Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00016 004336 21552836 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw - ebook/pdf
Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Difin Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7930-535-9 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> zarządzanie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Przedmiotem pracy jest analiza źródeł finansowania inwestycji przedsiębiorstw. Analiza ta dokonana jest w odniesieniu do specyficznych uwarunkowań jakie determinowane są przez niestabilne otoczenie gospodarcze, w tym w okresie kryzysu na rynkach finansowych i światowego kryzysu gospodarczego.

Prezentowane rozważania powinny wyposażyć zarządzających inwestycjami rzeczowymi w kompetencje, pozwalające na dokonanie racjonalnego wyboru źródła ich finansowania. W tym aspekcie, studia niniejszej pracy pomagają w nabyciu umiejętności zaprojektowania optymalnej struktury finansowania inwestycji: uwzględniającej koszt pozyskiwanego kapitału, elastyczność dysponowania środkami oraz czynniki ryzyka związanego z poszczególnymi źródłami finansowania (przede wszystkim charakterystycznymi dla okresu spowolnienia gospodarczego i kryzysu na rynkach finansowych). Bardzo istotnym zagadnieniem poruszonym w pracy jest odniesienie kosztu pozyskiwanego kapitału do finansowej opłacalności inwestycji, która stanowi najczęściej podstawową przesłankę podjęcia decyzji o realizacji inwestycji bądź jej zaniechaniu.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Rafał Rębilas FINANSOWANIE INWESTYCJI PRZEDSIĘBIORSTW Difin Praca naukowa dofinansowana przez Wyższą Szkołę Biznesu w Dąbrowie Górniczej. Copyright © by Difin SA Warszawa 2014 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody wydawcy zabronione. Książka ta jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Wydanie pierwsze Recenzent prof. zw. dr hab. Ryszard Borowiecki prof. zw. dr hab. Krzysztof Marcinek Redaktor prowadzący Tomasz Serafin Korekta Katarzyna Dąbrowska Projekt okładki Łukasz Piotrowski ISBN 978-83-7930-533-9 Difin SA Warszawa 2014 00-768 Warszawa, ul. F. Kostrzewskiego 1 tel. 22 851 45 61, 22 851 45 62, fax 22 841 98 91 Księgarnie internetowe Difin: www.ksiegarnia.difin.pl www.ksiegarniasgh.pl Skład i łamanie: Łukasz Piotrowski Edit sp. z o.o., www.editstudio.pl Wydrukowano w Polsce Spis treści Wstęp Rozdział I. Charakterystyka procesu inwestycyjnego w przedsiębiorstwie w warunkach nowej gospodarki 1.1.  Inwestycje jako podstawowy czynnik warunkujący rozwój  przedsiębiorstwa   1.2.  Uczestnicy i fazy rzeczowego przedsięwzięcia inwestycyjnego  1.3. Determinanty wyboru inwestycji  1.4. Uwarunkowania realizacji inwestycji w okresie spowolnienia gospodarczego 1.5.   Ryzyko przedsięwzięć inwestycyjnych w nowych warunkach  gospodarczych  9 13 13 23 27 31 34 Rozdział II. Ocena efektywności prognozowanej inwestycji jako instrument zarządzania przedsięwzięciem inwestycyjnym 43 2.1.  Istota analizy efektywności finansowej przedsięwzięcia inwestycyjnego   43 2.2.  Proste i dyskontowe metody oceny opłacalności inwestycji  48 56 2.3.  Uwzględnianie ryzyka w ocenie efektywności inwestycji  Rozdział III. Wpływ kosztu kapitału na efektywność inwestycji 3.1. Źródła kapitału finansującego inwestycję  3.2. Struktura, koszt i rentowność kapitału   61 61 64 6 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw 3.3.  Ryzyko zmiany kosztu kapitału a efektywność inwestycji  3.4.  Wpływ polityki państwa na koszt kapitału finansującego inwestycję   Rozdział IV. Podstawowe źródła finansowania inwestycji 4.1.  Finansowanie własne przedsięwzięć inwestycyjnych  4.2.  Kredyty inwestycyjne jako klasyczne źródło finansowania inwestycji  4.3.  Uwarunkowania finansowania inwestycji przez syndykat kredytowy  4.4. Specyfika project finance  Rozdział V. Efektywność finansowania inwestycji leasingiem 5.1.  Charakterystyka leasingu jako instrumentu finansującego inwestycję  5.2.  Leasing operacyjny czy leasing kapitałowy – dylemat inwestora  5.3.  Leasing a efektywność przedsięwzięcia inwestycyjnego  Rozdział VI. Dłużne papiery wartościowe jako instrument finansowania inwestycji 6.1.  Papiery dłużne w finansowaniu inwestycji przedsiębiorstw   6.2.  Firma inwestycyjna w procesie finansowania rozwoju przedsiębiorstwa  70 72 78 78 87 97 102 106 106 113 117 125 125 drogą emisji długu  131 143 6.3.  Syndykaty inwestycyjne w finansowaniu inwestycji drogą emisji obligacji  6.4.  Ustalanie kosztu kapitału pozyskanego drogą emisji długu  145 6.5.  