Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00141 002571 22768433 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Francja i Niemcy w procesie integracji europejskiej w latach 1992-2007 - ebook/pdf
Francja i Niemcy w procesie integracji europejskiej w latach 1992-2007 - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 592
Wydawca: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 9788380885417 Rok wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> historia, militaria, wojskowość
Porównaj ceny (książka, ebook (-69%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Dwa kraje leżące w sercu Europy - Francja i Niemcy - przez wieki uważały się za najpoważniejszych wrogów i najsilniejszych konkurentów, rywalizowały o zdobycie dominacji nad kontynentem i jego złożami naturalnymi. Tragiczne wydarzenia pierwszej połowy XX stulecia uświadomiły przywódcom obu państw, że jedynie współpraca i obustronne zaangażowanie w rozwój integracji europejskiej mogą zagwarantować Europie pokój, a Francji i Niemcom owocne partnerstwo.

Książka w atrakcyjny sposób prezentuje historię kształtowania się kooperacji pomiędzy Paryżem a Bonn/Berlinem i precyzyjnie opisuje znaczenie, jakie dla powstania i rozwoju Unii Europejskiej miał couple franco-allemand. Ukazuje rolę, jaką duet francusko-niemiecki odgrywał w ostatnich latach na arenie europejskiej i szerzej - na arenie międzynarodowej.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Joanna Ciesielska-Klikowska – Uniwersytet Łódzki Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych, Katedra Badań Niemcoznawczych 90-131 Łódź, ul. Narutowicza 59a RECENZENT Aleksandra Trzcielińska-Polus REDAKTOR INICJUJĄCY Agnieszka Kałowska SKŁAD I ŁAMANIE AGENT PR KOREKTA TECHNICZNA Leonora Wojciechowska PROJEKT OKŁADKI Katarzyna Turkowska Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/Skazzjy; vitormarigo Publikacja bez opracowania redakcyjnego w Wydawnictwie UŁ © Copyright by Joanna Ciesielska-Klikowska, Łódź 2017 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2017 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.07219.15.0.M Ark. wyd. 34,5; ark. druk. 37,0 ISBN 978-83-8088-540-0 e-ISBN 978-83-8088-541-7 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63 Spis treści Wstęp Rozdział I Francja i Niemcy jako motor integracji europejskiej Rozdział II Zjednoczenie Niemiec i powstanie Unii Europejskiej 1. Upadeksystemukomunistycznego 2. ZjednoczenieNiemiec 3. Traktato UniiEuropejskiej Rozdział III Francja i Niemcy w procesie powstawania Unii Gospodarczej i Walutowej 1. RaportKomitetuJacquesaDelorsa 2. PostanowieniaTraktatuz Maastricht 3. EtapytworzeniaUniiGospodarczeji Walutowej 9 17 43 45 48 64 93 95 111 119 5 Spistreści 4. PaktStabilnościi Wzrostu 5. FunkcjonowanieeuroweFrancjii w Niemczech Rozdział IV Zaangażowanie Francji i Niemiec w proces budowy Wspólnej Polityki Zagranicznej, Bezpieczeństwa i Obrony 1. Genezadyskusjinadpolitykąbezpieczeństwaeuropejskiego 2. WspólnaPolitykaZagranicznai Bezpieczeństwaa Traktatz Maastricht 3. TworzenieEuropejskiejTożsamościObronnej 4. IdeaWspólnejEuropejskiejPolitykiBezpieczeństwai Obrony 5. Francjai Niemcyw procesierozbudowyEuropejskiejTożsamościBezpie- czeństwai Obrony Rozdział V Oś Paryż–Berlin w procesie tworzenia Europejskiego Obszaru Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości 1. Genezapolitykibezpieczeństwawewnętrznego 2. Rozwójpolitykibezpieczeństwawewnętrznegopo podpisaniuTraktatu o UniiEuropejskiej 3. Współpracapo podpisaniuTraktatuAmsterdamskiego Rozdział VI Francja i Niemcy wobec reform instytucjonalnych Unii Europej- skiej. Konstytucja dla Europy i Traktat Lizboński 1. PostanowieniaTraktatuNicejskiego 2. Niemiecko-francuskiesporyo przyszłośćintegracjieuropejskiej 3. Deklaracjaz Laeken 2. RolaFrancjii Niemiecw pracachKonwentuEuropejskiego 5. KonstytucjadlaEuropyjakopodstawaprawnafunkcjonowaniaUniiEuro- pejskiej 6. Założeniai strukturaTraktatuLizbońskiego 6 138 143 151 153 160 174 194 205 231 233 244 270 321 323 340 359 366 385 398 Spistreści Rozdział VII Wschodnie rozszerzenie Unii Europejskiej w polityce Francji i  Niemiec 1. Od umowyhandlowejdo układówstowarzyszeniowych 2. RolaFrancjii Niemiecw programiePhare 3. Kopenhaskiekryteriaprzyjęciado UniiEuropejskieji strategiaprzedczłon- kowska 4. Rokowaniaakcesyjne 5. TraktatAteńskii jegoratyfikacja 6. IntegracjaRumuniii Bułgarii Zakończenie Bibliografia 423 425 436 440 476 519 531 563 575 WSTĘP Sąsiadujące ze sobą Francja i Niemcy przez stulecia uznawane były za najwięk- szych wrogów i najsilniejszych