Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00031 003357 24077630 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio) - ebook/pdf
Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio) - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 339
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-255-0111-2 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> gospodarcze i handlowe
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Książka jest pierwszym monograficznym opracowaniem prawa wspólnika (akcjonariusza) do żądania naprawienia szkody wyrządzonej spółce kapitałowej (actio pro socio).

Instytucja ta ma mieszany charakter - zarówno materialnoprawny, jak i procesowy. Z jednej bowiem strony actio pro socio należy do katalogu uprawnień wspólników (akcjonariuszy), z drugiej zaś przybiera formę prawnoprocesową powództwa.

Autorka dokonuje ogólnej charakterystyki actio pro socio, jak również przedstawia analizę konkretnych aspektów prawnych tej instytucji.

W książce przedstawiono szczegółowo zakres stosowania tego powództwa, jego przesłanką katalog osób uprawnionych do jego wnoszenia, jak również aspekty prawnoprocesowe z nim związane.

W toku rozważań nad polską regulacją uwzględniono unormowania występujące w systemach prawnych innych państw europejskich, w szczególności wynikające z prawa szwajcarskiego, francuskiego i niemieckiego.
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

PRAWO GOSPODARCZE I HANDLOWE Katarzyna Bilewska Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników ( ) actio pro socio Wydawnictwo C. H. Beck PRAWO GOSPODARCZE I HANDLOWE Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio) Polecamy nasze publikacje z zakresu prawa handlowego: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. KOMENTARZ. Tom I–V Du¿e Komentarze Becka Marta Litwińska-Werner KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. KOMENTARZ, wyd. 3 Komentarze Becka Stanisław Włodyka (red.) PRAWO SPÓŁEK HANDLOWYCH. Tom 2A i 2B System Prawa Handlowego Tadeusz Wiśniewski (red.) POSTĘPOWANIE SĄDOWE W SPRAWACH GOSPODARCZYCH. Tom 7 System Prawa Handlowego Andrzej Kidyba PRAWO HANDLOWE, wyd. 9 Studia Prawnicze Aleksandra Gawrysiak-Zabłocka, Ewa Skibińska KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka Ewa Skibińska KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH. EDYCJA TRZECIA Kodeks System KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH, wyd. 15 Z wprowadzeniem Andrzeja Szajkowskiego Teksty Ustaw Becka www.sklep.beck.pl Katarzyna Bilewska Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio) Seria Prawo Gospodarcze i Handlowe pod redakcj¹ Profesora Stanis³awa W³odyki Redakcja: Aleksandra Dró¿d¿ © Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, 01-518 Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-0111-2 Mojej Mamie Spis treœci Wprowadzenie ............................................................................................. XI Wykaz skrótów ............................................................................................ XVII Literatura..................................................................................................... XXI Rozdzia³ 1. Actio pro socio w perspektywie prawnoporównawczej ...... 1.1. Niemcy ................................................................................................... 1.1.1. Dochodzenie roszczeñ odszkodowawczych przez akcjonariuszy mniejszoœciowych (§ 147 AktG) .................................... 1.1.2. Powództwo indywidualne akcjonariusza (§ 148 AktG) .............. 1.1.3. Powództwo indywidualne akcjonariusza w prawie koncernowym (§ 309 (4) AktG) ............................................................. 1.1.4. Kwestia dochodzenia roszczeñ przez wspólników spó³ki z o.o.... 1.2. Wielka Brytania...................................................................................... 1.2.1. Powództwo akcjonariusza w prawie precedensowym ................ 1.2.2. Powództwo akcjonariusza w Companies Act (2006) .................. 1.3. Szwajcaria .............................................................................................. 1.4. Francja .................................................................................................... 1.4.1. Powództwo indywidualne akcjonariusza (art. 225–252 C.com.)..... 1.4.2. Powództwo wspólnika w spó³ce z o.o. (art. 223–22 C.Com.) .... 1.5. Stany Zjednoczone Ameryki Pó³nocnej ................................................ 1.5.1. Derivative action w prawie precedensowym .............................. 1.5.2. Przes³anki powództwa pochodnego ............................................ Rozdzia³ 2. Powództwo actio pro socio a konstrukcja spó³ki kapita³owej................................................................................................... 2.1. Istota spó³ki kapita³owej ........................................................................ 2.1.1. Pojêcie spó³ki kapita³owej ........................................................... 2.1.2. Podstawowe cechy spó³ki kapita³owej ........................................ 2.1.2.1. Osobowoœæ prawna i dzia³anie przez organy ........................... 2.1.2.2. Udzia³ (akcja) jako „noœnik” praw wspólnika (akcjonariusza) ....................................................................................... 2.1.3. Natura spó³ki kapita³owej ............................................................ 2.2. Rozdzia³ kompetencji w³aœcicielskich i mened¿erskich w spó³ce kapita³owej ............................................................................................. 2.2.1. Istota podzia³u .............................................................................. 2.2.2. Podzia³ kompetencyjny w spó³ce kapita³owej a dochodzenie jej roszczeñ ............................................................................................. 2.2.2.1. Uprawnienia zarz¹du ................................................................ 1 1 1 5 7 8 9 9 12 13 16 16 19 20 20 22 24 24 24 25 25 27 29 31 31 36 36 VII Spis treœci 2.2.2.2. Uprawnienia wspólników (akcjonariuszy) dzia³aj¹cych in gremio................................................................................................. 2.2.2.3. Uprawnienia „indywidualne” wspólników .............................. Rozdzia³ 3. Znaczenie i charakter prawny powództwa actio pro socio. 3.1. Ratio legis powództwa actio pro socio.................................................. 3.1.1. Uwagi ogólne ............................................................................... 3.1.2. Actio pro socio jako œrodek ochrony interesu spó³ki .................. 3.1.2.1. Interes spó³ki ............................................................................. 3.1.2.2. Ochrona interesu spó³ki w aspekcie podmiotowym ................ 3.1.3. Actio pro socio a dochodzenie szkód poœrednich wyrz¹dzonych wspólnikom (akcjonariuszom) ...................................... 3.2. Actio pro socio jako prawo wspólnika (akcjonariusza) ........................ 3.2.1. Uwagi ogólne ............................................................................... 3.2.2. Actio pro socio jako prawo korporacyjne.................................... 3.2.3. Actio pro socio jako prawo istniej¹ce z mocy ustawy, powszechne, zwi¹zane z udzia³em ........................................................ 3.2.4. Actio pro socio jako prawo bezwzglêdnie niepozbawialne ........ 3.2.5. Actio pro socio jako prawo indywidualne i prawo mniejszoœci .... Rozdzia³ 4. Zakres stosowania i konstrukcja powództwa actio pro socio............................................................................................................... 4.1. Zakres powództwa actio pro socio ........................................................ 4.2. Struktura przes³anek powództwa actio pro socio.................................. 4.2.1. Wp³yw legitymacji procesowej i materialnej na przes³anki powództwa actio pro socio .................................................................... 4.2.2. Klasyfikacja przes³anek powództwa actio pro socio .................. Rozdzia³ 5. Przes³anki materialnoprawne powództwa actio pro socio . 5.1. Przes³anki pozytywne ............................................................................ 5.1.1. Wyrz¹dzenie szkody przy tworzeniu spó³ki (art. 292 i 480 KSH)....................................................................................................... 5.1.1.1. Zakres i charakter prawny odpowiedzialnoœci......................... 5.1.1.2. Zakres podmiotowy odpowiedzialnoœci................................... 5.1.1.3. Zakres przedmiotowy odpowiedzialnoœci ................................ 5.1.1.4. Przes³anki odpowiedzialnoœci z art. 292 KSH (480 KSH) ...... 5.1.2. Zapewnienie sobie lub osobie trzeciej nadmiernie wygórowanej zap³aty, wynagrodzenia lub korzyœci w zwi¹zku z powstaniem spó³ki lub podwy¿szeniem kapita³u zak³adowego (art. 481 KSH) ....... 5.1.2.1. Zakres i charakter odpowiedzialnoœci ...................................... 5.1.2.2. Zakres podmiotowy odpowiedzialnoœci................................... 5.1.2.3. Zakres przedmiotowy odpowiedzialnoœci ................................ 5.1.2.4. Przes³anki odpowiedzialnoœci z art. 481 KSH ......................... 5.1.3. Wyrz¹dzenie szkody przy badaniu sprawozdania finansowego spó³ki (art. 482 KSH) ............................................................................. 5.1.3.1. Zakres i charakter odpowiedzialnoœci z art. 482 KSH............. 5.1.3.2. Przes³anki odpowiedzialnoœci z art. 482 KSH ......................... VIII 37 53 55 55 55 59 59 66 70 75 75 77 81 83 84 88 88 97 97 103 106 106 106 106 115 121 124 127 127 128 130 131 133 133 140 Spis treœci 5.1.4. Wyrz¹dzenie szkody przez cz³onka zarz¹du, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora dzia³aniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy/statutu spó³ki (art. 293 i 483 KSH).............................................................................................. 5.1.4.1. Charakter prawny odpowiedzialnoœci ...................................... 5.1.4.2. Zakres podmiotowy .................................................................. 5.1.4.3. Zakres przedmiotowy ............................................................... 5.1.4.4. Przes³anki odpowiedzialnoœci z art. 293 KSH (art. 483 KSH) .. 5.1.5. Wyrz¹dzenie szkody przez wydanie akcji, obligacji i innych tytu³ów uczestnictwa w zysku lub podziale maj¹tku i rozpowszechnienie fa³szywych danych (art. 484 KSH) ..................... 5.1.5.1. Charakter odpowiedzialnoœci ................................................... 5.1.5.2. Zakres podmiotowy .................................................................. 5.1.5.3. Zakres przedmiotowy ............................................................... 5.1.5.4. Przes³anki odpowiedzialnoœci .................................................. 5.2. Przes³anki negatywne – okolicznoœci zwalniaj¹ce od odpowiedzialnoœci.................................................................................. 5.2.1. Przedawnienie roszczeñ............................................................... 5.2.2. Udzielenie absolutorium .............................................................. 5.2.3. Zrzeczenie siê roszczeñ przez spó³kê/zwolnienie z d³ugu.......... 5.2.4. Uchwa³a walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników) lub rady nadzorczej ................................................................................ Rozdzia³ 6. Przes³anki formalnoprawne powództwa actio pro socio .... 6.1. Wprowadzenie........................................................................................ 6.2. Osoby uprawnione do wniesienia powództwa actio pro socio............. 6.2.1. Spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹.................................. 6.2.1.1. Legitymacja wspólnika ............................................................. 6.2.2. Spó³ka akcyjna ............................................................................. 6.2.2.1. Legitymacja akcjonariusza ....................................................... 6.2.2.2. Legitymacja osoby, której s³u¿y inny ni¿ akcja tytu³ uczestnictwa w zyskach lub podziale maj¹tku spó³ki ........................... 6.3. Niewniesienie przez spó³kê powództwa o naprawienie szkody w terminie roku od ujawnienia siê czynu wyrz¹dzaj¹cego szkodê ...... 6.3.1. Pojêcie niewytoczenia powództwa o naprawienie szkody przez spó³kê............................................................................................ 6.3.1.1. Niewytoczenie powództwa o naprawienie szkody .................. 6.3.1.2. Osoby uprawnione do wytoczenia powództwa........................ 6.3.2. Up³yw jednego roku od ujawnienia siê czynu wyrz¹dzaj¹cego szkodê ..................................................................................................... 6.4. Kaucja na zabezpieczenie pokrycia szkody gro¿¹cej pozwanemu ....... 6.4.1. Ratio legis kaucji zabezpieczaj¹cej ............................................. 6.4.2. Ustanowienie kaucji zabezpieczaj¹cej ........................................ 6.4.2.1. Tryb ustanowienia kaucji.......................................................... 6.4.2.2. Skutki ustanowienia kaucji....................................................... 141 141 146 158 159 172 172 175 176 177 179 179 185 186 189 193 193 194 194 194 198 198 201 242 242 242 250 251 254 254 257 257 265 IX Spis treœci Rozdzia³ 7. Actio pro socio – aspekty prawnoprocesowe ........................ 7.1. Strony postêpowania .............................................................................. 7.1.1. Strona powodowa – uprawniony do actio pro socio a spó³ka .... 7.1.2. Przyst¹pienie spó³ki do procesu z actio pro socio ...................... 7.1.3. Zawis³oœæ sporu (lis pendens)...................................................... 7.2. Wyrok i jego konsekwencje ................................................................... 7.2.1. Powaga rzeczy os¹dzonej (res iudicata) ..................................... 7.2.2. Naprawienie szkody przy nieuzasadnionym powództwie actio pro socio ........................................................................................ 7.2.3. Egzekucja wyroku........................................................................ 7.3. Pozosta³e kwestie procesowe................................................................. 7.3.1. W³aœciwoœæ miejscowa s¹du........................................................ 7.3.2. W³aœciwoœæ rzeczowa s¹du. Gospodarczy charakter sprawy ..... Zakoñczenie. Wnioski de lege ferenda ...................................................... Indeks rzeczowy .......................................................................................... 269 269 269 271 273 276 276 278 284 287 287 289 290 297 X Wprowadzenie Zagadnienie dochodzenia roszczeñ odszkodowawczych spó³ki kapita³owej przez jej wspólników znajduje normatywny wyraz w instytucji powództwa actio pro socio, regulowanej – w odniesieniu do spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ – w art. 295–296 KSH, natomiast w przypadku spó³ki akcyjnej – w art. 486–487 KSH. Ich treœæ normatywna jest analogiczna: je¿eli spó³ka (reprezentowana przez statuto- we organy) nie wytoczy powództwa o naprawienie szkody jej wyrz¹dzonej w termi- nie jednego roku od ujawnienia siê czynu wyrz¹dzaj¹cego szkodê, to ka¿dy wspól- nik (akcjonariusz) mo¿e wnieœæ pozew o naprawienie szkody wyrz¹dzonej spó³ce. Powództwo wnoszone w tym trybie ma – na tle natury spó³ki kapita³owej – charakter wyj¹tkowy, poniewa¿ jest odstêpstwem od regu³y, i¿ spó³ka kapita³owa jest bytem prawnym odrêbnym od swoich wspólników, w którym realizuje siê za- sada rozdzia³u funkcji mened¿erskich i w³aœcicielskich. Jego ratio legis sprowa- dza siê do uznania, i¿ – ostatecznie – ryzyko i szanse powodzenia dzia³alnoœci spó³ki spoczywaj¹ jednak na jej wspólnikach (akcjonariuszach), jako ekonomicz- nych w³aœcicielach jej maj¹tku1. Powinni mieæ oni zatem kolejny œrodek in- terwencji w sytuacji, gdy mened¿erowie nie wykonuj¹ nale¿ycie swoich obo- wi¹zków, zw³aszcza w sytuacji mo¿liwego konfliktu w³asnych interesów kadry zarz¹dzaj¹cej i interesu spó³ki. Szkoda wyrz¹dzona spó³ce jest bowiem szkod¹ poœrednio wyrz¹dzon¹ jej wspólnikom (akcjonariuszom). St¹d te¿ – jako ultima ratio – wspólnicy (akcjonariusze) powinni dysponowaæ mo¿liwoœci¹ dochodze- nia roszczeñ spó³ki – na jej rzecz – je¿eli nie czyni¹ tego, wbrew swoim obo- wi¹zkom, cz³onkowie organów korporacji. Realizuj¹c wskazany wy¿ej cel regulacji, actio pro socio powinno byæ jednak tak unormowane, aby nie stwarzaæ pola do jego nadu¿ywania oraz zachwiania – wynikaj¹cego z natury spó³ki kapita³owej – podzia³u zadañ pomiêdzy organy w³aœcicielskie, zarz¹dzaj¹ce i nadzoruj¹ce. Kszta³t normatywny tej instytucji, któ- ry podlega analizie w niniejszej rozprawie, uwzglêdnia zatem szereg okolicznoœci natury prawnej, ekonomicznej i faktycznej, i zmierza do znalezienia równowagi pomiêdzy uwarunkowaniami konstrukcyjnymi i efektywnoœci¹ dzia³ania spó³ki kapita³owej a koniecznoœci¹ ochrony interesu korporacji i jej cz³onków – wspól- ników (akcjonariuszy). Monograficzne opracowanie instytucji dochodzenia roszczeñ spó³ki kapita³o- wej przez jej wspólników (akcjonariuszy) jest uzasadnione z kilku powodów. Po pierwsze, niew¹tpliwie roœnie w polskim prawie prywatnym znaczenie pro- blematyki praw wspólników (akcjonariuszy) w spó³kach kapita³owych. Postê- 1 Zob. H. C. von der Crone, Haftung und Haftungsbeschränkung in der aktien- rechtlichen Verantwortlichkeit, SZW/RSDA 2006, Nr 1, s. 14. XI Wprowadzenie puj¹cy rozwój gospodarki determinuje intensyfikacjê korzystania z tej formy prawnej organizacji przedsiêbiorców, a tak¿e wykonywania praw wynikaj¹cych z udzia³u w spó³kach. Znaczenie praktyczne prawa wspólnika (akcjonariusza) do wytoczenia powództwa na rzecz spó³ki jest obecnie niewielkie1, ale niew¹tpliwie wiêksze ni¿ dawniej, o czym œwiadczy przede wszystkim coraz czêstsze orzeka- nie s¹dów na podstawie art. 295 KSH i art. 486 KSH (dawnego art. 294 KH i art. 477 KH)2. Dowodem na rosn¹ce znaczenie prawa wspólnika (akcjonariusza) do wniesienia skargi jest tak¿e zainteresowanie t¹ instytucj¹ w innych europej- skich systemach prawnych, w których w ostatnim czasie dokonano reformy po- wództw pochodnych. W Wielkiej Brytanii, zdecydowano siê przenieœæ derivative actions z obszaru regulacji prawa precedensowego do prawa stanowionego za poœrednictwem Companies Act (2006) i dokonaæ ich modernizacji, natomiast w Niemczech – ustaw¹ UMAG (2005), ustanowiono – wczeœniej nie wystêpuj¹ce – indywidualne prawo akcjonariuszy do wnoszenia powództw na rzecz spó³ki (§ 148 AktG). Nale¿y zatem przypuszczaæ, i¿ actio pro socio i zbli¿one do niego powództwa w innych krajach europejskich, bêd¹ systematycznie zyskiwa³y na znaczeniu. Po drugie, powództwo actio pro socio – z uwagi na jego systemowe umiejsco- wienie – stanowi kanwê dla rozstrzygniêcia szeregu kwestii teoretycznych i prak- tycznych z zakresu prawa spó³ek kapita³owych i prawa odszkodowawczego. Ana- liza art. 295 KSH (art. 486 KSH) ³¹czy siê z rozwa¿eniem natury prawnej spó³ki kapita³owej i pojêcia jej samoistnego interesu. Niezbêdne jest tak¿e szerokie uwzglêdnienie problematyki cywilnoprawnej odpowiedzialnoœci cz³onków orga- nów spó³ki kapita³owej. Na tle instytucji actio pro socio szeroko dyskutowana jest równie¿ sporna w doktrynie prawa cywilnego kwestia tzw. szkody poœredniej i jej kompensowania. Wreszcie, przepisy normuj¹ce actio pro socio odnosz¹ siê do absolutorium, którego znaczenie i charakter prawny powinny byæ ustalane tak¿e z uwzglêdnieniem ich normatywnej treœci. Regulacja actio pro socio stanowi za- tem przyczynek do zajêcia stanowiska co do szeregu problemów teoretycznych i praktycznych z zakresu prawa prywatnego. Po trzecie, powództwo actio pro socio nie by³o dot¹d w polskiej literaturze przedmiotem monograficznej analizy. Omówienia tej instytucji – poza kilkoma 1 Zob. A. Szumañski, w: System prawa prywatnego, Prawo papierów warto- œciowych, pod red. A. Szumañskiego, t. 19, Warszawa 2006, s. 258 (przypis 461). 2 Zob. uchw. SN z 23.2.2005 r., III CZP 89/04, OSNC 2006, Nr 1, poz. 6, z glos¹ K. Bilewskiej, Wy³¹czenie wspólnika spó³ki z o.o. a actio pro socio, Glosa do uchwa³y SN z 23.2.2005 r., III CZP 89/04, Pr. Sp. 2006, Nr 11, s. 57 i n. oraz £. Koz³owskiego, OSP 2006, Nr 3, poz. 33; wyr. SN z 15.6.2005 r., IV CK 731/04, OSP 2007, Nr 9, poz. 103, z glosami K. Bilewskiej, OSP 2007, Nr 9, poz. 103 i M. Kaliñskiego, Odpowiedzialnoœæ odszkodowawcza cz³onków zarz¹du spó³ek kapita³owych, Glosa do wyroku SN z 15.6.2005 r., IV CK 731/04, Glosa 2007, Nr 4, s. 21 i n.; wyr. SA w Katowicach z 28.9.2005 r., I ACa 597/05 (niepubl.), z glos¹ K. Bilewskiej, Dochodzenie roszczeñ odszkodowawczych na rzecz spó³ki akcyjnej w trybie actio pro socio, Glosa do wyroku SA w Katowicach z 28.9.2005 r., I ACa 597/05, Glosa 2007, Nr 3, s. 41 i n. XII Wprowadzenie wyj¹tkami1 – maj¹ charakter niesamoistny, stanowi¹c fragment wiêkszego opra- cowania o ogólnym charakterze, zw³aszcza komentarza. Co wiêcej, wiêkszoœæ pogl¹dów na instytucjê actio pro socio zosta³a wypracowana na gruncie Kodeksu handlowego i jest we wspó³czesnych wypowiedziach podtrzymywana. Tymcza- sem stosunki gospodarcze i korporacyjne podlegaj¹ sta³emu rozwojowi, co uza- sadnia ponowne i kompleksowe przyjrzenie siê instytucji actio pro socio. Nale¿y zgodziæ siê z pogl¹dem, i¿ actio pro socio jest instytucj¹ o charakterze mieszanym, zarówno materialnym, jak i procesowym. Materialnoprawny charak- ter art. 295 KSH (art. 486 KSH) przejawia siê w ustanowieniu kolejnego prawa wspólnika (akcjonariusza) – prawa do wszczêcia postêpowania odszkodowaw- czego na rzecz spó³ki, natomiast prawnoprocesowy wymiar tej normy sprowadza siê do ustalenia legitymacji procesowej i stron postêpowania2. Kwestia ta, a tak¿e wspomniana wy¿ej koniecznoœæ rozstrzygniêcia szeregu zagadnieñ powi¹zanych z actio pro socio, determinuj¹ uk³ad niniejszej pracy. Rozdzia³ pierwszy ma charakter porównawczy. Przedstawia on w podstawo- wym zarysie charakterystykê powództw pochodnych w piêciu systemach praw- nych – czterech europejskich: niemieckim, brytyjskim, francuskim i szwajcar- skim, oraz amerykañskim. Wykazuj¹ one bardzo znaczne rozbie¿noœci, przy czym za modele zbli¿one do polskiej konstrukcji powództwa uznaæ mo¿na jedynie sys- tem szwajcarski i francuski. Niniejsza rozprawa nie ma przy tym charakteru po- równawczego3. Z uwagi na nieliczne wypowiedzi polskiej doktryny i orzecznic- twa odnosz¹ce siê do actio pro socio, niezbêdne by³o jednak siêgniêcie – w toku interpretacji – do wniosków wynikaj¹cych z badañ komparatystycznych. Z uwagi na podobieñstwo konstrukcyjne, interesuj¹ce dla wyk³adni polskich przepisów by³y wnioski p³yn¹ce z regulacji szwajcarskiej i francuskiej. Nie by³o natomiast – co do zasady – mo¿liwe korzystanie w procesie wyk³adni poszczególnych przepi- sów z dorobku doktryny niemieckiej i anglosaskiej, poniewa¿ sprzeciwia³a siê temu, znacznie ró¿ni¹ca siê od polskiej, koncepcja instytucji. Rozdzia³ drugi przedstawia actio pro socio na tle podstawowych cech spó³ki kapita³owej, w szczególnoœci zaœ zasady podzia³u kompetencji na w³aœcicielskie i mened¿erskie. Zosta³y w nim omówione kompetencje zarz¹du i wspólników (akcjonariuszy) w procesie dochodzenia roszczeñ, a tak¿e zasygnalizowana kwe- stia znaczenia prawnego absolutorium. W rozdziale trzecim zaprezentowano motywy uzasadniaj¹ce istnienie powództwa wspólnika (akcjonariusza), akcen- 1 Zob. M. Barczak, Powództwo o naprawienie szkody wyrz¹dzonej spó³ce z o.o., Pr. Sp. 2006, Nr 7–8, s. 17 i n.; R. Pabis, Powództwo wspólnika o naprawie- nie szkody wyrz¹dzonej spó³ce, Pr. Sp. 2000, Nr 12, s. 24 i n. 2 Zob. £. Koz³owski, Glosa do uchwa³y SN z 23.2.2005 r., III CZP 89/04, OSP 2006, Nr 3, poz. 33. 3 W europejskiej literaturze przedmiotu mo¿na znaleŸæ wyczerpuj¹ce opra- cowania komparatystyczne dotycz¹ce powództw pochodnych, por. M. Planck, Aktionärsklagen im französischen und deutschen Recht unter Einbeziehung der neueren Rechtsenwicklung in Belgien, Überlegungen insbesondere zur action pro socio im Aktienrecht, Frankfurt 1995; X. Li, A comparative study of shareholders’ derivative actions, Deventer 2007. XIII Wprowadzenie tuj¹c zw³aszcza jego znaczenie dla ochrony interesu spó³ki, a tak¿e rozwa¿ono funkcje actio pro socio na tle koncepcji szkody poœredniej. Dokonano tak¿e klasy- fikacji tego powództwa jako prawa wspólnika (akcjonariusza), charakteryzuj¹c je kolejno jako prawo: korporacyjne, istniej¹ce z mocy ustawy, zwi¹zane z udzia- ³em, przys³uguj¹ce wspólnikom (akcjonariuszom) powszechnie, prawo wykony- wane indywidualnie oraz bezwzglêdne (niepozbawialne). Celem rozdzia³u czwartego jest w szczególnoœci rozstrzygniêcie dylematu, czy wspólnik (akcjonariusz) mo¿e wyst¹piæ z powództwem actio pro socio ce- lem dochodzenia ka¿dej szkody wyrz¹dzonej spó³ce, czy te¿ mo¿e to zrobiæ jedynie z sytuacjach objêtych hipotezami norm zamieszczonych w rozdzia³ach Kodeksu spó³ek handlowych dotycz¹cych odpowiedzialnoœci cywilnoprawnej (art. 292–293 KSH; art. 480–484 KSH). Wywody zawarte w tej czêœci pracy ostatecznie doprowadzi³y do opowiedzenia siê za drugim z wy¿ej wskazanych stanowisk. Dokonano w niej tak¿e analizy skutków rozdzielenia legitymacji materialnoprawnej (nale¿¹cej do spó³ki) i procesowej (nale¿¹cej do wspólnika wystêpuj¹cego z actio pro socio) na gruncie art. 295 KSH (art. 486 KSH). Sfor- mu³owano tezê, i¿ wspólnika (akcjonariusza) obowi¹zuje wykazanie tych wszyst- kich przes³anek materialnoprawnych roszczenia, które wykazywa³aby w procesie spó³ka reprezentowana przez statutowe organy, a nadto specjalnych przes³anek wyst¹pienia z powództwem (formalnoprawnych). Warunki materialnoprawne, o ile s¹ spe³nione, przes¹dzaj¹ o istnieniu obowi¹zku indemnizacji, natomiast przes³anki formalnoprawne uzasadniaj¹ wniesienie powództwa w³aœnie przez wspólnika (akcjonariusza). O ile niewykazanie tych pierwszych skutkowa³oby oddaleniem pozwu, o tyle niewykazanie przes³anek formalnoprawnych powodo- wa³oby odrzucenie powództwa. W dalszej czêœci rozwa¿añ wskazano okoliczno- œci, nale¿¹ce do obu wskazanych wy¿ej kategorii przes³anek powództwa. Zapro- ponowana klasyfikacja przes³anek actio pro socio polegaj¹ca na wyró¿nieniu przes³anek materialnoprawnych i formalnoprawnych zosta³a dokonana na potrze- by uporz¹dkowania wywodu i nie ma charakteru uniwersalnego w tym sensie, i¿ – z za³o¿enia – nie pokrywa siê z przyjêt¹ w doktrynie prawa procesowego kla- syfikacj¹ przes³anek powództwa na przes³anki procesowe i przes³anki zasadnoœci powództwa (materialne)1. Rozdzia³ pi¹ty zawiera szczegó³owe omówienie materialnoprawnych przes³a- nek powództwa actio pro socio, do których nale¿¹: szkoda, zdarzenie sprawcze oraz zwi¹zek przyczynowy pomiêdzy tym zdarzeniem a szkod¹. O ile pojêcie szkody i zwi¹zku przyczynowego rozumieæ nale¿y jednolicie i zgodnie z ogólny- mi zasadami prawa cywilnego (art. 361 § 1 i 2 KC), o tyle pojêcie zdarzenia musi byæ uszczegó³owione na gruncie konkretnego przepisu, który przewiduje indem- nizacjê na rzecz spó³ki (art. 292–293 KSH; art. 480–484 KSH). Rozwa¿enia wy- maga³ tak¿e wp³yw na indemnizacjê takich okolicznoœci, jak: przedawnienie rosz- czeñ odszkodowawczych (art. 297, 488 KSH), uchwa³a w przedmiocie udzielenia 1 Por. W. Broniewicz, Postêpowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1996, s. 168–171. XIV Wprowadzenie absolutorium, a tak¿e zrzeczenie siê roszczeñ odszkodowawczych (zwolnienie z d³ugu). W rozdziale szóstym dokonano analizy formalnoprawnych przes³anek po- wództwa actio pro socio, takich jak: posiadanie statusu wspólnika (akcjonariusza) lub innej osoby maj¹cej tytu³ uczestnictwa w zyskach lub podziale maj¹tku spó³ki, bezczynnoœæ spó³ki przez rok od ujawnienia siê czynu wyrz¹dzaj¹cego szkodê, oraz z³o¿enie kaucji zabezpieczaj¹cej. W szczególnoœci, ustalono zakres pojêcia tytu³u partycypacyjnego, uprawniaj¹cego do wniesienia actio pro socio, uwzglêd- niaj¹c œwiadectwa za³o¿ycielskie, œwiadectwa u¿ytkowe, tantiemy dla cz³onków zarz¹du spó³ki oraz obligacje partycypacyjne. Rozdzia³ siódmy dotyczy pozosta³ych kwestii procesowych, takich jak: za- wis³oœæ sporu, zaistnienie powagi rzeczy os¹dzonej, prawo do naprawienia szko- dy przy nieuzasadnionym powództwie oraz tryb i zasady egzekucji wyroku. Za³o¿eniem niniejszej pracy jest kompleksowa analiza instytucji actio pro socio, której zakres wyznaczaj¹ normatywne ramy art. 295–296 KSH (486–487 KSH)1. Problematyka cywilnoprawnej odpowiedzialnoœci funkcjonariuszy spó³ki podlega omówieniu tylko w zakresie koniecznym z punktu widzenia przes³anek powódz- twa. Poczynione rozwa¿ania ograniczaj¹ siê w sposób œcis³y do interpretacji przepi- sów dotycz¹cych actio pro socio, nie obejmuj¹c co do zasady pokrewnych b¹dŸ zbli¿onych instytucji prawnych. W szczególnoœci, monografia nie uwzglêdnia po- wództw wspólników (akcjonariuszy) w procesach restrukturyzacyjnych spó³ek. Formu³a tych powództw ró¿ni siê bowiem od powództwa actio pro socio, poniewa¿ art. 512, 526, 548 i 568 KSH przewiduj¹ indemnizacjê na rzecz wspólnika, a nie spó³ki. Kwestie te wymagaj¹ odrêbnego opracowania, uwzglêj¹cego specyfikê pro- cesów ³¹czenia, podzia³u i przekszta³cania spó³ek2. Zakresem niniejszej rozprawy nie jest tak¿e objêta problematyka dochodzenia roszczeñ wspólników (akcjonariu- szy) na zasadach ogólnych, do której odnosi siê art. 300 KSH (art. 490 KSH). Niniejsza rozprawa uwzglêdnia stan prawny, a tak¿e dorobek literatury i orzecznictwa na dzieñ 31.12.2007 r. 1 Twierdzenia dotycz¹ce spó³ki akcyjnej maj¹ jednak¿e tak¿e zastosowa- nie do spó³ki europejskiej (Societas Europaea, SE), poniewa¿ zgodnie z art. 5 Rozporz¹dzenia Nr 2157/2001 w sprawie statutu spó³ki europejskiej (Dz.U. L z 2001 r. Nr 294, s. 1) pozycjê prawn¹ akcjonariusza SE reguluj¹ przepisy prawa krajowego siedziby SE odnosz¹ce siê do spó³ki akcyjnej. W toku dalszych roz- wa¿añ autorka niniejszej rozprawy nie czyni jednak bezpoœrednim przedmiotem analizy instytucji actio pro socio w spó³ce europejskiej. 2 Por. A. Szumañski, Zagadnienia konstrukcyjne odpowiedzialnoœci cz³onka zarz¹du spó³ki kapita³owej wzglêdem wspólnika, w: Odpowiedzialnoœæ cywilna, Ksiêga pami¹tkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, pod red. M. Pyziak-Szaf- nickiej, Kraków 2004, s. 602–605. XV Wykaz skrótów 1. ród³a prawa AktG. . . . . . . . . . . . . Aktiengesetz – ustawa z 6.9.1965 r. o spó³ce akcyjnej BiegliU . . . . . . . . . . (BGB1 I S. 1809, BGB1. III 4121 – 1 ze zm.) ustawa z 13.10.1994 r. o bieg³ych rewidentach i ich sa- morz¹dzie (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 31, poz. 359 ze zm.) C.com. . . . . . . . . . . . Code de commerce CA . . . . . . . . . . . . . . Companies Act z 8.11.2006 r. CC . . . . . . . . . . . . . . Code Civil CO . . . . . . . . . . . . . . Code des obligations GmbHG . . . . . . . . . . Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter haftung z 20.4.1892 r. (RGB. S. 477, w brzmieniu z ob- wieszczenia 20.5.1898 r., RGBl. S. 846 ze zm.) ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KC . . . . . . . . . . . . . . KH . . . . . . . . . . . . . . Rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Kodeks Handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) – obec- nie nie obowi¹zuje ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postêpowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spó³ek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowoœci (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) ObligU . . . . . . . . . . . KSH . . . . . . . . . . . . . KP . . . . . . . . . . . . . . KPC . . . . . . . . . . . . . RachU . . . . . . . . . . . UMAG . . . . . . . . . . . Gesetzes zur Unternehmensintegrität und Modernisierung des Anfechtungsrechts – ustawa z 22.9.2005 r. o integracji przedsiêbiorstw oraz modernizacji prawa do zaskar¿ania uchwa³ (BGBl. I 2802). 2. Organy i instytucje SA . . . . . . . . . . . . . . S¹d Apelacyjny SN . . . . . . . . . . . . . . S¹d Najwy¿szy TK . . . . . . . . . . . . . . Trybuna³ Konstytucyjny XVII Wykaz skrótów 3. Publikatory i czasopisma Journal of Business Law . . . . . . . . . . . . . Palestra . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw Dz.U. DzWir . . . . . . . . . . . Deutsche Zeitschrift für Wirtschafts- und Insolvenzrecht EP . . . . . . . . . . . . . . Edukacja Prawnicza GSP . . . . . . . . . . . . . Gdañskie Studia Prawnicze JBL . . . . . . . . . . . . . KPP . . . . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy NP . . . . . . . . . . . . . . Nowe Prawo NZG. . . . . . . . . . . . . Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht OSNC . . . . . . . . . . . Orzecznictwo S¹du Najwy¿szego – Izba Cywilna OSP . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo S¹dów Polskich OSPiKA. . . . . . . . . . Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra¿owych Pal. PiP . . . . . . . . . . . . . . Pañstwo i Prawo PPH . . . . . . . . . . . . . Przegl¹d Prawa Handlowego PPW. . . . . . . . . . . . . Prawo Papierów Wartoœciowych Pr. Bank. . . . . . . . . . Prawo Bankowe Pr. Sp. . . . . . . . . . . . Prawo Spó³ek PS. . . . . . . . . . . . . . . Przegl¹d S¹dowy PUG . . . . . . . . . . . . . Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego R. Pr. . . . . . . . . . . . . Radca Prawny Rej. . . . . . . . . . . . . . Rejent RPEiS . . . . . . . . . . . Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny RTDC. . . . . . . . . . . . Revue Trimestrielle de Droit Commercial Rzeczp. . . . . . . . . . . Rzeczpospolita SP. . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawnicze SZW/RSDA. . . . . . . Schweizerische Zeitschrift für Wirtschafts- und Finanz- marktrecht/Revue suisse de droit des affairs et du marché financier . . . . . . . . . . . . Wokanda TPP . . . . . . . . . . . . . Transformacje Prawa Prywatnego Wok. ZGR . . . . . . . . . . . . . Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht ZIP . . . . . . . . . . . . . . Zeitschrift für Wirtschaftsrecht ZNUMK . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Miko³aja Kopernika 4. Inne skróty artyku³ art. . . . . . . . . . . . . . . m.in. n. . . . . . . . . . . . . . . . niepubl. . . . . . . . . . . np. . . . . . . . . . . . . . . Nr. . . . . . . . . . . . . . . op. cit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . miêdzy innymi nastêpny (-a, -e) niepublikowany (-a, -e) na przyk³ad numer opus citatum XVIII Wykaz skrótów punkt porównaj pozycja strona spó³ka akcyjna spó³ka europejska spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ tom tekst jednolity to jest tak zwany (-a, -e) uchwa³a pkt . . . . . . . . . . . . . . por. . . . . . . . . . . . . . poz. . . . . . . . . . . . . . s. . . . . . . . . . . . . . . . S.A. . . . . . . . . . . . . . SE . . . . . . . . . . . . . . sp. z o.o. . . . . . . . . . T. (t.) . . . . . . . . . . . . t.j. . . . . . . . . . . . . . . tj. . . . . . . . . . . . . . . . tzw. . . . . . . . . . . . . . uchw. . . . . . . . . . . . . w zw. . . . . . . . . . . . . w zwi¹zku z wyr. . . . . . . . . . . . . . wyrok z. . . . . . . . . . . . . . . . zeszyt zdanie zd. . . . . . . . . . . . . . . ze zmian¹ (-ami) ze zm. . . . . . . . . . . . zob. . . . . . . . . . . . . . zobacz XIX
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio)
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: