Darmowy fragment publikacji:
#
#
7
#
5
2
#
a
S
U
Z
P
U
k
1
B
V
C
1
W
a
X
J
0
d
W
F
s
b
w
=
=
100
95
75
25
5
0
100
95
75
25
5
0
Zbi(cid:243)r (cid:230)wiczeæ, uzupe‡niaj„cy ceniony przez
wyk‡adowc(cid:243)w i s‡uchaczy uniwersyteckich
studi(cid:243)w polonistycznych podrŒcznik
Gramatyka
historyczna jŒzyka polskiego
autorstwa Krystyny
D‡ugosz-Kurczabowej
i Stanis‡awa Dubisza.
Stanowi jego doskona‡e dope‡nienie, mo¿e by(cid:230)
swego rodzaju przewodnikiem dla student(cid:243)w po
trudnej problematyce historycznojŒzykowej.
I wydanie ukaza‡o siŒ w gdaæskim
wydawnictwie Harmonia; aktualne zosta‡o
zmienione i poszerzone o zadania z zakresu
sk‡adni (odpowiednio do podrŒcznika, r(cid:243)wnie¿
uzupe‡nionego o ostatni„ czŒ(cid:156)(cid:230) (cid:150)
Sk‡adniŒ
).
Zawiera
testy wielokrotnego wyboru
o r(cid:243)¿nym stopniu trudno(cid:156)ci, (cid:230)wiczenia (testy
otwarte), a tak¿e przyk‡adowe tematy egza-
minacyjne, maj„ce na celu wykszta‡cenie
u u¿ytkownika umiejŒtno(cid:156)ci analizy historyczno-
jŒzykowej oraz dokonywania syntezy, okre(cid:156)lania
problem(cid:243)w podstawowych,
tj. wskazywania
najwa¿niejszych tendencji w rozwoju jŒzyka
i proces(cid:243)w nimi uwarunkowanych.
Cenna pomoc dydaktyczna, kt(cid:243)ra dziŒki
do‡„czonym kluczom daje studentom mo¿liwo(cid:156)(cid:230)
samodzielnego oceniania nabytej wiedzy.
Cena 24,00 z‡
w
t
e
s
t
a
c
h
,
(cid:230)
w
i
c
z
e
n
i
a
c
h
i
G
r
a
m
a
t
y
k
a
h
i
s
t
o
r
y
c
z
n
a
j
Œ
z
y
k
a
p
o
l
s
k
i
e
g
o
t
e
m
a
t
a
c
h
e
g
z
a
m
i
n
a
c
y
j
n
y
c
h
KRYSTYNA DLUGOSZ(cid:150)KURCZABOWA
STANISLAW DUBISZ
GRAMATYKA
HISTORYCZNA
JEZYKA POLSKIEGO
,
w testach,
cwiczeniach
i tematach
egzaminacyjnych
100
95
75
25
5
0
100
95
75
25
5
0
KRYSTYNA DLUGOSZ(cid:150)KURCZABOWA
STANISLAW DUBISZ
GRAMATYKA
HISTORYCZNA
JEZYKA POLSKIEGO
,
w testach,
cwiczeniach
i tematach
egzaminacyjnych
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Recenzenci
Marek Cybulski
Halina Kara(cid:156)
J(cid:243)zef K„(cid:156)
J(cid:243)zef Porayski-Pomsta
Projekt ok‡adki
Jakub Rakusa-Suszczewski
Redaktor prowadz„cy
Maria Szewczyk
Redaktor
Katarzyna Sobolewska
Redakcja techniczna
El¿bieta Czajkowska
Korekta
Anna Smaga
Sk‡ad i ‡amanie
Zak‡ad Graficzny UW
Copyright by Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2006
Copyright by Stanis‡aw Dubisz and Krystyna D‡ugosz-Kurczabowa 2006
ISBN 83-235-2646-9 (PDF)
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
00-497 Warszawa, ul. Nowy (cid:140)wiat 4
http://www.wuw.pl; e-mail: wuw@uw.edu.pl
Dzia‡ Handlowy WUW: tel. (0 48 22) 55-31-333; e-mail: dz.handlowy@uw.edu.pl
KsiŒgarnia Internetowa: http://www.wuw.pl/ksiegarnia
Wydanie I
2
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Spis tre(cid:156)ci
WstŒp .................................................................................................................... 5
Rozdzia‡ I. Testy ................................................................................................... 8
I.1. Pochodzenie jŒzyka polskiego i metodologia badaæ ................................ 8
I.2. Fonetyka ................................................................................................. 19
I.3. Fleksja .................................................................................................... 36
I.3.1. Rzeczownik .................................................................................... 36
I.3.2. Zaimek ........................................................................................... 48
I.3.3. Przymiotnik .................................................................................... 52
I.3.4. Liczebnik ....................................................................................... 57
I.3.5. Fleksja imienna (cid:150) zagadnienia og(cid:243)lne ........................................... 61
I.3.6. Czasownik ...................................................................................... 63
I.4. S‡owotw(cid:243)rstwo ....................................................................................... 71
I.4.1. Derywacja ...................................................................................... 71
I.4.2. Kompozycja ................................................................................... 76
I.5. S‡ownictwo. Zmiany znaczeniowe. Etymologia .................................... 79
I.6. Sk‡adnia .................................................................................................. 83
Rozdzia‡ II. ˘wiczenia ....................................................................................... 89
II.1. Pochodzenie jŒzyka polskiego i metodologia badaæ ............................ 89
II.2. Fonetyka ................................................................................................ 96
II.3. Fleksja ................................................................................................. 104
II.3.1. Rzeczownik ................................................................................ 104
II.3.2. Zaimek ........................................................................................ 109
II.3.3. Przymiotnik ................................................................................ 111
II.3.4. Liczebnik .................................................................................... 113
II.3.5. Fleksja imienna (cid:150) zagadnienia og(cid:243)lne ....................................... 115
II.3.6. Czasownik .................................................................................. 116
II.4. S‡owotw(cid:243)rstwo .................................................................................... 121
II.4.1. Derywacja ................................................................................... 121
II.4.2. Kompozycja ................................................................................ 124
II.5. S‡ownictwo. Zmiany znaczeniowe. Etymologia ................................. 126
II.6. Sk‡adnia ............................................................................................... 129
3
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Rozdzia‡ III. Tematy egzaminacyjne ................................................................ 133
III.1. Pochodzenie jŒzyka polskiego i metodologia badaæ ......................... 133
III.2. Fonetyka ............................................................................................ 134
III.3. Fleksja ................................................................................................ 138
III.3.1. Rzeczownik ............................................................................... 138
III.3.2. Zaimek ...................................................................................... 140
III.3.3. Przymiotnik ............................................................................... 141
III.3.4. Liczebnik ................................................................................... 142
III.3.5. Fleksja imienna (cid:150) zagadnienia og(cid:243)lne ...................................... 143
III.3.6. Czasownik ................................................................................. 144
III.4. S‡owotw(cid:243)rstwo .................................................................................. 145
III.4.1. Derywacja ................................................................................. 145
III.4.2. Kompozycja .............................................................................. 146
III.4.3. Skr(cid:243)ty i skr(cid:243)towce .................................................................... 146
III.4.4. S‡owotw(cid:243)rstwo historyczne (cid:150) tendencje rozwojowe ................ 146
III.5. S‡ownictwo. Zmiany znaczeniowe. Etymologia ............................... 147
III.6. Sk‡adnia ............................................................................................. 148
Odpowiedzi do rozdzia‡u I ............................................................................... 150
Odpowiedzi do rozdzia‡u II .............................................................................. 158
Wykaz skr(cid:243)t(cid:243)w i oznaczeæ ............................................................................... 221
4
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
WstŒp
W zamy(cid:156)le autor(cid:243)w niniejsze opracowanie powinno s‡u¿y(cid:230) dwom pod-
stawowym celom dydaktycznym (cid:150) nabywaniu i utrwalaniu wiedzy z za-
kresu gramatyki historycznej jŒzyka polskiego. Traktujemy je jako uzupe‡-
nienie naszego podrŒcznika, w kt(cid:243)rym zawarli(cid:156)my kurs tego przedmiotu,
najczŒ(cid:156)ciej realizowany na studiach polonistycznych (cid:150) por. Krystyna D‡u-
gosz-Kurczabowa, Stanis‡aw Dubisz, Gramatyka historyczna jŒzyka pol-
skiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006 (zob.
tak¿e wydanie poprzednie (cid:150) Warszawa 2001).
PodrŒcznik w obecnej wersji zawiera wyk‡ad zagadnieæ teoretycznych
ujŒtych w siedmiu czŒ(cid:156)ciach tematycznych: 1. Pochodzenie jŒzyka polskie-
go; 2. Fonetyka i fonologia jŒzyka polskiego (cid:150) rozw(cid:243)j historyczny; 3. Flek-
sja imienna; 4. Fleksja werbalna; 5. S‡owotw(cid:243)rstwo; 6. Sk‡adnia w epoce
przedpolskiej i polszczyzny przedpi(cid:156)miennej; 7. Sk‡adniowo-stylistyczny roz-
w(cid:243)j literackiej polszczyzny og(cid:243)lnej (XVI(cid:150)XX w.). Niniejsze opracowanie
zawiera testy, (cid:230)wiczenia i tematy egzaminacyjne, k‡adzie zatem nacisk na
praktyczn„ stronŒ procesu nauczania i uczenia siŒ. Mamy nadziejŒ, ¿e bŒ-
dzie ono pomocne zar(cid:243)wno prowadz„cym (cid:230)wiczenia z gramatyki histo-
rycznej jŒzyka polskiego, jak i studentom. Adresujemy to opracowanie i do
s‡uchaczy studi(cid:243)w stacjonarnych (licencjackich oraz magisterskich), i do
s‡uchaczy studi(cid:243)w zaocznych, kt(cid:243)re z samej swej istoty wymagaj„ bar-
dziej intensywnej samodzielnej pracy studenta. Nale¿y podkre(cid:156)li(cid:230), ¿e w tym
zbiorze test(cid:243)w i (cid:230)wiczeæ zosta‡y r(cid:243)wnie¿ uwzglŒdnione informacje i mate-
ria‡y, kt(cid:243)re s„ zawarte w drugim (cid:150) komplementarnym do podrŒcznika
(cid:150) opracowaniu, obejmuj„cym interpretacje tekst(cid:243)w staropolskich (cid:150) por.
Wanda Decyk-ZiŒba, Stanis‡aw Dubisz (red. nauk.), Teksty staropolskie.
Analizy i interpretacje, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, War-
szawa 2003. Opisy i interpretacje dotycz„ nastŒpuj„cych staropolskich
zabytk(cid:243)w polszczyzny: Bulli gnie(cid:159)nieæskiej, Bogurodzicy, Kazaæ (cid:156)wiŒto-
krzyskich, rot przysi„g s„dowych, flywota (cid:156)w. B‡a¿eja, Biblii kr(cid:243)lowej Zo-
fii, Psa‡terza floriaæskiego i Psa‡terza pu‡awskiego, Kazaæ gnie(cid:159)nieæskich,
Traktatu o ortografii polskiej Jakuba Parkoszowica, Legendy o (cid:156)w. Aleksym,
5
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
flal(cid:243)w Matki Boskiej pod krzy¿em, Rozmowy mistrza Polikarpa ze (cid:156)mier-
ci„, Satyry na leniwych ch‡op(cid:243)w. Obejmuj„ zatem podstawowy dydaktyczny
korpus tekst(cid:243)w staropolskich.
Gramatyka historyczna jŒzyka polskiego w testach, (cid:230)wiczeniach i tema-
tach egzaminacyjnych jest swego rodzaju przewodnikiem po problematy-
ce, kt(cid:243)ra (cid:150) z pozoru (cid:150) mo¿e wydawa(cid:230) siŒ trudna i hermetyczna, ale po
bli¿szym poznaniu okazuje siŒ bardzo przydatna dla polonisty-filologa.
Opracowane przez nas testy, (cid:230)wiczenia i tematy koncentruj„ siŒ (cid:150) w na-
szym zamierzeniu (cid:150) na zagadnieniach najwa¿niejszych, s‡u¿„ utrwalaniu
i uzupe‡nianiu wiedzy o nich. Odpowiedzi, kt(cid:243)re zamieszczamy na koæcu
opracowania, pozwalaj„ oceni(cid:230) ucz„cym siŒ, czy ich wiadomo(cid:156)ci s„ wy-
starczaj„ce i pewne. Zadania maj„ r(cid:243)¿ny stopieæ trudno(cid:156)ci i w zale¿no(cid:156)ci
od tego mog„ by(cid:230) spo¿ytkowywane przez odbiorc(cid:243)w o r(cid:243)¿nym zakresie
wiedzy z gramatyki historycznej jŒzyka polskiego. Nasz„ intencj„ by‡o r(cid:243)w-
nie¿ to, by nie izolowa(cid:230) wiedzy o historycznych stadiach rozwojowych
polszczyzny od wiedzy o jej stanie wsp(cid:243)‡czesnym. Dlatego te¿ w testach
i (cid:230)wiczeniach s„ liczne odwo‡ania do jŒzykowej wsp(cid:243)‡czesno(cid:156)ci, dziŒki cze-
mu u¿ytkownicy tego podrŒcznika mog„ siŒ opiera(cid:230) na w‡asnej kompeten-
cji jŒzykowej. Zgodnie z t„ intencj„ w niniejszym opracowaniu zosta‡y
uwzglŒdnione r(cid:243)wnie¿ niekt(cid:243)re zadania zaczerpniŒte ze zbioru opracowa-
nego przez W. Gruszczyæskiego (por. W. A‡patow i in., Zbi(cid:243)r zadaæ z jŒzy-
koznawstwa, przek‡ad (cid:150) opracowanie (cid:150) adaptacja W. Gruszczyæski, WSiP,
Warszawa 1990), kt(cid:243)re s„ przez nas oznaczone gwiazdk„ (*).
W wymienionych wy¿ej podstawowych czŒ(cid:156)ciach tematycznych (po-
chodzenie jŒzyka polskiego, fonetyka i fonologia, fleksja, s‡owotw(cid:243)rstwo,
sk‡adnia) testy i (cid:230)wiczenia (cid:156)ci(cid:156)le koresponduj„ z podrŒcznikiem naszego
autorstwa; jest tak r(cid:243)wnie¿ w dziale zawieraj„cym tematy egzaminacyjne.
Ucz„cy siŒ mo¿e zatem na bie¿„co sprawdzi(cid:230), co ju¿ wie, czego siŒ na-
uczy‡, a co wymaga jeszcze pracy. Nie ograniczamy siŒ jednak wy‡„cznie
do tre(cid:156)ci zawartych w wymienionym podrŒczniku. Wiemy przecie¿ do-
brze, ¿e na zajŒciach z gramatyki historycznej jŒzyka polskiego podejmuje
siŒ r(cid:243)wnie¿ zagadnienia (cid:150) cho(cid:230)by przy okazji analiz tekst(cid:243)w staropolskich
(cid:150) z zakresu leksykologii historycznej. Dlatego te¿ w niniejszym opracowa-
niu i te kwestie (w wyborze) zosta‡y uwzglŒdnione, a punktem odniesienia
dla tego dzia‡u mo¿e by(cid:230) leksykon autorstwa Krystyny D‡ugosz-Kurcza-
bowej, S‡ownik etymologiczny jŒzyka polskiego, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2005.
6
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Jak to wynika z tytu‡u, Gramatyka historyczna jŒzyka polskiego w te-
stach, (cid:230)wiczeniach i tematach egzaminacyjnych zawiera trzy typy pomocy
dydaktycznych. Po pierwsze, s„ to testy wielokrotnego wyboru (z zesta-
wem w‡a(cid:156)ciwych odpowiedzi), zr(cid:243)¿nicowane pod wzglŒdem stopnia trud-
no(cid:156)ci. Utrudnienia m.in. polegaj„ na tym, ¿e (cid:150) niejednokrotnie (cid:150) z czterech
wariantowych odpowiedzi wszystkie s„ w‡a(cid:156)ciwe, czasem dwie lub trzy,
czasem tylko jedna. Po drugie, s„ to (cid:230)wiczenia (testy otwarte) r(cid:243)wnie¿ za-
opatrzone w odpowiedzi. Po trzecie, s„ to przyk‡adowe tematy egzamina-
cyjne, kt(cid:243)rych zadaniem jest zwr(cid:243)cenie uwagi na najwa¿niejsze problemy
i potrzebŒ umiejŒtno(cid:156)ci syntetyzowania tre(cid:156)ci, podczas gdy testy i (cid:230)wicze-
nia k‡ad„ nacisk na wiadomo(cid:156)ci szczeg(cid:243)‡owe i umiejŒtno(cid:156)ci analizy.
Mamy nadziejŒ, ¿e nasze opracowanie bŒdzie pomocne tak¿e w naby-
waniu i doskonaleniu szerszej umiejŒtno(cid:156)ci (cid:150) umiejŒtno(cid:156)ci logicznego my-
(cid:156)lenia, kt(cid:243)ra w jŒzykoznawstwie diachronicznym jest niezbŒdna.
Warszawa, kwiecieæ 2005 r.
Krystyna D‡ugosz-Kurczabowa
Stanis‡aw Dubisz
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
7
Rozdzia‡ I. Testy
I.1. Pochodzenie jŒzyka polskiego i metodologia badaæ
I.1.1. Nasi przodkowie Praindoeuropejczycy ¿yli:
a) ok. 5000 lat temu;
b) ok. 30 wiek(cid:243)w przed Chrystusem;
c) ok. 3 wiek(cid:243)w p.n.e.;
d) ok. 1500 lat p.n.e.
I.1.2. Czy wszystkie etniczne jŒzyki wsp(cid:243)‡czesnej Europy wywodz„ siŒ
ze wsp(cid:243)lnoty praindoeuropejskiej?
a) tak, wszystkie;
b) nie wszystkie (cid:150) z wy‡„czeniem niderlandzkiego;
c) nie wszystkie (cid:150) z wy‡„czeniem fiæskiego;
d) nie wszystkie (cid:150) z wy‡„czeniem fiæskiego, wŒgierskiego, estoæskie-
go, baskijskiego.
I.1.3. Wsp(cid:243)lnota praindoeuropejska zr(cid:243)¿nicowa‡a siŒ na nastŒpuj„ce ro-
dziny jŒzykowe:
a) indyjskie, iraæskie, ormiaæskie, albaæskie, romaæskie, germaæskie,
ba‡to-s‡owiaæskie, ugro-fiæskie;
b) tocharskie, indyjskie, iraæskie, anatolijskie (hetyckie), tracko-ormiaæ-
skie, greckie, albaæskie, italskie (romaæskie), celtyckie, germaæskie,
ba‡tyckie, s‡owiaæskie;
c) tocharskie, indyjskie, tureckie, hetyckie, greckie, romaæskie, germaæ-
skie, ba‡tyckie, s‡owiaæskie;
d) indyjskie, iraæskie, ormiaæskie, albaæskie, ugro-fiæskie, pruskie, cel-
tyckie, ba‡tyckie, s‡owiaæskie.
I.1.4. Ile wsp(cid:243)‡cze(cid:156)nie wyr(cid:243)¿niamy rodzin jŒzyk(cid:243)w ie.?
a) 12;
b) 9;
c) 30;
d) 2.
I.1.5. Najwa¿niejsze zabytki pisane jŒzyk(cid:243)w indoeuropejskich pochodz„ z:
a) XVIII w. p.n.e. (cid:150) zabytki jŒzyka starohetyckiego;
b) XXX w. p.n.e. (cid:150) zabytki jŒzyka praindoeuropejskiego;
c) XV w. p.n.e. (cid:150) zabytki jŒzyka ‡aciæskiego;
d) II w. p.n.e. (cid:150) zabytki jŒzyka ba‡to-s‡owiaæskiego.
8
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
I.1.6. Najwa¿niejsze zabytki pisane jŒzyka greckiego pochodz„ z:
a) XXX w. p.n.e.;
b) XV w. p.n.e.;
c) XII w. p.n.e.;
d) II w. p.n.e.
I.1.7. Najwcze(cid:156)niejsze zabytki pisane jŒzyka ‡aciæskiego pochodz„ z:
a) XX w. p.n.e.;
b) V w. p.n.e.;
c) II w. p.n.e.;
d) II w. n.e.
I.1.8. Najwcze(cid:156)niejsze zabytki pisane jŒzyka pras‡owiaæskiego pochodz„ z:
a) III w. p.n.e.;
b) III w. n.e.;
c) VI w. n.e.;
d) nie ma ¿adnych zabytk(cid:243)w pisanych.
I.1.9. Z kt(cid:243)rego wieku pochodz„ najwcze(cid:156)niejsze zapisy nazw w‡asnych
odnosz„cych siŒ do terytorium jŒzyka polskiego?
a) X w.;
b) IX w.;
c) XI w.;
d) XII w.
I.1.10. Na podstawie jakiego kryterium wyodrŒbnia siŒ jŒzyki centralne
i peryferyjne?
a) miejsca zamieszkania ich u¿ytkownik(cid:243)w;
b) zmian jŒzykowych w pie. (jŒzyki satemowe i kentumowe);
c) przestrzeni migracji lud(cid:243)w pie.;
d) wewnŒtrznej struktury hierarchicznej.
I.1.11. Do jakiej wsp(cid:243)lnoty jŒzykowej odnosz„ siŒ terminy: jŒzyki peryfe-
ryjne, jŒzyki centralne?
a) indoeuropejskiej;
b) ba‡to-s‡owiaæskiej;
c) pras‡owiaæskiej;
d) prapolskiej.
I.1.12. Do grupy jŒzyk(cid:243)w centralnych nale¿„ jŒzyki:
a) tocharskie, anatolijskie, italskie, celtyckie, greckie, germaæskie;
b) indyjskie, iraæskie, tracko-ormiaæskie, albaæskie, ba‡tyckie, s‡owiaæskie;
9
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
c) tocharskie, anatolijskie, indyjskie, iraæskie, tracko-ormiaæskie, albaæskie;
d) italskie, celtyckie, greckie, germaæskie, ba‡tyckie, s‡owiaæskie.
I.1.13. Co ‡„czy wyrazy gnoseologia i znawstwo?
a) znaczenie etymologiczne;
b) pochodzenie;
c) nic nie ‡„czy tych wyraz(cid:243)w;
d) paralelny rozw(cid:243)j pie. morfemu *g(cid:146)no-, w jŒzykach kentumowych
kontynuowanego w formie gno-, a w satemowych (cid:150) zna-.
I.1.14. Co ‡„czy wyrazy z‡oty i gulden?
a) znaczenie (nazwa pieniŒdzy);
b) nic ich nie ‡„czy (cid:150) z‡oty jest wyrazem rodzimym; gulden (cid:150) zapo¿y-
czonym; w z‡otym wyst„pi‡a metateza, w guldenie (cid:150) nie;
c) paralelny rozw(cid:243)j tego samego pie. morfemu *gold- jako z‡ot- w jŒzy-
ku polskim, satemowym, oraz guld- w jŒzyku niderlandzkim, kentu-
mowym;
d) paralelny rozw(cid:243)j semantyczny: ani z‡ote, ani guldeny nie musz„ by(cid:230)
ze z‡ota.
I.1.15. Kt(cid:243)ry szereg ukazuje najlepiej stopnie pokrewieæstwa jŒzyka pol-
skiego z jŒzykami: ukraiæskim, czeskim, francuskim, cygaæskim, fiæskim,
‡otewskim?
a) polski (cid:150) ukraiæski (cid:150) czeski (cid:150) francuski (cid:150) fiæski (cid:150) ‡otewski;
b) polski (cid:150) czeski (cid:150) ukraiæski (cid:150) ‡otewski (cid:150) francuski (cid:150) cygaæski;
c) polski (cid:150) czeski (cid:150) ukraiæski (cid:150) ‡otewski (cid:150) fiæski (cid:150) francuski;
d) polski (cid:150) ukraiæski (cid:150) czeski (cid:150) ‡otewski (cid:150) francuski (cid:150) fiæski (cid:150) cygaæski.
I.1.16. Kt(cid:243)ry szereg ukazuje najlepiej stopnie pokrewieæstwa jŒzyka pol-
skiego z jŒzykami: rosyjskim, s‡owackim, s‡oweæskim, niemieckim, litew-
skim, estoæskim?
a) polski (cid:150) s‡owacki (cid:150) rosyjski (cid:150) s‡oweæski (cid:150) litewski (cid:150) niemiecki;
b) polski (cid:150) rosyjski (cid:150) s‡owacki (cid:150) s‡oweæski (cid:150) litewski (cid:150) estoæski;
c) polski (cid:150) rosyjski (cid:150) s‡owacki (cid:150) s‡oweæski (cid:150) litewski (cid:150) estoæski (cid:150) nie-
miecki;
d) polski (cid:150) s‡owacki (cid:150) rosyjski (cid:150) s‡oweæski (cid:150) litewski (cid:150) estoæski (cid:150) niemiecki.
I.1.17. Kt(cid:243)ry szereg ukazuje najlepiej stopnie pokrewieæstwa jŒzyka pol-
skiego z jŒzykami: wŒgierskim, greckim, dolno‡u¿yckim, litewskim i ma-
cedoæskim?
a) polski (cid:150) litewski (cid:150) dolno‡u¿ycki (cid:150) macedoæski (cid:150) wŒgierski (cid:150) grecki;
10
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
b) polski (cid:150) dolno‡u¿ycki (cid:150) macedoæski (cid:150) litewski (cid:150) grecki;
c) polski (cid:150) macedoæski (cid:150) litewski (cid:150) dolno‡u¿ycki (cid:150) grecki (cid:150) wŒgierski;
d) polski (cid:150) dolno‡u¿ycki (cid:150) litewski (cid:150) macedoæski (cid:150) wŒgierski (cid:150) grecki.
I.1.18. ProszŒ uszeregowa(cid:230) wed‡ug stopnia pokrewieæstwa z jŒzykiem
polskim nastŒpuj„ce jŒzyki: 1) macedoæski, 2) fiæski, 3) litewski, 4) dolno-
‡u¿ycki, 5) rumuæski, 6) albaæski, 7) cygaæski:
a) 4, 1, 3, 5, 6, 7; 2 (cid:150) nie jest spokrewniony z jŒzykiem polskim;
b) 1, 4, 3, 5, 6; 2, 7 (cid:150) nie s„ spokrewnione z jŒzykiem polskim;
c) 1, 4, 3, 2, 5, 6, 7;
d) 1, 3, 4, 2, 5, 6, 7.
I.1.19. Skoro (cid:132)Polak, WŒgier (cid:150) dwa bratanki [...](cid:148), to czy jŒzyki: polski
i wŒgierski nale¿„ do tej samej rodziny jŒzykowej?
a) tak, nale¿„ do tej samej rodziny jŒzykowej;
b) tak, ale tworz„ specjaln„ rodzinŒ, zwan„ lig„ jŒzykow„;
c) tak, ale jŒzyki te ‡„czy pokrewieæstwo drugiego stopnia;
d) nie, nie nale¿„ do tej samej rodziny jŒzykowej.
I.1.20. Z jakich element(cid:243)w sk‡ada‡ siŒ hipotetyczny system fonetyczny
jŒzyka pie.?
a) samog‡osek i sp(cid:243)‡g‡osek;
b) samog‡osek, sp(cid:243)‡g‡osek, sonant(cid:243)w;
c) samog‡osek, sp(cid:243)‡g‡osek, sonant(cid:243)w i dyftong(cid:243)w;
d) samog‡osek, sp(cid:243)‡g‡osek, sonant(cid:243)w, dyftong(cid:243)w i tryftong(cid:243)w.
I.1.21. Przez ile wiek(cid:243)w istnia‡a wsp(cid:243)lnota pras‡owiaæska?
a) 6;
b) 12;
c) 10;
d) 20.
I.1.22. Kiedy istnia‡a wsp(cid:243)lnota pras‡owiaæska?
a) przed narodzeniem Chrystusa;
b) po narodzeniu Chrystusa;
c) na prze‡omie epok: kilka wiek(cid:243)w przed Chrystusem i kilka wiek(cid:243)w
po Chrystusie;
d) w czasach przedhistorycznych, bli¿ej nieokre(cid:156)lonych.
I.1.23. ProszŒ okre(cid:156)li(cid:230) relacjŒ jŒzyka polskiego do scs-u:
a) scs jest przodkiem jŒzyka polskiego, jego prajŒzykiem;
b) scs i jŒzyk polski mia‡y wsp(cid:243)lny prajŒzyk (cid:150) pras‡owiaæski;
11
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
c) scs jest jŒzykiem sztucznym, stworzonym przez Cyryla i Metodego,
nie pozostaje wiŒc w ¿adnym zwi„zku pokrewieæstwa z polszczyzn„;
d) scs jest (cid:132)starszym bratem(cid:148) jŒzyka polskiego, poniewa¿ zosta‡ zapi-
sany o ponad 2 wieki wcze(cid:156)niej ni¿ polski i reprezentuje po‡udnio-
wos‡owiaæsk„ rodzinŒ jŒzykow„, a polski (cid:150) zachodnios‡owiaæsk„.
I.1.24. Czym jŒzyk scs r(cid:243)¿ni siŒ od jŒzyka polskiego?
a) czasem powstania (jest wcze(cid:156)niejszy: starszy ni¿ polski);
b) zakresem u¿ycia i sposobem funkcjonowania (jest jŒzykiem litur-
gicznym cerkwi, wystŒpuje w wersji pisanej);
c) scs nale¿y do jŒzyk(cid:243)w po‡udniowos‡owiaæskich, a jŒzyk polski do
zachodnios‡owiaæskich;
d) scs jest jŒzykiem liturgicznym, a polski (cid:150) etnicznym.
I.1.25. Od kt(cid:243)rego roku datuje siŒ epoka pi(cid:156)mienna jŒzyka polskiego?
a) 966;
b) 1000;
c) 1136;
d) 1242.
I.1.26. Dlaczego S‡owianie pos‡uguj„ siŒ r(cid:243)¿nymi alfabetami?
a) poniewa¿ S‡owianie byli indywidualistami i z ‡atwo(cid:156)ci„ wymy(cid:156)lili
sobie r(cid:243)¿ne alfabety;
b) poniewa¿ S‡owianom wschodnim bli¿szy by‡ alfabet grecki, a S‡o-
wianom zachodnim (cid:150) ‡aciæski;
c) poniewa¿ pismo pojawi‡o siŒ u S‡owian w nastŒpstwie przyjŒcia
chrze(cid:156)cijaæstwa, a rodzaj pisma by‡ (cid:156)ci(cid:156)le zwi„zany z obrz„dkiem
religijnym; S‡owianie obrz„dku rzymskiego pos‡ugiwali siŒ pismem
‡aciæskim, tzw. ‡acink„; S‡owianie obrz„dku greckiego przyswoili
sobie pismo greckie, kt(cid:243)re po przekszta‡ceniu w cyrylicŒ by‡o w u¿y-
ciu u wszystkich S‡owian prawos‡awnych;
d) S‡owianie mieli jeden wsp(cid:243)lny alfabet, kt(cid:243)ry w ci„gu wiek(cid:243)w stop-
niowo siŒ r(cid:243)¿nicowa‡ (cid:150) ka¿dy nar(cid:243)d ma dzi(cid:156) w‡asny jŒzyk i alfabet.
I.1.27. Czym mo¿na wyt‡umaczy(cid:230) oboczno(cid:156)(cid:230) nag‡osowych sylab w wyra-
zach: ora(cid:230) (cid:150) rola (cid:150) rad‡o?
a) r(cid:243)¿n„ etymologi„ tych wyraz(cid:243)w;
b) chronologi„ ich powstania;
c) dziedzictwem pras‡owiaæskim;
d) zapocz„tkowan„ w ps‡. metatez„ orT; st„d ora(cid:230) ‹
metatezy przed samog‡osk„); rola ‹
*orati (tzn. brak
*orlja (tzn. metateza orT pod
12
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
intonacj„ opadaj„c„); rad‡o ‹
cj„ wzrastaj„c„).
*ordlo (tzn. metateza orT pod intona-
I.1.28. O czym informuj„ postacie fonetyczne imion W‡odek, W‡adek, Wo‡odia?
a) o tym, ¿e nale¿„ one do r(cid:243)¿nych jŒzyk(cid:243)w: W‡adek jest genetycznie
polskim antroponimem; W‡odek i Wo‡odia (cid:150) s„ innos‡owiaæskie;
b) o r(cid:243)¿nych kontynuantach pras‡owiaæskiej grupy TolT: zachodnios‡o-
wiaæska T‡oT (W‡od-ek); po‡udniowos‡owiaæska T‡aT (W‡ad-ek) oraz
wschodnios‡owiaæska To‡oT (Wo‡od-ia);
c) jako nazwy te imiona nie informuj„ o niczym, a ich podobieæstwo
fonetyczne jest przypadkowe;
d) o sposobie spieszczeæ imion dwucz‡onowych.
I.1.29. Czym r(cid:243)¿ni„ siŒ nazwy miejscowe W‡odzis‡aw i W‡adys‡awowo?
a) postaci„ fonetyczn„ (r(cid:243)¿ny rozw(cid:243)j grupy *TolT);
b) postaci„ s‡owotw(cid:243)rcz„ (r(cid:243)¿ne formanty: -j{ we W‡odzis‡aw oraz -ovo
we W‡adys‡awowo);
c) r(cid:243)¿nym rodzajem gramatycznym;
d) r(cid:243)¿n„ etymologi„, histori„.
I.1.30. Jakie s„ kryteria periodyzacji dziej(cid:243)w jŒzyka polskiego?
a) filologiczne;
b) historycznojŒzykowe;
c) historyczno-polityczne;
d) historycznoliterackie (pi(cid:156)miennicze).
I.1.31. Gdzie znajduje siΠpierwsze zdanie polskie?
a) w Kronice Thietmara;
b) w Bulli gnie(cid:159)nieæskiej;
c) w KsiŒdze henrykowskiej;
d) u Geografa Bawarskiego.
I.1.32. Roty s„dowe s„ to:
a) najstarsze zabytki jŒzyka polskiego zawieraj„ce zeznania (cid:156)wiadk(cid:243)w,
sk‡adane podczas przewod(cid:243)w s„dowych, ujŒte w kr(cid:243)tkie formu‡y,
kt(cid:243)re (cid:150) ze wzglŒdu na powtarzalno(cid:156)(cid:230) (cid:150) s„ nazywane rotami (por.
‡ac. rota (cid:229)ko‡o(cid:146), rotare (cid:229)wirowa(cid:230)(cid:146));
b) rozprawy s„dowe (i protoko‡y z nich) dotycz„ce wojska (por. niem.
Rotte (cid:229)oddzia‡ wojska(cid:146));
c) teksty wyrok(cid:243)w s„dowych (por. rota (cid:150) dawniej: (cid:229)ko‡o(cid:146) u¿ywane przy
torturach);
d) kodeksy prawne, zawieraj„ce najczŒ(cid:156)ciej stosowane przepisy prawne.
13
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
I.1.33. Kazania (cid:156)wiŒtokrzyskie to:
a) zbi(cid:243)r kazaæ staropolskich wyg‡aszanych w ko(cid:156)ciele (cid:156)w. Krzy¿a;
b) zbi(cid:243)r oryginalnych opowiadaæ o ¿yciu (cid:156)wiŒtych, np. (cid:156)w. Katarzyny,
(cid:156)w. Micha‡a, (cid:156)w. Miko‡aja, (cid:156)w. B‡a¿eja, o trzech kr(cid:243)lach;
c) rŒkopi(cid:156)mienny zbi(cid:243)r kazaæ akademickich wszytych w oprawŒ ksiŒgi,
pochodz„cej z biblioteki klasztornej na (cid:140)wiŒtym Krzy¿u w Ma‡o-
polsce;
d) XIV-wieczny zabytek jŒzyka polskiego, odnaleziony przez A. Br(cid:252)ck-
nera w petersburskiej Bibliotece Publicznej w koæcu XIX w.
I.1.34. Psa‡terz pu‡awski to:
a) zbi(cid:243)r liryki dworskiej powsta‡ej w Pu‡awach w XVI w.;
b) zbi(cid:243)r pie(cid:156)ni religijnych wzorowanych na psalmach;
c) przek‡ad psalm(cid:243)w z prze‡omu XIV i XV w.;
d) rŒkopi(cid:156)mienny polski przek‡ad KsiŒgi Psalm(cid:243)w Starego Testamentu,
pochodz„cy z prze‡omu XV i XVI w.
I.1.35. Psa‡terz floriaæski to:
a) jeden z najdawniejszych tekst(cid:243)w drukowanych o tematyce religijnej;
b) rŒkopis z koæca XIV w., kt(cid:243)rego autorem by‡ (cid:156)w. Florian;
c) najstarszy rŒkopi(cid:156)mienny przek‡ad starotestamentowej KsiŒgi Psal-
m(cid:243)w z koæca XIV w., dokonany przez anonimowych t‡umaczy;
d) staropolski zabytek zawieraj„cy teksty psa‡terzowe w jŒzyku ‡aciæ-
skim, polskim, niemieckim, przechowywany w bibliotece zakonnej
w St. Florian w Austrii.
I.1.36. Najstarsze zabytki rŒkopi(cid:156)mienne w ma‡opolskiej odmianie regio-
nalnej polszczyzny to:
a) Bulla gnie(cid:159)nieæska, Kazania (cid:156)wiŒtokrzyskie, Psa‡terz floriaæski, fly-
wot B‡a¿eja, Legenda o (cid:156)w. Aleksym;
b) Kazania (cid:156)wiŒtokrzyskie, Psa‡terz floriaæski, roty krakowskie, flywot
B‡a¿eja, Biblia kr(cid:243)lowej Zofii, Psa‡terz pu‡awski;
c) Kazania (cid:156)wiŒtokrzyskie, Kodeks (cid:140)wiŒtos‡aw(cid:243)w, Legenda o (cid:156)w. Alek-
sym, flywot B‡a¿eja, Psa‡terz floriaæski, Psa‡terz pu‡awski;
d) Kazania (cid:156)wiŒtokrzyskie, Biblia szaroszpatacka, wiersz S‡oty O za-
chowaniu siŒ przy stole, Psa‡terz pu‡awski.
I.1.37. Jakie s„ najstarsze mazowieckie zabytki rŒkopi(cid:156)mienne?
a) wiersz S‡oty O zachowaniu siŒ przy stole, Kodeks (cid:140)wiŒtos‡aw(cid:243)w,
Legenda o (cid:156)w. Aleksym, Pos‡uchajcie bracia mi‡a, Rozmowa mistrza
Polikarpa ze (cid:140)mierci„;
14
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
b) O zachowaniu siŒ przy stole, flywot (cid:156)w. B‡a¿eja, Legenda o (cid:156)w. Alek-
sym, Psa‡terz pu‡awski, Rozmowa mistrza Polikarpa ze (cid:140)mierci„;
c) Bulla gnie(cid:159)nieæska, Biblia szaroszpatacka, Psa‡terz floriaæski, Ko-
deks (cid:140)wiŒtos‡aw(cid:243)w;
d) Legenda o (cid:156)w. Aleksym, Biblia kr(cid:243)lowej Zofii, flywot B‡a¿eja, wiersz
S‡oty, Rozmowa mistrza Polikarpa ze (cid:140)mierci„.
I.1.38. Jak mo¿na wyja(cid:156)ni(cid:230) tytu‡y Biblia kr(cid:243)lowej Zofii oraz Biblia sza-
roszpatacka, nadane XV-wiecznemu przek‡adowi Starego Testamentu?
a) Biblia kr(cid:243)lowej Zofii t‡umaczy siŒ tym, ¿e zachowa‡ siŒ fragment
przek‡adu m(cid:243)wi„cy o tej (cid:156)wiŒtej; natomiast Biblia szaroszpatacka
t‡umaczy siŒ miejscem spisywania przek‡adu;
b) tytu‡ Biblia kr(cid:243)lowej Zofii zosta‡ nadany temu przek‡adowi dlatego,
¿e by‡ on sporz„dzany dla kr(cid:243)lowej Zofii, ¿ony W‡adys‡awa Jagie‡-
‡y, natomiast Biblia szaroszpatacka wziŒ‡a sw„ nazwŒ od wŒgier-
skiej miejscowo(cid:156)ci SÆros-Patak, w kt(cid:243)rej by‡ przechowywany;
c) oba tytu‡y dotycz„ r(cid:243)¿nych fragment(cid:243)w tego dzie‡a i wi„¿„ siŒ z na-
zwami w‡asnymi sponsor(cid:243)w przek‡adu;
d) oba tytu‡y odnosz„ siŒ do r(cid:243)¿nych ksi„g Starego Testamentu.
I.1.39. ProszŒ wskaza(cid:230) w‡a(cid:156)ciw„ definicjŒ termin(cid:243)w satem i kentum:
a) satem = centrum; kentum = peryferia;
b) satem = (cid:229)sto(cid:146) w jŒzyku awestyjskim, kentum = (cid:229)sto(cid:146) w jŒzyku ‡aciæskim;
c) satem i kentum to nazwy liczebnika (cid:229)sto(cid:146) w jŒzyku awestyjskim i ‡a-
ciæskim, kt(cid:243)re sta‡y siŒ skr(cid:243)tow„ nazw„ odmian dialektalnych jŒzy-
ka pie., wydzielonych ze wzglŒdu na odmienny spos(cid:243)b przeprowa-
dzenia redukcji sp(cid:243)‡g‡osek tylnojŒzykowych;
d) umowne okre(cid:156)lenia jŒzyk(cid:243)w centralnych (satem) i peryferyjnych (kentum).
I.1.40. Wyraz prz(cid:243)d kontynuuje ps‡. *perdœ. Kt(cid:243)ry z poni¿szych szereg(cid:243)w
wskazuje w‡a(cid:156)ciw„ kolejno(cid:156)(cid:230) proces(cid:243)w fonetycznych w tym wyrazie?
pł(cid:244)d fi
p(cid:224)(cid:244)d fi
pł(cid:243)d;
pł(cid:243)d;
pł(cid:243)d fi
pł(cid:243)d (płud);
a) *perdœ fi
b) *perdœ fi
c) *perdœ fi
d) *perdœ fi
*pordœ fi
*predœ fi
*p(cid:224)edœ fi
*peredœ fi
*pr(cid:146)od fi
*pr(cid:146)odœ fi
*p(cid:224)(cid:231)d fi
*predœ fi
*płedœ fi
*pł(cid:243)d.
I.1.41. ProszŒ wskaza(cid:230) w‡a(cid:156)ciw„ definicjŒ terminu rekonstrukcja wyrazu:
a) rekonstrukcja wyrazu to przedstawienie jego praformy;
b) rekonstrukcja wyrazu to odtworzenie wyrazu, kt(cid:243)ry ju¿ nie istnieje;
c) rekonstrukcja wyrazu to odbudowanie wyrazu na podstawie zacho-
wanych fragment(cid:243)w;
15
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
d) rekonstrukcja wyrazu to 1) budowanie hipotetycznej struktury wy-
razowej z danej epoki na podstawie znajomo(cid:156)ci regu‡ rozwojowych
tego jŒzyka i zachowanych form tego wyrazu; 2) odtworzony w ten
spos(cid:243)b wyraz.
I.1.42. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu wie(cid:156) i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y.
Uwaga: przy rekonstrukcji nale¿y uwzglŒdni(cid:230): prawo sylaby otwartej, pra-
wo korelacji miŒkko(cid:156)ci oraz istniej„c„ w jŒzyku polskim oboczno(cid:156)(cid:230) e : ø,
tzn. v(cid:146)e(cid:156) : v(cid:156)i.
a) *ves(cid:252) (cid:150) zanik jeru w pozycji s‡abej i palatalizacja wyg‡osowej sp(cid:243)‡g‡oski;
b) *vœs(cid:252) (cid:150) wokalizacja jeru mocnego twardego, zanik jeru s‡abego i pa-
latalizacja s przez jer miŒkki;
c) *v(cid:252)s(cid:252) (cid:150) palatalizacja s przez jer miŒkki, palatalizacja v i wokalizacja
jeru miŒkkiego mocnego, zanik wyg‡osowego jeru s‡abego;
d) *vœsœ (cid:150) wokalizacja jeru twardego mocnego i zanik s‡abego; wy-
r(cid:243)wnanie analogiczne.
I.1.43. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu dr(cid:243)¿ka i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y.
Uwaga: przy rekonstrukcji tego wyrazu nale¿y uwzglŒdni(cid:230), ¿e jest to zdrob-
nienie od droga; polskiemu droga odpowiada m.in. czes. draha i ros. doroga.
a) *drogœka (cid:150) zanik jeru s‡abego i wzd‡u¿enie kompensacyjne samo-
g‡oski (cid:244), (cid:156)cie(cid:156)nione (cid:244) w (cid:243) po zaniku iloczasu;
b) *dorgœka (cid:150) metateza typu TorT w TroT, zanik jeru i wzd‡u¿enie (cid:244),
nastŒpnie (cid:156)cie(cid:156)nienie do (cid:243);
c) *dro¿(cid:252)ka (cid:150) zanik jeru s‡abego miŒkkiego, wzd‡u¿enie i (cid:156)cie(cid:156)nienie o;
d) *dorg(cid:252)ka (cid:150) metateza dorg w drog; I palatalizacja g(cid:252) w (cid:158)(cid:252); zanik jeru
s‡abego miŒkkiego i wzd‡u¿enie zastŒpcze (cid:244) po zaniku iloczasu; (cid:156)cie-
(cid:156)nienie o do (cid:243), a w dobie npol. do u.
I.1.44. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu g‡(cid:243)wka i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y.
Uwaga: przy rekonstrukcji tego wyrazu warto pamiŒta(cid:230), ¿e: formant -ka
*-œka, 2) polskiemu g‡owa odpowiada np. ros. go‡owÆ oraz czes. hlava,
3) nale¿y uwzglŒdni(cid:230) formŒ D. lmn. g‡(cid:243)wek.
a) *g‡ovœka (cid:150) zanik jeru w pozycji s‡abej oraz wzd‡u¿enie zastŒpcze,
(cid:156)cie(cid:156)nienie samog‡oski d‡ugiej o w (cid:243);
b) *golvka ‹
*golva + œka (cid:150) metateza, monoftongizacja dyftongu aœ,
wzd‡u¿enie o i (cid:156)cie(cid:156)nienie do (cid:243);
16
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
‹
c) *golvœka (cid:150) metateza typu TolT w T‡oT: g‡ovœka, zanik jeru s‡abego
i wzd‡u¿enie kompensacyjne: g‡(cid:244)wka; (cid:156)cie(cid:156)nienie (cid:244) do (cid:243), a nastŒp-
nie do u;
d) *golvaœka (cid:150) monoftongizacja dyftongu aœ, metateza, wzd‡u¿enie za-
stŒpcze, obni¿enie artykulacyjne (cid:244) do (cid:243).
I.1.45. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu g‡(cid:243)wny i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y (por. odpo-
wiedniki innos‡owiaæskie, np. czes. hlavni, scs glav(cid:252)nœ, ukr. ho‡ovn(cid:253)j).
a) *golv(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) metateza golv- w -g‡ow-; zanik (cid:252) i wzd‡u¿enie o do (cid:244);
kontrakcja -œj(cid:252) do y; (cid:156)cie(cid:156)nienie d‡ugiego (cid:244) do (cid:243), a nastŒpnie do u;
b) *holv(cid:252)nœ (cid:150) metafaza -holv- w -h‡ow-, ud(cid:159)wiŒcznienie nag‡osowego
h do g, sk„d g‡ov-; przej(cid:156)cie -(cid:252)nœ w -ny fi
g‡(cid:243)wny;
c) *golv(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) zanik i wokalizacja jer(cid:243)w, przestawka, wzd‡u¿enie o
i (cid:156)cie(cid:156)nienie do (cid:243);
d) *g‡owa + -ny (cid:150) regularna derywacja przymiotnikowym forman-
tem -ny.
I.1.46. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu (cid:156)wiat i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y (nale¿y
uwzglŒdni(cid:230) ps‡. prawa sylaby otwartej oraz korelacji miŒkko(cid:156)ci, a tak¿e
wsp(cid:243)‡czesn„ formŒ Msc. lp.).
a) *sv(cid:236)t (cid:150) przeg‡os (cid:236) do a, palatalizacja sv fi
b) *svetœ (cid:150) zanik jeru, wzd‡u¿enie zastŒpcze e do a;
c) *sv(cid:236)tœ (cid:150) palatalizacja grupy sv przez (cid:236); przeg‡os (cid:236) w a, zanik jeru
wyg‡osowego; wzd‡u¿enie kompensacyjne a, kontynuacja tej samo-
g‡oski w postaci a jasnego;
(cid:156)v(cid:146);
d) * sv(cid:236)t(cid:252) (cid:150) zanik jeru wyg‡osowego, przeg‡os (cid:236) w a.
I.1.47. ProszŒ zrekonstruowa(cid:230) ps‡. posta(cid:230) wyrazu (cid:156)wietny i wskaza(cid:230) w uk‡a-
dzie chronologicznym procesy fonetyczne, kt(cid:243)re w nim zasz‡y (nale¿y
pamiŒta(cid:230), ¿e -ny ‹
-(cid:252)nœj(cid:252)).
a) *svat(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) kontrakcja -œj(cid:252) w y; palatalizacja t(cid:252), wyr(cid:243)wnanie ana-
logiczne tematu (cid:156)wiat w (cid:156)wiet-;
b) *sv(cid:236)t(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) kontrakcja -œj(cid:252) w y; zachowanie prawa korelacji miŒk-
t(cid:146); zanik jeru w pozycji s‡abej, dys-
ko(cid:156)ci: sv + (cid:236) fi
palatalizacja t(cid:146) w t w grupie tn;
(cid:156)v(cid:146)e oraz t(cid:252) fi
c) *(cid:156)wiet(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) rozw(cid:243)j jer(cid:243)w w pozycji s‡abej i w s„siedztwie j;
d) *sv(cid:236)t(cid:252)nœj(cid:252) (cid:150) palatalizacja t przez (cid:252), (cid:156)ci„gniŒcie -œj(cid:252) w y, wyr(cid:243)wna-
nie analogiczne (cid:156)wie(cid:230)ny w (cid:156)wietny.
17
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
I.1.48. ProszŒ przedstawi(cid:230) w uk‡adzie chronologicznym kolejne fazy roz-
wojowe ps‡. wyrazu *v(cid:252)sœka.
a) *v(cid:252)sœka (cid:150) wokalizacja jeru mocnego i zanik jeru s‡abego: v(cid:146)eska,
przeg‡os: v(cid:146)oska;
b) *v(cid:252)sœka (cid:150) wokalizacja jeru mocnego i zanik jeru s‡abego: v(cid:146)eska;
wyr(cid:243)wnanie analogiczne do form z przeg‡osem v(cid:146)oska;
c) *v(cid:252)sœka (cid:150) wokalizacja jeru mocnego w o, zanik jeru s‡abego: v(cid:146)oska;
d) *v(cid:252)sœka (cid:150) nieregularny przeg‡os (cid:252) przed przedniojŒzykow„ s oraz
zanik jeru s‡abego œ: v(cid:146)oska.
I.1.49. ProszŒ przedstawi(cid:230) w uk‡adzie chronologicznym kolejne fazy roz-
wojowe ps‡. wyrazu *koz(cid:252)lœkœ.
a) *koz(cid:252)lœkœ fi
koz(cid:146)‡ek (zanik jeru wyg‡osowego i wokalizacja moc-
nego œ w e; miŒkko(cid:156)(cid:230) z(cid:146) po zaniku (cid:252)), wyr(cid:243)wnanie analogiczne do
formy podstawowej ko(cid:159)o‡, w kt(cid:243)rym (cid:146)o pochodzi z tzw. fa‡szywego
przeg‡osu, st„d ko(cid:159)o‡ek;
koz(cid:146)‡ek (rozw(cid:243)j jer(cid:243)w); pod wp‡ywem wyr(cid:243)wnaæ te-
matycznych do przypadk(cid:243)w zale¿nych, np. *koz(cid:252)lœka fi
ko(cid:159)e‡ka,
powstaje ko(cid:159)e‡ek, wyr(cid:243)wnanie do form z przeg‡osem, czyli tzw. fa‡-
szywy przeg‡os: ko(cid:159)o‡ek;
b) *koz(cid:252)lœkœ fi
c) *koz(cid:252)lœkœ fi
kozio‡ek; nieregularna wokalizacja jeru miŒkkiego
w o z poprzedzaj„c„ sp(cid:243)‡g‡osk„ miŒkk„;
d) *koz(cid:252)lœkœ fi
zanik jeru wyg‡osowego oraz wokalizacja jeru twar-
dego i miŒkkiego.
I.1.50. ProszŒ przedstawi(cid:230) w uk‡adzie chronologicznym kolejne fazy roz-
wojowe ps‡. wyrazu *p(cid:252)sœkœ.
a) *p(cid:252)sœkœ (cid:150) regularny rozw(cid:243)j jer(cid:243)w: p(cid:146)sek; dyspalatalizacja p(cid:146)s w ps,
sk„d psek (cid:150) po(cid:156)wiadczony w tekstach; pod wp‡ywem form temat(cid:243)w
przypadk(cid:243)w zale¿nych, np. p(cid:252)sœka fi
p(cid:146)eska upowszechnia siΠte-
mat M. piesek;
b) *p(cid:252)sœkœ (cid:150) nieregularna wokalizacja s„siaduj„cych ze sob„ jer(cid:243)w:
piesek;
c) *p(cid:252)sœkœ (cid:150) piesek to regularny derywat od wyrazu pies, utworzony
formantem -ek; por. lis (cid:150) lisek, pas (cid:150) pasek;
d) *p(cid:252)sœkœ (cid:150) b‡Œdna rekonstrukcja zamiast p(cid:146)esœkœ.
18
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Rozdzia‡ I. Testy
I.2. Fonetyka
I.2.1. Jakie s„ kryteria klasyfikacji samog‡osek przedpolskiego systemu
wokalicznego?
a) iloczas, rezonator nosowy, poziomy ruch jŒzyka, pionowy ruch jŒ-
zyka, uk‡ad warg;
b) iloczas, rezonator nosowy, rezonator ustny, uk‡ad warg;
c) iloczas, intonacja, rezonator nosowy, rezonator ustny, uk‡ad warg;
d) rezonator nosowy, poziome ruchy jŒzyka, pionowe ruchy jŒzyka,
uk‡ad warg.
I.2.2. Z jakich element(cid:243)w sk‡ada‡ siŒ przedpolski system wokaliczny?
a) z monoftong(cid:243)w i sonant(cid:243)w;
b) z monoftong(cid:243)w, dyftong(cid:243)w i sonant(cid:243)w;
c) z monoftong(cid:243)w, jer(cid:243)w, sonant(cid:243)w i g‡osek sonornych;
d) z samog‡osek i sonant(cid:243)w.
I.2.3. Kt(cid:243)ry szereg wyraz(cid:243)w mo¿e ilustrowa(cid:230) stan jŒzyka polskiego, (cid:156)wiad-
cz„cy o zniesieniu prawa korelacji miŒkko(cid:156)ci?
a) vodŒ, v(cid:146)odŒ, mara, m(cid:146)ara, (cid:230)eæ, ten, ton;
b) v(cid:146)ozŒ, vozy, p(cid:146)asek, pasek, sen, (cid:156)eæ, zŒby, (cid:159)Œby;
c) v(cid:146)e(cid:159)e, æe(cid:156)e, vuz, nos, płez, łeka;
d) ta, s‡ova, p(cid:146)i(cid:154)e, m„dry, syn.
I.2.4. Na czym polega nieregularno(cid:156)(cid:230) fonetyczna w wyrazie poziomka?
a) zaszed‡ przeg‡os przed sp(cid:243)‡g‡osk„ wargow„;
b) zaszed‡ tzw. fa‡szywy przeg‡os;
c) zosta‡ utworzony rzeczownik od wyra¿enia syntaktycznego po zie-
mi i wymiana e : o jest nieregularnym wsp(cid:243)‡formantem;
d) wszystkie procesy fonetyczne w tym wyrazie s„ regularne.
I.2.5. Dlaczego nie zaszed‡ przeg‡os w wyrazach (cid:156)cienny (ale: (cid:156)ciana),
wierny (ale: wiara)?
a) zaszed‡ w dobie stpol., ale wycofa‡ siŒ w npol.;
b) nie m(cid:243)g‡ zaj(cid:156)(cid:230), poniewa¿ przymiotnikowy formant mia‡ posta(cid:230) -(cid:252)nœ,
tzn. palatalizowa‡ sp(cid:243)‡g‡oskŒ rdzenn„, nie by‡o wiŒc warunk(cid:243)w do
przeg‡osu;
c) w wyniku analogii;
d) pod wp‡ywem dialektu ma‡opolskiego.
19
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
I.2.6. Dlaczego nie zaszed‡ przeg‡os w wyrazach zmienny (ale: zmiana), let-
ni (ale: lato)?
a) poniewa¿ nie by‡o warunk(cid:243)w do przeg‡osu;
b) pod wp‡ywem jŒzyka czeskiego;
c) pod wp‡ywem dialektu ma‡opolskiego;
d) zaszed‡, ale p(cid:243)(cid:159)niej siŒ wycofa‡.
I.2.7. Kt(cid:243)ra forma jest historycznie regularna: o wietrze czy o wiatrze?
a) o wietrze;
b) o wiatrze;
c) obie s„ regularne fonetycznie;
d) obie s„ nieregularne fonetycznie.
I.2.8. Czym s„ spowodowane oboczno(cid:156)ci na miotle (cid:150) na mietle?
a) przeg‡osem;
b) wyr(cid:243)wnaniem analogicznym: na miotle, bo: miot‡a, miot‡y, miot‡Œ...
c) zr(cid:243)¿nicowaniem dialektalnym;
d) zr(cid:243)¿nicowaniem chronologicznym; na mietle jest wcze(cid:156)niejsze.
I.2.9. Kt(cid:243)ra forma jest historycznie regularna: w wiedrze czy w wiadrze?
a) w wiedrze;
b) w wiadrze;
c) obie formy s„ regularne fonetycznie;
d) obie formy s„ nieregularne fonetycznie.
I.2.10. Jakie znaczenie dla ustalenia chronologii przeg‡osu maj„ wyrazy Piotr,
anio‡, ko(cid:156)cio‡y?
a) nie maj„ ¿adnego znaczenia, poniewa¿ s„ to wyrazy zapo¿yczone;
b) poniewa¿ s„ to wyrazy zapo¿yczone w X w. (zwi„zane z pocz„tkami
chrze(cid:156)cijaæstwa), a dokona‡ siŒ w nich przeg‡os, wynika wiŒc z tego
wniosek, ¿e w czasie ich przyswajania, tzn. w X w., przeg‡os by‡ zja-
wiskiem ¿ywym;
c) w podanych wyrazach nie zaszed‡ przeg‡os prawdziwy, lecz tzw. fa‡-
szywy, o niepewnej chronologii;
d) podane wyrazy zosta‡y zapo¿yczone za po(cid:156)rednictwem czeskim, w po-
staci fonetycznej w‡a(cid:156)ciwej temu jŒzykowi; nie mog„ wiŒc stanowi(cid:230)
podstawy do ustalenia polskich proces(cid:243)w fonetycznych.
I.2.11. Na czym polega‡o zniesienie pras‡owiaæskiego prawa korelacji miŒkko(cid:156)ci?
a) na dyspalatalizacji samog‡osek przednich;
b) na dyspalatalizacji samog‡osek tylnych;
20
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
c) na mo¿liwo(cid:156)ci wystŒpowania miŒkkiej samog‡oski przed miŒkk„
sp(cid:243)‡g‡osk„;
d) na mo¿liwo(cid:156)ci wystŒpowania po sp(cid:243)‡g‡osce palatalnej samog‡oski tylnej,
np. m(cid:146)-ara, oraz samog‡oski przedniej po sp(cid:243)‡g‡osce twardej, np. s-en.
I.2.12. W czym przejawia‡a siŒ pras‡owiaæska zasada korelacji miŒkko(cid:156)ci?
a) samog‡oska miŒkka wystŒpowa‡a przed sp(cid:243)‡g‡osk„ miŒkk„;
b) samog‡oska miŒkka musia‡a wystŒpowa(cid:230) po sp(cid:243)‡g‡osce miŒkkiej (po-
niewa¿ j„ palatalizowa‡a), a po twardej sp(cid:243)‡g‡osce mog‡a wystŒpo-
wa(cid:230) tylko samog‡oska twarda;
c) ju¿ w pras‡owiaæszczy(cid:159)nie istnia‡y upodobnienia pod wzglŒdem
miŒkko(cid:156)ci;
d) istnia‡y samog‡oski przednie, czyli miŒkkie, oraz tylne, czyli twarde.
I.2.13. Jakie by‡y skutki przeg‡osu?
a) zniesienie prawa sylaby otwartej;
b) zniesienie prawa korelacji miŒkko(cid:156)ci;
c) zniesienie iloczasu;
d) fonologizacja miŒkko(cid:156)ci sp(cid:243)‡g‡osek.
I.2.14. Termin fonologizacja miŒkko(cid:156)ci jest stosowany na oznaczenie:
a) powstawania miŒkkich fonem(cid:243)w w wyniku palatalizacji przez j, np.
du(cid:154)a ‹
*duxja;
b) powstawania miŒkkich fonem(cid:243)w w wyniku pras‡owiaæskich palata-
lizacji sp(cid:243)‡g‡osek tylnojŒzykowych, np. rŒczny ‹
*rÄk(cid:252)nœj(cid:252);
c) powstawania miŒkkich fonem(cid:243)w w wyniku polskiej palatalizacji, np.
d) powstawania samodzielnego fonemu palatalnego w wyniku przeg‡o-
rŒk(cid:146)i ‹
rÄky;
su, np. v(cid:146)(cid:236)ra fi
v(cid:146)ara.
I.2.15. ProszŒ wskaza(cid:230) szereg zawieraj„cy wyrazy z alternacjami samo-
g‡oskowymi, bŒd„cymi wynikiem przeg‡osu:
a) n(cid:146)e(cid:156)(cid:230) : n(cid:146)osŒ; zb(cid:146)ełe : zb(cid:146)orŒ : zb(cid:146)ory;
b) ple(cid:230)e : plotŒ : (roz)platam; v(cid:146)e(cid:159)e : v(cid:146)ozŒ;
c) ple(cid:156)(cid:230) : plotka : p‡otek; m(cid:146)ełe : m(cid:146)ara : mara;
d) v(cid:146)e(cid:159)(cid:230) : v(cid:146)ozŒ : vo(cid:158)Œ; doæe(cid:156)(cid:230) : dono(cid:156)i(cid:230) : dona(cid:154)am.
I.2.16. Kt(cid:243)ry z zapo¿yczonych wyraz(cid:243)w anio‡ (‹
(‹
‡ac. angelus) czy diabe‡
‡ac. diabolus) mo¿e by(cid:230) pomocny w ustaleniu chronologii przeg‡osu?
a) ¿aden nie mo¿e by(cid:230) pomocny, poniewa¿ nie by‡y znane w pol-
szczy(cid:159)nie w czasach dokonywania siŒ przeg‡osu;
21
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)
