podstawowe zasady u˝yteczne przy podejmowaniu decyzji
w zakresie inwestycji finansowych oraz g∏ównà ide´ instrumentów pochod-
nych, wykorzystywanych w zarzàdzaniu ryzykiem.
O ile wyraênie tego nie zaznaczono, wszystkie przytoczone w ksià˝ce
przyk∏ady, dane liczbowe, tablice, schematy i rysunki sà w∏asnym opracowa-
niem autorów. Na koƒcu ka˝dego rozdzia∏u podana jest literatura uzupe∏nia-
jàca problematyk´ opisanà w danym rozdziale.
Autorzy pragnà wyraziç podzi´kowania wszystkim uczestnikom bezpo-
Êrednich spotkaƒ o charakterze doradczym czy szkoleniowym – g∏ównie me-
ned˝erom wielu polskich firm – którzy w okresie ostatnich kilku lat byli
uprzejmi dzieliç si´ swymi problemami, pojawiajàcymi si´ w praktycznym re-
alizowaniu procesów decyzyjnych. Ich g∏osy by∏y nieocenionà inspiracjà i po-
mocà w formu∏owaniu i doborze zakresu tematycznego ksià˝ki. OczywiÊcie za
zawarte w niej treÊci autorzy ponoszà wy∏àcznà odpowiedzialnoÊç.
Autorzy
Warszawa, marzec 2006 r.
XII
Rozdzia∏ 1. Wskaêniki finansowe
jako narz´dzie wspomagania decyzji
W rozdziale:
– charakterystyka g∏ównych wskaêników finansowych, stosowanych w praktyce
gospodarczej
– wykorzystanie wskaêników w ocenie kondycji finansowej
– ukazanie wskaêników w roli weryfikatora planowanych decyzji gospodar-
czych
– wskaênikowa symulacja skutków ró˝nych dzia∏aƒ podejmowanych w firmie
1.1. Wprowadzenie
Dokumentacja êród∏owa mo˝e byç podstawà interpretacji procesów i zja-
wisk finansowych. Dzi´ki temu okazuje si´ pomocna przy podejmowaniu de-
cyzji. Wi´kszà jednak u˝ytecznoÊç dla potrzeb decyzyjnych przypisuje si´ ró˝-
nego rodzaju wskaênikom. Wyra˝ajà si´ one relacje odpowiednich wielkoÊci
bezwzgl´dnych zawartych w bilansie, rachunku wyniku finansowego i innych
sprawozdaniach finansowych.
Wskaêniki finansowe sà noÊnikiem wa˝nych informacji dla ró˝nych grup od-
biorców.
Majà one ró˝norodnà budow´ i charakteryzujà ró˝ne aspekty dzia∏alnoÊci
firmy. Zbyt wysoka lub zbyt niska wielkoÊç wskaênika jest sygna∏em o wyst´-
powaniu negatywnych lub pozytywnych zjawisk. Mo˝e byç êród∏em informa-
cji o zagro˝eniach i szansach poprawy wyników finansowych firmy. Nale˝y
dodaç, ˝e wskaêniki finansowe nie dajà wystarczajàcych informacji o przyczy-
nach zaistnia∏ych zjawisk lub zdarzeƒ. Dlatego te˝ stwierdzone nieprawid∏o-
woÊci i zagro˝enia powinny byç przedmiotem dalszej analizy przyczynowo-
-skutkowej.
Dostawcy i banki udzielajàce kredytów krótkoterminowych sà przede
wszystkim zainteresowane ocenà p∏ynnoÊci bie˝àcej firmy. Dla nich wa˝ne sà
zatem wskaêniki okreÊlajàce zdolnoÊç firmy do realizacji zobowiàzaƒ krótko-
terminowych. Udzielajàcy kredytów na d∏u˝szy okres sà zainteresowani zdol-
1
Rozdzia∏ 1. Wskaêniki finansowe jako narz´dzie wspomagania decyzji
noÊcià firmy do generowania gotówki oraz ocenà ryzyka finansowego w od-
powiednio odleg∏ej przysz∏oÊci. W∏aÊciciele firmy, akcjonariusze sà zaintere-
sowani poziomem rentownoÊci i ryzyka zwiàzanego z dzia∏alnoÊcià firmy.