konkurentów na kontynencie europejskim, walczących o przejęcie dominacji nad Europą i jej bogactwami naturalnymi. Jednak tragiczna historia pierwszej połowy XX wieku, stworzenie ideologii zagrażających utrzymaniu międzynarodowego porządku i wybuch dwóch wielkich konfliktów zbrojnych, które zmieniły oblicze świata, zrodziły poczu- cie refleksji i potrzebę zmian. Oba narody wystąpiły z propozycją zbudowania nowej, wspólnej Europy rozumianej jako obszar wolny od przemocy i gotowy do kooperacji na rzecz pojednania. Idea integracji europejskiej, która pojawiła się w latach powojennych, stała się symbolem zaangażowania najpierw IV, a później V Republiki Francuskiej i Republiki Federalnej Niemiec. W powszechnej świadomości ugruntowało się pojęcie francusko-niemieckiego tandemu jako lokomotywy napędzającej zjednoczenie Europy. Rzeczywiście, w okresie powojennym oba państwa stały się s piritus movens integracji europejskiej, a do opracowywanych przez Francję i RFN projektów dołączały Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, a także po- zostałe kraje zachodniej części kontynentu. Mimo poszerzania oraz pogłębiania procesów zjednoczeniowych na przestrzeni ostatnich dekad XX wieku, to duet sąsiadów znad Renu stanowił motor procesów integracyjnych, a żadna koncep- cja w tym obszarze nie mogła być przeforsowana bez jego zgody. Schyłek lat osiemdziesiątych XX wieku i upadek systemu komunistycznego przyczyniły się do istotnej zmiany na arenie międzynarodowej – rozpadł się istniejący od końca II wojny światowej system bipolarny. W nowej sytuacji geo- politycznej państwa europejskie musiały ponownie zdefiniować stojące przed nimi cele i zadania, a także zmierzyć się z wyzwaniami, które w Europie Środko- wej i Wschodniej przyniósł rozpad imperium radzieckiego. Ciężar aktywności przeniósł się na stworzenie jednolitego, zintegrowanego w sensie politycznym i gospodarczym organizmu, obejmującego zarówno zachodnią część Europy, jak i wschodnią, próbującą odbudować struktury suwerenności i dążącą do na- wiązania współpracy z organizacjami transatlantyckimi. Koniec podziału świata na dwa wrogie obozy przyczynił się także do zjed- noczenia Niemiec. Jego przeprowadzenie, tak oczekiwane przez mieszkańców obu republik niemieckich, spowodowało jednak wiele dyskusji, bowiem miało 11 Wstęp wpływ nie tylko na zmianę wewnętrznej polityki kraju w sercu Europy, ale przekładało się również na przewartościowanie polityki prowadzonej przez Francję i państwa zachodniej części kontynentu. Sukces reunifikacji wiązał się z zakotwiczeniem nowych Niemiec w strukturach demokratycznego Zacho- du, a także z kontynuowaniem procesu współpracy z państwem nad Sekwaną. Efektem dwustronnego zaangażowania stało się podpisanie traktatu powołu- jącego Unię Europejską, rozumianą jako organizację nowego typu, integrującą kraje na wielu płaszczyznach. Funkcjonowanie Wspólnoty, opartej na realizacji trzech filarów – unii gospodarczej, politycznej i policyjno-sądowniczej, stało się dowodem na przewodnią rolę tandemu francusko-niemieckiego, którego wysiłki przyniosły realizację koncepcji zapisanej w dokumencie z Maastricht. Rozwój Unii Europejskiej stymulował zaś intensyfikację bilateralnej kooperacji i zwiększał zależność obu państw od siebie. Wyzwaniem ostatniego dziesięciolecia XX wieku stała się implementa- cja założeń Traktatu o Unii Europejskiej, niemniej couple franco-allemand koncentrował się także na zagadnieniach reformy instytucjonalnej, wpro- wadzenia zmian w funkcjonowaniu Wspólnoty, a także przygotowania tejże do wschodniego poszerzenia. Początek nowego stulecia przyniósł realizację sztandarowego projektu obu państw − Unii Gospodarczo-Walutowej, ale postawił duet Francji i Niemiec także przed nowymi wyzwaniami. Ataki terrorystyczne na Stany Zjednoczone z 11 września 2001 roku spowodowały reorientację celów polityki zagranicznej i konieczność opracowania nowego systemu bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, który zagwaranto- wałby spokój na kontynencie i międzynarodową wiarygodność Unii Euro- pejskiej. Było to tym istotniejsze, że UE przygotowywała się do największego w swej historii rozszerzenia o kraje dawnego bloku wschodniego, które wy- magało wprowadzenia istotnych zmian w działalności struktur wspólnoto- wych. Fiasko Konstytucji dla Europy, a następnie akcesja dziesięciu nowych państw w 2004 roku oraz kolejnych dwóch trzy lata później, spowodowało ogólnoeuropejską debatę nad obecnym kształtem i przyszłością Wspólnoty. Jej osią stały się koncepcje przedstawiane przez nadreńskich partnerów, któ- rzy na przełomie wieków prezentowali projekty rozwoju Unii Europejskiej. Efektem debaty stało się przyjęcie aktu, który wprowadzał nowe ramy praw- ne, dostosowane do wyzwań XXI wieku. Traktat z Lizbony, podpisany przez przywódców 27 państw członkowskich na szczycie w grudniu 2007 roku, stanowił odpowiedź na zmiany zachodzące na europejskiej i światowej 12 Wstęp scenie polityczno-gospodarczej, a jego głównymi architektami były Paryż i Berlin. Najważniejszym zadaniem badawczym niniejszej książki jest analiza roli, jaką duet Francji i Niemiec odegrał w procesie integracji europejskiej w okresie od podpisania Traktatu z Maastricht, aż do przyjęcia Traktatu Lizbońskiego. Autorka chce przedstawić argumenty potwierdzające, że pojednanie niemie- cko-francuskie oraz współpraca obu państw miały kluczowe znaczenie dla postępów na drodze do zjednoczenia kontynentu i uzyskania wysokiego po- ziomu kooperacji międzynarodowej. Stawia także hipotezę badawczą, że bez aktywnego zaangażowania i udziału francuskich i niemieckich elit, silnie mo- tywowanych względami politycznymi i gospodarczymi, najprawdopodobniej nie doszłoby do integracji europejskiej po II wojnie światowej oraz nie osiągnę- łaby ona obecnego kształtu i rozmachu. Autorka stawia również hipotezę po- mocniczą, iż w analizowanych latach 1992–2007 państwa przechodziły wzloty i upadki we wzajemnej współpracy, a poziom integracji europejskiej w poszcze- gólnych dziedzinach zależał zarówno od dwustronnego zaangażowania, jak i różnic w interesach politycznych i gospodarczych prezentowanych przez cou- ple franco-allemand. Studia nad miejscem i rangą, jaką w ostatnich kilkudziesięciu latach uzy- skały oba kraje, stały się podstawą do zaprezentowania rozwoju myśli integra- cyjnej na kontynencie. Historia niezwykłego związku dwóch państw stała się dla autorki inspiracją do ukazania kolejnych etapów integracji europejskiej poprzez pryzmat funkcjonowania duetu francusko-niemieckiego. Dwustron- ne konsultacje wprowadzone przez Traktat Elizejski, bilateralne spotkania na szczycie oraz na szczeblu poszczególnych ministerstw, stanowiły podstawę dla wypracowywania wspólnych projektów dotyczących kształtowania polity- ki, gospodarki i spraw wewnętrznych Wspólnoty. Niemniej kooperacja Francji i Niemiec nie pozbawiona była napięć, wizja jednoczenia kontynentu nie zawsze była tożsama dla obu państw, a różnice zdań w niektórych przypadkach utrud- niały wręcz współdziałanie w gronie wszystkich członków UE. Mimo to wy- łącznie poprzez osiąganie dwustronnych kompromisów i wysokiego poziomu bilateralnej współpracy udawało się utrzymywać tempo i rozmiar europejskiej integracji. Praca została ułożona wedle kryteriów chronologiczno-problemowych. Jako główną cezurę przyjęto lata 1992–2007. Pierwsza data ma charakter nieco umowny, ponieważ narracja autorki w rzeczywistości rozpoczyna się od roku 13 Wstęp 1945, kiedy zakończyła się trwająca niemalże sześć lat wojna światowa. Celem było ukazanie początków europejskiej współpracy RFN i Francji oraz wkła- du tych państw w realizację pierwszych projektów wspólnotowych i w samo dzieło powstawania Wspólnot. Niemniej główny punkt ciężkości pracy spo- czywa na latach dziewięćdziesiątych XX wieku i na pierwszej dekadzie obec- nego stulecia. Podpisanie Traktatu o Unii Europejskiej w 1992 roku, realizacja zawartych w nim zadań, ale także stanowisko UE, a przede wszystkim tandemu francusko-niemieckiego wobec wyzwań pojawiających się na przestrzeni 15 lat od spotkania w Maastricht, zostało szczegółowo zaprezentowane w kolejnych rozdziałach. Podczas pisania książki autorka wykorzystała metodę porównawczą i hi- storyczną. Pierwsza z nich umożliwiła dokonanie prezentacji stosunków dwustronnych pomiędzy Francją a Niemcami w kontekście powstawania i intensyfikacji współpracy w ramach Unii Europejskiej. Pozwoliła ponad- to na zestawienie ich stanowisk i dokonanie analizy przez pryzmat badania polityki forsowania ich interesów narodowych, a w konsekwencji określe- nia i wyeksponowania wspólnoty i zgodności oraz sprzeczności i konfliktu. Natomiast metoda historyczna umożliwiła wskazanie zmian zachodzących w toku poszerzania i pogłębiania procesu integracji europejskiej i wpływu duetu Paryża i Berlina na politykę prowadzoną w ramach Wspólnot Europej- skich w przeszłości. Ujęcie relacji francusko-niemieckich wobec integracji europejskiej oraz rola obu państw w tejże, pozostają zagadnieniem w polskiej literaturze rzadko po- ruszanym. Na główną podstawę źródłową i materiałową książki składają się więc dokumenty drukowane, oficjalne akty wydawane przez Unię Europejską oraz Francję i Niemcy, monografie polskich i zagranicznych autorów, artykuły z czasopism naukowych oraz artykuły prasowe. W Polsce szczególną uwagę zwraca się na proces samej integracji, której w ostatnich latach poświęcono wiele miejsca w badaniach naukowych. Prob- lematykę kooperacji w ramach Wspólnot, a następnie Unii Europejskiej po- dejmowali znani autorzy, tacy jak Józef Kukułka, Jerzy Krasuski, Zbigniew Doliwa-Klepacki, Andrzej Podraza oraz Ryszard Zięba. Zagadnienie jest rów- nież szeroko omawiane w literaturze niemieckiej i francuskiej przez Georges’a- -Henri Soutou, Curta Gasteygera, Charles’a Zorgbibe, Elke Thiel, Wernera Weidenfelda i Wolfganga Wesselsa. Kilku polskich autorów koncentruje się na Niemczech lub Francji oraz roli integracji europejskiej w ich polityce 14 Wstęp zagranicznej. Do najważniejszych publikacji dotyczących RFN zaliczyć nale- ży monografie Erharda Cziomera, Michała M. Kosmana, Piotra Kalki oraz Sebastiana Płóciennika. Na temat Francji, jej polityki zagranicznej i europej- skiej interesująco pisali natomiast Jan Baszkiewicz, Aleksander Hall i Andrzej Szeptycki. Zagadnienie roli Francji w procesie integracji europejskiej przybli- żają ponadto opracowania Ewy Romaniuk-Całkowskiej oraz Krzysztofa To- maszewskiego. Dotyczą one jednak wybranych, głównie polityczno-gospodar- czych sfer współpracy. Kwestia relacji francusko-niemieckich, ich wpływu na kształtowanie inte- gracji europejskiej i przewodniej roli w UE podejmowana jest przez nielicznych badaczy w Polsce. Szczególnie ważne są więc monografie Stanisława Parzymie- sa i Bogdana Koszela. Także w samej Francji i RFN niewiele jest pozycji, które szczegółowo omawiałyby kwestie współpracy obu państw i jej znaczenia dla Unii Europejskiej. Wyłącznie kilku autorów podnosi zagadnienie kooperacji sąsiadów znad Renu – przede wszystkim jest to pochodzący z Alzacji, wybitny historyk i politolog, Alfred Grosser, a po stronie niemieckiej świetny znawca problematyki niemiecko-francuskiej Ingo Kolboom. Na uwagę zasługuje także pozycja Gilberta Ziebury oraz zbiór dokumentów opracowanych przez Adolfa Kimmela i Pierre’a Jardina. Niewielka liczba monografii rekompensowana jest jednak przez czasopisma naukowe, które w szczegółowy sposób omawiają koopercję Francji i Niemiec oraz jej znaczenie dla Wspólnoty. Do najważniejszych periodyków z pewnoś- cią zaliczyć należy francusko- i niemieckojęzyczne „Politique étrangère”, ,,An- nuaire Français de Relations Internationales”, „Le Monde diplomatique”, ,,Do- kumente. Zeitschrift für den deutsch-französischen Dialog”, „Internationale Politik”, „Blätter für deutsche und internationale Politik”, „Integration” oraz ,,Aus Politik und Zeitgeschichte”. Podczas przygotowywania niniejszej książki bardzo przydatne okazały się być także artykuły zamieszczone w polskich cza- sopismach naukowych, takich jak „Przegląd Zachodni”, „Stosunki Międzyna- rodowe”, „Studia Europejskie” i „Wspólnoty Europejskie”. Prócz publikacji zwartych, autorka zbadała dokumenty wydawane przez instytucje Unii Europejskiej oraz Francji i Niemiec. Do najważniejszych źró- deł zaliczyć należy traktaty, rozporządzenia, dyrektywy, raporty i priorytety prezydencji zamieszczone w „Monitorze Integracji Europejskiej”, a także pre- zentowane w „Journal Officiel”, „Archiv der Gegenwart”, „Bulletin. Presse- und Informationsamt der Bundesregierung” oraz „Official Journal”. 15 Wstęp Niezmiernie istotna była kwerenda prasowa, która objęła dzienniki i ty- godniki publikowane po obu stronach Renu. Wykorzystano także materiały opublikowane na oficjalnych stronach internetowych Urzędu Komitetu Inte- gracji Europejskiej oraz instytucji Wspólnoty, na stronie internetowej forum francusko-niemieckiego i portali niemiecko-francuskich. Ponadto wykorzy- stano informacje zawarte na stronach rządowych RFN oraz Ministerstw Spraw Zagranicznych Francji i Niemiec. Autorka chciałaby w tym miejscu wyrazić słowa podziękowania dla Pana Profesora Bogdana Koszela za wparcie, merytoryczne uwagi i cierpliwość. Prag- nę również wyrazić wdzięczność za życzliwy stosunek do autorki i krytyczny do maszynopisu Pani Profesor Aleksandrze Trzcielińskiej-Polus oraz Panom Profesorom Erhardowi Cziomerowi, Zbigniewowi Czachórowi, Krzysztofowi A. Kuczyńskiemu oraz Andrzejowi Sepkowskiemu. ROZDZIAŁ I FRANCJA I NIEMCY JAKO MOTOR INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Integracja europejska, której pomysł zrodził się w pierwszych powojennych latach, utożsamiana jest z zaangażowaniem dwóch krajów – Niemiec i Fran- cji, które w poprzednich dziesięcioleciach określały się mianem „odwiecznych wrogów”1. W literaturze zajmującej się zagadnieniem współpracy europejskiej zakorzeniło się nawet określenie duetu niemiecko-francuskiego jako moto- ru integracji państw Starego Kontynentu2. Rzeczywiście, oba kraje w drugiej połowie XX wieku stały się s piritus movens procesów zjednoczeniowych, włą- czając w nie kolejne kraje kontynentu – Holandię, Belgię, Luksemburg oraz Włochy. Jednak do autorstwa rewolucyjnych dokonań integracji przyznawali się także Amerykanie twierdzący, że to właśnie liderzy Stanów Zjednoczonych dali Europie koncepcję zjednoczenia, a przynajmniej gospodarczej współpracy, która została implantowana przez nich do ich własnych wizji integracji3. Fak- tem jest, że sytuacja ekonomiczna państw europejskich pod koniec lat czter- dziestych XX wieku była bardzo słaba, zwycięskie mocarstwa nie były w stanie skonstruować traktatu pokojowego, przymierze czasu wojny przestało funk- cjonować, a Związek Sowiecki rościł sobie coraz więcej praw względem Europy Środkowej. Wszystkie te elementy spowodowały, że Amerykanie postanowili zaangażować się w proces gospodarczej odbudowy Starego Kontynentu. Ich zaangażowanie dało jednak impuls Francji i Niemcom do rozwinięcia koncep- cji z drugiej strony Atlantyku i dopasowania jej do europejskich realiów. Ojcowie Europy, wizjonerzy lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX stulecia – Konrad Adenauer, Charles de Gaulle, Robert Schuman i Jean Monnet – śmia- ło realizowali idee komponowane w okresie międzywojnia. Rzeczywiście szli drogą zapoczątkowaną przez Amerykanów, którzy budując własne państwo 1 G. Ziebura, Die deutsch-französischen Beziehungen seit 1945. Mythen und Rea- litäten, Stuttgart 1997, s. 15 i n. 2 Jak pisał o Niemczech i Francji minister spraw zagranicznych RFN Klaus Kin- kel „z dawnych wrogów stali się przyjaciółmi, z przeciwników – sojusznikami”. „La Tribune franco-allemand” z  22.01.1998. Strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych RFN: http://www.auswaertiges-amt.de/6 5Farchiv/98/n/n 980122a.html (dostęp z dnia: 12.10.2013). 3 M.J.  Hogan, The Marshall Plan. America, Britain and the recons truc tion of Wes tern Europe 1947–1952, Cambridge 1995, s. 28. 19 FrancjaiNiemcywprocesieintegracjieuropejskiejwlatach1992–2007 najpierw postawili dach, a dopiero później ściany. Ten dach, rozumiany jako wizja przyszłości kraju, odnosił się do wyzwań gospodarczych i ekonomicz- nych, ale nie dawał Stanom Zjednoczonym szczególnej legitymacji4. Europie natomiast należało dać taką „latarnię” umożliwiającą dotarcie do brzegu okre- ślanego jako federacja, „Europa Ojczyzn” czy finalité politique. Architekci zjed- noczenia dążyli do ustanowienia i zagwarantowania świata bez wojny, rozwi- niętego gospodarczo i z wykształconym społeczeństwem. Projekty politycznej i ekonomicznej stabilizacji napędzały zaś dalsze prace nad integracją. Wspólna przyszłość w duecie francusko-niemieckim stawała się ważniejsza niż tragicz- na przeszłość a pojednanie dawało ukojenie po piekle pierwszej połowy XX stulecia. Wizjonerzy nie chcieli jednak ograniczać pojednania tylko do swych państw. Ich ideałem była wspólna Europa. Pomysły integracji kontynentu pojawiały się w wiekach poprzedzających ostatnie stulecie, a autorami ich byli politycy i myśliciele z całej Europy. Nie- mniej realnych kształtów nabrały one dopiero na początku XX wieku, w szcze- gólności po gehennie I wojny światowej, która stanowiła zjawisko tak trauma- tyczne, że konieczność powołania nowego, bezpiecznego świata stała się kwestią pierwszorzędnego znaczenia. Nadzieja na stworzenie rzeczywistości odmiennej niż ta, która przyczyniła się do trwającej cztery lata masowej rzezi Europejczy- ków, najpełniej wyrażała się w haśle „Nigdy więcej!”, będącym testamentem tamtego pokolenia, powołana na Konferencji Pokojowej w 1919 roku Liga Na- rodów stanowiła zaś naturalną konsekwencję wojny lat 1914–1918. Koniec II wojny światowej zapoczątkował nowy, zupełnie odmienny, roz- dział w dziejach Starego Kontynentu. Europa – niegdyś światowa potęga – w po- łowie XX wieku znalazła się pod obcą kuratelą. Z porządku wypracowanego pod koniec działań wojennych wyłonił się obraz nowej Europy – podzielonej i skonfliktowanej. Pozycja Francji uległa szczególnej erozji, na co złożyła się jej kapitulacja wobec hitlerowskich Niemiec w 1940 roku i nieuczestniczenie w pracach Wielkiej Trójki – Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego i Zjednoczonego Królestwa. Niemniej dyskusje nad koncepcjami integracji Europy, prowadzone w okre- sie międzywojennym przez wybitnych francuskich polityków Aristide Brianda i Édouarda Herriota przetrwały okres niemieckiej okupacji i istnienia rządu 4 N.O. Hatch, The Democratization of American Chris tianity, New Haven 1989, s. 63. 20 Francjai Niemcyjakomotorintegracjieuropejskiej Vichy. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku IV Repub- lika Francuska przedstawiła plan integracji krajów Europy Zachodniej sięga- jący od wspólnej gospodarki aż do jednej europejskiej armii. Zarówno pomysł powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, jak i późniejsze koncepcje Europejskiej Wspólnoty Obronnej czy Europejskiej Wspólnoty Politycznej wy- wodziły się z paryskich salonów politycznych. Problemem, który warunkował francuskie zaangażowanie w proces integracji była obawa przed odwiecznym wrogiem – Niemcami. Mimo klęski narodowego socjalizmu, ogromnych zniszczeń i strat ludności, Francja widziała w zrujnowanym sąsiedzie poten- cjalnego agresora. Wprawdzie pomysły integracji państw Starego Kontynentu powstawały na przestrzeni wieków, ale dopiero idea dwóch Francuzów, Roberta Schu- mana i Jeana Monneta, znalazła poparcie wśród społeczeństw. Ich koncep- cja powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali wynikała z tragicznych doświadczeń pierwszej połowy XX stulecia. Bezustanna polityczno-gospo- darcza rywalizacja państw Europy powodowała liczne konflikty, zaś kata- strofa lat 1939–1945 tym mocnej je podkreśliła. Po jej zakończeniu stało się jasne, że ciągłe napięcia prowadzą jedynie do wyniszczenia. Tragiczne skutki wojny uświadomiły potrzebę poszukiwania dróg wzajemnego porozumienia i współdziałania zamiast niekończącej się konfrontacji. Na początku lat pięć- dziesiątych politycy francuscy zaczęli więc szukać takich dróg porozumienia z Niemcami, które w konsekwencji przyniosłyby długotrwały spokój na kon- tynencie. Odpowiedzią stała się koncepcja powołania EWWiS, jako organi- zacji integrującej najważniejsze sektory gospodarek narodowych. Aprobata dla pomysłu integracji sektorowej przyczyniła się do powstawania kolejnych idei zjednoczeniowych, skutkujących utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Przez wiele lat po zakończeniu II wojny światowej duet niemiecko-francuski charakteryzował się dużą asymetrią, albowiem pozycja obu państw znacznie się różniła. Francja pod koniec II wojny światowej, jak również w pierwszych powojennych latach, uznawała, że jej głównym zadaniem jest niedopuszczenie do odbudowania potęgi niemieckiej. Celem ówczesnej polityki państwa francu- skiego stało się uniemożliwienie odrodzenia scentralizowanej Rzeszy, odsunię- cie granicy państwa niemieckiego od Renu, oddanie terenów znajdujących się po zachodniej stronie rzeki administracji francuskiej, oddanie Zagłębia Ruh- ry pod kontrolę międzynarodową oraz włączenie Zagłębia Saary pod kontrolę 21 FrancjaiNiemcywprocesieintegracjieuropejskiejwlatach1992–2007 francuską5. Paryskie projekty nie znalazły jednak wielu sojuszników wśród po- zostałych mocarstw światowych. Francja, dla której sytuacja polityczna zaczę- ła wyglądać coraz bardziej niekorzystnie, nie mogąc dodatkowo przeforsować swoich żądań, zmuszona została do odejścia od dotychczasowej linii politycznej. Pod naciskiem pozostałych przedstawicieli światowej sceny politycznej, wyra- ziła zgodę na projekt zaproponowany przez Waszyngton i Londyn, mówiący o powołaniu państwa zachodnioniemieckiego, a tym samym potwierdzający podział Niemiec na dwa, różne pod względem ustrojowym, kraje. Miejsce do- tychczasowej polityki w stosunku do Niemiec zajęła wówczas idea zbliżenia i pojednania, a co za tym idzie związania Republiki Federalnej z państwami zachodnimi w ramach zachodnioeuropejskich procesów integracyjnych. Jak pisał wieloletni minister spraw zagranicznych w rządach generała Charles’a de Gaulle’a, Maurice Couve de Murville „Niemcy zawsze stanowiły dla Francji główny cel polityki zagranicznej”6. W konsekwencji, problema- tyka niemiecka przez dziesięciolecia stanowiła podstawowe zagadnienie dla paryskiej dyplomacji. Stosunki z państwem niemieckim, a w szczególności – po II wojnie światowej – z Republiką Federalną Niemiec, należały do naj- ważniejszych elementów francuskiej polityki i miały decydujący wpływ na proces integracji europejskiej. Oficjalne powojenne stanowisko Republiki Francuskiej w stosunku do pań- stwa zachodnioniemieckiego wynikało z układów paryskich podpisanych w dniu 23 października 1954 roku. W układach paryskich zapisano włączenie RFN do struktur NATO, stworzenie nowej organizacji polityczno-wojskowej o nazwie Unia Zachodnioeuropejska (poprzez poszerzenie paktu brukselskiego o Włochy i RFN), zniesiono status okupacyjny RFN i umożliwiono częściową remilitaryzację, choć utrzymano stacjonowanie wojsk Paktu Północnoatlanty- ckiego na terenie RFN. Mocarstwa zobowiązały się także do intensyfikacji prac umożliwiających zjednoczenie obu państw niemieckich7. 5 F.  Knipping, Que faire de l’Allemagne? Die französische Deutschlandpolitik 1945–1950, [w:] F. Knipping, E. Weisenfeld, Eine ungewöhnliche Geschichte. Deu- tschland-Frankreich seit 1870, Bonn 1988, s. 143. 6 M. Couve de Murville, Une politique étrangère. 1958–1969, Paris 1971, s. 235. 7 W ramach układu paryskiego podpisano także porozumienie pomiędzy Zachod- nimi Niemcami a Francją mówiące o współpracy kulturalnej. Chodziło o po- łożenie nacisku na naukę języka sąsiada w obu krajach oraz prowadzenie zajęć na temat kultury i historii drugiego państwa w szkołach wyższych. Uzgodniono 22 Francjai Niemcyjakomotorintegracjieuropejskiej Zagadnienia dotyczące sposobu rozwiązania problemu niemieckiego, czyli kwestii podziału Niemiec na dwa, odmienne ustrojowo, państwa miały wpływ na całość powojennych stosunków francusko-niemieckich i pozycję obu państw na kontynencie europejskim. To w tym kontekście należy także rozpatrywać podejmowane przez rząd francuski kroki w celu związania państwa niemie- ckiego z demokracjami zachodnimi. Biorąc pod uwagę francuskie interesy na- rodowe, powodowało to zawsze, że Republika Federalna Niemiec była przed- miotem dużego zainteresowania Francji. Od chwili, kiedy stosunki Paryż–Bonn weszły w etap sojuszu, prawie natychmiast oprócz chęci dialogu, pojawiły się obustronne nieporozu- mienia i sprzeczności. RFN już od początku lat pięćdziesiątych XX wie- ku zaczęła odgrywać coraz istotniejszą rolę na arenie międzynarodowej, nie tylko w sensie gospodarczym, ale i politycznym, osiągając w niedługim czasie pozycję równorzędnego dla Francji partnera, co przez paryskie wła- dze nie zawsze było przyjmowane z sympatią. Francuska administracja obawiała się głównie, aby niezależność państwa zachodnioniemieckiego nie okazała się zbyt rozległa i nie doprowadziła do osłabienia francuskich wpływów na kontynencie. Niemniej wydarzenia następujące po II wojnie światowej oraz stworzenie nowego układu sił politycznych doprowadziły do zbliżenia, a w konsekwencji do pojednania dwóch odwiecznych wrogów – Francji i Niemiec. W nowej sytuacji geopolitycznej mieszkańcy państwa nad Sekwaną potrzebowali koalicjanta, gotowego ich poprzeć w budowie silnej Europy, w której Francja grałaby pierwsze skrzypce. Obciążeni tra- giczną historią pierwszej połowy XX wieku Niemcy, chętnie odpowiedzieli na oczekiwania zachodnich sąsiadów, korzystając tym samym z możliwości wejścia do polityczno-ekonomicznego systemu euroatlantyckiego. W latach sześćdziesiątych to Francja nadawała ton sprawom europejskim, ale roz- wój gospodarczy Niemiec na przełomie dwóch kolejnych dekad, przyczynił się do wzrostu ich znaczenia politycznego. Przystąpienie do EWG Wielkiej Brytanii i państw Europy Południowej osłabiło pozycję Francuzów. Stało się jasne, że dla utrzymania prestiżu i pozytywnego rozwoju kontynentu konieczna jest ścisła współpraca Bonn i Paryża. także zasady współpracy uniwersytetów i wymiany akademickiej. M. Sturm, Un texte tombé dans l’oublie: l’Accord culturel franco-allemand du 23 oc tobre 1954, „Allemagne d’aujourd’hui”, nr 84, Avril–Juin 1983, s. 9 i n. 23 FrancjaiNiemcywprocesieintegracjieuropejskiejwlatach1992–2007 W 1954 roku podpisano układ rządowy pomiędzy Zachodnimi Niemcami a Francją, który powoływał Komitet studiów ds. stosunków francusko-niemie- ckich (Comité d’études des relations franco-allemandes, Cerfa). Komitet miał działać jako centrum spotkań polityków, naukowców i działaczy gospodarczych z obu stron granicy. Jego celem było tworzenie projektów współpracy pomię- dzy partnerami. W swoich działaniach Komitet wspierany był przez francuski Ins titut français des relations internationales (Ifri) oraz niemieckie Deutsche Ge- sellschaft für Auswärtige Politik (DGAP)8. Zasadniczego zwrotu w polityce paryskiej wobec integracji europejskiej dokonał Charles de Gaulle. W styczniu 1959 roku de Gaulle został pierwszym prezydentem V Republiki Francuskiej i skupił w swoich rękach większą część władzy9. W jego wizji nowej Europy miejsce na piedestale należeć się miało Francji, zaś stosunki Republiki z innymi krajami miały stworzyć sieć powiązań politycznych, gospodarczych, wojskowych i kulturalnych skutkujących w przy- szłości integracją w tych dziedzinach10. Podstawą więzi miały stać się stosunki pomiędzy Francją a Republiką Federalną Niemiec11, w istocie bowiem „Europa zawsze opierała się na porozumieniu Galów 8 Strona internetowa Francuskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, http:// www.ifri.org/frontDisp atcher/ifri/recherche/comit__d__tude_des_relations_ franco_allemandes_1031830302991/a_propos_du_cerfa_1036404468285 (dostęp z dnia: 15.10.2013). 9 Niektórzy zarzucali mu, że stworzył V Republikę jako „monarchię republikań- ską”. Por.: A. Szeptycki, Monarchia republikańska – refleksje o s tylu rządów gen. de Gaulle’a, cz. I, „Przegląd Powszechny”, nr 10, 2002, s. 35–51; cz. II, tamże, nr 11, 2002, s. 180–193. 10 Proces integracji europejskiej miał przyspieszyć pozytywne zmiany na konty- nencie. Prezydent de Gaulle liczył, że zagraniczna konkurencja ożywi także go- spodarkę V Republiki i przywróci jej miejsce na czele mocarstw europejskich. M. Couve de Murville, La mise en œuvre du traité de Rome, „Espoir”, nr 116, 1998, s. 47–48. 11 Jednak gen. de Gaulle nie był autorem pojednania niemiecko-francuskiego. Z sukcesem kontynuował politykę zapoczątkowaną jeszcze przez jego poprzed- ników za czasów IV Republiki. Jak zauważa znawca stosunków niemiecko-fran- cuskich Alfred Grosser, kiedy powstawała IV Republika, politycy francuscy wychodzili z założenia, że „nie ma nieprzyjaciół poza Niemcami”, zaś w roku 1958 uważali, że „nie ma przyjaciół poza Niemcami”. Za: A. Grosser, France- -Allemagne: 1936–1986, „Politique étrangère”, nr 1, 1986, s. 252–253. 24 Francjai Niemcyjakomotorintegracjieuropejskiej i Germanów”12. De Gaulle upatrywał w Zachodnich Niemczech sprzymierzeńca wobec projektów stworzenia „Europy europejskiej”, ściśle współpracującej ze Sta- nami Zjednoczonymi, ale jednocześnie od nich niezależnej. I rzeczywiście – tan- dem dawnych wrogów stał się bazą integracji europejskiej, a podpisany 22 stycznia 1963 roku Traktat Elizejski regulujący współpracę między nimi, wzmocnił nie tyl- ko proces pojednania obu narodów, ale także wspólną Europę13. Spośród wszystkich uczestniczących w ewolucji koncepcji integracyjnych krajów, Republika Federalna Niemiec były jedynym państwem, w którym idea jedności kontynentu stanowiła priorytet polityki wewnętrznej i zagranicznej. W opinii pierwszego kanclerza RFN postulat zjednoczenia Europy był tożsamy z osiągnięciem dobrobytu gospodarczego i społecznego w republice bońskiej14. Adenauer był zdania, że to, co jest korzystne dla Niemiec, będzie skutkowa- ło także dla Europy i na odwrót. Podstawą wizji Adenauera była zasada wyż- szości polityki państwa nad korzyściami ekonomicznymi. Zdaniem kanclerza wykonanie ustępstw gospodarczych wobec sąsiadów, jak chociażby przystą- pienie do EWWiS, miało w przyszłości przynieść pożytki polityczne o wiele większe niż koszty ekonomicznego zaangażowania. Także wieloletni minister RFN Franz Josef Strauß przekonywał o korzyściach początkowej rezygnacji z praw suwerennych celem zyskania siły i prestiżu międzynarodowego. Niem- cy byli największymi zwolennikami integracji europejskiej, gdyż zaangażowa- nie w proces jednoczenia pozwalało im dowodzić, że nacjonalizm należy już do przeszłości15. Rząd boński przekonywał, że widzi Republikę Federalną jako 12 G. Pompidou, Pour rétablir une vérité, Paris 1982, s. 76–77. 13 Tekst traktatu: strona internetowa Document Archiv: http://www.documentar- chiv.de/brd/elysee1963.html (dostęp z dnia: 15.10.2013). Na temat współpracy nie- miecko-francuskiej zapoczątkowanej podpisaniem Traktatu Elizejskiego patrz: C.O. Lenz, H. Wex, Die deutsch-französische Zusammenarbeit. La cooperation franco-allemande, Bonn 1984; A. Baumann, Begegnung der Völker? Der Élysée- -Vertrag und die Bundesrepublik Deutschland, Frankfurt a.M. 2003. 14 Partie chrześcijańsko-demokratyczne liczyły wręcz, że  integracja europejska wpłynie pozytywnie na  proces jednoczenia Niemiec. Zob: Unsere Politik für Deutschland –  Mannheimer Erklärung, 23. Bundes parteitag, 23.–25. Juni 1975, strona internetowa Fundacji Konrada Adenauera: http://www.kas.de/upload/ themen/ programmatik_der_cdu/programme/1975_Mannheimer-Erklaerung- -Unsere-Politik-fuer-Deutschland.pdf (dostęp z dnia: 11.09.2013). 15 S. Sulowski, Polityka europejska rządu Republiki Federalnej Niemiec, Warszawa 2004, s. 7. 25
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Francja i Niemcy w procesie integracji europejskiej w latach 1992-2007
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: