Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00119 002692 22446697 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki - ebook/pdf
Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 286
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Język publikacji: polski
ISBN: 9788323393313 Rok wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> edukacja
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Niniejsza książka ma olbrzymie znaczenie, bo wychodzi naprzeciw najbardziej naglącym potrzebom współczesnej dydaktyki języka polskiego. Z jednej strony pozwala nauczycielom lepiej przygotować uczniów do zdania nowej matury, ale z drugiej – pogłębia rozeznanie w specyfice współczesnej kultury, w coraz większym stopniu synkretycznej, zacierającej granice między tradycyjnymi gatunkami i rodzajami sztuk.

Mamy w tej monografii do czynienia z całym zespołem niezwykle interesujących propozycji analityczno-interpretacyjnych, przekonujących, że uniwersalne procedury interpretacyjne umożliwiają pogłębione rozumienie różnych tekstów kultury: zarówno werbalnych, jak i wizualnych. Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki dowodzą, że nowoczesna dydaktyka nie jest bezradna wobec wyzwań współczesności i ma bardzo dużo do zaoferowania studentom filologii polskiej i nauczycielom, by ich trud wprowadzania młodego pokolenia w kulturę narodową i ogólnoludzką, w przestrzeń edukacji humanistycznej był jak najbardziej owocny, bo uwzględniający zmianę paradygmatu kulturowego.

Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Tomaszewskiej 


„Równouprawniona” lektura tekstów literackich i ikonicznych, rozumiana w wymiarze komplementarnego czytania, umiejętności interpretowania, tekstu powinna otwierać współczesnemu młodemu odbiorcy świata kultury, literatury i sztuki nowe horyzonty na poszukiwanie nowego sensu, uruchamiać mechanizmy nowego widzenia i nowej wrażliwości na odbiór sztuk.

Książka skupia zatem uwagę na relacjach tekst ikoniczny–tekst literacki, lub raczej w szerszym rozumieniu tekst werbalny–tekst wizualny, by uświadomić, iż temat, problem, myśl, emocję, wrażenie można zapisać i wyrazić w różnych językach sztuki, a współczesna skłonność do mieszania języków, czynienie odstępstw od niegdyś panujących reguł, zmusza także do redefinicji pojęć: interpretacja–sens–znaczenie.

Z Wprowadzenia prof. dr hab. Anny Pilch

 

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Niniejsza książka ma olbrzymie znaczenie, bo wychodzi naprzeciw najbardziej naglącym potrzebom współczesnej dydaktyki języka polskiego. Z jednej strony pozwala na- uczycielom lepiej przygotować uczniów do nowej matury, ale z drugiej – pogłębia rozeznanie w specyfice współ- czesnej kultury, w coraz większym stopniu synkretycznej, zacierającej granice między tradycyjnymi gatunkami i ro- dzajami sztuk. Mamy w tej monografii do czynienia z całym zespołem niezwykle interesujących propozycji analityczno-inter- pretacyjnych, przekonujących, że uniwersalne procedu- ry interpretacyjne umożliwiają pogłębione rozumienie różnych tekstów kultury: zarówno werbalnych, jak i wizu- alnych. Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki dowodzą, że nowoczesna dydaktyka nie jest bezradna wobec wyzwań współczesności i ma bardzo dużo do zaoferowania studentom filologii polskiej i na- uczycielom, by ich trud wprowadzania młodego pokolenia w kulturę narodową i ogólnoludzką, w przestrzeń edukacji humanistycznej był jak najbardziej owocny, bo uwzględ- niający zmianę paradygmatu kulturowego. Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Tomaszewskiej „Równouprawniona” lektura tekstów literackich i ikonicz- nych, rozumiana w wymiarze komplementarnego czyta- nia, umiejętności interpretowania tekstu powinna otwie- rać współczesnemu młodemu odbiorcy świata kultury, literatury i sztuki nowe horyzonty na poszukiwanie no- wego sensu, uruchamiać mechanizmy nowego widzenia i nowej wrażliwości na odbiór sztuk. Książka skupia zatem uwagę na relacjach tekst ikonicz- ny–tekst literacki, lub raczej w szerszym rozumieniu tekst werbalny–tekst wizualny, by uświadomić, iż temat, pro- blem, myśl, emocję, wrażenie można zapisać i wyrazić w różnych językach sztuki, a współczesna skłonność do mieszania języków, czynienie odstępstw od niegdyś pa- nujących reguł, zmusza także do redefinicji pojęć: inter- pretacja–sens–znaczenie. Z Wprowadzenia prof. dr hab. Anny Pilch www.wuj.pl I k o n i c z n e i l i t e r a c k i e t e k s t y w p r z e s t r z e n i n o w o c z e s n e j d y d a k t y k i Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki a E H Pod redakcją Anny Pilch Marty Rusek I g b i W y d a w n c t w o U n w e r s y t e t u J a g e i i l l o ń s k e g o i 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_WYBRANA.indd Wszystkie strony 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_WYBRANA.indd Wszystkie strony 2015-07-10 09:49:41 2015-07-10 09:49:41 Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_strony_tytulowe.indd 1 2015-07-06 23:27:21 Seria Narracje w Edukacji prezentuje książki poświęcone zjawiskom i tendencjom o znaczeniu zasadniczym dla przemian w edukacji i dydaktyce. Narracje literackie, kulturowe, antropologiczne, artystyczne, pedagogiczne budują przestrzeń, w której paradygmat edukacyjny ulega przekształceniom, staje się kreatywny i nowoczesny. W publikowanych monografiach i pracach zbiorowych interpretowanie szeroko rozumianej humanistyki służy redefiniowaniu edukacyjnego dyskursu. 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_strony_tytulowe.indd 2 2015-07-06 23:27:21 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_strony_tytulowe.indd 3 Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki Pod redakcją Anny Pilch Marty Rusek Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2015-07-06 23:27:21 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_strony_tytulowe.indd 3 2015-07-06 23:27:21 Seria: Narracje w Eduk@cji REDAKTOR NAUKOWY SERII prof. dr hab. Anna Pilch RECENZENT dr hab. Grażyna Tomaszewska, prof. UG PROJEKT OKŁADKI Pracownia Register Publikacja fi nansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Polonistyki. © Copyright by Anna Pilch, Marta Rusek Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2015 All rights reserved Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszech- niany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN 978-83-233-3905-2 www.wuj.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków tel. 12-663-23-81, 12-663-23-82, fax 12-663-23-83 Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98 tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325 SPIS TREŚCI Wprowadzenie (Anna Pilch, Marta Rusek) ................................................................ 7 Anna Pilch, Zobaczyć opowiadanie obrazu ................................................................ 15 Sebastian Borowicz, Demon interpretacji. Obraz jako tekst ikoniczny w studiach fi lologicznych .......................................................................................................... 27 Ewa Skorupa, Dziewiętnastowieczna ikonosfera a tożsamość narodowa ................ 43 Anna Czabanowska-Wróbel, „Asymetria” Adama Zagajewskiego – konteksty malarskie ................................................................................................................ 59 Karolina Wawer, Dotknięcie bólu. Akt kobiecy w pisarstwie Wiesława Myśliwskiego........................................................................................................... 71 Joanna Hobot-Marcinek, „Starcem w kolebce, kto łeb urwał hydrze młodości”. Królestwo młodości – pomiędzy konstrukcją a dekonstrukcją stereotypu w literaturze i tekstach ikonicznych ..................................................................... 85 Marta Rusek, Kulturowa zmienność przedstawień. Rozważania o motywie wiosny w tekstach ikonicznych i literackich ..................................................................... 97 Krystyna Zabawa, „Teatr” obrazów i słów – sztuka lektury książek obrazkowych (na przykładzie wybranych utworów Iwony Chmielewskiej) ............................ 113 Witold Bobiński, Przygody człowieka patrzącego. Ponowoczesna teoria obrazu a szkolne praktyki interpretacyjne .......................................................... 131 Sławomir Jacek Żurek, Ikonografi a i literatura. O nowej maturze ustnej z języka polskiego (2015) .................................................................................... 157 Ewa Nowak, Instalacje plastyczne w doskonaleniu sztuki interpretacji ................... 169 Anna Włodarczyk, Ikoniczność tekstów kultury – sposoby kształcenia kompetencji interpretacyjnych w dydaktyce polonistycznej .............................. 179 Agnieszka Kania, Maturzysta w kontakcie z dziełem malarskim, czyli praktyka czyni mistrza .......................................................................................................... 203 Monika Pitek, „Dziewczyna czytająca list przy otwartym oknie” Jana Vermeera van Delft jako inspiracja dla współczesnej poezji i fotografi i. Modele czytania tekstów ikonicznych w szkole ................................................................ 217 Dominika Sebzda, Kobieta i kobiecość – współczesne wizerunki poetyckie i malarskie .............................................................................................................. 229 6 Spis treści Agnieszka Kopacz, O demotywatorach, memach i innych tekstach ikonicznych z sieci na lekcjach języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej .................... 247 Ewa Horwath, Rola ilustracji w kształceniu językowym. Wskazówki, przykłady, ćwiczenia ................................................................................................................ 255 Summary ........................................................................................................................ 269 Literatura cytowana ....................................................................................................... 271 Indeks .............................................................................................................................. 277 WPROWADZENIE Trzecia książka, która ukazuje się w serii Narracje w edukacji pod tytułem Lite- rackie i ikoniczne teksty w przestrzeni nowoczesnej edukacji, wychodzi naprze- ciw dzisiejszym potrzebom oraz oczekiwaniom odbiorców sztuki współczesnej i literatury, studentów polonistyki, nauczycieli przygotowujących uczniów szkół ponadgimnazjalnych do nowej matury 2015. Odbiorca współczesnej rzeczywi- stości zapisanej w tekstach kultury może skonfrontować swój punkt widzenia na wiele kontrowersyjnych, ale i zarazem niełatwych do zinterpretowania zja- wisk literackich i artystycznych z refl eksjami autorów skupiających myślenie o kulturze i jej dziełach w zebranych tu artykułach. Proponowane narzędzia badawcze do komplementarnej lektury wzajemnie oświetlających się zjawisk literackich i artystycznych, sztuki werbalnej i wizual- nej są ważnym punktem książki. „Równouprawniona” lektura tekstów literackich i ikonicznych, rozumiana w wymiarze komplementarnego czytania, umiejętności interpretowania tekstu, powinna otwierać współczesnemu młodemu odbiorcy świata kultury, literatury i sztuki nowe horyzonty na poszukiwanie nowego sensu, uruchamiać mechani- zmy nowego widzenia i nowej wrażliwości na odbiór sztuk. Widzenie rozmaitych problemów, tematów i kategorii w przestrzeni integra- cyjnej lektury umożliwia rozważanie zjawisk wyrażonych w tekstach literatury i sztuki, w tekstach werbalnych i ikonicznych wzbogaconych o refl eksję fi lozofi cz- ną, estetyczną, etyczną, aksjologiczną, artystyczną, prowadzącą do uniwersum. Symultaniczne, wzajemnie oświetlające się, integracyjne interpretowanie zja- wisk towarzyszących poznawaniu świata kultury przez współczesnego odbiorcę, studenta, ucznia pozwala na uruchomienie badawczych narzędzi, które rozwiną kreatywność i wyobraźnię, wiedzę, ale i świadomość, czym są teksty ikoniczne literackie i kulturowe. To prowadzi do lepszego zrozumienia zarówno współczesności, jak i trady- cji, do rozbijania myślenia o sztuce w starych schematach i formach i otwiera- nia nowego spojrzenia, nowego widzenia relacji człowieka ze światem, z Innym, z samym sobą. Książka skupia zatem uwagę na relacjach tekst ikoniczny–tekst literacki, lub raczej w szerszym rozumieniu tekst werbalny–tekst wizualny, by uświa- domić, iż temat, problem, myśl, emocję, wrażenie można zapisać i wyrazić 8 Wprowadzenie w różnych językach sztuki, a co ważne, współczesna skłonność do mieszania języków, odstępstwa od niegdyś panujących reguł, zmusza do redefi nicji pojęć: interpretacja–sens–znaczenie. Postmodernistyczne porządki organizacji tekstu, i jego późniejszej lektury, której dokonuje współczesny odbiorca (bądź ma jej dokonać!), stają się wyznacz- nikiem czasu nowej sztuki i czasu dla nowej konieczności jej odczytania. Jak wiadomo, czytanie obrazu, czy to literackiego, czy plastycznego, jest pro- cesem nadawania znaczenia widzialnym znakom, symbolom, metaforom i alu- zjom, które składają się na sens dzieła. Plastyczne konteksty, które towarzyszyły przecież od dawna poszukiwaniu sen- su i znaczenia odkrywanych w obrazach literatury, wspomagały zrozumienie epok literackich, różnic kulturowych i światopoglądowych artystycznych dokonań. Tyle tylko że w czasach nam współczesnych taka lektura tekstu staje się, a właściwie już się stała, zasadą interpretacyjną. Do tego od dłuższego czasu zmierzały holistyczne uję- cia dydaktyki, która dążyła do rozwijania umiejętności integrowanego czytania dzieł zapisanych językiem różnych sztuk i nadal się w tym dążeniu doskonali. Hans Georg Gadamer zwracał uwagę na kwestię czytania tekstu w jednej prze- strzeni interpretacyjnej. Twierdził, sam przecież będąc interpretatorem tekstów szczególnie trudnych, które trzeba było przełożyć z języka twórcy na język odbiorcy, że nie wystarczy tylko „przeczytać”, trzeba jeszcze „zobaczyć”, a nawet „usłyszeć”. Wprowadzenie takiego podejścia do tekstu i takiego rodzaju interpretacji wymaga metodycznego, praktycznego i przede wszystkim trwałego włączenia sztuk wizualnych w stały system kształcenia. Wtedy odbiorca otaczających go w dzisiejszym świecie rozmaitych dzieł kultury będzie rozumiał nie tylko mowę obrazów, znaków plastycznych, które odczytuje powierzchownie i które służą mu do prostego komunikowania, ale otworzy się na sens, który trzeba wydobyć z głębszych warstw literackich, z metafor i