Kierownictwo firmy jest zainteresowane wszystkimi aspektami analizy finan-
sowej, poniewa˝ jest odpowiedzialne za bie˝àcà i perspektywicznà dzia∏alnoÊç
firmy.
Wskaêniki finansowe wykorzystywane w praktyce gospodarczej mo˝na
ujàç w nast´pujàcych czterech grupach:
• wskaêniki rentownoÊci,
• wskaêniki zad∏u˝enia,
• wskaêniki aktywnoÊci lub wskaêniki sprawnoÊci dzia∏ania,
• wskaêniki p∏ynnoÊci.
Ka˝da z wymienionych grup wskaêników dotyczy innego aspektu dzia∏al-
noÊci firmy. Poszczególne wskaêniki dostarczajà wzajemnie uzupe∏niajàcych si´
informacji o sytuacji finansowej. ¸àczne ich u˝ycie daje kompleksowà ocen´.
Aby mo˝na by∏o dokonaç oceny poziomu osiàgni´tych wskaêników finan-
sowych, przeprowadza si´ analiz´ porównawczà. Jako podstawa porównaƒ
mogà byç wykorzystane:
1) wskaêniki osiàgni´te w latach (okresach) poprzednich,
2) wskaêniki osiàgni´te w podobnych firmach w bran˝y,
3) Êrednie wskaêniki uzyskane w bran˝y,
4) wskaêniki wynikajàce z planu finansowego firmy.
Porównanie wskaêników w czasie pozwala wyznaczyç trendy w kszta∏to-
waniu si´ okreÊlonych relacji finansowych. Pozwala te˝ oceniç, czy tendencje
zmian we wskaênikach sà korzystne dla firmy, jakie jest nat´˝enie zmian
w stosunku do lat poprzednich. Pogorszenie si´ wskaêników mo˝e byç sygna-
∏em o wyst´pujàcych nieprawid∏owoÊciach i podejmowaniu b∏´dnych decyzji
gospodarczych w badanym okresie.
Porównania wskaêników w stosunku do planu dostarczajà wa˝nych infor-
macji o odchyleniach, jakie powstajà pomi´dzy planem a rzeczywistymi wyni-
kami firmy.
Porównania mi´dzyzak∏adowe polegajà na zestawieniu danych dotyczà-
cych innych firm bàdê Êrednich wielkoÊci w bran˝y. Sà podstawà do poznania:
• efektywnoÊci dzia∏alnoÊci badanej firmy w stosunku do firm konkurencyj-
nych,
• polityki gospodarczej stosowanej przez poszczególne firmy,
• pozycji badanej firmy w bran˝y.
Porównania te majà istotne walory poznawcze. Jednak obcià˝one sà te˝
takimi wadami, jak: niew∏aÊciwa porównywalnoÊç metodologiczna oraz ogra-
niczony dost´pu do informacji.
KorzyÊci wynikajàce ze stosowania analizy wskaênikowej:
• ∏atwo i szybko mo˝na obliczyç wskaêniki na podstawie dost´pnych spra-
wozdaƒ finansowych,
2
1.2. Wskaêniki rentownoÊci
• wskaêniki umo˝liwiajà porównywanie w czasie i analiz´ trendów w zakre-
sie badanych zjawisk,
• ze wzgl´du na popularnoÊç wykorzystania wskaêników przez firmy w kra-
ju i za granicà, mo˝liwe jest ich porównanie oraz ustalenie pozycji firmy na
tle innych,
• wskaêniki znajdujà zastosowanie przy identyfikowaniu problemów w dzia-
∏alnoÊci firmy i okreÊlaniu dalszych kierunków szczegó∏owej analizy,
• du˝a ró˝norodnoÊç wskaêników pozwala na kompleksowà ocen´ dzia∏al-
noÊci firmy – poprzez wiàzanà interpretacj´ wskaêników uzyskuje si´ do-
datkowo pog∏´bienie tej oceny.
