Ostatnie kilkanaście lat przyniosło radykalne przewartościowanie czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. W centrum uwagi znalazły się zasoby informacji, wiedzy, innowacji, a współczesna gospodarka otrzymała miano gospodarki opartej na wiedzy. Nastąpiło przeskalowanie procesów społeczno-gospodarczych z poziomu narodowego na poziom międzynarodowy (globalny) i regionalny. Kluczową płaszczyzną procesów rozwoju oraz kształtowania polityki gospodarczej stał się region.
Zebrane w publikacji artykuły pogrupowane zostały w dwa kluczowe wątki tematyczne.
Część pierwsza, zatytułowana „Wiedza, nauka, innowacje a rozwój regionów”, prezentuje rozważania na temat roli i znaczenia potencjału wiedzy i innowacji w rozwoju regionu, w kontekście uwarunkowań gospodarki opartej na wiedzy.
Tematyka drugiej części monografii, zatytułowanej „Innowacyjność przedsiębiorstw a rozwój regionów”, koncentruje się wokół problematyki innowacyjności przedsiębiorstw w kontekście tworzenia regionalnych systemów innowacji. W centrum uwagi tej części publikacji znajduje się problem szeroko interpretowanej innowacyjności przedsiębiorstw w kontekście tworzenia regionalnych systemów innowacji.
Darmowy fragment publikacji:
Aleksandra Jewtuchowicz, Wojciech Kosiedowski, Edward Stawasz
RECENZENCI
REDAKTOR TECHNICZNY
Anna Araszkiewicz
OPRACOWANIE GRAFICZNE
Anna Wosiak
OKŁADKĘ PROJEKTOWAŁA
Barbara Grzejszczak
Publikacja finansowana ze środków Uniwersytetu Łódzkiego i Urzędu Miasta Łodzi
© Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
2009
Wydanie I. Nakład 100 egz.
Ark. druk. 17,375. Papier kl. III, 80 g, 70 × 100
Zam. 33/4497/2009
ISBN (wersja drukowana) 978-83-7525-258-3
ISBN (ebook) 978-83-7969-290-2
SPIS TREŚCI
Wstęp .....................................................................................
1. Wiedza, nauka, innowacje a rozwój regionów ..................
Wanda Maria Gaczek
Kapitał wiedzy a poziom rozwoju gospodarczego regionów
europejskich ...........................................................................
Mariusz Czupich
Innowacyjność regionów państw Europy Środkowo-
-Wschodniej ............................................................................
Beata Bal-Domańska
Konkurencyjność polskich regionów ze względu na poziom
gospodarki opartej na wiedzy ..................................................
Tomasz Parteka
Jakub Pietruszewski
Metropolia wiedzy w regionach innowacyjnych (przykład
gdańskiego obszaru metropolitalnego) .....................................
Aleksandra Nowakowska
Wiedza i świadomość proinnowacyjna podmiotów regionalnej
polityki innowacyjnej ..............................................................
Agnieszka Olechnicka
Regionalny potencjał nauki polskiej (na podstawie oceny
parametrycznej MNiSW oraz wskaźników publikacji
i cytowań) ...............................................................................
Catherine Peyroux
Aleksandra Nowakowska
Mariusz E. Sokołowicz
Oddziaływanie wyŜszych uczelni na rozwój środowiska
przedsiębiorczości. Przykład Łodzi ...........................................
Beata Wieteska-Rosiak
Innowacje w budowaniu bezpieczeństwa publicznego ..............
5
9
11
27
45
63
79
93
109
127
2. Innowacyjność przedsiębiorstw a rozwój regionów .......... 139
Bogusław Plawgo
Magdalena Klimczuk
Wpływ inicjatyw klastrowych na innowacyjność regionu ..........
Krzysztof B. Matusiak
Regionalne uwarunkowania tworzenia i rozwoju parków
technologicznych .....................................................................
Joanna Dominiak
Rola otoczenia innowacyjnego w kształtowaniu gospodarki
opartej na wiedzy ....................................................................
Lucyna Lewandowska
Innowacyjność firm w regionie w kontekście
niekonwencjonalnego finansowania .........................................
Monika Kondratiuk-Nierodzińska
Innowacyjność podlaskich przedsiębiorstw w kontekście
budowy regionalnego systemu innowacji .................................
Dorota Miłek
Przedsiębiorstwa w regionalnym systemie innowacji – wyniki
badań .....................................................................................
Paulina Nowak
Innowacyjność przedsiębiorstw w aspekcie wdraŜania
regionalnej strategii innowacji ......................................................
Gaël Gueguen
Estelle Pellegrin-Boucher
Wpływ relacji interpersonalnych na racjonalność decyzji
ekonomicznych. Gdy nad racjami górują emocje ......................
141
157
187
203
219
235
249
261
WSTĘP
Ostatnie kilkanaście lat przyniosło radykalne przewartościowanie
czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. W centrum uwagi zna-
lazły się zasoby informacji, wiedzy, innowacji, a współczesna gospo-
darka otrzymała miano gospodarki opartej na wiedzy. Nastąpiło prze-
skalowanie procesów społeczno-gospodarczych z poziomu narodo-
wego na poziom międzynarodowy (globalny) i regionalny. Kluczową
płaszczyzną procesów rozwoju oraz kształtowania polityki gospodar-
czej stał się region.
Współcześnie region (terytorium) postrzegany jest jako inkubator
wiedzy i innowacji, czynnik niezbędny dla zaistnienia procesów kreo-
wania, absorpcji i dyfuzji innowacji. Region staje się fundamentalną
płaszczyzną organizacji gospodarki, miejscem tworzenia nie tylko
kolektywnej wiedzy i innowacji, ale zarazem zdolności innowacyjnych
i technologicznych pojedynczych podmiotów. Zdolności innowacyjne
poszczególnych jednostek gospodarczych w duŜej mierze stały się po-
chodną sieciowo zorganizowanego systemu, mającego bardziej regio-
nalny niŜ branŜowy (sektorowy) charakter.
Równocześnie dokonano radykalnej reorientacji polityki wspólno-
towej na lata 2007–2013. Nowa filozofia tej polityki akcentuje ko-
nieczność przyspieszenia i wzmocnienia budowy gospodarki opartej
na wiedzy, ofensywnego dąŜenia do efektywnego wykorzystania zaso-
bów wiedzy i innowacji oraz wzmacniania regionalnych systemów
innowacji. Tworzenie procesów wiedzy i innowacji na rzecz wzmacnia-
nia konkurencyjności europejskiej gospodarki znalazło centralną po-
zycję w nowej polityce wspólnotowej.
Na tle zachodzących przemian w globalnej gospodarce i w euro-
pejskiej polityce społeczno-gospodarczej, wyzwaniem polskiej polityki
regionalnej staje się wzmacnianie pozycji konkurencyjnej regionów
poprzez dynamiczny i ustawiczny rozwój zdolności innowacyjnych,
zarówno poszczególnych podmiotów, jak i całego systemu regionalne-
go. Wyzwaniom tym mogą sprostać jedynie regiony zdolne do tworze-
5
Aleksandra Nowakowska
nia proinnowacyjnych zasobów i postaw, innowacyjnego środowiska
oraz wewnątrz regionalnych mechanizmów adaptacji i uczenia się.
Fundamentalną rolę w tym procesie odgrywają władze regionalne,
będące koordynatorem i katalizatorem proinnowacyjnych postaw
i działań podejmowanych w regionie. Regionalna polityka innowa-
cyjna staje się wiodącą płaszczyzną aktywności władz publicznych,
wymagającą wzmocnienia i reorganizacji dla wykorzystania szans,
jakie niesie integracja europejska.
Prezentowana monografia stanowi zbiór 16 opracowań poświęco-
nych zarysowanej powyŜej problematyce. Inspiracją do jej przygoto-
wania była dyskusja, rozwaŜania i badania zaprezentowane w trakcie
konferencji „Innowacyjność regionów w gospodarce globalnej”, trzeciej
z cyklu „Wiedza, innowacyjność, przedsiębiorczość a rozwój regio-
nalny”. Konferencja ta zorganizowana została w maju 2008 r. przez
Katedrę Gospodarki Regionalnej i Środowiska Uniwersytetu Łódzkie-
go.
Zebrane artykuły pogrupowane zostały w dwa kluczowe wątki
tematyczne. Część pierwsza, zatytułowana „Wiedza, nauka, innowacje
a rozwój regionów”, prezentuje rozwaŜania na temat roli i znaczenia
potencjału wiedzy i innowacji w rozwoju regionu, w kontekście
uwarunkowań gospodarki opartej na wiedzy. Autorzy dokonują oceny
kapitału wiedzy oraz stanu gospodarki opartej na wiedzy w euro-
pejskich regionach (W.M. Gaczek, M. Czupich, B. Bal-Domańska),
oceny kondycji i oddziaływania potencjału nauki na rozwój gospo-
darczy (A. Olechnicka, C. Peyroux, A. Nowakowska, M.E. Sokołowicz).
Autorzy podejmują takŜe problem znaczenia zasobów wiedzy dla roz-
woju funkcji metropolitalnych (T. Parteka, J. Pietruszewski), oceny
świadomości proinnowacyjnej podmiotów polityki regionalnej (A. Nowa-
kowska) oraz szeroko rozumianych innowacji na rzecz wzmacniania
bezpieczeństwa publicznego (B. Wieteska-Rosiak).
Tematyka drugiej części monografii, zatytułowanej „Innowacyjność
przedsiębiorstw a rozwój regionów”, koncentruje się wokół proble-
matyki innowacyjności przedsiębiorstw w kontekście tworzenia regio-
nalnych systemów innowacji. Artykuły zawarte w tej części dotykają
problemów finansowania rozwoju innowacyjności podmiotów gospo-
darczych (L. Lewandowska), otoczenia instytucjonalnego (K.B. Matu-
siak oraz J. Dominiak) czy znaczenia klastrów w budowaniu in-
nowacyjności regionów (B. Plawgo, M. Klimczuk). W centrum uwagi
tej części publikacji znajduje się problem szeroko interpretowanej
6
Wstęp
innowacyjności przedsiębiorstw w kontekście tworzenia regionalnych
systemów
innowacji, mający odzwierciedlenie w opracowaniach
M. Kondratiuk-Nierodzińskiej, D. Miłek, P. Nowak oraz G. Gueguena
i E. Pellegrin-Boucher.
Prezentowany zestaw publikacji dotyka bardzo waŜnych i aktual-
nych problemów polityki regionalnej. Dostarcza bogatego materiału
empirycznego i przemyśleń na temat przeobraŜeń regionów, a zara-
zem stanowi interesujący przegląd kierunków badań i poszukiwań
róŜnych ośrodków akademickich.
7
Wanda Maria Gaczek
Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
KAPITAŁ WIEDZY A POZIOM ROZWOJU
GOSPODARCZEGO REGIONÓW
EUROPEJSKICH
1. Wprowadzenie
Liczba czynników rozwoju regionów w ostatnich 20. latach ubie-
głego wieku została znacznie rozszerzona. Do tradycyjnych czynników
z teorii wzrostu gospodarczego (zasoby naturalne, kapitał i praca)
dodano postęp techniczny, rozumiany jako wartość wyposaŜenia
w maszyny i urządzenia przedsiębiorstw, a następnie kapitał spo-
łeczny i ludzki, kapitał intelektualny czy kapitał wiedzy. Wszystkie
z nich moŜna wiązać z konkretnym obszarem i mogą być one źródłem
przewagi konkurencyjnej gospodarki, ale siła ich oddziaływania i zna-
czenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego zmienia się w czasie.
Najnowsze koncepcje rozwoju regionów podkreślają pozytywny skutek
współwystępowania specyficznych cech terytorium, głównie cech ka-
pitału instytucjonalnego i społecznego, który wywołuje efekt synergii
powstający na styku elementów sfery społecznej, organizacyjno-
-instytucjonalnej i ekonomicznej (Crescenzi 2005, s. 475–490; Cooke
i in. 2007, s. 26–75; Rodriguez-Pose, Crescenzi 2008, s. 55–64).
Celem artykułu jest próba wyjaśnienia oraz ilościowego opisania,
czy i w jakim stopniu kapitał wiedzy generuje wzrost gospodarczy
regionu, a tym samym utrzymanie przewagi konkurencyjnej jego go-
spodarki. Artykuł przedstawia wstępne wyniki badań1 i koncentruje
się na próbie wyjaśnienia zaleŜności cząstkowych między wybranymi
atrybutami kapitału wiedzy a wzrostem gospodarczym w makrore-
gionach europejskich.
1 Artykuł jest częścią publikacji finansowanej ze środków na naukę w latach
2006–2008 jako projekt badawczy.
11
Mariusz Czupich
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
INNOWACYJNOŚĆ REGIONÓW PAŃSTW
EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
1. Wprowadzenie
Globalna gospodarka moŜe być rozpatrywana jako mozaika regio-
nalnych systemów produkcyjnych, z których kaŜdy posiada swój
rynek, specyficzne działalności i powiązania z innymi regionami.
Pojawia się tu paradoks, który mówi o tym, Ŝe chociaŜ rewolucja
technologiczna dostarczyła infrastruktury dla rozprzestrzeniania się
globalizacji gospodarki, to wciąŜ wzrasta rola miast i regionów jako
kluczowych struktur dla rozwoju ekonomicznego (Huggins 1997,
s. 102). Dzieje się tak dlatego, Ŝe regiony stają się silnymi ekonomicz-
nie jednostkami poprzez mobilizacje swoich zasobów, zwłaszcza lokal-
nych przedsiębiorstw, które współpracują z zewnętrznym środowis-
kiem, zdobywając, głównie przez zastosowanie innowacji, przewagę
konkurencyjną.
Współcześnie region odgrywa rolę platformy dla tworzenia, absor-
pcji i dyfuzji innowacji. Innowacje nabierają cech procesu sieciowego
i zintegrowanego, dlatego moŜliwości wykreowania innowacji nie
zaleŜą juŜ tylko od przedsiębiorstwa, lecz sieciowo zorganizowanej
kooperacji, która nabiera cech regionalnych (Parteka 2007, s. 84).
Relacje, jakie panują między zjawiskiem kumulowania i transferu
wiedzy a płaszczyzną regionalną, mają charakter współzaleŜności.
Region jest formą organizacji redukującą niepewność i ryzyko. Sta-
nowi on źródło informacji, nabywania wiedzy i umiejętności oraz
innowacyjności, w konsekwencji czego większego znaczenia nabierają
dynamiczne efekty zewnętrzne związane z bliską lokalizacją (obecność
uniwersytetów, ośrodków badawczych, usług dla przedsiębiorców)
(Pietrzyk 2001, s. 58). Bliska lokalizacja sprzyja powiązaniom między
sektorem badawczo-rozwojowym (B+R), innowacyjnymi przedsiębior-
27
Beata Bal-Domańska
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKICH
REGIONÓW ZE WZGLĘDU NA POZIOM
GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY
1. Wprowadzenie
Na przełomie XX i XXI w. kapitał wiedzy stał się fundamentem
funkcjonowania gospodarki i wzrostu gospodarczego. Celem artykułu
jest wskazanie pozycji polskich regionów w europejskiej przestrzeni
regionalnej ze względu na poziom GOW oraz określenie relacji między
poziomem wybranych czynników GOW i poziomem rozwoju regio-
nalnego.
2. Gospodarka oparta na wiedzy jako czynnik
konkurencyjności regionów
Podstawy gospodarki opartej na wiedzy (GOW, ang. knowledge
based economy) zostały zapoczątkowane wraz z przyjęciem Strategii
Lizbońskiej, mającej na celu stworzenie na terytorium Europy
najbardziej konkurencyjnej gospodarki świata. Obecnie cel ten jest
realizowany z uwagi na cztery priorytetowe obszary reform określone
przez Radę Europejską wiosną 2006 r. Są to: wiedza i innowacje,
otoczenie biznesu, zatrudnienie, energia i zmiany klimatu. Kluczowe
znaczenie dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy przypisuje się
promowaniu trójkąta wiedzy (kształcenie, badania, innowacje). Roz-
wój gospodarczy łączony jest takŜe z potrzebą zwiększenia zasobów
ludzkich w obszarze nauki i technologii oraz poprawy atrakcyjności
Europy dla wysoko wykwalifikowanych naukowców. Czynnikami
GOW istotnymi dla rozwoju gospodarczego i wzmocnienia pozycji
rynkowej jest takŜe zapewnienie wszystkim obywatelom moŜliwości
45
Tomasz Parteka
Politechnika Gdańska
Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego
Jakub Pietruszewski
Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu
Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego
METROPOLIA WIEDZY W REGIONACH
INNOWACYJNYCH (PRZYKŁAD
GDAŃSKIEGO OBSZARU
METROPOLITALNEGO)
1. Wprowadzenie
Gospodarka globalna funkcjonuje obecnie w warunkach silnej
konkurencji nie tylko między podmiotami gospodarczymi, ale takŜe
między miastami, regionami, państwami, a nawet między zgrupowa-
niami państw, czego znakomitym przykładem jest Unia Europejska,
konkurująca i współpracująca z państwami ASEAN1-u czy NAFTA2.
Strategia Lizbońska przyjęta przez kraje Unii zakłada, Ŝe ma ona zająć
czołową pozycję wśród najbardziej konkurencyjnych i nowoczesnych
gospodarek świata. W tym współzawodnictwie cztery czynniki odgry-
wają najwaŜniejszą rolę:
– rozwój technologii i ścisły związek badań naukowych z proce-
sem produkcji i zarządzania;
– dostęp do szerokiego, chłonnego, bogatego rynku;
– róŜnica między kosztem produkcji w miejscu wytwarzania i ceną
produktu na rynku przeznaczenia;
– zdolność polityczna instytucji narodowych i ponadnarodowych
1 Ang. Association of South East Asian Nations) – Stowarzyszenie Narodów Azji Po-
łudniowo-Wschodniej.
2 Ang. North American Free Trade Agreement) – Północnoamerykański Układ Wol-
nego Handlu.
63
Aleksandra Nowakowska
Uniwersytet Łódzki
WIEDZA I ŚWIADOMOŚĆ
PROINNOWACYJNA PODMIOTÓW
REGIONALNEJ POLITYKI
INNOWACYJNEJ
1. Wprowadzenie
Wśród uwarunkowań determinujących regionalną politykę, jak
wskazuje literatura przedmiotu, istotną pozycję zajmuje wiedza
i świadomość proinnowacyjna podmiotów publicznych, podmiotów
wyznaczających ramy tej polityki (Karwat, Milanowski 1982; Grabiń-
ski 1989; Chmaj, śmigrodzki 1995). Jest to podstawowy warunek
podmiotowości władz publicznych, warunek zdolności świadomego
podejmowania suwerennych i racjonalnych działań.
Podmiotowość władz regionalnych w tworzeniu polityki innowa-
cyjnej określana jest przez wiele współzaleŜnych uwarunkowań,
wśród których pierwszoplanową rolę odgrywają następujące elementy:
1. Władze regionalne muszą posiadać moŜliwość podejmowania
suwerennych decyzji. Muszą być samorządne i samodzielne w two-
rzeniu polityki innowacyjnej. Powinny mieć dostateczny zakres swo-
body w określaniu celów i tworzeniu polityki innowacyjnej.
2. Władze regionalne muszą mieć moŜliwość realizacji swoich ce-
lów. Warunkiem koniecznym jest posiadanie odpowiednich instru-
mentów i środków finansowych umoŜliwiających realizację polityki
innowacyjnej oraz oddziaływanie na podmioty tworzące regionalny
system innowacji.
3. Władze regionalne muszą charakteryzować się zdolnością świa-
domego działania. Inaczej mówiąc, powinny cechować się kompeten-
cyjnością i wiedzą definiowaną przez następujące elementy składowe:
– wiedza i świadomość władz lokalnych miejsca oraz roli, jaką
79
Pobierz darmowy fragment (pdf)