Przesłanki finansowania inwestycji dłużnymi papierami wartościowymi 147 Rozdział VII. Privateequity – szansa czy zagrożenie rozwoju przedsiębiorstwa? 7.1. Istota finansowania private equity i venture capital 7.2.  Fazy rozwoju przedsiębiorstwa a finansowanie private equity  7.3.  Podmioty dostarczające kapitału na zasadach private equity  7.4. Procedura pozyskania kapitału private equity  7.5.  Korzyści i ryzyko związane z finansowaniem private equity  155 155 157 162 164 168 Spis treści 7 Rozdział VIII. Inwestycje rzeczowe przedsiębiorstw i źródła ich finansowania w Polsce w warunkach nowej gospodarki 8.1.  Wartość inwestycji przedsiębiorstw w Polsce w latach 2001–2012  8.2.  Kredyty inwestycyjne w finansowaniu inwestycji przedsiębiorstw  8.3.  Statystyki finansowania inwestycji leasingiem w Polsce   8.4.  Dłużne papiery wartościowe w finansowaniu działalności rozwojowej  przedsiębiorstwa   8.5. Rozwój rynku private equity w Polsce Zakończenie Bibliografia Spis tabel Spis schematów Spis wykresów 172 172 177 181 187 191 199 201 209 210 211 Wstęp Podstawowym i nadrzędnym celem funkcjonowania przedsiębiorstwa z punktu widzenia jego właścicieli jest maksymalizacja wartości1. Przedsiębiorstwa dążą do maksymalizacji wartości rynkowej poprzez rozwój, który nie jest możliwy bez realizacji przez nie inwestycji rzeczowych. Decyzje z zakresu inwestowania stanowią najważniejszy obszar zarządzania przedsiębiorstwem. Ich skutki mają charakter długofalowy, wpływają na przyszłą sytuację ekonomiczną podmiotu gospodarczego. Inwestycje przedsiębiorstw charakteryzują określone parametry, ściśle ze sobą powiązane, których znajomość jest niezbędnie potrzebna inwesto- rowi celem racjonalnego podjęcia decyzji o inwestowaniu. Wielkości te określa rachunek finansowej opłacalności inwestycji. Podstawowym warunkiem skutecznej realizacji inwestycji jest jej odpo- wiednie finansowanie. Podjęcie decyzji o inwestycji nierozłącznie wiąże się z dokonaniem wyboru źródła jej finansowania. Powszechnie przyjęło się stwier- dzenie, że przedsiębiorstwo będzie inwestować wówczas, gdy znajdzie niezbędny kapitał. W warunkach stabilnej gospodarki rynkowej przedsiębiorstwa stosun- kowo łatwo pozyskują niezbędne do finansowania rozwoju środki finansowe. Ich podstawowym źródłem są kredyty bankowe oraz kapitał własny zebrany drogą akumulacji zysku i dokonywania wpłat przez właścicieli. Wpłaty właścicieli następują poprzez wnoszenie i podnoszenie kapitału udziałowego lub poprzez emisję akcji. Wymienione, podstawowe formy finansowania inwestycji uzupeł- niane są środkami pozyskiwanymi w drodze emisji dłużnych papierów warto- ściowych, zawierania transakcji leasingowych czy też wnoszeniem kapitału przez podmioty trzecie na zasadach private equity. W tych okolicznościach istotnym zagadnieniem jest to, jak wybór źródła finansowania inwestycji determinuje jej realizację, w szczególności wpływając na efektywność finansową konkretnego przedsięwzięcia. 1 R. Borowiecki (red.), Pomiar i ocena procesów kreowania wartości w badaniu efektywności przedsię- biorstwa, Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2009, s. 88. 10 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw Sytuacja istotnie zmienia się w okresie dynamicznych zmian zachodzą- cych w gospodarce, a w szczególności na rynkach finansowych. Nowe instru- menty finansowe pozwalające na agresywne inwestowanie, ale i pozyskiwanie środków na finansowanie inwestycji rzeczowych, umiędzynarodowienie kapi- tału, swoboda jego transferu, mnogość i różnorodność instytucji finansowych, permanentne zmiany stóp procentowych i kursów walut określają współczesne warunki finansowania inwestycji przedsiębiorstw. Postępujący proces globali- zacji z jej uwarunkowaniami, wyrażającymi się między innymi w koncentracji kapitału, współpracy a także konkurencji przedsiębiorstw w wymiarze global- nym, oparciu gospodarki na wiedzy, innowacjach i nowoczesnych technologiach wpływa na działalność przedsiębiorstwa we wszystkich jego aspektach2. W szcze- gólności jednak proces globalizacji determinuje podejmowanie decyzji inwesty- cyjnych oraz pośrednio określa ich treść. Również wyjątkowo niestabilne oto- czenie przedsiębiorstwa (w każdym jego segmencie), które charakteryzują okresy intensywnego wzrostu gospodarczego, ale i głębokiego kryzysu, generuje ponad- przeciętne ryzyko realizacji inwestycji przedsiębiorstw. W tych warunkach, charakterystycznych dla „nowej gospodarki”, istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju przedsiębiorstwa ma dobór źródeł finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Problem ten nabiera szczegól- nego znaczenia w okresie kryzysu na rynkach finansowych. Kapitałodawcy zewnętrzni zdecydowanie ostrożniej podchodzą do finansowania długotermino- wego o podwyższonym stopniu ryzyka. Wpływa to istotnie nie tylko na wielkość inwestycji przedsiębiorstw, ale również strukturę ich finansowania oraz koszt pozyskiwanego kapitału, a przez to ekonomiczną opłacalność inwestycji. Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza źródeł finansowania inwestycji przedsiębiorstw. Analiza ta dokonana została z uwzględnieniem specyficz- nych uwarunkowań gospodarki początku XXI wieku. Prezentowane rozważania powinny wyposażyć zarządzających inwestycjami rzeczowymi w kompetencje, pozwalające na dokonanie racjonalnego wyboru źródła ich finansowania w specyficznych warunkach ekonomicznych. W tym aspekcie, studia niniejszej pracy, pomagają w nabyciu umiejętności zaprojek- towania optymalnej struktury finansowania inwestycji: uwzględniającej koszt pozyskiwanego kapitału, elastyczność dysponowania środkami oraz czynniki ryzyka związanego z poszczególnymi źródłami finansowania (przede wszystkim charakterystycznymi dla okresu spowolnienia gospodarczego i niestabilności na 2 R. Borowiecki, T. Rojek, Procesy globalizacji i ich uwarunkowania, [w:] (red.) R. Borowiecki, Za- rządzanie przedsiębiorstwem w warunkach globalizacji – szanse i zagrożenia, Fundacja Uniwersytetu Eko- nomicznego w Krakowie, Kraków 2014, s. 25. Wstęp 11 rynkach finansowych). Bardzo istotnym zagadnieniem poruszonym w pracy jest odniesienie kosztu pozyskiwanego kapitału do finansowej opłacalności inwesty- cji, która stanowi najczęściej podstawową przesłankę podjęcia decyzji o realizacji inwestycji bądź jej zaniechaniu. Celem badawczym pracy jest zweryfikowanie następujących hipotez: • w warunkach wyjątkowej niestabilności otoczenia gospodarczego, w szczegól- ności w okresie kryzysu gospodarczego, przedsiębiorstwa zmniejszają aktyw- ność inwestycyjną, pomimo istnienia pozytywnych przesłanek w tym zakresie, • zmniejszenie wartości inwestycji rzeczowych przedsiębiorstw spowodowane jest ograniczeniem źródeł finansowania inwestycji, • uwarunkowania nowej gospodarki determinują zmianę w zakresie struktury finansowania inwestycji. Realizując postawiony cel przyjęto metodę dedukcji przy jednoczesnym wykorzystaniu analizy opisowej i krytycznej odnoszącej się do przedmiotu pracy. Natomiast zakres badań empirycznych obejmuje wartość inwestycji i źródła ich finansowania w Polsce w latach 2001–2012, to jest okresie wyjątkowych turbulen- cji w gospodarce światowej. Analizując dane za ten okres możliwe jest porówna- nie określonych wielkości w sytuacji zarówno intensywnego wzrostu gospodar- czego, jak i jego spowolnienia wywołanego światowym kryzysem gospodarczym. Całość zagadnień ujęta została w ośmiu rozdziałach. Rozdział pierwszy stanowi wprowadzenie w zagadnienia stanowiące przedmiot opisanych wyżej rozważań. Przedstawiono w nim istotę procesu inwestycyjnego w przedsiębiorstwie i jego wpływ na rozwój danej jednostki gospodarczej. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu ryzyka w procesie inwestycji rzeczowych oraz uwarunkowań realizacji inwestycji determinowanych przez wyjątkowo niestabilne otoczenie gospodarcze. W rozdziałach drugim i trzecim omówiono problematykę rachunku ekono- micznej opłacalności przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz kosztu kapitału pozy- skiwanego na finansowanie inwestycji. Jednocześnie wskazano na zależności występujące pomiędzy tymi zagadnieniami. Zaproponowany zestaw wskaźników i miar nie stanowi pełnego zbioru metod i instrumentów, jest jednak wystarcza- jącym do pełnego zrozumienia, zarówno przez zarządzających inwestycjami jak i je finansujących, uwarunkowań ekonomicznych inwestycji. Powyższe pozwala na podjęcie racjonalnej decyzji w zakresie inwestowania bądź finansowania przedsię- wzięcia. Cztery kolejne rozdziały stanowią dogłębną analizę uwarunkowań finanso- wania inwestycji przy wykorzystaniu różnych źródeł kapitału. Zaprezentowane zostały: istota poszczególnych form finansowania inwestycji, szanse i zagrożenia jakie niosą ze sobą dla inwestora (ale i kapitałodawcy) oraz ich wpływ na efektyw- 12 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw ność przedsięwzięcia inwestycyjnego. W przeprowadzonej analizie szczególną uwagę poświęcono uwarunkowaniom pozyskiwania kapitału na finansowanie inwestycji drogą emisji dłużnych papierów wartościowych. Ten segment rynku finansowego w ostatnich latach w Polsce rozwinął się najbardziej dynamicznie, o czym świadczyć mogą zaprezentowane w kolejnym rozdziale statystyki. Jednak wiedza zarządzających na ten temat nadal jest niewspółmiernie niska w porów- naniu z wiedzą na temat kredytowania inwestycyjnego czy też leasingu. Oprócz klasycznych źródeł finansowania inwestycji w części tej przedstawiono również finansowanie na zasadach private equity. W tym zakresie polski rynek funduszy, jakkolwiek najszybciej rozwijający się z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, dalej pozostaje niszowym. Ostatnia część pracy (rozdział ósmy) to analiza wielkości inwestycji oraz źró- deł ich finansowania w Polsce w dwóch następujących po sobie okresach: boomu gospodarczego lat 2001–2007 oraz spowolnienia gospodarczego jakie miało miejsce w latach 2008–2012, wywołanego światowym kryzysem gospodarczym. W części tej wykorzystano dane statystyczne obrazujące poziom finansowania inwestycji konkretnymi instrumentami finansowymi. W niniejszej publikacji poszczególne zagadnienia zostały zaprezentowane w zakresie istotnym i niezbędnym z punktu widzenia postawionego celu pracy, w szczególności umożliwiając weryfikację postawionych hipotez. Jednocześnie w pracy, skoncentrowano się na aspektach praktycznych przedsięwzięć inwe- stycyjnych, zarówno widzianych oczyma inwestora, jak i kapitałodawcy finansującego inwestycje. Stąd pozycja ta przeznaczona jest przede wszyst- kim dla przedsiębiorców, planujących realizację inwestycji. Przydatna powinna być również zarządzającym, którzy podejmują decyzje w zakresie finansowania inwestycji, niezależnie czy reprezentują własny kapitał, bank, czy inną instytucję angażującą się w finansowanie inwestycji. Wykorzystana może być również przez studentów kierunków ekonomicznych, celem pogłębionych studiów w zakresie prezentowanej tematyki. Rozdział I Charakterystykaprocesuinwestycyjnego wprzedsiębiorstwiewwarunkach nowejgospodarki 1.1. Inwestycje jako podstawowy czynnik warunkujący rozwój przedsiębiorstwa Kryzys finansowy zapoczątkowany w USA w 2007 roku szybko przerodził się w globalny kryzys gospodarczy. Zarówno w USA, Japonii, jak i państwach strefy euro po wielu latach wzrostu nastąpiła głęboka recesja gospodarcza. Jej objawem była ujemna dynamika produktu krajowego brutto, spadek inwestycji przed- siębiorstw, zmniejszające się wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Wiele instytucji finansowych i przedsiębiorstw sektora niefinansowego w obro- nie przed upadłością musiało korzystać z pomocy publicznej3. Nastąpił kryzys zaufania na rynkach finansowych, skutkujący ograniczeniem działalności kredy- towej banków, zarówno na rynku międzybankowym jak i w relacjach z przed- siębiorstwami sektora niefinansowego. Kryzys ten wpłynął również na polską gospodarkę, chociaż jego skutki nie były tak wyraźne jak we wspomnianych kra- jach. O ile w strefie euro można mówić o kryzysie gospodarczym, w Polsce nastą- piło spowolnienie gospodarcze. Oznaką tego spowolnienia była zmniejszająca się dynamika produktu krajowego brutto (tabela 1). Tabela 1. DynamikaproduktukrajowegobruttowPolscewlatach2006–2010 Rok Produkt Krajowy Brutto 2006 106,2 2007 106,8 2008 105,1 2009 101,6 2010 103,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Mały rocznik statystyczny za 2011 rok. 3 R. Hanisz, Problem rozwoju przedsiębiorstw niefinansowych w warunkach niestabilnego otoczenia, [w:] R.N. Hanisz (red.), Inwestycje przedsiębiorstw i źródła ich finansowania. Teoria i praktyka, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2012, s. 14. 14 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw W szczególności negatywny wpływ kryzysu gospodarczego widoczny jest w 2009 roku, w którym nastąpił spadek dynamiki PKB z 105,1 do 101,6. Jednym z efektów pogłębiającego się kryzysu gospodarczego na świecie była również zmiana polityki kredytowej banków działających w Polsce. W 2009 roku nastąpił co prawda nominalny przyrost kredytów ogółem, zanotowano jednak niekorzystną z punktu widzenia gospodarki narodowej, ale i przedsiębiorstw sektora niefinanso- wego zmianę struktury kredytowej4. Udział kredytów dla przedsiębiorstw w struk- turze kredytów sektora niefinansowego zmniejszał się z 40,2 w 2007 r. do 38,4 w 2008 roku i 34,6 w roku 2009. Istotnie zmniejszył się również wolumen kre- dytów dla przedsiębiorstw. Tylko na przestrzeni roku, w okresie 2008–2009 war- tość kredytów dla przedsiębiorstw spadła z 233,3 mld zł do 222,1 mld zł. Powyższe świadczy o dużej awersji banków do ryzyka związanego z finansowaniem działal- ności gospodarczej. Natomiast dla zarządzających przedsiębiorstwami powstał istotny problem związany z możliwością finansowania rozwoju. Przedsiębiorstwo dążąc do maksymalizacji swojej wartości skazane jest na intensywny rozwój, który może nastąpić na jeden z dwóch sposobów: zewnętrzny lub wewnętrzny5. Rozwój zewnętrzny polega na poszukiwaniu zasobów niezbędnych do realizacji strategii poza przedsiębiorstwem. Najczę- ściej ta forma rozwoju przedsiębiorstwa dokonywana jest poprzez fuzje i prze- jęcia innych podmiotów. Fuzja stanowi połączenie dwóch lub więcej przedsię- biorstw, w których tracą one osobowość prawną, a zamiast nich z połączonych majątków i kapitałów powstaje nowe przedsiębiorstwo (nowy podmiot prawa)6, 7. W praktyce biznesowej dochodzi zarówno do fuzji pionowych jak i poziomych8. Fuzje pionowe następują w ramach procesu technologicznego, natomiast fuzje poziome konsolidują podmioty należące do tego samego sektora. Mogą one dotyczyć wcześniejszych konkurentów jak i przedsiębiorstw niekonkurujących 4 R.N. Hanisz, Aktywność polskiego sektora bankowego w warunkach ogólnej awersji do ryzyka. Próba oceny, [w:] I. Pyka, J. Cichorska (red.), Finanse w niestabilnym otoczeniu – dylematy i wyzwania. Banko- wość, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Kato- wicach”, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2012, s. 455–457. 5 W. Jakubowska, Sposoby rozwoju przedsiębiorstw zdywersyfikowanych, [w:] „Studia i prace Kolegium Zarządzania i Finansów”, Zeszyt Naukowy 118, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2012, s. 85. 6 W. Frąckowiak, Fuzje i przejęcia. Podstawowe pojęcia, [w:] W. Frąckowiak (red.), Fuzje i przejęcia, Polskie Wydawnictwa Ekonomiczne, Warszawa 2009, s. 26. 7 Pojęciem zbliżonym do fuzji jest inkorporacja, której efektem finalnym jest również pozostanie na rynku jednego przedsiębiorstwa, przy czym nie jest to nowopowstały w sensie prawnym podmiot, lecz jeden z już istniejących przed połączeniem. Różnica polega również na tym, że w przypadku kla- sycznej fuzji występuje dobrowolne działanie partnerów, natomiast w inkorporacji nie jest to już regułą. 8 Z. Pierścionek, Fuzje i przejęcia w procesie globalizacji przedsiębiorstw, Warszawa 2001, s. 14. Rozdział I. Charakterystyka procesu inwestycyjnego w przedsiębiorstwie w warunkach… 15 ze sobą. W pierwszym przypadku celem fuzji jest zazwyczaj umocnienie pozycji rynkowej, wejście poszczególnych podmiotów na nowe dla siebie rynki (dotych- czas zdominowane przez konkurenta), uzyskanie efektu synergii kosztowej, wzrost potencjału badawczego. W przypadku fuzji przedsiębiorstw nie konku- rujących ze sobą celem jest najczęściej dywersyfikacja przychodów, wzrost kapi- talizacji przedsiębiorstw, poprawa pozycji konkurencyjnej oraz korzyści skali i doświadczenia w danej dziedzinie. Często przesłanką tego typu fuzji może być również ominięcie barier instytucjonalnych, prawnych i ekonomicznych wejścia na dany rynek. Fuzje przedsiębiorstw należy odróżnić od procesu prze- jęcia jednego z przedsiębiorstw (podmiot przejmowany) przez drugie (podmiot przejmujący). Przejęcie przedsiębiorstwa to transfer kontroli nad działalnością gospodarczą danej jednostki z jednego właściciela na innego9. Odbywa się on poprzez: zakup instrumentów właścicielskich (akcji, udziałów istniejących lub nowej emisji), zakup przedsiębiorstwa lub jego majątku, udział w prywatyzacji, zakup zobowiązań przedsiębiorstwa i ich konwersję na kapitał własny. Wspólną cechą wszystkich tych form przejęcia, w odróżnieniu od fuzji, jest fakt, że przed- siębiorstwo przejmowane nie traci podmiotowości prawnej10. Cele przejęć mogą być różnorodne. Mogą one wyrażać się w chęci zwiększenia potencjału konku- rencyjnego czy uzyskania efektów skali. W takim przypadku następuje zazwyczaj przejęcie zarządzania w zakresie strategicznym, przy pozostawieniu określonej swobody operacyjnej władzom spółki przejmowanej. Przejęcia mogą jednak mieć na celu likwidację konkurencji, pozyskanie unikalnej technologii, rynku zbytu, zasobów intelektualnych firmy, w tym posiadanego know-how. Rozwój wewnętrzny przedsiębiorstwa polega na rozbudowie istniejącego już potencjału przedsiębiorstwa w drodze realizacji inwestycji rzeczowych. Inwestycje te stanowią nakłady kapitałowe, których głównym celem jest tworze- nie nowych lub ulepszanie już istniejących środków trwałych i procesów techno- logicznych. W tym znaczeniu do inwestycji zalicza się: budowę, rozbudowę, prze- budowę budynków, zakup maszyn i urządzeń, aparatury, przyrządów, pojazdów. Inwestycją rzeczową jest również tworzenie od podstaw nowego przedsiębior- stwa (inwestycja green field). Zasadniczym celem tak zdefiniowanych inwestycji jest zapewnienie przedsiębiorstwu w przyszłości określonych korzyści, istotnych z punktu widzenia właścicieli przedsiębiorstwa. Tak też najczęściej definiowane 9 Z. Pierścionek, Fuzje i przejęcia…, op. cit., s. 27. 10 Jeśli tak się stanie, należy mówić o inkorporacji. Często bowiem przejęcie jest pierwszym krokiem do integracji przedsiębiorstw. W sytuacji posiadania odpowiedniej ilości głosów na zgro- madzeniu akcjonariuszy/udziałowców podmiot przejmujący może podjąć decyzję o połączeniu przedsiębiorstw. 16 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw jest pojęcie inwestycji. Inwestycja polega na przeznaczeniu zasobów dostępnych dla przedsiębiorstwa nie na bieżącą konsumpcję, lecz na inny cel, wyrażający się w uzyskaniu w przyszłości określonych korzyści11. Rozszerzając zaprezentowaną definicję należy zwrócić uwagę na inwestycję rzeczową jako: • bieżące wyrzeczenie dla przyszłych korzyści, • aktualne wydatkowanie środków finansowych bądź inne zaangażowanie kapi- tału celem pozyskania określonych dóbr i obiektów materialnych oraz niema- terialnych w przyszłości, • wydatek pieniężny, który ma przynieść dochód temu, który podejmuje inwe- stycję, • proces, w którym następuje zamiana środków finansowych na czynniki pro- dukcji celem utrzymania, powiększenia lub poprawy zdolności produkcyjnej (i/lub usługowej), • poniesiony z góry nakład, który powinien zabezpieczać osiąganie korzyści w przyszłości, • przekształcenie środków finansowych w obiekty trwałe lub podjęcie przedsię- wzięć służących w przyszłości odzyskaniu kapitału i czerpaniu dodatkowych korzyści w formie bezpośredniej albo poprzez wpływy za sprzedane produkty (usługi, towary)12. Tak określone definicje inwestycji mają pewne wspólne elementy: • bieżące zaangażowanie (kapitału, środków finansowych, nakładów), • transformacja nakładów w inne dobra, • osiąganie określonych korzyści w przyszłości (materialnych, niematerial- nych, w postaci bezpośredniej lub pośredniej). Warto przy tym podkreślić, że nie każde zaangażowanie kapitału stanowi inwestycję. W klasycznym ujęciu inwestycja przedsiębiorstwa charakteryzuje się długotrwałym zamrożeniem kapitału, ponadprzeciętną skalą nakładów (istotnie przewyższającą codzienną działalność przedsiębiorstwa) oraz ukierunkowaniem na przyszłą pozycję konkurencyjną podmiotu13. 11 K. Marcinek, Finansowa ocena przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw, Wydanie IV. Wydaw- nictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2000, s. 11. 12 Definicje przytoczone za: H. Walica, Inwestycje i controlling w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górnicze, Dąbrowa Górnicza 2007, s. 13–14; J. Różanski, In- westycje rzeczowe oraz procesy fuzji i przejęć w przedsiębiorstwie, [w:] (red.) J. Różański, Inwestycje rzeczowe i kapitałowe, Difin, Warszawa 2006, s. 14; K. Marcinek, Finansowa ocena…, op. cit., s. 11; S. Ryżewska, Bankowa analiza przedsiębiorstwa na potrzeby oceny ryzyka kredytowego, Twigger, Warszawa 1999, s. 15. 13 J. Różanski, Inwestycje rzeczowe…, op. cit., s. 14. Rozdział I. Charakterystyka procesu inwestycyjnego w przedsiębiorstwie w warunkach… 17 Omawiając pojęcie inwestycji należy zwrócić uwagę na następujące jej cechy: • nakład inwestycyjny, • czas, • korzyść, • ryzyko14. Pod pojęciem nakładów inwestycyjnych rozumie się wszelkie wydatki pono- szone celem wdrożenia pomysłu inwestycyjnego w praktykę gospodarczą. Obej- mują zatem: wydatki poniesione na badania i rozwój, w tym przygotowanie tech- niczno-organizacyjne oraz ekonomiczno-finansowe inwestycji, nabycie (zakup, wniesienie aportem, użytkowanie wieczyste) nieruchomości oraz wykonanie niezbędnych robót adaptacyjnych; nabycie maszyn, urządzeń, linii technolo- gicznych, pojazdów, aparatury i pozostałego wyposażenia wykorzystywanego w procesie produkcji, sprzedaży, świadczenia usług oraz wydatki na organizację procesu skutkującego realizacją w przyszłości określonego celu. To co odróżnia nakłady inwestycyjne od bieżących kosztów operacyjnych działalności gospodar- czej (a co często w praktyce realizacji inwestycji jest mylone) to fakt, że nakłady inwestycyjne są ponoszone zazwyczaj na etapie przygotowania zasadniczego pro- cesu wytwarzania dóbr/świadczenia usług. Natomiast koszty bieżące związane są z utrzymaniem i eksploatacją „przedmiotu” powstałego w wyniku procesu inwe- stycyjnego realizowanego w przedsiębiorstwie15. Do kosztów bieżących należy zaliczyć wydatki na: zakup materiałów, surowców, energii, wypłatę wynagrodzeń dla pracowników (wraz z narzutami na wynagrodzenia), usługi obce wykorzysty- wane w trakcie prowadzonej działalności bieżącej w przedsiębiorstwie. Efektem poniesienia nakładów inwestycyjnych powinny być określone i założone przez przedsiębiorstwo korzyści. Podstawowym celem inwestycji jest zazwyczaj uzyskanie przez przedsiębiorstwo określonej przewagi konkuren- cyjnej bądź zapobiegnięcie utraty posiadanej pozycji rynkowej. Są to tak zwane inwestycje rzeczowe. Dają one przedsiębiorstwu szereg korzyści, które można ująć w trzech obszarach: ekonomicznym, społecznym i organizacyjnym16. Korzyści ekonomiczne z inwestycji wyrażają się we wzroście przychodów ze sprzedaży, ograniczeniu kosztów działalności operacyjnej, minimalizacji róż- 14 W. Rogowski, Rachunek efektywności inwestycji, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Kraków 2008, s. 15. 15 H. Walica, Inwestycje i controlling…, op. cit., s. 30–31. 16 W. Rogowski, Metodyka rachunku opłacalności inwestycji: zasady i korzyści inwestycji, [w:] S. Wrzo- sek (red.), Finanse – nowe wyzwania teorii i praktyki. Finanse przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersy- tetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2011, s. 188–190. 18 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw nego rodzaju ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, wzroście konku- rencyjności przedsiębiorstwa, poprawie jakości oferowanych produktów i usług, optymalizacji wskaźników ekonomicznych. Wymiar społeczny korzyści z reali- zacji inwestycji wyraża się w tworzeniu kultury organizacyjnej w przedsiębior- stwie, systemie motywacji, rozwoju i doskonalenia personelu, identyfikacji i inte- gracji pracowników z pracodawcą. Natomiast korzyści organizacyjne związane są z poprawą jakości realizacji procesów, możliwością reakcji na bieżące i przyszłe potrzeby organizacji, eliminacją braków w organizacji działalności, czy zwięk- szeniem elastyczności przedsiębiorstwa na zachodzące zmiany w otoczeniu. Czas w inwestycjach wyraża się w okresie na jaki następuje zaangażowa- nia kapitału i w jakim uzyskiwane są przez inwestora korzyści. Inwestycje często wiążą się z długim horyzontem czasowym. Każda inwestycja charakte- ryzuje się swoim „okresem życia” i niekoniecznie musi on wyrażać się wieloma latami. Dlatego zwrócenie uwagi na czas w inwestycji odnosi się raczej do kwestii przesunięć czasowych pomiędzy zainwestowaniem i skutkowaniem inwestycji, nie natomiast do jej długookresowości17. Ostatnią ze wskazanych cech inwestycji jest ryzyko. Podejmowanie działal- ności inwestycyjnej nieodzownie związane jest z ryzykiem rozumianym jako możliwość wystąpienia sytuacji, w której rzeczywiste parametry zrealizowanej inwestycji (nakłady, efekty, okres realizacji) będą różniły się od parametrów zakła- danych na etapie jej przygotowania18. Z definicją inwestycji wiąże się również szereg innych pojęć bliskoznacz- nych, a mianowicie: procesu inwestycyjnego, przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz projektu inwestycyjnego. O ile pojęcie inwestycji bliskie jest pojęciu pro- cesu inwestycyjnego (zwanego również inwestowaniem)19, o tyle należy odróż- nić je od dwóch pozostałych. Przedsięwzięcie inwestycyjne to kompleksowo ujęty zakres celowej inwestycji przewidziany do zrealizowania w określonym czasie i miejscu20. Natomiast pod pojęciem projektu inwestycyjnego najczęściej 17 Przykładem mogą być tutaj inwestycje giełdowe, często wyrażające się szybkim okresem zwrotu, czy też wykorzystanie krótkotrwale pojawiającej się szansy rynkowej na skutek określonego zdarzenia (np. upadłości głównego konkurenta, zmiany przepisów prawnych, itp.). Podobnie aspekt czasu w inwestycjach rozpatruje: W. Rogowski, Rachunek efektywności…, op. cit., s. 16. 18 Szerzej zagadnienie ryzyka w działalności inwestycyjnej omówione zostało w punkcie 4 ni- niejszego rozdziału. 19 Jakkolwiek autorzy zazwyczaj nie różnicują pojęcia inwestycje i inwestowanie, można spo- tkać i odmienny pogląd. J. Różański zwraca uwagę, że pod pojęciem inwestowania należy rozumieć proces gospodarczy uruchomiony przez podjęcie decyzji o inwestycji. J. Różanski, Inwestycje rzeczo- we…, op. cit., s. 14. 20 W. Rogowski, Rachunek efektywności…, op. cit., s. 21. Rozdział I. Charakterystyka procesu inwestycyjnego w przedsiębiorstwie w warunkach… 19 rozumie się opracowanie, stanowiące podstawę realizacji inwestycji rzeczo- wych21. W tym znaczeniu pojęcie to zbliżone jest w istocie do projektu tech- nicznego, czyli dokumentacji projektowej. Należy jednak zauważyć, że także w zakresie pojęcia projektu inwestycyjnego nie ma zgodności. Współcześnie coraz częściej spotyka się definicję projektu inwestycyjnego jako jednorazowego przedsięwzięcia zorganizowanego w odrębną strukturę organizacyjną, które jest przeprowadzone w określonym celu przy wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, ludzkich i rzeczowych22. W literaturze przyjmowane są różne kryteria podziału, a co się z tym wiąże, definiowane są różne rodzaje inwestycji. Przyjmując podstawowe kryterium podziału jakim jest przedmiot inwestycji – wyróżnia się inwestycje: rzeczowe (realne), w kapitał intelektualny oraz finansowe (kapitałowe). W ramach tych grup wyodrębnić można określone kategorie inwestycji (schemat 1). Schemat 1. Klasyfikacjainwestycjiprzedsiębiorstwzewzględunaprzedmiot inwestowania Inwestycje przedsiębiorstw ze względu na przedmiot inwestycji Inwestycje rzeczowe Inwestycje finansowe Odtworzeniowe Na rynku pieniężnym Modernizacyjne Na rynku kapitałowym W instrumenty pochodne W walutę Inne (np. zakup sztabek złota, monety) Innowacyjne Rozwojowe Strategiczne Socjalne „Odpowiedzialne społecznie” Źródło: opracowanie własne. fuzje/przejęcia przedsiębiorstw Inwestycje w kapitał intelektualny Prace badawcze, poszukiwania itp. W kompetencje pracowników W znaki handlowe, patenty W relacje z klientami Inwestycje rzeczowe obejmują wszystkie nakłady związane z nabyciem skład- ników aktywów trwałych w przedsiębiorstwie. Mogą zatem dotyczyć: nierucho- mości, maszyn i urządzeń, linii technologicznych, środków transportu i innych 21 Ibidem, s. 20. 22 A. Korombel, Ryzyko w finansowaniu działalności inwestycyjnej metodą project finance, Difin, Warszawa 2007, s. 14. 20 Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw rzeczowych składników majątku trwałego. Biorąc pod uwagę cel inwestowania, inwestycje rzeczowe dzielą się na23: • odtworzeniowe – zastępujące zużyte lub przestarzałe urządzenia nowymi (wyni- kają zwykle ze starzenia się majątku), • modernizacyjne – które nie tylko zastępują zużyte maszyny czy urządzenia, ale determinują przy tym zmniejszenie kosztów działalności, • innowacyjne – unowocześniające proces produkcji/świadczenia usług, • rozwojowe – zwiększające potencjał produkcyjny przedsiębiorstwa i/lub pozwa- lające na wdrożenie do oferty handlowej nowych produktów/usług (w tym rów- nież kreowanie u nabywców nowych potrzeb), • strategiczne – determinujące pozycję przedsiębiorstwa na rynku (na którym obec- nie występuje lub na który wchodzi), • socjalne w przedsiębiorstwie24 – wpływające na podprawę warunków pracy i determinujące większe związanie pracownika z pracodawcą (zwykle poprzez system motywacji pozapłacowej), • wpisujące się w społeczną odpowiedzialność biznesu (lub inaczej „interesu publicznego”) – związane np. z poprawą ochrony środowiska naturalnego, jakości życia mieszkańców, finansowaniem odkryć i badań, mecenatem kultury, edukacji. Klasyfikując inwestycje ze względu na rozwój przedsiębiorstwa wyróżnia się inwestycje nowe i odnoszące się do obecnego majątku trwałego przedsiębiorstwa25. Inwestycje nowe wyrażają się w organizacji nowej działalności gospodarczej (tzw. inwestycje założycielskie) lub w szeregu działań mających na celu rozbudowę poten- cjału podmiotów już istniejących (inwestycje rozszerzające). Natomiast inwestycje dotyczące posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku trwałego dotyczą odtwa- rzania, modernizacji i wdrażania innowacji w przedsiębiorstwie. Innowacje te mogą odnosić się do procesu produkcji, opracowywania i wprowadzania na rynek nowych produktów/usług, organizacji przedsiębiorstwa, rozbudowy kanałów dys- trybucji czy innych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Przyjmując za kryterium różnicujące czas trwania inwestycji (tzw. cykl życia) wyróżnić można inwestycje26: 23 M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 324–325. 24 W literaturze można również spotkać określenie inwestycje dotyczące „ustroju społecznego” przedsiębiorstwa – ibid., s. 325. 25 A. Lodowska, Znaczenie realizacji inwestycji rzeczowych w rozwoju przedsiębiorstw, [w:] „Studia i prace kolegium zarządzania i finansów”, Zeszyt Naukowy 50, Szkoła Główna Handlowa w Warsza- wie, Elma Brooks, Warszawa 2004, s. 99–101. 26 W. Rogowski, Rachunek efektywności…, op. cit., s. 23.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: