Darmowy fragment publikacji:
Wiesław B. Pietrzak
Falklandy-Malwiny 1982-2012
FALKLANDY-MALWINY
1982 – 2012
Wiesław B. Pietrzak 2012
[inforino@poczta.onet.pl]
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
SPIS TREŚCI
SŁOWO WSTĘPU
PRZEDMIOT SPORU
ODKRYWCY
OSADNICY
KALENDARIUM – NABRZMIEWANIE KONFLIKTU
PRZYCZYNY WYBUCHU WOJNY
ZAJĘCIE WYSP PRZEZ SIŁY ZBROJNE ARGENTYNY
CISZA PRZED BURZĄ
PRZEBIEG WALK
BRYTYJSKIE PLANY WOJENNE
ARGENTYŃSKIE PLANY WOJENNE
ODBICIE NOWEJ POŁUDNIOWEJ GEORGII
PRÓBY WYWALCZENIA PRZEWAGI NA MORZU I W POWIETRZU
DYPLOMACI W AKCJI
DESANT W ZATOCE AJAX
ARGENTYŃSKI KONTRATAK LOTNICZY
MARSZ W STRONĘ PORT STANLEY
DESANT POD FITZROY
BITWA O PORT STANLEY
KONIEC WOJNY
STRATY OBU STRON
EPILOG
POLITYCZNE SKUTKI KONFLIKTU
WOJSKOWE SKUTKI KONFLIKTU
ROZGRYWAJĄCY
ROLA W. BRYTANII W... WYWOŁANIU KONFLIKTU
PORÓWNANIE SIŁ ZBROJNYCH OBU STRON
GARNIZON ARGENTYŃSKI NA MALWINACH
BRYTYJSKIE KORPUS EKSPEDYCYJNY
WYBRANE UZBROJENIE
30 LAT PÓŹNIEJ
PODWODNE BOGACTWO
ZMILITARYZOWANE WYSPY
PRZEPASTNA DYSPROPORCJA
BEZKRWAWA WOJNA
3
4
6
10
12
16
19
24
33
33
35
36
42
49
52
57
65
73
77
84
85
86
86
88
106
107
110
110
112
118
124
124
126
127
130
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Słowo wstępu
Argentyńska inwazja na Falklandy z 2 kwietnia 1982 r. rozpoczęła 74-
dniowe działania zbrojne między Argentyną a Wielką Brytanią w ich długoletnim
sporze o archipelag. W tym dniu, po 149 latach, zdjęto z masztu przed budyn-
kiem rządowym w Port Stanley brytyjską flagę i zastąpiono ją argentyńską. Dzień
później Argentyńczycy zajęli leżącą 1400 km dalej na wschód Nową Południową
Georgię.
Siły zbrojne agresora działały w komfortowych warunkach, jeśli chodzi o
bliskość zaplecza. Falklandy-Malwiny leżą w odległości 480 km od wybrzeży ar-
gentyńskich, zaś najbliższe lotniska w Rio Grande na Ziemi Ognistej i Rio Gallegos
oddalone są od Port Stanley odpowiednio o 700 i 780 km. Tę odległość samoloty
C-130 Hercules, którymi dostarczano zaopatrzenie garnizonowi na wyspach, po-
konywały maksymalnie w ciągu 1,5 godziny. Również okręty argentyńskiej mary-
narki wojennej operowały w bliskim sąsiedztwie swoich baz morskich.
W zupełnie odmiennej sytuacji znajdowała się Wielka Brytania, której siły
ekspedycyjne musiały działać w znacznej odległości od macierzystych baz zaopa-
trzeniowych i remontowych. Przy znacznej odległości, jaka dzieli metropolię od
Falklandów – 14300 km, brytyjski korpus ekspedycyjny mógł liczyć tylko na zapa-
sy zabrane ze sobą w drogę, gdyż w pobliżu teatru działań nie znajdowała się
żadna przyjazna baza. Jedynej pomocy Brytyjczycy mogli oczekiwać na Wyspie
Wniebowstąpienia (Ascencion Island), na której utrzymywali swoją bazę Amery-
kanie. Jednak przy ponad 6 tys. km, które dzielą ją od spornego archipelagu i
przy oficjalnym statusie negocjatora między obu zwaśnionymi stronami, jaki
utrzymywały Stany Zjednoczone, była to pomoc bardziej moralna niż typowe
wsparcie logistyczne. Trasę z Portsmouth, skąd wyruszyły oba rzuty ekspedycji,
do rejonu działań wojennych Brytyjczycy pokonali w ciągu trzech tygodni. Ten
czas Argentyńczycy wykorzystali na dostawy zaopatrzenia i umocnienie się na
wyspach.
Mimo tak odmiennych pozycji wyjściowych obu stron konfliktu 14 czerwca
garnizon argentyński poddał się i na maszt w stolicy wysp powrócił Union Jack.
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
Przedmiot sporu
Falklandy-Malwiny (ang. Falkland Islands, hiszp. Islas Malvinas) to grupa
ok. 200 wysp w pd. części Atlantyku, o pow. ok. 12 tys. km² (wg niektórych źró-
deł 11961 km², wg innych 12173 km²) leżących ok. 560 km na wsch. od Argen-
tyny i ok. 14300 km na pd.-zach. od Wlk. Brytanii, położonych między 57°40’ a
61°20’ dł. geogr. zach. i 51° a 53° szer. geogr. pd. Dwie największe z nich, roz-
dzielone Cieśniną Falklandzką, to Falkland Zachodni (ang. West Falkland, hiszp.
Gran Malvina) i Falkland Wschodni (ang. East Falkland, hiszp. Isla Soledad).
Archipelag został odkryty w XVI w. przez żeglarzy angielskich i/lub portu-
galskich. W 1764 część wschodnia znalazła się pod kolonizacją francuską, a zach.
– od 1765 – pod angielską. W latach 1770–1806 należały do Królestwa Hiszpanii,
a od 1820 do Argentyny. W roku 1833 wyspy zostały zajęte przez Brytyjczyków.
Po II wojnie światowej Falklandy stały się obszarem spornym między Ar-
gentyną, a Wielką Brytanią. Od 1965 toczyły się rokowania argentyńsko-
brytyjskie dotyczące uregulowania sporu. Dwa lata po krwawym konflikcie z 1982
wznowiono rozmowy między Argentyną, a Brytanią. W tym też roku uchwalono
nową konstytucję wysp, a rząd brytyjski przyjął plan rozbudowy gospodarczej ar-
chipelagu.
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Obecnie Falklandy są kolonią brytyjską, ze stolicą w Port Stanley, zarzą-
dzaną przez gubernatora (obecnie jest nim Nigel Heywood) – mianowanego
przez królową brytyjską – przy pomocy 6-osobowej Rady Wykonawczej (trzech
reprezentantów posiada Port Stanley, jednego – Falkland Zachodni, jednego –
Falkland Wschodni i jednego – pozostała część archipelagu). Władza ustawodaw-
cza należy do 10-osobowego parlamentu, któremu przewodniczy gubernator.
Wyspy zamieszkuje ok. 3000 mieszkańców, z których 60 skupionych jest w sto-
licy i jej okolicy.
Językiem urzędowym jest angielski, a jednostką monetarną funt Wysp
Falklandzkich.
Administracyjnie w skład Falklandów wchodzą jeszcze: Nowa Południowa
Georgia, o pow. 3755 km², oddalona o 1290 km na pd.-wsch. od Falklandów i
Sandwich Południowy – wulkaniczny archipelag niezamieszkałych wysp o dł. 240 km.
Powierzchnia wysp jest płaska, pokryta torfiastym gruntem, z niewielkimi
wzniesieniami w części północnej, bezleśna, z niewysokimi zaroślami. Najwyższe
szczyty to Adam (700 m n.p.m.) na Falklandzie Zachodnim i Usborne (705 m
n.p.m.) na Falklandzie Wschodnim. Drogi utwardzone liczą tylko kilkanaście km,
reszta to drogi gruntowe.
Wyspy leżą w klimacie subpolarnym morskim, który cechują niskie tempe-
ratury i duża wilgotność, bez srogich zim i zbyt ciepłych lat. Różnica między śred-
nią temp. lipca i stycznia wynosi 10°C (w Polsce 20°). W kwietniu i maju pogoda
cechuje się dużymi anomaliami, występują wtedy słoneczne dni na przemian z
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
zamieciami śnieżnymi i mgłami, ograniczającymi widoczność do kilku metrów.
Przez cały rok na wyspach wieją silne, zmienne wiatry.
Odkrywcy
W tej materii panuje wielkie zamieszanie i nie można jednoznacznie wska-
zać odkrywcy. Oto kilka osób, dzięki którym został odkryty, opisany, zbadany i
zaistniał na mapach sporny archipelag, i daty ich wizyt na wyspach:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Esteban Gomez, Portugalczyk – 1520
John Davis, Anglik – 1592
Richard Hawkins, Anglik – 1594
Seebald De Veert, Holender – 1598
John Strong, Anglik – 1690
Goiene Bochenne, Francuz – 1701
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Zajęcie wysp przez siły zbrojne
Argentyny
Już 2 kwietnia, a więc nazajutrz po zerwaniu dwustronnych rozmów, Ar-
gentyńczycy przystąpili do realizacji operacji „Blue” celem odzyskania Wysp Fal-
klandzkich (operacja „Rosario”) i Georgii Południowej (operacja „Alfa”). Dla po-
trzeb operacji utworzono 3 zespoły operacyjne floty: siły zabezpieczenia (Fuerza
Tarea 20), siły desantowe Malwiny (Fuerza Tarea 40) i siły desantowe Georgia
Południowa (Fuerza Tarea 60). W skład zespołu operacyjnego FT 40 wchodziły:
lotniskowiec 25 de Mayo, okręt desantowy-dok Cabo San Antonio, 2 niszczyciele,
2 korwety i okręt podwodny S-21 San-
ta Fe. Na ich pokładach znajdowało się
700 żołnierzy i sprzęt ciężki. Ich celem
był Falkland Wschodni. Przeciwko so-
bie mieli 68 żołnierzy piechoty morskiej
i 11 marynarzy Royal Navy z Naval
Party 8901 – taki symbol w kodzie
wojskowym nosiły Falklandy. Prócz
nich istniały Falklandzkie Siły Porząd-
kowe liczące 40 członków.
z
13
W rejonie przylądka Cabo San
Filipe (na północ od Port Stanley) San-
ta Fe miał wysadzić grupę operacyjną
40.1.1
płetwonurkami-
dywersantami (Agrupacion de Buzos
Tacticos APBT) w celu opanowania la-
tarni morskiej na przylądku Pembroke
oraz rozpoznania i oznakowania rejonu
desantu sił głównych.
Główne cele, od których zdoby-
cia zależało powodzenie argentyńskiej
operacji to:
Żołnierze elitarnej jednostki Agrupacion de
Buzos Tacticos (AGBT) jako piersi zaatako-
wali kwaterę główną brytyjskiej marynarki
wojennej w Moody Brook
latarnia morska na płw. Pembroke (posterunek obserwacyjny złożony z 8
żołnierzy brytyjskiej piechoty morskiej kontrolujących wejście do zatoki, nad
którą leży stolica wysp, oraz patrolujących półwysep, połączony elektronicznym
systemem alarmowym z gabinetem operacyjnym w kwaterze głównej marynarki
wojennej)
lotnisko (pas startowy długości 1200 m i budynek celny z czterema żołnie-
rzami)
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
kwatera główna marynarki wojennej (położona 15 km dalej w Moody
Brook)
Port Stanley, a w nim:
budynek rządowy przy drodze do Moody Brook
radiostacja przy John Street
poczta
-
-
-
W rejonie przylądka Cabo San Filipe (na północ od Port Stanley) Santa Fe
miał wysadzić grupę operacyjną 40.1.1 z 13 płetwonurkami-dywersantami (Agru-
pacion de Buzos Tacticos APBT) w celu opanowania latarni morskiej na przylądku
Pembroke oraz rozpoznania i oznakowania rejonu desantu sił głównych.
Pierwotnie akcję planowano na 1 kwietnia, ale prędkość wiatru wzrosła do
40-50 km/godz., więc 30 marca późnym wieczorem otrzymano rozkaz opóźniają-
cy rozpoczęcie operacji o 24 godziny.
O 0250, na północ od Punta Celebrona, w pobliżu wyspy Isla Rinon, desant
APBT wsiadł do pontonu i ruszył w stronę brzegu, a o 335 rozpoczął znakowanie
rejonu desantu sił głównych w zatoce Yorke Bay.
Brytyjczycy wzięci do niewoli w Port Stanley, fot. www.latinamericanstudies.org
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Po opanowaniu latarni morskiej Cabo San Antonio mógł już bezpiecznie
dobić do brzegu, na który wyszło 280 żołnierzy i ruszyło w kierunku stolicy archi-
pelagu. Do przejścia mieli ok. 10 km. Pozostałych 400 czekało na swoją kolej. Po
drodze do Port Stanley przechwycono lotnisko i wzięto 4 jeńców. Wtedy ruszył
400-osobowy odwód i opanował bazę marynarki. Do tej pory wszystko szło jak z
płatka, natomiast w Port Stanley Argentyńczycy spotkali się z tak zawziętą obro-
ną, że musieli użyć moździerzy sprowadzonych śmigłowcami z lotniskowca. Walki
skupiły się wokół siedziby gubernatorstwa. Izolowane punkty oporu walczyły do
1400, kiedy gubernator wysp, Rex Hunt, zdając sobie sprawę z beznadziejnej sy-
tuacji brytyjskiego garnizonu, wezwał przez radio obrońców do złożenia broni. Z
masztu budynku rządowego, przy zachowaniu ceremoniału wojskowego, zdjęto
flagę brytyjską i zastąpiono ją argentyńską. Gubernator Hunt wraz ze sztabem,
79 żołnierzami i starannie złożonym sztandarem odpłynęli do Montevideo w Uru-
gwaju. W trakcie walki zginął argentyński oficer, po stronie brytyjskiej ciężko
ranni zostali dwaj żołnierze.
Argentyńczyków ogarnął szał radości, kiedy ogłoszono komunikat o odzyskaniu Malwin, a
10 kwietnia 1982 r. w Buenos Aires odbył się ogromny wiec poparcia dla przeydenta gen.
Galtieri, fot. AP
Już we wczesnych godzinach rannych w Argentynie ogłoszono oficjalny
komunikat stwierdzający m.in.: „[...] od tej pory Wyspy Malwiny, Południowa
Georgia i Sandwich Południowy zostały przywrócone ojczyźnie i przeszły pod su-
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
werenną władzę państwa argentyńskiego”. Wywołało to powszechny entuzjazm i
w Argentynie zapanował świąteczny nastrój – w oknach pojawiły się flagi naro-
dowe, kierowcy naciskali klaksony, a na Plaza de Mayo, przed siedzibą prezyden-
ta, gromadził się tłum jego zwolenników. Gen. Galtieri rozkazał uwolnić 2 tys.
osób zatrzymanych 30 marca w czasie brutalnej akcji policji przeciw demonstru-
jącym, którzy wzięli udział w wiecu zorganizowanym przez jedną z central związ-
kowych – CGT – na znak protestu przeciwko polityce generała.
Gwoli prawdzie Południowa Georgia została zdobyta nazajutrz, w sobotę 3
kwietnia, kiedy argentyński lodołamacz Almirante Izira przybił do jej brzegów z
oddziałem żołnierzy. Po krótkiej, acz zaciekłej, walce pokonano broniący wyspy
23-osobowy oddział brytyjskich marines. Atakujący stracili przy tym dwa śmi-
głowce zestrzelone przez Brytyjczyków. Wyspę przemianowano na San Pedro.
W ten sposób operacja „Blue” zakończyła się sukcesem i pierwszy rozdział
wojny falklandzkiej został zamknięty.
Brytyjscy żołnierze rozbrajani przez argentyńskich komandosów przed siedzibą guberna-
tora w Port Stanley 2 kwietnia 1982 r., fot. Camera Press
Aby wytłumaczyć w oczach opinii światowej spektakularną akcję zbrojną,
przywódca junty wygłosił przemówienie radiowo-telewizyjne. Tłumaczył się „ko-
niecznością położenia kresu niekończącemu się zwlekaniu przez Wielką Brytanię z
działaniem na rzecz rozwiązania problemu w celu utrwalenia swej dominacji nad
wyspami i strefami wpływów. Stanowisko zajęte przez Argentynę nie jest agresją
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
wobec mieszkańców archipelagu, w większości Brytyjczyków, których prawa i
sposób życia będą respektowane”. Dodał wszakże, iż Argentyna zareagowała w
tak gwałtowny sposób w odpowiedzi na potraktowanie robotników argentyńskich
na Georgii Południowej.
Plan przedstawia poszczególne fazy opanowania stolicy wysp przez sily argentyńskie, rys.
Max Smith
Argentyński pojazd Amtrack z żołnierzami piechoty morskiej podczas patrolowania ulic
Port Stanley 2 kwietnia 1982 r.
Gubernatorem Malwin został mianowany przez prezydenta Galtieri gen.
Mario Benjamin Menendez. Argentyńczycy rozpoczęli umacniać swój garnizon
dowożąc wojsko i sprzęt samolotami transportowymi C-130 Hercules, a miesz-
kańcy wysp – pod groźbą 15-dniowego aresztu – otrzymali zakaz opuszczania
domostw przez całą dobę ze względu na bezpieczeństwo ich samych jak i żołnie-
rzy, gdyż obawiano się antyargentyńskich wystąpień osadników, a tamtejszy te-
ren sprzyja prowadzeniu działań partyzanckich (gdy w 1833 r. wyspy zajęli Bry-
tyjczycy, 8-osobowa grupa Argentyńczyków pod wodzą Antonia Rivery przez
dłuższy czas angażowała ich siły i skutecznie wymykała się obławom). Pod oku-
pacją argentyńską znalazło się 1813 obywateli brytyjskich. Za znieważanie argen-
tyńskich symboli narodowych, utrudnianie działania argentyńskiej administracji
lub ataki na żołnierzy groziło 60 dni aresztu.
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
Przebieg walk
Brytyjskie plany wojenne
Zanim główne siły interwencyjne wypłynęły z Portsmouth, adm. Wood-
ward skierował w rejon wysp 4 okręty podwodne, a wstępny plan operacji „Cor-
porate”, mającej na celu odzyskanie archipelagu, strona brytyjska opracowała
między zajęciem go przez Argentynę, a wyjściem w morze Task Force 317, a
więc w bardzo krótkim czasie. Przewidywał on po kolei:
opanowanie Georgii Pd. i zablokowanie garnizonu argentyńskiego przez
przecięcie komunikacji między kontynentem, a wyspami
zdobycie panowania w powietrzu i na morzu wokół wysp
wysadzenie sił lądowych na Falklandach
rozbicie sił przeciwnika przez wojska lądowe wspierane przez lotnictwo i
marynarkę
HMS Hermes
Szczegóły tego szkieletowego planu były opracowywane i korygowane w
czasie drogi w rejon południowego Atlantyku wraz z otrzymywaniem coraz śwież-
szych danych o poczynaniach strony argentyńskiej. Materiały te pochodziły w
98 ze źródeł amerykańskich, głównie z satelitów Big Bird i Key Hole 11 działa-
jących w ramach satelitarnego rozpoznania radioelektronicznego SIGINT. Infor-
mowały o tym amerykańskie środki masowego przekazu, ale rzecznik brytyjskie-
go Ministerstwa Obrony, Ian Mac Donald, zaprzeczał tym informacjom.
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
HMS Invincible, fot. maritimequest.com
Ze względu na szybkość, z jaką powstał zespół ekspedycyjny, i szczupłość
przestrzeni ładunkowej sprzętu pływającego trzeba było pozostawić część wypo-
sażenia na lądzie. Pozostałą część rozmieszczono w niewłaściwych miejscach na
niewłaściwych okrętach. Dlatego brytyjska flotylla musiała zatrzymać się w uży-
czonej przez USA bazie na południowoatlantyckiej wulkanicznej Wyspie Wniebo-
wstąpienia (4225 mil morskich, czyli 7825 km, od Wysp Brytyjskich i 3885 mil,
czyli 7195 km, od Falklandów), by przemieścić ładunki w odpowiedni sposób.
Po dopłynięciu do Wyspy Wniebowstąpienia, która przez cały czas brytyj-
skich działań wojennych wokół Falklandów odegrać miała niebagatelną rolę, siły
morskie podzielono na trzy grupy:
Task Unit 319.7 – niszczyciele: Coventry, Glasgow, Sheffield, fregaty: Ar-
row, Brilliant, zbiornikowiec Pearleaf. Grupa została skierowana ku Falklandom
jako straż przednia Task Unit 319.8;
Task Unit 319.8 – lotniskowce Hermes i Invincible (ten drugi był napędza-
ny tylko jedną śrubą, bo druga została uszkodzona tuż po wypłynięciu z Anglii) i
pozostałe jednostki Task Force 317 czyli pierwszego rzutu brytyjskiej eskadry in-
terwencyjnej, nie wchodzące w skład grupy poprzedniej i następnej;
Task Unit 319.9 – niszczyciel Antrim, fregata Plymouth i zaopatrzeniowiec
z kompanią z 42. bpm; później dołączyły do niej: zaopatrzeniowiec Fort Austin z
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
Gibraltaru po zakończeniu udziału w ćwiczeniach NATO i uzbrojony lodołamacz
Endurance. Grupa skierowała się ku Nowej Południowej Georgii.
Argentyńskie plany wojenne
W Buenos Aires długo nie liczono się ze zbrojną interwencją Londynu, a
wyjście w morze flotylli adm. Woodwarda traktowano tylko jako pokaz siły (po
zakończeniu walk, w jednym z wywiadów udzielonych przez gen. Galtieri „Time-
sowi” przyznał, iż nie przewidział tak gwałtownej reakcji rządu brytyjskiego). Od
chwili, gdy okazało się, że wojna jest nieunikniona, działania wojsk argentyńskich
zaczęły nosić znamiona planu tworzonego ad hoc, dlatego wyjście w morze, w
rejon Malwin na początku maja, trzonu floty wojennej należy traktować jako pró-
bę manifestacji sił, a nie realizację spójnego planu. Strona argentyńska wybrała
optymalny sposób działania w tych warunkach: zadać jak największe straty wro-
giej flocie siłami lotnictwa, a w razie desantu bronić zajmowanych pozycji tak
długo, jak to będzie możliwe.
Argentyńczycy nie mogli sobie pozwolić na luksus zmieniania planów wraz
z otrzymywaniem świeżych informacji o przeciwniku, gdyż informacji takich nie
mieli skąd brać. Jeden z pilotów uczestniczących w ataku na HMS Sheffield po-
wiedział później, że ogólne dane o położeniu brytyjskich okrętów dostarczał wy-
wiad. Skąd wywiad argentyński otrzymywał potrzebne informacje? Przypuszcza
się, że ZSRR mógł słać dane na temat ruchów Brytyjczyków dla Buenos Aires,
gdyż nad rejonem tym 31 marca pojawiły się satelity do rejestracji emisji radio-
wych i radioelektronicznych Kosmos-1345 i Kosmos-1346, od 1 kwietnia satelita
fotograficzny Kosmos-1347, a później zrobiło się tam gęsto od następnych Ko-
smosów (1350 – 1353, 1355 – 1357, 1364, 1366, 1367, 1369), lecz brak jest na
to ostatecznych dowodów. Takim sugestiom zaprzeczył też ambasador Argentyny
w Stanach Zjednoczonych Esteban Takacs.
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Odbicie Nowej Południowej Georgii
5 kwietnia. Na Wyspę Wniebowstąpienia odleciało samolotem 12 płe-
twonurków z SBS. Stamtąd polecieli do punktu kontaktowego z okrętem pod-
wodnym Onyx, gdzie wyskoczyli nocą na spadochronach do oceanu i przeszli na
pokład okrętu.
16 kwietnia. Santa Fe opuścił Mar del Plata o 2330 i ruszył w kierunku
San Pedro (N. Południowa Georgia). Jednostka miała dostarczyć pododdział 20
żołnierzy piechoty morskiej (grupa „Golf”) jako wzmocnienie tamtejszego garni-
zonu wraz z 4 tonami uzbrojenia (rakiety ppanc. Bantam, działo bezodrzutowe i
granatniki ppanc.) i zaopatrzenia.
20 kwietnia. Okręt podwodny Onyx wynurzył się u wybrzeży N. P. Geor-
gii, a komandosi z SBS, na gumowych pontonach, dopłynęli w pobliże Grytviken.
Ich zadaniem było rozpoznanie sił nieprzyjaciela broniącego tej osady.
Obaj przeciwnicy nawiązali pierwszy kontakt powietrzny. Sea Harrier z
lotniskowca Invincible przechwycił argentyńskiego Boeinga 707 prowadzącego
rozpoznanie i bez użycia broni zmusił go do odwrotu.
21 kwietnia. Trzy śmigłowce z Task Unit 319.9 próbowały wysadzić
zwiadowców w rejonie Fortuna-Gletscher, lecz w szalejącej śnieżycy dwa z nich
rozbiły się. Trzeci wziął rozbitków na pokład i wrócił na okręt. Wysadzenie zwia-
dowców udało się za drugim razem, gdy śnieżyca nieco zelżała, jednak już w no-
cy musieli zostać ewakuowani, ponieważ wichura wiejąca z prędkością 80 km/h
pozrywała ich namioty. Tak jak i poprzednio dopiero druga próba zabrania ich
udała się.
22 kwietnia. Wczesnym rankiem 5 trzyosobowych grup SBS na ponto-
nach ruszyło z Antrim na Georgię. Trzy z nich dopłynęły, dwóm zepsuły się silni-
ki: jedną po kilkugodzinnym dryfowaniu podjął z otwartego morza śmigłowiec, a
drugą prądy osadziły na Półwyspie Sztormów, gdzie przez trzy dni komandosi
prowadzili rozpoznanie sił argentyńskich, po czym wrócili śmigłowcem.
Gen. Galtieri przeprowadził inspekcję malwińskiego garnizonu. Po inspek-
cji powiedział dziennikarzom, że „Malwiny są twierdzą, ale nie ma twierdz nie do
zdobycia”, gdy jeszcze kilkanaście dni wcześniej głosił, iż „Malwiny są twierdzą
nie do zdobycia”.
23 kwietnia. Z lodołamacza Endurance dwa pontony z członkami SBS
dopłynęły w okolice Grytviken z misją zwiadowczą. Była to druga próba – podjęta
dzień wcześniej nie powiodła się z powodu szalejącego sztormu.
Tego samego dnia argentyński okręt podwodny Santa Fe (prod. zachod-
nioniemieckiej, typu 209) znajdował się w odległości 100 Mm od Nowej Georgii.
Adm. Woodward dowiedział się o tym, gdy Endurance przechwycił depeszę z nie-
go nadaną, i rozkazał wzmocnić grupę 319.9 fregatą Brilliant i okrętem podwod-
nym Conqueror. Obecność Santa Fe w tym rejonie zaniepokoiła dowództwo bry-
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
tyjskiego zespołu zbliżającego się do Południowej Georgii. Adm. Woodward w
swoich pamiętnikach „One Hundred Days” pisał: „Napięcie narastało, operacja na
Georgii Południowej jakby ugrzęzła w strachu przed argentyńskim okrętem pod-
wodnym. W dodatku zasięg działań naszego samolotu patrolowego z wyspy
Ascencion był zbyt mały”.
Chris Parry dzisiaj na tle swojego śmigłowca
Wessex, na burcie którego widnieje znak
wyeliminowanego okrętu podwodnego, fot.
Les Wilson
24 kwietnia. Oba okręty –
Brilliant i Conqueror – były już na
miejscu.
Wczesnym rankiem dowódca
Santa Fe otrzymał rozkaz przyspiesze-
nia przeprowadzenia operacji, więc
okręt skierowano do przylądka Cape
North, a stamtąd do zatoki Cumber-
land Bay. Całą noc płynięto w położe-
niu nawodnym, o 500 okręt zanurzono i
płynięto pod wodą z wysuniętymi
chrapami. O 2330 osiągnięto wyzna-
czony punkt w odległości 1 Mm od
przylądka King Edward Point.
25 kwietnia. Na Santa Fe od
230 do 430 trwał wyładunek grupy
„Golf” i zaopatrzenia przy pomocy mo-
torówki zdobytej na brytyjskiej stacji
polarnej. Później kapitan okrętu po-
stanowił wpłynąć do jednej z zatok i
przeprowadzić remont jednostki.
Porucznik Chris Parry, który skutecznie za-
atakował okręt podwodny Santa Fe bomba-
mi głębinowymi, był pierwszą osobą która
dokonała tego od czasu II w. światowej, fot.
Nigel Bowles
HMS Conqueror
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
O 730 na fregacie Plymouth, prowadzącej nasłuch radiowy, wykryto roz-
mowy podwodnego przeciwnika prowadzone z lądem w Zat. Cumberland, nieda-
leko Grytviken. Informację przekazano dalej i do akcji skierowano śmigłowce.
Gdy okręt znajdował się w odległości 5 Mm od Grytviken, radar wykrył zbliżający
się cel powietrzny. Był to śmigłowiec Wessex HAS 3 z pokładu niszczyciela rakie-
towego Antrim, pilotowany przez por. Chrisa Perry’ego. Okręt obrzucono bom-
bami głębinowymi Mk 11 uszkadzając go i zmuszając do wynurzenia.
Następnie Sea Lynx (nr XZ 725) z fregaty Brilliant zrzucił torpedę Mk 46,
ale ta – zaprogramowana na większą głębokość – przeszła pod okrętem i krążyła
w poszukiwaniu celu. Nadleciały dwa Waspy HAS z lodołamacza Endurance i fre-
gaty Plymouth. Oba wystrzeliły dwa pociski przeciwokrętowe AS-12. Trafił jeden z
nich, ale tylko przeleciał przez szczyt kiosku i nie eksplodował. Nadleciał drugi
Lynx (nr XZ 729). Oba Lynxy ostrzelały okręt z karabinów maszynowych i odle-
ciały. Ale nie był to jeszcze koniec męki argentyńskiego okrętu, gdyż teraz zaczę-
ły go ostrzeliwać Antrim i Plymouth, których ogień korygowany był z brzegu
przez zwiadowców. Korzystając z peryskopu o godz. 730 kmdr H. Bicain podpłynął
do przystani King Edward Point, gdzie załoga zeszła na ląd. Gdy po dwóch godzi-
nach wróciły oba Lynxy, okręt leżał na płyciźnie z widocznym wyciekiem paliwa,
opuszczony przez załogę.
Teniente de Navio (kapitan marynarki) Alfredo Astiz podpisuje akt kapitulacji w Leith na
pokładzie HMS Plymouth. Na wprost niego stoi kpt. mar. N. J. Barker z HMS Endurance.
Po kilku godzinach garnizon Georgii Południowej poddał się Brytyjczykom,
a argentyńscy jeńcy zostali umieszczeni w jednym z budynków w pobliżu przy-
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
stani. Zbiornikowiec RFA Tidespring dostarczył ich później na wyspę Ascencion,
skąd samolotem Czerwonego Krzyża dostali się do stolicy Urugwaju.
26 kwietnia. 6 członków załogi Santa Fe pod brytyjską strażą doprowa-
dziło okręt do przystani dawnego zakładu przeróbki wielorybów w Grytviken. Kil-
ka godzin później Santa Fe zatonął na głębokości 20 m. Nad lustro wody wysta-
wał jedynie kiosk. Był to efekt sabotażu przeprowadzonego dzień wcześniej przez
załogę, kiedy kilku marynarzy udało się pod eskortą na pokład okrętu po rzeczy
osobiste, żywność i lekarstwa. Niektórym z nich udało się przedostać do toalety i
kambuza i otworzyć zawory instalacji wodnej.
Pechowy Santa Fe, fot. Mail on Sunday (Robert Hurst)
Prawdopodobnie dopiero atak śmigłowców na okręt podwodny spowodo-
wał, że garnizon argentyński zdał sobie sprawę z obecności sił brytyjskich w po-
bliżu wyspy. Wykorzystując moment zaskoczenia, ok. 1600 pod osłoną śmigłow-
ców i ognia okrętowej artylerii, mimo koszmarnej pogody, Brytyjczycy przepro-
wadzili desant. 30 żołnierzy sił specjalnych SAS i kompania piechoty morskiej wy-
lądowali na wyspie. Żołnierze przeszli wytyczonymi wcześniej przez grupy SBS
ścieżkami w polach minowych i zaatakowali obrońców. Ci stawili bardzo zacięty
opór i dopiero ogień moździerzy kal. 81 mm, sprowadzonych przez śmigłowce z
lotniskowca, spowodował, że po prawie dwóch godzinach walki kpt. mar. Alfredo
Astiz poddał garnizon. Do niewoli dostało się 156 żołnierzy (już po wypłynięciu
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
brytyjskich sił inwazyjnych Argentyńczycy wzmocnili garnizon na wyspie 40 żoł-
nierzami piechoty morskiej przerzuconymi przez Santa Fe) oraz 38 cywilów. Po
stronie argentyńskiej jedyną ofiarą był ranny żołnierz. Brytyjczycy stracili dwa
śmigłowce Wessex. Wszystkich jeńców przekazano 13 maja Międzynarodowemu
Czerwonemu Krzyżowi.
Kompania M bryt. piechoty morskiej, która odbiła Pd. Georgię 25 kwietnia 1982 r., fot.
Central Press/Getty Images, 19 maja 1982
Południową porą adm. Woodward raportował do kwatery głównej w
zachodniolondyńskim Northwood: „Be pleased to inform Her Majesty that the
White Ensign flies alongside the Union Flag at Grytviken, South Georgia. God
save the Queen” (Proszę powiadomić Jej Królewską Wysokość, że bandera Royal
Navy powiewa wraz z flagą Zjednoczonego Królestwa nad Nową Południową Geo-
rgią. Boże chroń Królową).
Dobre nowiny spowodowały, że na Downing Street 10 – siedzibie brytyj-
skich premierów – wreszcie zapanowała ulga i wieczorem M. Thatcher wraz z mi-
nistrem J. Nottem przekazali zgromadzonym na ulicy dziennikarzom pierwsze
pomyślne wieści otrzymane od dowództwa operacji. Na pytanie – co dalej? –
premier odpowiedziała tylko: „Cieszmy się z tej wiadomości i pogratulujmy na-
szym żołnierzom. Dobranoc państwu”. Rzeczywiście, wiadomość była pomyślna,
ale Południowa Georgia to nie Falklandy i tego, jak potoczą się dalsze losy brytyj-
skiej armady, nikt nie mógł przewidzieć.
Spis treści
Wiesław B. Pietrzak
30 lat później
Stosunki dyplomatyczne między obu stolicami przywrócono dopiero w 1990 r., za
rządów prezydenta Carlosa Menema, który złożył też wizytę w Londynie osiem lat póź-
niej. Wokół spornych wysp zalegają złoża ropy naftowej, o czym wiedziano od jakiegoś
czasu. We wrześniu 1995 r. w Nowym Jorku podpisano umowę o wspólnej, argentyń-
sko-brytyjskiej, eksploatacji zasobów węglowodorów spod dna Atlantyku. Mimo wpisania
przez Argentynę prawa do Malwin do konstytucji, wspólne gospodarcze inwestycje wy-
dawały się skutecznym sposobem na zastopowanie dążenia do militarnego rozwiązania
sprawy, ale przez kilkanaście lat nie potrafiono się porozumieć w tej kwestii i cały projekt
upadł. Od tego czasu stosunki zaczęły się psuć.
Obecnie stosunki pomiędzy państwami są określane jako najgorsze od
1982 r. W oficjalnych wypowiedziach obie strony deklarują chęć dyplomatyczne-
go rozwiązania sporów i jednoznacznie odżegnują się od użycia siły. Jednak oba-
wy odnośnie przyszłości wywołuje fakt, że nikt nie potrafi przewidzieć działań, ja-
kie podejmą zainteresowane rządy w przyszłości. Zwłaszcza, gdy okaże się, że te-
ren wokół spornych wysp to naftowe eldorado.
Podwodne bogactwo
W 2007 r. Buenos Aires zerwało współpracę z Londynem nad wspólną eksplo-
atacją przybrzeżnych terenów wokół wysp, a trzy lata później ustawa podpisana przez
prezydent Christinę Fernandez de Kirchner nakazywała uzyskiwanie przez armatorów
zgody władz w Buenos Aires na wpływanie na terytorium morskie w odległości 500 km
od wybrzeża Argentyny (Falklandy-Malwiny leżą 480 km od Argentyny). Sytuację zaogni-
ło przybycie w lutym 2012 r. platformy wiertniczej Ocean Guardian oraz późniejsze za-
trzymanie w Argentynie statku Thor Leader, przewożącego ładunek rur dla platform
wiertniczych. W tym samym miesiącu władze portu Ushuaia w Patagonii odmówiły
w lutym 2012 r. dwu wielkim brytyjskim wycieczkowcom (Adonia i Star Princess)
zgody na wejście do tego portu. Jako powód podały to, że statki zawinęły po
drodze na Falklandy-Malwiny bez pozwolenia administracji argentyńskiej.
Działania takie związane są z rozpoczęciem przez Brytyjczyków wydobywania
ropy naftowej na szelfie w okolicach wysp. Mimo protestów Argentyńczyków, Brytyj-
czycy postanowili sięgnąć po ropę naftową na spornym terytorium i po raz pierw-
szy od ponad dekady zaczęli wiercenia na falklandzkim polu naftowym Liz. Liczą
na wydobycie w tym miejscu 400 mln baryłek ropy.
Spór rozgorzał z nową siłą, gdy okazało się, że 200-milowa strefa ekonomiczna
wokół wysp falklandzkich rzeczywiście kryje ogromne złoża ropy naftowej i gazu. Fa-
chowcy uważają, że pod dnem morskim w okolicach Falklandów może znajdować
się nawet 17 mld baryłek ropy i ok. 51 bln stóp sześciennych gazu. Jak dotąd
działają cztery odwierty na południe od wysp, które mają pomóc w oszacowaniu
Spis treści
Falklandy-Malwiny 1982-2012
Spis treści
Pobierz darmowy fragment (pdf)