Do s∏aboÊci analizy wskaênikowej mo˝na zaliczyç nast´pujàce zale˝noÊci:
• wskaêniki informujà o poprawie lub pogorszeniu sytuacji ekonomiczno-fi-
nansowej, ale nie ukazujà przyczyn tego stanu lub jego zmiany,
• pojedyncze wskaêniki analizowane bez uwzgl´dniania innych informacji
mogà dawaç mylny obraz sytuacji w firmie,
• pos∏ugujàc si´ wskaênikami ∏atwo jest pope∏niç ich nadinterpretacj´, pole-
gajàcà na sformu∏owaniu zbyt daleko idàcych wniosków i zafa∏szowanie
obrazu ocenianych zjawisk,
• tylko w przypadku niektórych wskaêników wyst´pujà wzorcowe wielkoÊci
pozwalajàce na ocen´ prawid∏owoÊci analizowanych zjawisk,
• zmiany w zakresie rachunkowoÊci lub zró˝nicowanie jej zasad w ró˝nych
krajach mogà powodowaç utrat´ porównywalnoÊci wskaêników i niemo˝-
noÊç oceny badanych zjawisk.
1.2. Wskaêniki rentownoÊci
Ocena rentownoÊci opiera si´ na analizie osiàgni´tego przez firm´ wyniku
finansowego w badanym okresie. Sam wynik finansowy jako wielkoÊç bez-
wzgl´dna nie stanowi dostatecznej podstawy do sformu∏owania pe∏nej oceny
efektywnoÊci gospodarczej. Relacja wyniku finansowego do ró˝nych kategorii
finansowych, jak: kapita∏, majàtek, sprzeda˝, pozwala na stawianie diagnoz
i formu∏owanie wniosków finansowych. JeÊli firma nie uzyskuje wymaganej
przez inwestorów rentownoÊci, a szczególnie – stopy zwrotu, to nie znajduje
ich uznania i pozytywnej oceny.
Wskaêniki zyskownoÊci – czyli wskaêniki rentownoÊci, gdy wynik finanso-
wy jest zyskiem, a nie stratà – mierzà efektywnoÊç dzia∏alnoÊci firmy przez od-
niesienie osiàgni´tego zysku do wielkoÊci (wartoÊci) sprzeda˝y, majàtku firmy
i wk∏adu kapita∏owego w∏aÊcicieli. Powszechnie stosuje si´ kilka rodzajów
wskaêników zyskownoÊci:
wskaźnik marży brutto (
WMb =
)
sprzedaż
−
3
(
)
koszt
wwytworzenia
sprzedanych wyrobów
sprzedaż
⋅1000
,
Rozdzia∏ 1. Wskaêniki finansowe jako narz´dzie wspomagania decyzji
wskaźnik zyskowności operacyjnej (
Rop =
)
zysk
operacyjny
sprzedaż
⋅
100
wskaźnik zyskowności brutto (
Rbr =
)
zysk prze
dd opodatkowaniem
(czyli brutto)
sprzedaż
⋅
100
wskaźnik zyskowności netto (
Rn =
)
zysk po opo
ddatkowaniu
(czyli netto)
sprzedaż
⋅
100
wskaźnik zyskowności aktywów (
ROA =
)
zysk net
tto
aktywa ogółem
⋅
100
wskaźnik zwrotu kapitału własnego (
ROE =
)
zys
kk netto
kapitał własny
⋅
100
,
,
,
,
.
Przedstawione wskaêniki obrazujà ró˝ne aspekty efektywnoÊci dzia∏ania
firmy. Wskaênik mar˝y brutto ukazuje efektywnoÊç osiàganà przez firm´ na
realizowanej produkcji wyrobów czy us∏ug. W formule tego wskaênika ujmu-
je si´ tylko koszty zwiàzane z realizowanà produkcjà. Mo˝na wi´c dokonaç
oceny trafnoÊci wyboru programu produkcyjnego. Warto zauwa˝yç, ˝e
wskaênik ten powinien byç na tyle wysoki, aby umo˝liwiç pokrycie kosztów
niezwiàzanych bezpoÊrednio z realizowanà produkcjà, jak: koszty ogólne za-
rzàdu, koszty sprzeda˝y, koszty finansowe i inne.
Wskaênik zyskownoÊci operacyjnej informuje o poziomie efektywnoÊci
dzia∏alnoÊci operacyjnej – zwiàzanej ze sprzeda˝à wyrobów i us∏ug oraz pozo-
sta∏ej dzia∏alnoÊci operacyjnej. W formule tego wskaênika nie ujmuje si´ przy-
chodów i kosztów zwiàzanych z operacjami finansowymi. Wskaênik pokazu-
je zatem efektywnoÊç niezale˝nà od struktury finansowania, tj. stopnia
zaanga˝owania kapita∏ów obcych.
Wskaênik zyskownoÊci brutto ujmuje ∏àczny efekt finansowy przed opo-
datkowaniem, powstajàcy na ca∏ej dzia∏alnoÊci firmy w relacji do wielkoÊci
sprzeda˝y. Obejmuje mar˝´ brutto powstajàcà na dzia∏alnoÊci operacyjnej,
koszty funkcjonowania firmy, koszty sprzeda˝y, a tak˝e efekty operacji finan-
sowych i wynik nadzwyczajny. Dzi´ki takiemu uj´ciu uzyskuje si´ pe∏ny obraz
osiàgni´tej przez firm´ efektywnoÊci sprzeda˝y przed opodatkowaniem.
Wskaênik zyskownoÊci netto ukazuje ostateczny efekt finansowy po opo-
datkowaniu na tle osiàgni´tych przychodów ze sprzeda˝y.
Wskaênik zyskownoÊci aktywów (wskaênik zwrotu z inwestycji) przedsta-
4
1.2. Wskaêniki rentownoÊci
wia efektywnoÊç majàtku firmy. Mo˝na te˝ powiedzieç, ˝e wskaênik ten okre-
Êla zdolnoÊç aktywów firmy do generowania zysków.
Wskaênik zwrotu kapita∏u w∏asnego ujmuje wielkoÊç kapita∏u w∏asnego,
a nie ca∏oÊci aktywów firmy. Dzi´ki takiej konstrukcji wskaênika uzyskuje si´
informacj´, jaka jest stopa zwrotu od wk∏adu kapita∏owego wniesionego
przez w∏aÊcicieli firmy. Jest to wskaênik bardzo istotny dla w∏aÊcicieli, którzy
najbardziej sà zainteresowani efektywnoÊcià w∏asnego kapita∏u.
Istotne walory poznawcze prezentujà ró˝nice pomi´dzy wyszczególniony-
mi wskaênikami zyskownoÊci (rysunek 1.1.).
Rysunek 1.1. Kategorie kszta∏tujàce ró˝nice mi´dzy wskaênikami zyskownoÊci
Wskaênik
mar˝y brutto
Wskaênik
zyskownoÊci operacyjnej
Wskaênik
zyskownoÊci brutto
Wskaênik
zyskownoÊci netto
Wskaênik
zyskownoÊci aktywów
Wskaênik
zwrotu kapita∏u w∏asnego
Koszty ogólne zarzàdu
Koszty sprzeda˝y
Wynik na pozosta∏ej
dzia∏alnoÊci operacyjnej
Wynik na operacjach
finansowych
Wynik nadzwyczajny
Obcià˝enia podatkowe
Rotacja aktywów
Struktura kapita∏u
èród∏o: opracowanie w∏asne
Ró˝nica pomi´dzy wskaênikiem mar˝y brutto a wskaênikiem zyskownoÊci
operacyjnej informuje o poziomie ponoszonych kosztów ogólnych zarzàdu,
kosztów sprzeda˝y i wysokoÊci zrealizowanego wyniku na pozosta∏ej dzia∏al-
noÊci operacyjnej na tle sprzeda˝y. Ma∏a ró˝nica pomi´dzy tymi wskaênikami
mo˝e oznaczaç efektywnà gospodark´ w sferze operacyjnej, ale niezwiàzanej
bezpoÊrednio z realizowanà produkcjà wyrobów oraz w sferze pozosta∏ej ope-
racyjnej. Nale˝y dodaç, ˝e niekiedy taki rezultat mo˝na osiàgnàç, pokrywajàc
koszty ogólne zarzàdu i koszty sprzeda˝y wysokà nadwy˝kà na pozosta∏ej
dzia∏alnoÊci operacyjnej.
5
Rozdzia∏ 1. Wskaêniki finansowe jako narz´dzie wspomagania decyzji
Ró˝nica pomi´dzy wskaênikiem zyskownoÊci operacyjnej i zyskownoÊci
brutto ukazuje wynik na operacjach finansowych w po∏àczeniu z wynikiem
nadzwyczajnym na tle sprzeda˝y. Ni˝szy wskaênik zyskownoÊci brutto od
wskaênika zyskownoÊci operacyjnej wynika z przewagi kosztów operacji fi-
nansowych i strat nadzwyczajnych nad przychodami z operacji finansowych
i zyskami nadzwyczajnymi. Niekiedy jednak wysokie przychody z operacji fi-
nansowych powodujà wy˝szy poziom wskaênika zyskownoÊci brutto w sto-
sunku do wskaênika zyskownoÊci operacyjnej.
Ró˝nica pomi´dzy wskaênikami zyskownoÊci brutto i netto wynika z fak-
tycznej skali obcià˝eƒ podatkowych. Im jest ona wy˝sza, tym wi´ksze zosta∏y
naliczone obcià˝enia podatkowe na tle zrealizowanej sprzeda˝y.
Wysoka ró˝nica pomi´dzy wskaênikiem zyskownoÊci netto a wskaêni-
kiem zyskownoÊci aktywów oznacza wysokà rotacj´ aktywów. Jest to zjawisko
pozytywne, gdy˝ ka˝da jednostkowa wartoÊç majàtku generuje wysokà sprze-
da˝ lub – inaczej to interpretujàc – dla osiàgni´cia jednostki sprzeda˝y anga-
˝uje si´ mniejsze rozmiary majàtku.
Wysoka ró˝nica pomi´dzy wskaênikiem zyskownoÊci aktywów a wskaêni-
kiem zwrotu kapita∏u w∏asnego wynika z wysokiego zaanga˝owania kapita-
∏ów obcych. Firma korzysta w takim przypadku z efektu dêwigni finansowej.
1.3. Wskaêniki zad∏u˝enia
Wskaêniki zad∏u˝enia pokazujà skal´ wykorzystywanych kapita∏ów ob-
cych oraz ryzyko ich sp∏aty i bie˝àcej obs∏ugi.
Wskaênik ogólnego poziomu zad∏u˝enia (wskaênik zad∏u˝enia aktywów)
stanowi relacj´ wielkoÊci zad∏u˝enia firmy do aktywów ogó∏em:
ogółem zadłużenie
aktywa ogółem
⋅
100
.
Wskaênik informuje, jaki udzia∏ w ca∏oÊci aktywów stanowi zad∏u˝enie.
Im wy˝sza jest wielkoÊç wskaênika, tym stopieƒ zad∏u˝enia firmy jest wi´kszy,
i odwrotnie. Ró˝nica mi´dzy 100 a wielkoÊcià tego wskaênika obrazuje
udzia∏ kapita∏ów w∏asnych finansujàcych aktywa. Im wi´kszy wskaênik po-
ziomu zad∏u˝enia, tym mniejszy udzia∏ w∏asnych Êrodków finansujàcych dzia-
∏alnoÊç firmy, i odwrotnie.
Zbyt wysoki poziom wskaênika zad∏u˝enia mo˝e podwa˝yç wiarygodnoÊç
finansowà firmy. Zbyt niski poziom wskaênika mo˝e Êwiadczyç o niewykorzy-
stywaniu zewn´trznych êróde∏ finansowania dla zwi´kszenia korzyÊci finanso-
wych firmy. Wed∏ug standardów zachodnich dopuszczalny poziom tego
wskaênika wynosi 57–67 (Sierpiƒska, Jachna, 2004, s. 167). Oznacza to, ˝e
firmy mogà do 2/3 aktywów finansowaç kapita∏ami obcymi. JednoczeÊnie –
w tym przypadku wartoÊç aktywów ogó∏em przekracza o 50 kwot´ zobowià-
6
1.3. Wskaêniki zad∏u˝enia
zaƒ. W odniesieniu do 57 wielkoÊci wskaênika aktywa przekraczajà kwot´
d∏ugów o 75 . Stanowi to czynnik zabezpieczajàcy dla wierzycieli, umo˝liwia-
jàcy sp∏at´ d∏ugu w sytuacji, gdyby wartoÊç rynkowa majàtku istotnie odbiega-
∏a od wartoÊci ksi´gowej.
Podobnà wartoÊç poznawczà posiada wskaênik zad∏u˝enia kapita∏u w∏a-
snego, zwany tak˝e wskaênikiem struktury kapita∏owej, który ukazuje relacj´
kapita∏u obcego do kapita∏u w∏asnego. JeÊli wielkoÊç wskaênika zad∏u˝enia
kapita∏u w∏asnego przekracza 1,0, oznacza to wi´ksze zaanga˝owanie kapita-
∏ów obcych ni˝ w∏asnych. Wskaênik zad∏u˝enia kapita∏u w∏asnego jest ÊciÊle
zwiàzany ze wskaênikiem ogólnego zad∏u˝enia aktywów. Wysoki wskaênik
ogólnego zad∏u˝enia aktywów oznacza jednoczeÊnie wysoki poziom wskaêni-
ka zad∏u˝enia kapita∏u w∏asnego. Dopuszczalna skala zad∏u˝enia kapita∏u
w∏asnego wynosi od 1,33 do 2,0.
Wskaênik zad∏u˝enia d∏ugoterminowego wyra˝a nast´pujàca relacja:
zadłużenie długoterminowe
kapitał własny
.
Wskaênik dotyczy zad∏u˝enia d∏ugoterminowego, przez które rozumie
si´ d∏ugi sp∏acane w okresie d∏u˝szym ni˝ 1 rok. Wskaênik wy˝szy od jednoÊci
Êwiadczy, ˝e zad∏u˝enie d∏ugoterminowe przewy˝sza kapita∏ w∏asny w∏aÊcicie-
li. Jest to sytuacja niekorzystna dla po˝yczkodawców. Uzasadnieniem dla
utrzymywania wysokiego poziomu tego wskaênika jest dà˝enie w∏aÊcicieli do
przenoszenia cz´Êci ryzyka na wierzycieli d∏ugoterminowych i ch´ç korzysta-
nia z efektu dodatniej dêwigni finansowej. Na ogó∏ po˝yczkodawcy starajà si´
nie przekraczaç pewnych relacji. Udzielajà zatem kredytów i po˝yczek do
okreÊlonego poziomu wskaênika zad∏u˝enia d∏ugoterminowego. Najkorzyst-
niejsza dla po˝yczkodawców jest sytuacja, gdy wskaênik wynosi 0,5. Oznacza
to bowiem, ˝e ka˝dy 1 z∏ kapita∏u d∏ugoterminowego znajduje pokrycie w 2 z∏
kapita∏u w∏asnego, co stanowi odpowiednio wysokie zabezpieczenie dla wie-
rzycieli d∏ugoterminowych.
Wskaênik pokrycia odsetek okreÊla stopieƒ zabezpieczenia obs∏ugi zad∏u-
˝enia. Formu∏a tego wskaênika ma postaç:
zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem
oddsetki
.
Wskaênik informuje, ile razy zysk osiàgni´ty na dzia∏alnoÊci (przed sp∏atà
odsetek i przed opodatkowaniem) przewy˝sza wartoÊç p∏aconych odsetek.
WysokoÊç tego wskaênika powinna byç wi´ksza od jednoÊci, jednak im bli˝ej
jednoÊci, tym wi´kszy stopieƒ ryzyka zwiàzany ze sp∏atà odsetek. Im wy˝szy
7
Pobierz darmowy fragment (pdf)
