Czy jesteś gotowy na kontrolę ZUS w wydatkach socjalnych?
Ze zwolnień od składek na ubezpieczenia społeczne mogą korzystać tylko wydatki, które są finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Zdaniem ZUS tą dosyć ogólną formułę należy interpretować bardzo ściśle, dlatego kontrolerzy uważnie sprawdzają świadczenia wypłacane z funduszu socjalnego. Błąd pracodawcy w tym zakresie oznacza obowiązek odprowadzenia zaległych składek od nieprawidłowych świadczeń socjalnych nawet za 5 lat wstecz.
Z książki Fundusz świadczeń socjalnych – wydanie II dowiesz się, jak bezpiecznie korzystać ze zwolnienia od obowiązku ustalenia i odprowadzenia składek na rzecz ZUS, a w szczególności:
jaką treść powinien mieć regulamin zfśs
jakie kryteria są konieczne przy podziale świadczeń z zfśs
jakie informacje powinni przekazywać pracownicy
jaka dokumentacja powinna być tworzona i przechowywana
czy warto opierać się na wyroku SN z 23.10.2008 r. (II PK 74/08, OSNP 2010/7-8/88).
Ponadto, w książce omówione zostały wszystkie aspekty zakładowej działalności socjalnej, a więc nie tylko jak zgodnie z prawem utworzyć, czy zmodyfikować regulamin zakładowego funduszu socjalnego, ale też jak ustalić odpis i dokonać jego korekty na koniec roku, jakie są konsekwencje udzielania poszczególnych świadczeń w sferze opodatkowania i ozusowania, a także jak je prawidłowo rozliczać na liści płac i księgować pomoc socjalną. Opisano też zasady prowadzenia wspólnej działalności socjalnej, w tym również w zakresie księgowania (w jednostce budżetowej i gospodarczej), a także zasady postępowania z funduszem w przypadku przejścia zakładu lub jego części na innego pracodawcę.
Drugie wydanie książki rozszerzono o nowe opinie dotyczące m.in. następujących zagadnień:
kompetencje ZUS do kontrolowania socjalnego charakteru świadczeń realizowanych z zfśs,
możliwość finansowania ze środków zfśs imprez integracyjnych,
obowiązek różnicowania świadczeń zgodnie z kryterium socjalnym,
kontrola sposobu wydatkowania przez pracownika środków otrzymanego świadczenia socjalnego,
dopuszczalność limitowania świadczeń, proporcjonalnego dostosowywania do wymiaru etatu, różnicowania między pracownikami i emerytami.
Ważne! W książce zamieszczono dziesiątki autentycznych pytań, przykładów, dokumentów, wzorów zapisów, przez co nie jest ona akademickim rozważaniem, tylko praktyczną pomocą w wypełnianiu obowiązków pracodawcy.
Ponadto w publikacji: tematyczne akty prawne, dostęp do modułu Kadry i płace w firmie na portalu EspertBeck.pl
Darmowy fragment publikacji:
GRATIS dostęp do portalu
www.ekspertbeck.pl
Kadry i płace w sektorze publicznym
Nabywając niniejszą książkę otrzymują
Państwo informacje dotyczące:
• tworzenia i rezygnacji z zfśs
• gospodarowania i finansowania zfśs
• opodatkowania wypłacanych
świadczeń
• potrąceń egzekucyjnych z funduszu
• zasad księgowania środków zfśs
Dodatkowo opracowane zostały wzory
dokumentów, m.in.:
• Regulamin zfśs
• Regulamin wyboru przedstawiciela
załogi na potrzeby zfśs
• Tabele dopłat do usług socjalnych
• Informacja o wyborze przedstawiciela
załogi
• Informacja o nietworzeniu zfśs
• Karta ewidencji korzystania z zfśs
• Plan rzeczowofinansowy zfśs
Maciej Nałęcz – redaktor serwisu Kadry,
współautor komentarza do Kodeksu pracy
(Wydawnictwo C.H. Beck sp. z o.o.), autor
kilkudziesięciu publikacji z zakresu prawa
pracy, doradca organizacji gospodarczych,
konsultant w kancelarii Orłowski-Patulski-
-Walczak sp. z o.o.
Fundusz
świadczeń socjalnych
Kadry – Podatki – Księgowość
2. wydanie
pod redakcją Macieja Nałęcza
i
F
u
n
d
u
s
z
ś
w
a
d
c
z
e
ń
s
o
c
a
n
y
c
h
l
j
2
.
w
y
d
.
Fundusz świadczeń
socjalnych
Kadry – Podatki – Księgowość
Książka stanowi kompendium wiedzy
w zakresie funduszu świadczeń socjalnych.
Zagadnienia opracowane zostały w ujęciu
kadrowym, podatkowym i księgowym.
Drugie wydanie książki rozszerzono o nowe
opinie dotyczące m.in. kompetencji ZUS
do kontrolowania socjalnego charakteru
świadczeń realizowanych z zfśs, możliwości
finansowania ze środków zfśs imprez
integracyjnych, obowiązku różnicowania
świadczeń zgodnie z kryterium socjalnym,
kontroli sposobu wydatkowania przez
pracownika środków otrzymanego świad
czenia socjalnego, limitowania świadczeń,
proporcjonalnego ich dostosowywania do
wymiaru etatu oraz różnicowania między
pracownikami i emerytami.
W publikacji znajdziecie Państwo odpo
wiedzi na pytania: jak ustalić odpis i do
konać jego korekty na koniec roku, jakie
są konsekwencje udzielania poszczegól
nych świadczeń w sferze opodatko wania
i ozusowania, a także jak je prawi dłowo
rozliczać na liście płac i księgować.
Opisano też zasady prowadzenia wspól
nej działalności socjalnej, w tym również
w zakresie księgowania w jednostce bud
żetowej i gospodarczej, a także zasady
postępowania z funduszem w przy padku
przejścia zakładu lub jego części na innego
pracodawcę.
Wydawnictwo C.H. Beck
Beck Info Biznes
ul. Bonifraterska 17
00203 Warszawa
tel.: 22 311 22 22
faks: 22 33 77 601
email: bibredakcja@beck.pl
www.beckinfobiznes.pl
Fundusz świadczeń socjalnych
pod redakcją Macieja Nałęcza
Fundusz
świadczeń socjalnych
Kadry – Podatki – Księgowość
2. wydanie
Wydawnictwo C.H.Beck
Warszawa 2014
Fundusz świadczeń socjalnych
Kadry – Podatki – Księgowość
wydanie 2
lipiec 2014
Autorzy:
Redakcja merytoryczna: Maciej Nałęcz
Justyna Kisielewska – rozdz. 15
Krzysztof Klimek – rozdz. 10–14 (współautorstwo)
Anna Kopyść – rozdz. 10–14 (współautorstwo)
Maciej Nałęcz – rozdz. 1–9, 16, 17
Marek Piotrowski – rozdz. 10–14 (współautorstwo)
Redakcja: Marta Figuła
Korekta: Monika Mielczarek
Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
stanowią osobisty punkt widzenia Autora
Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck
Druk: Elpil, Siedlce
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
tel. 22 33 77 600, faks 22 33 77 602
www.beckinfobiznes.pl
ISBN: 978-83-255-6482-7
ISBN e-book: 978-83-255-6483-4
SPiS treści
Wykaz skrótów .......................................................................................................
XI
Autorzy .................................................................................................................... XIII
Wykaz piktogramów ............................................................................................. XIV
Wprowadzenie .......................................................................................................
1. Pracodawcy zobowiązani do tworzenia zfśs .............................................
1.1. Obowiązki pracodawcy wynikające z ustawy o zfśs ..........................
1.2. Definicja pracodawcy w świetle ustawy o zfśs ....................................
1.3. Pracodawcy zobowiązani do tworzenia funduszu .............................
1.4. Odroczenie obowiązku tworzenia funduszu .......................................
1.5. Pracodawcy należący do sfery budżetowej ..........................................
1.5.1. Instytucje kultury ...........................................................................
1.5.2. Służby mundurowe .......................................................................
1.6. Działalność socjalna mniejszych firm ....................................................
1.7. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne ........................................................
2. Rezygnacja z tworzenia zfśs .........................................................................
2.1. Pracodawcy zatrudniający powyżej 20 pracowników .......................
2.2. Pracodawcy zatrudniający poniżej 20 pracowników w przeliczeniu
na pełne etaty ............................................................................................
3. Wspólna działalność socjalna kilku pracodawców .................................
3.1. Wspólna działalność socjalna a tworzenie zfśs ....................................
1
4
6
7
10
11
13
16
17
20
22
23
24
33
36
38
Spis treści
3.2. Umowa między pracodawcami .............................................................
4. Ustalenie regulaminu gospodarowania zfśs .............................................
4.1. Treść regulaminu ......................................................................................
4.2. Tworzenie tabel dopłat i kryteriów dochodowych .............................
4.3. Uzgodnienie regulaminu ze związkami zawodowymi ......................
4.4. Uzgodnienie regulaminu z pracownikiem wybranym przez
załogę .........................................................................................................
4.5. Wejście regulaminu w życie ..................................................................
5. Współpraca ze związkami zawodowymi ...................................................
5.1. Uzgadnianie decyzji w sprawie świadczeń, komisja socjalna ...........
5.2. Roszczenie o przekazanie na fundusz środków wydatkowanych
niezgodnie z ustawą ................................................................................
6. Funkcjonowanie zfśs w przypadku zmiany właściciela zakładu pracy
lub ogłoszenia upadłości ...............................................................................
6.1. Zmiana właściciela zakładu pracy .........................................................
6.1.1. Przejście zakładu pracy .................................................................
6.1.2. Przejście części zakładu .................................................................
6.2. Upadłość pracodawcy .............................................................................
6.3. Likwidacja pracodawcy ..........................................................................
7. Finansowanie zfśs ...........................................................................................
7.1. Odpis podstawowy ..................................................................................
7.1.1. Dokonanie pierwszego odpisu .....................................................
7.1.2. Jedność funduszu ...........................................................................
7.2. Zwiększenie odpisu podstawowego .....................................................
7.2.1. Pracownik niepełnosprawny ........................................................
7.2.2. Emeryt i rencista .............................................................................
7.3. Dodatkowe zwiększenie odpisu na żłobek ..........................................
7.4. Odpis na nauczycieli i emerytowanych nauczycieli ...........................
7.5. Ustalanie przeciętnej planowanej liczby zatrudnionych krok
po kroku ....................................................................................................
7.6. Korekta odpisu ........................................................................................
7.7. Ochrona środków funduszu ...................................................................
7.8. Rachunek bankowy dla funduszu .........................................................
39
44
45
53
57
64
68
71
71
83
89
90
90
92
97
101
102
103
114
115
116
117
118
126
128
132
139
141
143
I
Spis treści
7.9. Odsetki od kwot odpisu nieprzekazanego w ustawowym terminie ..
7.10. Inne źródła finansowania zfśs .............................................................
7.10.1. Środki trwałe służące działalności socjalnej .............................
7.10.2. Zakładowe domy i lokale mieszkalne .......................................
7.10.3. Obowiązkowa wpłata prywatyzacyjna .....................................
7.10.4. Zwiększenie środków funduszu z zysku przedsiębiorstwa ..
8. Gospodarowanie środkami zfśs ..................................................................
8.1. Osoby uprawnione do korzystania z zfśs .............................................
8.2. Przeznaczenie środków zfśs ...................................................................
8.3. Kryteria udzielania pomocy socjalnej ...................................................
8.4. Administrowanie zfśs ..............................................................................
8.5. Preliminarz wydatków z funduszu .......................................................
8.6. Najczęściej wypłacane świadczenia ze środków funduszu ...............
8.6.1. Świadczenia rzeczowe (bony towarowe, paczki świąteczne,
karty podarunkowe) ......................................................................
8.6.2. Finansowanie wycieczek i wczasów ...........................................
8.6.3. Wczasy pod gruszą ........................................................................
8.6.4. Dofinansowanie do wypoczynku dziecka osoby
uprawnionej ....................................................................................
8.6.5. Wypoczynek poza granicami Polski ............................................
8.6.6. Wypłata zapomóg ..........................................................................
8.6.7. Organizacja imprez integracyjnych dla osób uprawnionych
i ich rodzin ......................................................................................
8.6.8. Pożyczka mieszkaniowa ................................................................
8.6.9. Świadczenie urlopowe nauczycieli ..............................................
8.6.10. Żłobki .............................................................................................
8.7. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom zfśs .......
9. Świadczenie urlopowe ...................................................................................
9.1. Możliwość wyboru między tworzeniem funduszu a wypłatą
świadczenia urlopowego ........................................................................
9.2. Zasady wypłaty świadczenia urlopowego ...........................................
9.3. Wysokość świadczenia urlopowego ......................................................
9.4. Rezygnacja z wypłaty świadczenia urlopowego .................................
144
145
147
153
154
154
157
157
174
179
199
206
209
211
219
220
224
228
229
231
238
246
250
252
259
260
260
262
264
II
Spistreści
10. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od wypłacanych
świadczeń z zfśs ................................................................................................
11. Podatek dochodowy od wypłacanych świadczeń z zfśs ...........................
11.1. Świadczenia zwolnione z.podatku do 380 zł .......................................
11.2. Kwalifikacja do opodatkowania poszczególnych świadczeń .
rzeczowych (bilety, karnety, bony towarowe, paczki, karty
podarunkowe) ..........................................................................................
11.3. Opodatkowanie wycieczek i.wypoczynku finansowanych z.zfśs ...
11.4. Opodatkowanie wypoczynku dzieci ....................................................
11.5. Opodatkowanie zapomóg ......................................................................
11.6. Opodatkowanie udziału w.imprezie integracyjnej ............................
11.7. Opodatkowanie świadczeń wypłacanych emerytom i.rencistom ...
11.8. Opodatkowanie działalności socjalnej pracodawców .
nietworzących zfśs ..................................................................................
11.9. Wykazywanie świadczeń socjalnych w.PIT-4R,.PIT-11 i PIT-8AR ..
11.10. Nieodpłatne bądź częściowo odpłatne przekazanie towarów .
albo usług finansowanych ze środków zfśs a VAT ...........................
12. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jako koszt uzyskania
przychodów pracodawcy ................................................................................
12.1. Warunek zaliczenia odpisu do kosztów uzyskania przychodów ...
12.2. Zwiększenie odpisu jako koszt pracodawcy .......................................
12.3. Świadczenie urlopowe kosztem ...........................................................
12.4. Wycofanie środków z.rachunku funduszu a.koszty uzyskania
przychodów ..............................................................................................
13. Potrącenia egzekucyjne z zfśs .......................................................................
14. Rozliczanie pomocy socjalnej na liście płac ...............................................
14.1. Potrącanie raty pożyczki mieszkaniowej na liście płac .....................
15. Zasady księgowania środków zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych ..........................................................................................................
15.1. Ewidencja odpisu na zfśs w.jednostce budżetowej ...........................
15.2. Ewidencja odpisu na zfśs w.przedsiębiorstwie prywatnym ............
15.3. Ewidencja stanu zwiększeń i.zmniejszeń zfśs ....................................
15.4. Ewidencja świadczeń rzeczowych .......................................................
VIII
266
269
269
270
273
274
275
277
282
283
283
286
289
289
290
293
294
296
302
305
308
308
309
312
314
Spis treści
15.5. Ewidencja dofinansowania wycieczek ...............................................
15.6. Ewidencja dofinansowania do wczasów ............................................
15.7. Księgowanie udzielonej z zfśs zapomogi ...........................................
15.8. Księgowanie udzielonej ze środków zfśs pożyczki mieszkaniowej ...
15.9. Ewidencja świadczenia urlopowego ..................................................
15.10. Ewidencja świadczenia urlopowego nauczycieli ..............................
15.11. Pożyczki na cele mieszkaniowe a VAT ...............................................
16. Zasady księgowania środków przekazanych na wspólną działalność
socjalną .............................................................................................................
16.1. Ewidencja odpisów przekazanych przez jednostki budżetowe
na wspólną działalność socjalną ..........................................................
16.2. Ewidencja stanu zwiększeń i zmniejszeń rachunku wspólnej
działalności socjalnej jednostek budżetowych u administratora
tej działalności ........................................................................................
16.3. Księgowanie udzielonej zapomogi w ramach wspólnej
działalności socjalnej jednostek budżetowych ..................................
16.4. Ewidencja odpisów przekazanych przez spółki na wspólną
działalność socjalną ...............................................................................
16.5. Ewidencja stanu zwiększeń i zmniejszeń rachunku wspólnej
działalności socjalnej spółek u administratora .................................
16.6. Ewidencja udzielonej w ramach wspólnej działalności socjalnej
spółek pożyczki na zakup mieszkania ...............................................
16.7. Wnioski końcowe dotyczące ewidencji księgowej wspólnej
działalności socjalnej .............................................................................
17. Wzory dokumentów .......................................................................................
17.1. Regulamin zfśs .......................................................................................
17.2. Regulamin wyboru przedstawiciela załogi na potrzeby zfśs .........
17.3. Tabele dopłat do usług socjalnych ......................................................
17.4. Informacja o wyborze przedstawiciela załogi ...................................
17.5. Informacja o nietworzeniu zfśs ............................................................
17.6. Oświadczenie o sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej
uprawnionego do korzystania z funduszu ........................................
17.7. Wniosek o przyznanie zapomogi .......................................................
17.8. Wniosek o wypłatę świadczenia urlopowego ...................................
17.9. Wniosek o refundację „wczasów pod gruszą” .................................
315
316
317
318
320
321
322
324
324
327
329
330
334
336
337
338
338
352
355
356
357
358
360
362
363
IX
Spis treści
17.10. Wniosek o przyznanie dofinansowania do wypoczynku dziecka ...
17.11. Wniosek o przyznanie pożyczki mieszkaniowej ..............................
17.12. Umowa o przyznanie pożyczki mieszkaniowej ................................
17.13. Karta ewidencji korzystania z zfśs ......................................................
17.14. Plan rzeczowo-finansowy zfśs .............................................................
18. Akty prawne ....................................................................................................
18.1. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ................
18.2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie
sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu
naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych ..
18.3. Ustawa o związkach zawodowych .....................................................
365
367
369
372
373
374
374
384
385
X
WyKaz SKrótóW
art. ..................... artykuł
DziałKultU ...... ustawa z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadze-
niu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2012 r., poz. 406)
Dz.U. .................. Dziennik Ustaw
ew. ...................... ewentualnie
FEP .................... Fundusz Emerytur Pomostowych
FinPublU ......... ustawa z 27.7.2009 r. o finansach publicznych
(Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.)
KC ....................... ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny
KK ...................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny
KP ....................... ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy
KPA .................... ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania ad-
ministracyjnego
lit. ....................... litera
MF ...................... Minister Finansów
m.in. .................. między innymi
MPiPS ............... Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
MZ ...................... Minister Zdrowia
np. ...................... na przykład
NSA .................... Naczelny Sąd Administracyjny
Nr ....................... numer
OSNAPiUS ....... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administra-
cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
XI
Wykaz skrótów
XII
OSNP ................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Pracy, Ubez-
pieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
PDOFizU .......... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
PDOPrU ........... ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.)
PIP ..................... Państwowa Inspekcja Pracy
PIS ...................... Państwowa Inspekcja Sanitarna
pkt ...................... punkt
pkt. .................... punkty
por. ..................... porównaj
poz. .................... pozycja
r. .......................... rok
red. .................... redakcja
RM ..................... Rada Ministrów
rozdz. ................ rozdział
rozp. .................. rozporządzenie
s. ......................... strona (y)
SN ....................... Sąd Najwyższy
t.j. ....................... tekst jednolity
tj. ......................... to jest
tzn. ..................... to znaczy
ustawa o zfśs ... ustawa z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2012 r. poz. 592)
ust. ..................... ustęp
w zw. ................. w związku
wg ...................... według
ww. .................... wyżej wymieniony (a, e)
zd. ....................... zdanie
ze zm. ................ ze zmianami
zob. .................... zobacz
ZUS .................... Zakład Ubezpieczeń Społecznych
ZwZawU .......... ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych
(Dz.U. z 2014 r. poz. 167 ze zm.)
§ ........................... paragraf
autorzy
Justyna Kisielewska – ekonomista związana z finansami publicz-
nymi. Wieloletni pracownik Urzędu Miasta Sopotu, obecnie na sta-
nowisku głównego specjalisty do spraw księgowości i rozliczania
projektów europejskich.
Krzysztof Klimek – prawnik specjalizujący się w podatkach do-
chodowych, wieloletni pracownik administracji celnej i skarbowej,
gdzie zajmował się egzekucją, postępowaniami karnoskarbowymi
oraz odpowiedzialnością podatkową.
Anna Kopyść – specjalista prawa pracy, wieloletni praktyk w dzie-
dzinie rozliczania wynagrodzeń. Autorka i redaktor publikacji
z zakresu płac i ubezpieczeń społecznych. Trener i wykładowca,
współpracuje z firmami szkoleniowymi m.in. w zakresie tematyki
płac w sektorze prywatnym i publicznym, w tym w oświacie.
Maciej Nałęcz – redaktor serwisu Kadry, współautor komentarza
do Kodeksu pracy (Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.), autor kil-
kudziesięciu publikacji z zakresu prawa pracy, doradca organiza-
cji gospodarczych, konsultant w kancelarii Orłowski-Patulski-Wal-
czak Sp. z o.o.
Marek Piotrowski – prawnik specjalizujący się w prawie podat-
kowym. Właściciel kancelarii doradztwa podatkowego w Krako-
wie i praktykujący doradca podatkowy z ponad dziesięcioletnim
stażem. Autor kilkuset artykułów o tematyce podatkowej wydawa-
nych między innymi przez Wydawnictwo C.H.Beck. Sp. z o.o.
XIII
WyKaz PiKtograMóW
– PrzyKŁaD
– PytaNie
– WaŻNe
XI
Zakres
Zakres
obowiązku
obowiązku
zaspokajania
zaspokajania
potrzeb
potrzeb
pracowników
pracowników
Wprowadzenie
Obowiązek pracodawcy zaspokajania socjalnych potrzeb
życiowych pracowników należy do podstawowych zasad
prawa pracy (por. art. 16 i art. 94 pkt 8 KP). Pracodawca
nie ma jednak nieograniczonych zobowiązań w tym zakre-
sie. Funkcje socjalne powinien realizować „stosownie do
możliwości i warunków” (art. 16 KP), a konkretniej „w mia-
rę posiadanych środków” (art. 94 pkt 8 KP). Rozwinięcie
i skonkretyzowanie obowiązku zaspokajania socjalnych po-
trzeb pracowników następuje w ustawie z 4.3.1994 r. o za-
kładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2012 r.
poz. 592), nazywanej dalej „ustawą o zfśs”. Instrumentem
praktycznej realizacji omawianego obowiązku pracodaw-
cy jest zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, którego
celem jest finansowanie pomocy socjalnej na rzecz aktual-
nych i byłych pracowników oraz ich rodzin. W zależności od
liczby zatrudnionych pracowników pracodawca powinien
przeznaczyć określone środki (obciążające koszty jego dzia-
łalności) na prowadzenie działalności socjalnej w formie
specjalnego funduszu – zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych lub na wypłaty świadczenia urlopowego.
WaŻNe
Ustawa z 4.3.1994 r. różnicuje poziom obowiązków
socjalnych pracodawców w zależności od liczby zatrudnia-
nych pracowników. Mali pracodawcy, tj. zatrudniający mniej
niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nie prowa-
dzący działalności w formach jednostek budżetowych lub sa-
morządowych jednostek budżetowych, nie mają obowiązku
tworzenia funduszu socjalnego, jednak mogą to zrobić do-
browolnie.
1
Wprowadzenie
Funkcje
Funkcje
społeczne
społeczne
pracodawcy
pracodawcy
Obowiązki
Obowiązki
socjalne
socjalne
pracodawcy
pracodawcy
2 2
W obowiązującym systemie społecznej gospodarki rynko-
wej (art. 20 Konstytucji RP) rola pracodawcy prowadzącego
działalność gospodarczą nie sprowadza się do funkcji wy-
łącznie ekonomicznych, polegających na osiąganiu zysku,
ale polega również na wykonywaniu określonych funkcji
społecznych. Chodzi o nie mieszczące się w treści stosunku
pracy potrzeby bytowe (do których należy m.in. prowadze-
nie zakładowych stołówek i bufetów, pomoc w zaspokaja-
niu potrzeb mieszkaniowych), socjalne (organizowanie wy-
poczynku i opieka zdrowotna w miejscu pracy, kolonie dla
dzieci) oraz kulturalne (popieranie działalności artystycz-
nej i sportowej). Realizacja tych potrzeb nie zależy jednak
wyłącznie od swobodnego uznania pracodawcy. Jeśli praco-
dawca obiektywnie ma przywołane w art. 16 KP „warunki”
i „możliwości”, to obowiązany jest zaspokajać wymienione
potrzeby pracowników. Należy jednak zaznaczyć, że stopień
zabezpieczenia tych potrzeb zawsze jest zależny od sytua-
cji ekonomicznej pracodawcy („w miarę posiadanych środ-
ków” – art. 94 pkt 8 KP), która podlega koniunkturalnym
zmianom. W przypadku trudności finansowych pracodawcy
mają możliwość dokonania w przepisach wewnątrzzakłado-
wych zmiany kształtu obowiązków wynikających z ustawy
o zfśs, tak by dostosować poziom nakładów na działalność
socjalną do posiadanych warunków i możliwości. Na mocy
postanowień układu zbiorowego pracy lub regulaminu wy-
nagradzania, po uzgodnieniu zmiany z zakładową organiza-
cją związkową, a jeśli taka u pracodawcy nie działa – z pra-
cownikiem reprezentującym interesy załogi, możliwe jest
nawet całkowite wyłączenie zobowiązań zakładu w zakre-
sie socjalnych potrzeb pracowników.
Obowiązki, które spoczywają na pracodawcy z mocy art. 16
i art. 94 pkt 8 KP polegają na stwarzaniu techniczno-organi-
zacyjnych warunków zaspokajania socjalnych potrzeb pra-
cowników. Adresatami tych obowiązków są zatem pracowni-
cy określani grupowo jako załoga zakładu pracy. Obowiązki
te nie są objęte treścią indywidualnych stosunków pracy, nie
są zależne ani od ilości i jakości wykonywanej przez pracow-
Nieroszczeniowy
Nieroszczeniowy
charakter
charakter
świadczeń
świadczeń
z funduszu
z funduszu
socjalnego
socjalnego
nika pracy, ani od jej rodzaju i niezbędnych kwalifikacji. Wy-
nika z tego, że wymienione przepisy Kodeksu pracy nie dają
pracownikowi prawa podmiotowego do uzyskania od pra-
codawcy dofinansowania z funduszu socjalnego do określo-
nych indywidualnie potrzeb socjalnych, np. w zakresie wy-
poczynku. Nie można natomiast wykluczyć, że charakter
roszczeniowy nada niektórym świadczeniom z funduszu so-
cjalnego prawo wewnątrzzakładowe. Zależy to od postano-
wień wewnątrzzakładowych aktów, które są niewątpliwie
uzależnione od wielkości funduszu socjalnego i liczby pra-
cowników mających potencjalne prawo do korzystania z tego
funduszu (por. wyrok SN z 15.7.1987 r., I PRN 25/87, OSNC
1988/12/180).
WaŻNe
Obowiązki socjalne pracodawcy nie są objęte treścią
indywidualnych stosunków pracy. Oznacza to, że na podsta-
wie przepisów powszechnie obowiązujących pracownik nie
może domagać się przyznania mu wybranego świadczenia
socjalnego.
3
1. Pracodawcy zobowiązani do
tworzenia zfśs
Pracodawców zobowiązanych do tworzenia zakładowe-
go funduszu świadczeń socjalnych określa art. 3 ustawy
z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Są to zasadniczo dwie grupy:
1) pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień
1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników
w przeliczeniu na pełne etaty,
2) pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek
budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.
WaŻNe
Obowiązek stosowania ustawy o zfśs obejmuje
wszystkich pracodawców, a więc niezależnie od ich formy
własności, sektora, rodzaju prowadzonej działalności, czy też
zasobności.
Oprócz wyżej wymienionych, do kręgu adresatów ustawy
należą:
1) pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników
w przeliczeniu na pełne etaty, ale ogółem co najmniej
20 pracowników (w niepełnym wymiarze czasu pracy),
2) pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników
w przeliczeniu na pełne etaty i mniej niż 20 pracowni-
ków w ogóle.
Pracodawcy ci nie mają obowiązku tworzenia funduszu so-
cjalnego, ale mogą tworzyć fundusz dobrowolnie. Mogą też
wypłacać tzw. świadczenie urlopowe.
4 4
1. Pracodawcy zobowiązani do tworzenia zfśs
Ustalanie liczby
Ustalanie liczby
pracowników
pracowników
Rozpoczęcie
Rozpoczęcie
działalności
działalności
w trakcie roku
w trakcie roku
uWaga!
Zmiana liczby zatrudnianych pracowników w trakcie
roku kalendarzowego nie wpływa na obowiązek pra-
codawcy w zakresie tworzenia funduszu socjalnego.
Liczbę pracowników, od której zależy istnienie lub brak obo-
wiązku utworzenia zakładowego funduszu socjalnego usta-
la się na dzień 1 stycznia każdego roku kalendarzowego.
Uwzględnia się tu wszystkich pracowników w rozumie-
niu art. 2 KP, a więc nie tylko zatrudnionych na podstawie
umowy o pracę, ale też na podstawie mianowania, powoła-
nia, wyboru i spółdzielczej umowy o pracę. Do liczby tej zali-
cza się również pracowników, których stosunek pracy uległ
zawieszeniu, np. korzystających z urlopów bezpłatnych, wy-
chowawczych czy odbywających służbę wojskową.
Przepis art. 3 ust. 1 ustawy o zfśs wyraźnie wskazuje, że
obowiązek tworzenia funduszu zależy od liczby osób za-
trudnionych na dzień 1 stycznia danego roku. Zatem sezo-
nowe zatrudnianie większej liczby pracowników, np. przy
zbiorze owoców, nie ma wpływu na obowiązek tworzenia
zakładowego funduszu socjalnego, jeśli na dzień 1 stycznia
pracodawca zatrudniał mniej niż 20 pracowników w przeli-
czeniu na pełne etaty. Dzięki temu pracodawcy, u których za-
trudnienie waha się wokół liczby 20 pracowników nie mają
problemów z realizacją obowiązków wynikających z ustawy
o zfśs.
Pracodawca rozpoczynający działalność w trakcie roku ka-
lendarzowego, który – ze względu na liczbę zatrudnionych
pracowników – zobowiązany jest do utworzenia funduszu,
co do zasady rozpoczyna realizację obowiązków socjalnych
dopiero od następnego, pełnego roku kalendarzowego (por.
art. 6a ustawy o zfśs).
Pobierz darmowy fragment (pdf)