znaków. Literatura coraz bardziej od- dala się niestety od gimnazjalisty, licealisty, maturzysty na niebezpieczną odleg- łość. Modyfi kacje szkolnego czytania, metamorfozy systemu przyszłej matury, modernizowanie edukacji, idące w kierunku z jednej strony swobody i samo- dzielności lektury tekstu, z drugiej jednak logicznej, retorycznej, poprawnej języ- kowo i zbliżonej do „prawdy dzieła”, zmierzają do lepszego rozumienia literatury i sztuki, do wrażliwości na dokonania artystyczne, kładą nacisk na akcentowanie wagi arcydzieła, świadomości, czym ono jest. Niniejszy tom łączy historyczny i teoretyczny, kulturoznawczy i medialny, warsztatowy i praktyczny sposób patrzenia na sztukę, literaturę i szerzej – zja- wiska artystyczne. Intertekstowe związki i relacje, kreatywne, a jednocześnie zdyscyplinowa- ne formy patrzenia na dzieła przy jednoczesnym widzeniu tych dzieł, ostrość spojrzenia wraz z wysublimowanym przeżyciem obrazów i wersów są materią niezbędną do odbioru wielowymiarowych doświadczeń z przedstawieniami lite- rackimi i ikonicznymi. Anna Pilch Wprowadzenie 9 *** U podłoża prezentowanych w niniejszym tomie rozważań stoją różnorodne zjawiska określające współczesność, takie jak dominacja kultury obrazu, rozra- stanie się ikonosfery, a także rozwój bogatej refl eksji teoretycznej po ogłosze- niu zwrotów lingwistycznego i ikonicznego. Wszystkie one w zasadniczy sposób wpływają na zakres, treści i sposoby polonistycznej edukacji. Podjęte przez autorów tematy tworzą trzy komplementarne zbiory tekstów. Pierwszy zawiera prace dotyczące zagadnień teoretycznych, przynosi także nowe ujęcia interpretacyjne. Drugi obejmuje artykuły podporządkowane edukacyjnej perspektywie, ale jednocześnie poświęcone interpretacji tekstów i zjawisk kul- tury. Wreszcie trzeci skupia się wyłącznie na edukacji, proponując odpowiedzi na pytanie, jak kształcić kompetencje odbiorcze uczniów. Tom otwiera tekst Anny Pilch Zobaczyć opowiadanie obrazu. Zaprezentowany w nim namysł nad praktykami lekturowymi stosowanymi przy odbiorze tekstu ikonicznego łączy się z rozważaniem możliwości wykorzystania ich w procesie dydaktycznym. To ważna dla całego tomu strategia opisu. Jako szczególnie istot- ną i przydatną w dydaktyce badaczka wskazuje teorię narratologiczną, narra- cyjne podejście, otwarte na polisemiczność tekstu, umożliwia bowiem czytanie sztuki w sposób subiektywny, ale nie zupełnie dowolny, co więcej, ujmuje od- biór jako proces dynamiczny. Autorka pokazuje, odwołując się do przykładów, że u podstaw narracyjnego działania leży paradoks – świadomość możliwości i niemożliwości tworzenia opowieści oraz akt zawłaszczenia tekstu przez nar- ratora. Podkreśla jednak, iż akt odbioru rozumiany jako czytanie obrazu, czyli przypisywanie mu znaczeń, zarówno niesie doświadczenie radości patrzenia, jak i stwarza miejsce na polemikę i dystans. Relację między obrazem a tekstem, wizualnością a tekstualnością rozważa Sebastian Borowicz w artykule Demon interpretacji. Obraz jako tekst ikoniczny w studiach fi lologicznych, zwracając uwagę na fenomen istnienia i oddziaływania obrazu oraz na funkcjonowanie w dyskursie fi lologicznym i pedagogice kultury terminu „tekst ikoniczny”. Termin ten staje się powodem do namysłu nad kul- turową praktyką „utekstowienia obrazu” (ale i źródłem kontrowersji) oraz nad agonicznym napięciem między obrazem a słowem. Autor pokazuje, że kultura klasyczna ukształtowała semiotyczną perspektywę odbioru obrazów, waloryzu- jąc pragnienie rozpoznania sensu obrazu przez dochodzenie do jego skrywanego znaczenia za pomocą słów. Upomina się także o docenienie niezapośredniczo- nego przez słowo doświadczenia odbioru, bo – jak przypomina – obraz (w jego materialnym, fi zycznym wymiarze) pojawił się przed tekstem i był sposobem ekspresji doznania zmysłowego, problematyzowania świata bez używania abs- trakcyjnych pojęć. 10 Wprowadzenie Problem roli obrazu i kodu wizualnego w procesach identyfi kacji i kształto- wania samoświadomości rozważa Ewa Skorupa w tekście Dziewiętnastowieczna ikonosfera a tożsamość narodowa. Analiza szczególnego przypadku – funkcjo- nowania polskich pocztówek o treściach alegorycznych i historycznych na zie- miach zaboru pruskiego pod koniec XIX wieku – prowadzi do ujawnienia spo- sobów odbioru i siły oddziaływania tekstów ikonicznych tworzonych w celach edukacyjnych. Autorka, przywołując bogaty materiał przykładowy, opisuje dzia- łania cenzury i sądów oraz pokazuje, jak karta pocztowa – niosąca jednoznaczny komunikat o silnym ładunku emocjonalnym – stała się narzędziem walki o toż- samość narodową, jak kształtowała wyobraźnię zbiorową i współuczestniczyła w walce o symbole w ikonosferze. Związkom konkretnych utworów poetyckich i prozatorskich ze sztukami plastycznymi poświęcone są dwa kolejne studia. Anna Czabanowska-Wróbel w szkicu „Asymetria” Adama Zagajewskiego – konteksty malarskie interpretuje najnowszy tomik wierszy poety, wydobywając wpisane weń liczne i wielokie- runkowe odniesienia dotyczące procesu twórczego, postawy i roli artysty, kore- spondencji sztuk, konkretnych obrazów. Zatrzymuje się zwłaszcza przy jedynej w zbiorku Zagajewskiego poetyckiej ekfrazie, czyli wierszu Manet. Podstawo- wą kategorią interpretacyjną czyni tytułową asymetrię, pojęcie przynależące do słownika estetyki. Wskazuje, że odczytywanie w wierszach Zagajewskiego różnych wymiarów i pól semantycznych tego terminu prowadzi do istotnych rozpoznań, które odnoszą się do rozumienia sztuki oraz pojmowania egzysten- cji, a zarazem określają postawę poety. Z kolei Karolina Wawer w tekście Dotknięcie bólu. Akt kobiecy w pisarstwie Wiesława Myśliwskiego interpretuje przedstawione w powieściach autora Wid- nokręgu literackie próby szkicowania kobiecego aktu i sytuuje je w kontekście malarskiej tradycji i współczesnych sposobów przedstawiania ciała. Rozważania o estetyce nagości, ikonicznych konwencjach, feministycznej recepcji kobiecych aktów, ale także o doświadczeniu ciała oraz doświadczeniu zapisanym w ciele podczas wojny oraz w obozach koncentracyjnych pozwalają autorce wskazać, w jaki sposób Myśliwski redefi niuje w swoim pisarstwie męską rolę i jak wpro- wadza dystans do patriarchalnych wzorów, z których sam wyrasta i które konsty- tuują świat jego powieści. Kształtowanie stereotypowych ujęć w edukacyjnej, a zwłaszcza w podręczni- kowej narracji jest przedmiotem analizy dokonanej przez Joannę Hobot-Mar- cinek w tekście „Starcem w kolebce, kto łeb urwał hydrze młodości”. Królestwo młodości – pomiędzy konstrukcją a dekonstrukcją stereotypu w literaturze i teks- tach ikonicznych. Autorka, odnosząc się do wprowadzonych w podręcznikach do języka polskiego utworów, ich doboru oraz przywoływanych kontekstów, rozważa problem tworzenia, podtrzymywania i destabilizacji schematów po- znawczych na temat młodości. Interesujący ją problem ujmuje wieloaspektowo – ujawnia ważną dla procesów poznawczych rolę schematów w procesie koncep- tualizacji i kategoryzacji świata. Jednocześnie pokazuje, jak interpretacja tekstów Wprowadzenie 11 literackich i ikonicznych może zapobiegać utrwalaniu stereotypów, oraz daje na- uczycielom wskazówki, jakie działania powinni podejmować, by przełamywać negatywne zjawiska. Problem przekształcania wzorców z przeszłości oraz zachodzącej we współ- czesnej sztuce i kulturze dekonstrukcji tradycyjnych wyobrażeń oraz wynikają- cych z tego edukacyjnych wyzwań podejmuje Marta Rusek w szkicu Kulturowa zmienność przedstawień. Rozważania o motywie wiosny w tekstach ikonicznych i literackich. Autorka, interpretując dzieła werbalne i ikoniczne, zadaje pytania o to, jaką wiedzę o człowieku i o jego czasach przynosi obserwacja zmian w to- poi. Zastanawia się także nad tym, ile może wnieść do odbioru współczesnych tekstów kultury znajomość dzieł z przeszłości, i bada, jak wskazane konteksty aktywizują różne sensy w wybranej do analizy pracy Katarzyny Kozyry. Ten ostatni wątek wiedzie ku poszukiwaniom nowych dydaktycznych rozwiązań. Z obserwacji współczesnych tendencji artystycznych wyrasta także rozprawa Krystyny Zabawy „Teatr” obrazów i słów – sztuka lektury książek obrazkowych (na przykładzie wybranych utworów Iwony Chmielewskiej. Badaczka, interpretując prace Chmielewskiej, charakteryzuje ten coraz bardziej popularny (nie tylko zresz- tą jeśli chodzi o literaturę dla dzieci) typ twórczości. Podkreśla, że książka obraz- kowa to dzieło zintegrowane, które zmienia status znaków wizualnych w komuni- kacji literackiej, a trudność jego odbioru wynika z konieczności symultanicznego czytania dwóch kodów: werbalnego i ikonicznego. W swoim artykule przedstawia szereg wskazówek, sugestii i podpowiedzi, jak na wszystkich poziomach eduka- cyjnych, od przedszkolnego po uniwersytecki, uczyć sztuki lektury takich książek. Papierkiem lakmusowym do rozpoznania i opisania zmian w edukacji polo- nistycznej i stojących przed nią wyzwań stała się nowa formuła egzaminu ma- turalnego. Podnosi tę kwestię wielu autorów, między innymi Witold Bobiński w artykule Przygody człowieka patrzącego. Ponowoczesna teoria obrazu a szkolne praktyki interpretacyjne. Autor zadaje – ponawiane także w innych tekstach – pytanie, jak należy kształcić umiejętności analizy i interpretacji tekstów ikonicz- nych. Odpowiedzi szuka w tradycji dydaktycznej (tutaj szczególnie ważna staje się koncepcja Kazimierza Wóycickiego), ale przede wszystkim we współczesnej teorii i antropologii obrazu. Odwołując się do nich, badacz proponuje taki mo- del działań edukacyjnych, który przyczynia się do kształtowania wrażliwości wi- zualnej odbiorcy i nie powoduje utraty ikonicznej tożsamości dzieła. Opis wymagań maturalnych i odpowiedzi na pytanie, jak pracować z teksta- mi ikonicznymi na lekcjach języka polskiego, przynoszą kolejne teksty. Sławo- mir Jacek Żurek w artykule Ikonografi a i literatura. O nowej maturze ustnej z ję- zyka polskiego (2015) wyjaśnia, dlaczego na egzaminie dojrzałości wprowadzono nowy typ zadań, w których pojawiają się teksty ikonicznie, oraz omawia wyma- gania, jakie stawiane są zdającym. Prezentuje także – odwołując się do przykła- dów – różne typy tekstów ikonicznych i wskazuje, na co nauczyciel powinien zwracać uwagę (np. umiejętność łączenia porządku werbalnego i ikonicznego w przypadku plakatu) podczas prowadzenia lekcji. 12 Wprowadzenie Zagadnienie kompetencji odbiorczych, ale i tekstotwórczych uczniów pod- noszone jest przez wielu autorów, między innymi przez Ewę Nowak. W szkicu Instalacje plastyczne w doskonaleniu sztuki interpretacji zajęła się ona stosunko- wo nowym i ważnym współcześnie rodzajem dzieł. Omawiając ich specyfi kę, podkreśla nie tylko ich wymiar estetyczny, lecz także społeczne oddziaływanie wynikające z umieszczania instalacji tam, gdzie prace plastyczne zazwyczaj nie są eksponowane. Dydaktyczne wskazówki i podpowiedzi czynione są na przy- kładzie instalacji Jerzego Kaliny, Katarzyny Kozyry i Julity Wójcik. Panoramiczne ujęcie różnych wątków związanych z zagadnieniem ikonicz- ności oraz semiotycznie pojętą kategorią tekstu kultury, a przede wszystkim z kształceniem umiejętności odbiorczych przynosi rozprawa Anny Włodarczyk Ikoniczność tekstów kultury – sposoby kształcenia kompetencji interpretacyjnych w dydaktyce polonistycznej. Bogaty i zróżnicowany materiał przykładowy służy pokazaniu, jak budować sytuacje lekcyjne, które sprzyjają pogłębionemu odczy- tywaniu dzieł sztuki i utworów literackich, fi lmów, rozwijaniu świadomości języ- kowej i kulturowej uczniów. Podobnie praktyczny charakter ma praca Agnieszki Kani Maturzysta w kon- takcie z dziełem malarskim, czyli praktyka czyni mistrza. Zawarte zostały w niej wskazówki przydatne do analizy i interpretacji dzieł sztuki, a także przykładowe projekty lekcji. Stanowią one taką propozycję dydaktyczną, w której sukcesyw- nie powtarzane ćwiczenia mają prowadzić do kształtowania postawy czynnego uczestnictwa w kulturze. Artykuł Moniki Pitek „Dziewczyna czytająca list przy otwartym oknie” Jana Vermeera van Delft jako inspiracja dla współczesnej poezji i fotografi i. Modele czytania tekstów ikonicznych w szkole wpisuje się w nurt publikacji związanych z nową formułą maturalną, przynosi przykładowe analizy i interpretacje tekstów ikonicznych oraz literackich. Opis procesu interpretacji jest zarazem prezentacją modelu działań metodycznych. Badaniem tekstów malarskich oraz ikonicznych zajmuje się również w swo- ich rozważaniach Dominika Sebzda. W artykule Kobieta i kobiecość – współ- czesne wizerunki poetyckie i malarskie autorka pokazuje całą kolekcję kobiecych portretów, a w mikroanalizach czy interpretacjach odsłania podmiotowy, su- biektywny charakter tych działań odbiorczych i upomina się o zaistnienie tego wymiaru w szkolnej, zespołowej interpretacji. Nowoczesna dydaktyka nie może pomijać cyberprzestrzeni – tej dynamicz- nie rozwijającej się sferze kultury poświęcony jest szkic Agnieszki Kopacz O de- motywatorach, memach i innych tekstach ikonicznych z sieci na lekcjach języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej. Autorka, opisując wybrane zjawiska kul- tury sieci, odpowiada na pytanie, dlaczego należy wprowadzać je na lekcje pol- skiego. Przedstawia sposoby ich funkcjonownia zarówno jako kontekstu pomoc- niczego lub interpretacyjnego podczas pracy z tekstami kanonicznymi, jak i jako obiektu badań czy analizy. Wprowadzenie 13 O wykorzystywanie obrazów, rysunków i schematów w kształceniu języko- wym, a tym samym o zmianę praktyki edukacyjnej upomina się Ewa Horwath w tekście Rola ilustracji w kształceniu językowym. Wskazówki, przykłady, ćwi- czenia. Bogaty materiał przykładowy służy autorce do opisania zróżnicowanych ćwiczeń, zadań i celów ich stosowania. Zebrane w tomie studia i artykuły tworzą wieloaspektowe ujęcie zapowie- dzianej w tytule problematyki, nie wyczerpują jej jednak. Prezentując wielobarw- ny pejzaż kulturowej i metodycznej refl eksji, otwierają kolejne perspektywy i przynoszą nowe pytania. Marta Rusek INDEKS Abraham Nicolas 36 Abramović Marina 80 Adamczuk-Stęplewska Anna 169 Adamczyk Angelika 198 Agamben Giorgio 32 Ajschylos 39 Aleksy, św. 166 Alpers Svetlana 149 Andersen Hans Christian 70 Andrzejewska Halina 219 Annunzio Gabriele de 239 Appiani Semiramida 103 Arasse Daniel 15 Arcimboldo Giuseppe 118, 128 Arikha Avigdor 59, 60 Arno Anna 15 Arystoteles 34, 36, 38 Asnyk Adam 33 Bachórz Józef 85 Baczyński Krzysztof Kamil 161, 162, 192 Bader Barbara 116, 118 Badysiak Patrycja 199 Bagiński Tomasz 186, 194 Bal Mieke 15–18, 25, 28, 29, 137 Balbus Stanisław 136, 224 Balcerzan Edward 28, 137 Balon Anna 183 Bałus Wojciech 27, 42 Banasiak Mirosław 240–242 Barnat Joanna 198 Barska Anna 241 Barthes Roland 19, 31, 128, 150, 151, 153, 226, 228 Bartmiński Jerzy 198 Bartol Krystyna 30 Bartosz-Głowacki Wojciech 49 Baschet Jérôme 35 Batorowicz-Wołowiec Katarzyna 244 Beaumarchais Pierre 68 Beauvais Clementine 129 Beckett Samuel 59 Beekes Robert 40 Beksiński Zdzisław 186 Beliniak Katarzyna 237 Bellini Giovanni 195 Belting Hans 28, 97, 111, 139 Benjamin Walter 34, 201 Benn Gotfried 62, 63 Bereś Stanisław 244 Berger John 74, 77 Bergman Ingmar 190 Beylin Stefania 70 Białostocki Jan 29 Białoszewski Miron 199 Biedrzycki Krzysztof 169, 170, 204 Bieńko Agnieszka 249, 251 Bieszczad Lilianna 41 Birch Dinah 129 Biskupska Kamila 241 Blanchot Maurice 36 Błachowicz Elżbieta 157 Bobiński Witold 11, 139, 151, 190, 204, 249, 250 Boehm Gottfried 139–142, 145, 146, 149, 151 Bohdanowicz Julian 161 Bomba Jacek 71 Boniecka Barbara 28 Bonnard Pierre 23 Bono Edward de 146 Bonsiepe Gui 128 Borkowski Igor 231 278 Indeks Borowicz Sebastian 9, 30 Borowski Tadeusz 161 Bortnowski Stanisław 172, 204, 249 Borzello Frances 80, 81 Botero Angulo Fernando 229, 237, 240–242 Botticelli Sandro 74, 101, 102, 105, 152 Bourdieu Pierre 68 Brown Dan 189 Brożek Adam 157 Bruegel Pieter st. 143, 144, 188 Bryl Mariusz 28, 42, 97 Buchholz Quint 163 Bułczyńska-Zgółka Halina 157 Bułhakow Michaił 165 Burke Edmund 72 Burkert Walter 39 Cackowska Małgorzata 114, 129 Caillois Roger 31, 36, 41 Camus Albert 165 Cassirer Ernst 94 Celan Paul 60 Celichowski Witold 51 Celiński Piotr 252 Cezanne Paul 261 Chaciński Stanisław 234 Chagall Marc 162 Chardin Jean-Baptiste 22, 23 Charewicz Karolina 29 Chełmoński Józef 49, 163 Chicago Judy 81 Chmielewska Iwona 11, 115–119, 121–127 Chmielowski Adam 41 Chmielowski Adam, św. 11, 212, 213 Cholewiński Alfred 164 Chopin Fryderyk 62, 63 Chrzanowska Zofi a 53 Chrzanowski Bernard 53–55 Chwistek Leon 256 Cichowicz Stanisław 83 Claridge Laura 237–240, 246 Clark Kenneth 71, 72, 74, 77, 80, 81 Cranach Lucas st. 108 Csernak Kamila 94 Cudak Romuald 234, 235 Czabanowska-Wróbel Anna 10, 224, 225 Czapliński Przemysław 93 Czapski Józef 60 Czerwińska Małgorzata 246 Czyżak Agnieszka 88 Dalewska Apolonia, zob. Sierakowska z Dalew- skich Apolonia Damisch Hubert 27 Dancygier Józef 186 Danto Arthur 149 Da Ponte Lorenzo 68 Dąbrowska Dorota 157 Delacroix Eugène 62–65, 184, 192, 193 Deleuze Gilles 17–19 Dembińska-Pawelec Joanna 121 Derlatka Piotr 232 Derrida Jacques 36, 90 Dewey John 41 Diderot Denis 23 Didi-Huberman Georges 36, 143–147, 149, 151 Diekhans Johannes 251 Długosz Jan 193 Dobkowska Joanna 157 Dobosz Marzena 237 Domańska Ewa 41 Dominikos Th eotokopulos, zob. Greco El 195 Donatello 139 Donne John 34, 184 Dostojewski Fiodor 235 Dróżdż Stanisław 268 Duchamp Marcel 136 Dumas Marlene 80 Dürer Albrecht 72 Dyduch Barbara 124, 126, 128, 201 Dyjas Karolina 103 Dziadek Adam 127, 255 Dziechcińska Hanna 37 Eco Umberto 128, 137, 189 Eliade Mircea 87 Eliasz Walery 53 Elżbieta II, królowa Wielkiej Brytanii 59 Epiktet 94 Eyck Jan van 245 Fajfer Zenon 114 Fedewicz Maria Bożena 128 Ficino Marsilio 31, 103 Fiedler Antoni 50, 56 Filip Halina 115 Finder Leonard 235 Fiorato Marina 102 Fischer Olga 181 Fiut Aleksander 92 Flaubert Gustave 19 Ford Aleksander 193 Fragonard Jean Honoré 16, 19–25 Franic Feliks 53 Franus Ewa 72 Freedberg David 139 Frenkel Stanisław 23 Freud Lucian 80 Friedrich Caspar David 250 Fuchs Michael 251 Gadamer Hans Georg 8, 16, 140–142, 145, 149 Gaugin Paul 73 Gibson Mel 192 Giddens Anthony 78, 79 Gierszewski Maciej 129 Gierymski Aleksander 89, 90 Ginsburg Nancy 117 Ginsburg Roy 117 Giorgione 73 Glajc Edyta 127 Gleń Adrian 108 Głowiński Michał 30, 42 Godyń Magdalena 186 Goethe Johann Wolfgang von 93, 94, 106 Gombrich Ernst Hans 94 Gombrowicz Witold 86, 87, 161 Goya Francisco 65, 73 Graff Piotr 72 Greco El, właśc. Dominikos Th eotokopulos 195 Greenblatt Steven 137 Greyerz Otto von 135 Grimm, bracia (Wilhelm Karl Grimm, Jacob Ludwig Karl Grimm) 177 Grochowiak Stanisław 88, 90, 91 Grochowski Grzegorz 127–129 Grottger Artur 53–56 Gumowski Marian 52, 53 Guriewicz Aron 186 Gurwik Borys 239 Indeks 279 Gutenberg Jan 139 Gwóźdź Andrzej 190 Hafez, poeta 94 Hals Frans 65 Hamann Johann Georg 30 Handler Spitz E. 117 Hartwich Dorota 119 Hartwig Julia 37 Haumann Heiko 52 Heidegger Martin 179, 181 Hejmej Andrzej 136, 224 Herbert George 34 Herbert Zbigniew 37 Hermeidinger Timo 137 Hertz Jan Adolf 109 Hobot-Marcinek Joanna 10, 108, 110 Hodder Ian 28 Hoek Leo H. 127 Holmes Oliver Wendell 133 Hooch Pieter de 219, 223 Hopfi nger Maryla 252 Horacy, właśc. Kwintus Horacjusz Flakkus 106, 107, 181 Hornowska Ewa 237 Horst Teresa 43 Horwath Ewa 13, 256 Hunter Tom 225–228 Hurnik Janusz 246 Husserl Edmund 16, 142 Ingres Jean Auguste 73, 74 Iwaszkiewicz Jarosław 70 Jakobson Roman 198 Jakubowicz Tadeusz 42 Jamroziakowa Anna 124 Jan III Sobieski, król Polski 49 Janion Maria 233 Janke Igor 199 Jankélévitch Vladimir 29 Jankowski Andrzej 117 Janowska Katarzyna 86, 87 Janus-Sitarz Anna 124, 172, 185, 190, 204, 245, 249 Jarocki Jerzy 86, 87 Jarosz Walenty 49 280 Indeks Jaskuła Jolanta 193 Jędrychowska Maria 207 Jokiel Irena 108 Jonas Hans 229 Joseph M. Charles 100 Jóźwiak Jan 50 Jung Carl Gustav 41 Jureczko Anna 189 Juszczak Wiesław 104, 105 Kalbarczyk Adam 157 Kalina Jerzy 12, 173, 174 Kaliszewski Andrzej 256 Kamiński Aleksander 184 Kania Agnieszka 12, 204 Kania Ireneusz 101 Kapela-Bagińska Beata 157 Karpow Filip 114 Karwowska Bożena 79 Kasperowicz Ryszard 102 Kazimierz Jagiellończyk, św. 47 Keyes Marian Th érèse 129 Kiec Izolda 231–233 Kiefer Barbara 116 Kierc Bogusław 244 Kiernikowski Zbigniew 164 Klee Paul 27 Klus-Stańska Dorota 125, 129 Kłakówna Zofi a Agnieszka 246 Kochanowski Jan 106, 159, 165, 166, 184, 189, 193 Kołacka Daria 139, 141 Kołowiecki Wiktor 248 Konarska Katarzyna 27 Konfucjusz 245 Konopnicka Maria 199 Konstanty, wielki książę rosyjski 52 Koons Jeff 80 Kopacz Agnieszka 12 Kopaliński Władysław 177 Korab-Brzozowski Wincenty 214 Korczak Janusz 118, 119, 125 Korwin-Piotrowska Dorota 122 Kossak Juliusz 53 Kossak Wojciech 53, 162 Kossowski Łukasz 105 Kościuszko Tadeusz 49, 50, 52–54 Kowalczykowa Alina 85 Kowalska Małgorzata 82 Kozak Wioletta 157 Kozłowska Katarzyna 157 Kozyra Katarzyna 11, 12, 97–101, 110, 173, 175–177, 216 Kraskowska Ewa 15 Krall Hanna 161 Krawczyk Jerzy 163 Kristeva Julia 28 Krókowski Jerzy 107 Król Zofi a 199 Kruszyński Zbigniew 128 Krynicka Krystyna 60 Krynicki Ryszard 60 Krypczyk Aleksandra 211 Krzesz-Męcina Józef 53 Kubiak Zygmunt 107 Kuff ner Raoul 239 Kuncewiczowa Maria 91 Kunz Stanisław 54 Kur Elżbieta M. 135 Kwaterko Mateusz 29 Kydryński Juliusz 100 Lack Stanisław 104 Lacroix Jacques 38 Lambryczak Anna 232 Laskowski Aleksander 100 Laszczka Konstanty 166, 167 Latour Bruno 32, 33 Laysiepen Uwe (Ulay) 80 Leenhoff Leon 65, 68 Lehmann Hans-Th ies 122 Leonardo da Vinci 72, 118, 128, 188, 189, 248 Leszczyński Grzegorz 117, 120 Leśmian Bolesław 30 Leśniak Andrzej 28, 32, 143, 144, 146, 149 Leśniak Anka 73–75 Leśniak Estera 192 Levinas Emmanuel 82, 83 Lewandowski Tomasz 50, 51 Leworski Witold 50 Libera Zdzisław 173 Linke Bronisław Wojciech 163 Lipowska Maria, zob. Sztechmanówna z Lipow- skich Maria Niniejsza książka ma olbrzymie znaczenie, bo wychodzi naprzeciw najbardziej naglącym potrzebom współczesnej dydaktyki języka polskiego. Z jednej strony pozwala na- uczycielom lepiej przygotować uczniów do nowej matury, ale z drugiej – pogłębia rozeznanie w specyfice współ- czesnej kultury, w coraz większym stopniu synkretycznej, zacierającej granice między tradycyjnymi gatunkami i ro- dzajami sztuk. Mamy w tej monografii do czynienia z całym zespołem niezwykle interesujących propozycji analityczno-inter- pretacyjnych, przekonujących, że uniwersalne procedu- ry interpretacyjne umożliwiają pogłębione rozumienie różnych tekstów kultury: zarówno werbalnych, jak i wizu- alnych. Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki dowodzą, że nowoczesna dydaktyka nie jest bezradna wobec wyzwań współczesności i ma bardzo dużo do zaoferowania studentom filologii polskiej i na- uczycielom, by ich trud wprowadzania młodego pokolenia w kulturę narodową i ogólnoludzką, w przestrzeń edukacji humanistycznej był jak najbardziej owocny, bo uwzględ- niający zmianę paradygmatu kulturowego. Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Tomaszewskiej „Równouprawniona” lektura tekstów literackich i ikonicz- nych, rozumiana w wymiarze komplementarnego czyta- nia, umiejętności interpretowania tekstu powinna otwie- rać współczesnemu młodemu odbiorcy świata kultury, literatury i sztuki nowe horyzonty na poszukiwanie no- wego sensu, uruchamiać mechanizmy nowego widzenia i nowej wrażliwości na odbiór sztuk. Książka skupia zatem uwagę na relacjach tekst ikonicz- ny–tekst literacki, lub raczej w szerszym rozumieniu tekst werbalny–tekst wizualny, by uświadomić, iż temat, pro- blem, myśl, emocję, wrażenie można zapisać i wyrazić w różnych językach sztuki, a współczesna skłonność do mieszania języków, czynienie odstępstw od niegdyś pa- nujących reguł, zmusza także do redefinicji pojęć: inter- pretacja–sens–znaczenie. Z Wprowadzenia prof. dr hab. Anny Pilch www.wuj.pl I k o n i c z n e i l i t e r a c k i e t e k s t y w p r z e s t r z e n i n o w o c z e s n e j d y d a k t y k i Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki a E H Pod redakcją Anny Pilch Marty Rusek I g b i W y d a w n c t w o U n w e r s y t e t u J a g e i i l l o ń s k e g o i 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_WYBRANA.indd Wszystkie strony 44- Ikoniczne i literackie teksty_Pilch_Rusek_WYBRANA.indd Wszystkie strony 2015-07-10 09:49:41 2015-07-10 09:49:41
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: