Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00033 004871 22596817 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Kodeks postępowania karnego. Komentarz - ebook/pdf
Kodeks postępowania karnego. Komentarz - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 925
Wydawca: Lexis Nexis Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7806-226-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> komentarze prawnicze
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
W dziewiątym wydaniu publikacji Kodeks postępowania karnego. Komentarz uwzględniono liczne zmiany w przepisach procedury karnej, które pojawiły się od ostatniego wydania – ukazało się w tym czasie kilkanaście Dzienników Ustaw z przepisami w różnym zakresie zmieniającymi Kodeks. Zmiany te dotyczą m.in.:
- poszerzenia zakresu informacji dotyczących podejrzanego, ustalanych w toku postępowania przygotowawczego;
- niezbędnej korekty procedury kontroli i utrwalania rozmów, m.in. przez wprowadzenie instytucji tzw. zgody następczej sądu;
- istotnej modyfikacji postępowania przyspieszonego;
- wprowadzenia, w interesie oskarżonego, nowej podstawy wznowienia postępowania sądowego;
- europejskiego nakazu aresztowania;
- dostosowania prawa polskiego do uregulowań zawartych w decyzjach ramowych Rady Unii Europejskiej dotyczących wykonywania orzeczeń.
Autor w sposób niezwykle przystępny interpretuje poszczególne przepisy Kodeksu postępowania karnego, syntetycznie ujmując omawiane rozwiązania prawne. Wiele uwagi poświęca również orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych.
Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla prawników praktyków: sędziów, adwokatów, prokuratorów i kuratorów sądowych, pomocna będzie także aplikantom i studentom.
Dr Wincenty Grzeszczyk – prokurator Prokuratury Krajowej w stanie spoczynku; specjalista w zakresie prawa karnego procesowego, autor około 200 artykułów, glos i recenzji oraz kilkunastu książek; członek zespołów eksperckich do spraw reformy prawa karnego, a także do oceny projektów ustaw przewidujących nowelizację Kodeksu karnego, Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz Kodeksu wykroczeń i Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, długoletni redaktor naczelny miesięcznika „Prokuratura i Prawo”, obecnie nauczyciel akademicki w Uczelni Łazarskiego i wykładowca Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

 

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Kodeks postępowania karnego Komentarz Wincenty Grzeszczyk Wydanie 9 Stan prawny na 10 stycznia 2012 roku Warszawa 2012 Redaktor prowadzący: Joanna Pastuszka Opra co wa nie re dak cyj ne: Michał Dymiński Opracowanie techniczne: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski © Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7806-226-4 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.LexisNexis.pl, e-mail:biuro@LexisNexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) DZIAŁ I. Przepisy wstępne (art. 1–23a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 DZIAŁ II. Sąd (art. 24–44) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Rozdział 1. Właściwość i skład sądu (art. 24–39) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Rozdział 2. Wyłączenie sędziego (art. 40–44) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 DZIAŁ III. Strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny (art. 45–91) 89 Rozdział 3. Oskarżyciel publiczny (art. 45–48) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Rozdział 4. Pokrzywdzony (art. 49–52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Rozdział 5. Oskarżyciel posiłkowy (art. 53–58) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Rozdział 6. Oskarżyciel prywatny (art. 59–61) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Rozdział 7. Powód cywilny (art. 62–70) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Rozdział 8. Oskarżony (art. 71–81) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Rozdział 9. Obrońcy i pełnomocnicy (art. 82–89) . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Rozdział 10. Przedstawiciel społeczny (art. 90–91) . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 DZIAŁ IV. Czynności procesowe (art. 92–166) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 . . . . . . . . . 137 Rozdział 11. Orzeczenia, zarządzenia i polecenia (art. 92–107) Rozdział 12. Narada i głosowanie (art. 108–115) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Rozdział 13. Porządek czynności procesowych (art. 116–121) . . . . . . . . . . 151 Rozdział 14. Terminy (art. 122–127) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Rozdział 15. Doręczenia (art. 128–142) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Rozdział 16. Protokoły (art. 143–155) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Rozdział 17. Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów (art. 156–159) . . . . . . 183 Rozdział 18. Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt (art. 160–166) . . 189 5 Spis treści DZIAŁ V. Dowody (art. 167–242) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Rozdział 19. Przepisy ogólne (art. 167–174) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Rozdział 20. Wyjaśnienia oskarżonego (art. 175–176) . . . . . . . . . . . . . . 202 Rozdział 21. Świadkowie (art. 177–192a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Rozdział 22. Biegli, tłumacze, specjaliści (art. 193–206) . . . . . . . . . . . . . 227 Rozdział 23. Oględziny. Otwarcie zwłok. Eksperyment procesowy (art. 207–212) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Rozdział 24. Wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego Rozdział 25. Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie (art. 217–236a) Rozdział 26. Kontrola i utrwalanie rozmów (art. 237–242) (art. 213–216) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 . . . . . . . . 252 . . . . . . . . . . . 273 DZIAŁ VI. Środki przymusu (art. 243–296) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 284 Rozdział 27. Zatrzymanie (art. 243–248) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 28. Środki zapobiegawcze (art. 249–277) . . . . . . . . . . . . . . . . 294 330 Rozdział 29. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy (art. 278–280) . . . . . . Rozdział 30. List żelazny (art. 281–284) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 Rozdział 31. Kary porządkowe (art. 285–290) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Rozdział 32. Zabezpieczenie majątkowe (art. 291–296) . . . . . . . . . . . . . 339 DZIAŁ VII. Postępowanie przygotowawcze (art. 297–336) . . . . . . . . . . . . . . . 345 Rozdział 33. Przepisy ogólne (art. 297–302) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 353 Rozdział 34. Wszczęcie śledztwa (art. 303–308) . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 35. Przebieg śledztwa (art. 309–320) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 Rozdział 36. Zamknięcie śledztwa (art. 321–325) . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 Rozdział 36a. Dochodzenie (art. 325a–325i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 Rozdział 37. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym (art. 326–328) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405 Rozdział 38. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym Rozdział 39. Akt oskarżenia (art. 331–336) (art. 329–330) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419 DZIAŁ VIII. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji (art. 337–424) . . . . 428 Rozdział 40. Wstępna kontrola oskarżenia (art. 337–347) . . . . . . . . . . . . 428 Rozdział 41. Przygotowanie do rozprawy głównej (art. 348–354) . . . . . . . 445 Rozdział 42. Jawność rozprawy głównej (art. 355–364) . . . . . . . . . . . . . 451 Rozdział 43. Przepisy ogólne o rozprawie głównej (art. 365–380) . . . . . . . 456 Rozdział 44. Rozpoczęcie rozprawy głównej (art. 381–384) . . . . . . . . . . . 467 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 Rozdział 45. Przewód sądowy (art. 385–405) Rozdział 46. Głosy stron (art. 406–407) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 Rozdział 47. Wyrokowanie (art. 408–424) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493 DZIAŁ IX. Postępowanie odwoławcze (art. 425–467) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 Rozdział 48. Przepisy ogólne (art. 425–443) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 Rozdział 49. Apelacja (art. 444–458) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Rozdział 50. Zażalenie (art. 459–467) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 DZIAŁ X. Postępowania szczególne (art. 468–517j) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587 Rozdział 51. Postępowanie uproszczone (art. 468–484) . . . . . . . . . . . . . 587 Rozdział 52. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 485–499) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598 6 Spis treści 607 Rozdział 53. Postępowanie nakazowe (art. 500–507) . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 54. Postępowanie w sprawach o wykroczenia (art. 508–517) . . . . . 613 Rozdział 54a. Postępowanie przyspieszone (art. 517a–517j) . . . . . . . . . . . 613 DZIAŁ XI. Nadzwyczajne środki zaskarżenia (art. 518–548) . . . . . . . . . . . . . . 633 Rozdział 55. Kasacja (art. 518–539) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633 Rozdział 56. Wznowienie postępowania (art. 540–548) . . . . . . . . . . . . . 670 DZIAŁ XII. Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia (art. 549–577) . . . 681 . 681 Rozdział 57. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego (art. 549–551) Rozdział 58. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie (art. 552–559) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683 Rozdział 59. Ułaskawienie (art. 560–568) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694 Rozdział 60. Wyrok łączny (art. 569–577) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699 DZIAŁ XIII. Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych (art. 578–615) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 61. Immunitety osób należących do przedstawicielstw 706 dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych (art. 578–584) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706 Rozdział 62. Pomoc prawna i doręczenia w sprawach karnych (art. 585–589) . 709 Rozdział 62a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia (art. 589g–589k) . 719 Rozdział 62b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia (art. 589l–589u) . . . . . . . . . . 724 Rozdział 63. Przejęcie i przekazanie ścigania karnego (art. 590–592) . . . . . 731 Rozdział 64. Wystąpienie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów (art. 593–601) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 Rozdział 65. Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych (art. 602–607) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 65a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania (art. 607a–607j) . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 65b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej 739 748 o przekazanie osoby ściganej na podstawie europejskiego nakazu aresztowania (art. 607k–607zc) . . . . . . . . . . . . . . . 759 Rozdział 66. Przejęcie i przekazanie orzeczeń do wykonania (art. 608–611f) 776 Rozdział 66a. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia dotyczącego grzywny, środków karnych w postaci nawiązki lub świadczenia pieniężnego lub też orzeczenia zasądzającego od sprawcy koszty procesu (art. 611fa–611fe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784 Rozdział 66b. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia o karach o charakterze pieniężnym (art. 611ff–611fm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791 Rozdział 66c. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku (art. 611fn–611ft) . . . . . . 797 7 Spis treści Rozdział 66d. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia przepadku (art. 611fu–611fze) . . . . . 802 Rozdział 66e. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym (art. 611g–611s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 66f. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie kary pozbawienia wolności (art. 611t–611tf) . . . . Rozdział 66g. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie kary pozbawienia wolności (art. 611tg–611ts) . . . 830 810 821 841 Rozdział 66h. Wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia skazującego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, karę ograniczenia wolności, samoistnie orzeczony środek karny, a także orzeczenia o warunkowym zwolnieniu oraz warunkowym umorzeniu postępowania karnego (art. 611u–611uc) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 66i. Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia karnego związanego z poddaniem sprawcy próbie (art. 611ud–611uj) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 847 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854 Rozdział 67. Przepisy końcowe (art. 612–615) DZIAŁ XIV. Koszty procesu (art. 616–645) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859 Rozdział 68. Przepisy ogólne (art. 616–622) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859 Rozdział 69. Zwolnienie od kosztów sądowych (art. 623–625) . . . . . . . . . 867 Rozdział 70. Zasądzenie kosztów procesu (art. 626–641) . . . . . . . . . . . . 869 Rozdział 71. Koszty procesu związane z powództwem cywilnym i zasądzeniem odszkodowania z urzędu (art. 642–645) . . . . . 881 DZIAŁ XV. Postępowanie karne w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych (art. 646–682) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 72. Przepisy ogólne (art. 646–662) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział 73. Środki przymusu i postępowanie przygotowawcze 884 884 (art. 663–668) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 899 901 Rozdział 74. Postępowanie przed sądem (art. 669–673) . . . . . . . . . . . . . Rozdział 75. Postępowanie w sprawach o wykroczenia (art. 674–682) . . . . 905 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) Wykaz literatury powoływanej skrótowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 917 Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 919 8 Wykaz skrótów – „Apelacja Lubelska” – Biuletyn Sądu Najwyższego – „Biuletyn Prawa Karnego” – Biuletyn Prokuratury Generalnej – decyzja ramowa Rady 2005/214/WSiWS z  24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o cha- rakterze pieniężnym (Dz.Urz. UE 2005 L 76/16 ze zm.) – ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) – ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 19, poz. 96 ze zm.) – Dziennik Ustaw – Konwencja o  Ochronie Praw Człowieka i  Podstawowych Wolności sporządzona w  Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z  1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) – europejski nakaz aresztowania – „Europejski Przegląd Sądowy” – „Gazeta Sądowa i Penitencjarna” – „Gazeta Prawnicza” – „Informacja Prawnicza” – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) – ustawa z  6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr  88, poz.  553 ze zm.) – ustawa z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) – ustawa z  6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Apel. Lub. Biul. SN Biul. PK Biul. Prok. Gen. Decyzja ramowa d.k.k. d.k.p.k. Dz.U. EKOPCiPW e.n.a. EPS GSiP Gaz. Praw. Inf. Praw. k.c. k.k. k.k.s. k.k.w. Konstytucja – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z  2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. k.p.c. k.p.k. Nr 78, poz. 483 ze zm.) – ustawa z  17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) – ustawa z  6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) 9 Wykaz skrótów k.p.w. k.w. KZS Lex LexPolonica M.P. MPPOiP NIK nowela do k.p.k. z 10 stycznia 2003 r. nowela do k.p.k. z 13 czerwca 2003 r. nowela do k.p.k. z 18 marca 2004 r. nowela do k.p.k. z 16 kwietnia 2004 r. nowela do k.p.k. z 8 października 2004 r. nowela do k.p.k. z 17 grudnia 2004 r. nowela do k.p.k. z 27 października 2006 r. nowela do k.p.k. z 16 listopada 2006 r. nowela do k.p.k. z 12 stycznia 2007 r. nowela do k.p.k. z 15 marca 2007 r. nowela do k.p.k. z 29 marca 2007 r. nowela do k.p.k. z 9 maja 2007 r. nowela do k.p.k. z 24 października 2008 r. (Dz.U. Nr 214, poz. 1344) nowela do k.p.k. z 24 października 2008 r. (Dz.U. Nr 225, poz. 1485) nowela do k.p.k. z 5 grudnia 2008 r. (Dz.U. Nr 237, poz. 1651) 10 – ustawa z  24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w  sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) – ustawa z  20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) – „Krakowskie Zeszyty Sądowe” – system informacji prawnej Wolters Kluwer – Serwis Prawniczy LexisNexis – Monitor Polski – Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – Najwyższa Izba Kontroli – ustawa z  10 stycznia 2003 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępo- wania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 17, poz. 155 ze zm.) – ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 111, poz. 1061) – ustawa z 18 marca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 69, poz. 626) – ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 93, poz. 889 ze sprost.) – ustawa z 8 października 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego oraz ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 240, poz. 2405) – ustawa z 17 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o Policji oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz. 70) – ustawa z 27 października 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postę- powania karnego (Dz.U. Nr 226, poz. 1647) – ustawa z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 226, poz. 1648) – ustawa z  12 stycznia 2007 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego (Dz.U. Nr 20, poz. 116) – ustawa z 15 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz o  zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 112, poz. 766) – ustawa z 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 64, poz. 432 ze zm.) – ustawa z  9 maja 2007 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 99, poz. 664) – ustawa z 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 214, poz. 1344) – ustawa z 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postę- powania karnego (Dz.U. Nr 225, poz. 1485) – ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 237, poz. 1651) nowela do k.p.k. z 5 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 20, poz. 104) nowela do k.p.k. z 19 grudnia 2008 r. nowela do k.p.k. z 12 lutego 2009 r. nowela do k.p.k. z 16 lipca 2009 r. (Dz.U. Nr 127, poz. 1051) nowela do k.p.k. z 16 lipca 2009 r. (Dz.U. Nr 144, poz. 1178) nowela do k.p.k. z 5 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr 206, poz. 1589) nowela do k.p.k. z 17 grudnia 2009 r. (Dz.U. Nr 7, poz. 46) nowela do k.p.k. z 9 kwietnia 2010 r. (Dz.U. Nr 106, poz. 669) nowela do k.p.k. z 20 maja 2010 r. (Dz.U. Nr 98, poz. 626) nowela do k.p.k. z 5 sierpnia 2010 r. (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) nowela do k.p.k. z 20 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 48, poz. 245) nowela do k.p.k. z 20 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 48, poz. 246) nowela do k.p.k. z 4 lutego 2011 r. (Dz.U. Nr 53, poz. 273) nowela do k.p.k. z 1 kwietnia 2011 r. nowela do k.p.k. z 29 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1135) nowela do k.p.k. z 31 sierpnia 2011 r. nowela do k.p.k. z 16 września 2011 r. (Dz.U. Nr 240, poz. 1431) Wykaz skrótów – ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2009 r. Nr 20, poz. 104) – ustawa z  19 grudnia 2008 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 8, poz. 39) – ustawa z 12 lutego 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 28, poz. 171) – ustawa z 16 lipca 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 127, poz. 1051) – ustawa z 16 lipca 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 144, poz. 1178) – ustawa z 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wyko- nawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw – art. 2 (Dz.U. Nr 206, poz. 1589 ze zm.) – ustawa z 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego – art. 2 (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 46) – ustawa z  9 kwietnia o  zmianie ustawy – Kodeks postępowania kar- nego (Dz.U. Nr 106, poz. 669) – ustawa z 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego – art. 4 (Dz.U. Nr 98, poz. 626) – ustawa z  5 sierpnia 2010 r. o  ochronie informacji niejawnych – art. 108 (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) – ustawa z  20 stycznia 2011 r. o  zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 48, poz. 245) – ustawa z  20 stycznia 2011 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego (Dz.U. Nr 48, poz. 246) – ustawa z 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 53, poz. 273) – ustawa z 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz. 678) – ustawa z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy o  odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. Nr 191, poz. 1135) – ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 217, poz. 1280) – ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wyko- nawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 1431) 11 Wykaz skrótów nowela do k.p.k. z 16 września 2011 r. (Dz.U. Nr 240, poz. 1430) NP NRA OSA OSN OSNAPiUS – ustawa z  16 września 2011 r. o  zmianie ustawy – Kodeks postępo- wania karnego, ustawy o prokuraturze oraz ustawy o Krajowym Reje- strze Karnym (Dz.U. Nr 240, poz. 1430) – „Nowe Prawo” – Naczelna Rada Adwokacka – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Pracy i Ubez- pieczeń Społecznych – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa – Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wyd. Ministerstwa Sprawiedliwości – Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wyd. Prokuratury Generalnej – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Sądu Dyscyplinarnego – Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy – „Palestra” – „Państwo i Prawo” – „Prawo i Życie” – „Problemy Prawa Karnego”, Uniwersytet Śląski, Katowice – „Problemy Kryminalistyki” – „Problemy Praworządności” – „Prokuratura i Prawo” – „Przegląd Policyjny” – „Przegląd Sądowy” – ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postę- powania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) – rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 24 marca 2010 r. – Regu- lamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organi- zacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 49, poz. 296) – rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z  23 lutego 2007 r. – Regu- lamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” – Rzecznik Praw Obywatelskich – Sąd Apelacyjny – System Informacyjny Schengen – „Służba MO” – Sąd Najwyższy – „Studia Prawnicze” – tekst jednolity – ustawa z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nielet- nich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178) – ustawa z  23 listopada 2002 r. o  Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr  240, poz. 2052 ze zm.) – ustawa z  27 lipca 2001 r. – Prawo o  ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) OSNKW OSNMS OSNPG OSNSD OSNwSK OSP OSPiKA OTK ZU Pal. PiP PiŻ PPK Probl. Krym. Probl. Praw. Prok. i Pr. Przegl. Pol. PS p.w.k.p.k. regul. prok. regul. urzęd. sądów powszech. RPEiS RPO SA SIS Sł. MO SN Studia Praw. tekst jedn. u.p.n. u.SN u.s.p. 12 Wykaz skrótów ust. prok. – ustawa z  20 czerwca 1985 r. o  prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. Uzasadnienie k.p.k. WPP zd. ZN ASW z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) – Uzasadnienie do Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. (opubliko- wane w „Nowe Kodeksy karne – 1997 – z uzasadnieniami”, Warszawa 1997) – „Wojskowy Przegląd Prawniczy” – zdanie (fragment przepisu) – „Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych” Uwaga: Numeracja artykułów podawana bez bliższego oznaczenia dotyczy Kodeksu postępowania kar- nego z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.). Wprowadzenie Dziewiąte wydanie Komentarza uwzględnia zmiany w przepisach procedury karnej według stanu na 1 stycznia 2012 r., wprowadzone w 2011 r., w szczególności zmiany wprowadzone przez: – ustawę z 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr  48, poz. 45); – ustawę z 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 48, poz. 246); – ustawę z 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 53, poz. 273); – ustawę z 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz. 678); – ustawę z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbioro- wych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. Nr 191, poz. 1135); – ustawę z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez maso- wych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 217, poz. 1280); – ustawę z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 1431); – ustawę z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania kar- nego, ustawy o prokuraturze oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. Nr 240, poz. 1430). W wydaniu tym uwzględniono najnowsze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Obecna edycja Komentarza zawiera uaktualnione orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych oraz najnowsze piśmiennictwo z zakresu procesu karnego. Komentarz pozostał opracowaniem o zwartym układzie, uwzględniającym przede wszystkim potrzeby praktyki. 15 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 4 sierpnia 1997 r. Nr 89, poz. 555; zm.: Dz.U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931; z 2000 r. Nr 50, poz. 580, Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027; z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149; z 2002 r. Nr 74, poz. 676; z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188; z 2004 r. Nr 51, poz. 514, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405, Nr 264, poz. 2641; z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz. 461, Nr 77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz. 1416, Nr 178, poz. 1479; z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 141, poz. 1009 i 1113, Nr 167, poz. 1192, Nr 226, poz. 1647 i 1648; z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80, poz. 539, Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 123, poz. 849, Nr 128, poz. 903; z 2008 r. Nr 27, poz. 162, Nr 100, poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802, Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308, Nr 214, poz. 1344, Nr 225, poz. 1485, Nr 234, poz. 1571; z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 20, poz. 104, Nr 28, poz. 171, Nr 68, poz. 585, Nr 85, poz. 716, Nr 127, poz. 1051, Nr 144, poz. 1178, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 178, poz. 1375, Nr 206, poz. 1589; z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 98, poz. 626, Nr 106, poz. 669, Nr 122, poz. 826, Nr 125, poz. 842, Nr 182, poz. 1228, Nr 197, poz. 1307); z 2011 r. Nr 48 poz. 245 i 246, Nr 53, poz. 273, Nr 112, poz. 654, Nr 117, poz. 678, Nr 142, poz. 829, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 240, poz. 1430 i 1431, Nr 279, poz. 1645). DZIAŁ I Przepisy wstępne Literatura: M. Cieślak, Polska procedura karna, Warszawa 1984; S. Cora, Zasada legalizmu ścigania a zawiadomienie o przestępstwie, PiP 2010, nr 10; T. Gardocka, Prejudycjalność w polskim procesie kar­ nym, Warszawa 1987; Z. Gostyński, Zawieszenie postępowania karnego, Warszawa 1994; tenże, Umorze­ nie postępowania na podstawie art. 11 nowego k.p.k. – odstępstwo od zasady legalizmu, PiP 1997, nr 12; J.  Grajewski, Ściganie na wniosek w  polskim procesie karnym, Gdańsk 1982; T. Grzegorczyk, Cofanie wniosku o ściganie w procesie karnym, PS 1997, nr 1; T. Grzegorczyk, Wnioskowy tryb ścigania czynów karalnych, Łódź 1986; T. Grzegorczyk, Wygaśnięcie prawa oskarżyciela publicznego do oskarżenia, Prob. Praw. 1980, nr 2; W. Grzeszczyk, Charakter prawny terminu określonego w art. 11 § 2 k.p.k., Prok. i Pr. 1999, nr 3, s. 129; P. Hofmański, Ochrona praw człowieka, Białystok 1994; tenże, Samodzielność jurys­ dykcyjna sądu karnego, Katowice 1988; P. Hofmański, S. Zabłocki, Granice skargi oskarżycielskiej w świe­ tle najnowszego orzecznictwa, w: Skargowy model procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Stani­ sławowi Stachowiakowi, Warszawa 2008; P. Kardas, Standard rzetelnego procesu a prawo wglądu do akt sprawy w postępowaniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania; Prok. i Pr. 2010, nr 1–2; Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Warszawa 2001; P. Kruszyński, Zasada domniema­ nia niewinności w  polskim procesie karnym, Warszawa 1983; tenże, Zasada domniemania niewinności 17 Art. 1 Dział I. Przepisy wstępne w świetle najnowszego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, w: Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Prof. J. Grajewskiemu, „Gdańskie Studia Prawni- cze”, t. XI, Gdańsk 2003; W. Michalski, Immunitety w polskim procesie karnym, Warszawa 1970; A. Mu- rzynowski, Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994; tenże, Refleksje na temat przestrzegania za­ sady prawdy materialnej a zachowanie sprawności postępowania, w: Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Prof. J. Grajewskiemu, „Gdańskie Studia Prawnicze”, t. XI, Gdańsk 2003; I. Nowikowski, O niektórych kwestiach związanych z tak zwanym umorzeniem absorpcyjnym, w: Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Prof. J. Grajewskiemu, „Gdańskie Studia Prawni- cze”, t. XI, Gdańsk 2003; A.T. Olszewski, Umorzenie absorpcyjne, Prok. i Pr. 2008, nr 1; S. Stachowiak, Funkcje zasady skargowości w polskim procesie karnym, Poznań 1975; Z. Świda-Łagiewska, Zasada swo­ bodnej oceny dowodów w polskim procesie karnym, Wrocław 1983; J. Tylman, Zasada legalizmu w proce­ sie karnym, Warszawa 1965; tenże, Warunki dopuszczalności postępowania karnego, w: Nowa kodyfika­ cja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze, z. 14, Warszawa 1998; K. Zawistowski, Mediacja w postępowaniu przygotowawczym, Prok. i Pr. 2005, nr 11. Art. 1. ZAKRES OBOWIĄZYWANIA Art. 1. Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów to- czy się według przepisów niniejszego kodeksu. 1. Postępowanie karne (nazywane także procesem karnym) jest to prawnie uregulo- wana działalność zmierzająca do realizacji prawa karnego materialnego. Postępo- wanie to ma więc na celu ustalenie, czy zaistniał czyn zabroniony mający postać przestępstwa, a  następnie wykrycie jego sprawcy i  pociągnięcie go do odpowie- dzialności karnej. Normy postępowania karnego określają prawa i  obowiązki organów procesowych, stron i  innych uczestników tego postępowania oraz warunki i  formy ich działania, które nie mogą być dowolne – muszą się one mieścić w ramach określanych przez ustawę. W  tej kwestii zachowuje aktualność następująca teza: „Obowiązkiem sądu jest czuwanie nad tym, aby postępowanie dowodowe prowadzone było zgodnie z tymi normami (zamieszczonymi w Kodeksie – dop. W.G.). Jeżeli więc sąd odmawia wykorzystania w charakterze dowodu dokumentu procesowego, który został sporzą- dzony z naruszeniem obowiązujących przepisów, to decyzja ta ma oparcie w art. 1 k.p.k.” (wyrok SN z 22 lutego 1978 r. – I KR 12/78, OSPiKA 1979, nr 7–8, poz. 142). 2. Postępowanie karne jest wyrazem realizacji konstytucyjnej zasady sprawowania wymiaru sprawiedliwości w  Rzeczypospolitej Polskiej przez sądy (art. 175 ust.  1 Konstytucji RP). Sądami, do których właściwości należą sprawy karne, są: sądy po- wszechne, sądy wojskowe oraz Sąd Najwyższy. 3. Zgodnie z Konstytucją RP postępowanie przed sądami określają ustawy (art. 176 ust. 2). Zasada ta znalazła wyraz w ustawie z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępo- wania karnego (Dz.U. Nr  89, poz.  555 ze zm.). Kodeks ten, wraz z  przepisami wprowadzającymi (ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.), jest podstawowym źródłem prawa karnego procesowego, regulującego postępowanie karne. Normy te znajdują uzupełnienie m.in. w: 18 Wincenty Grzeszczyk Dział I. Przepisy wstępne Art. 1 1) Konstytucji RP (jest ona źródłem powszechnie obowiązującego prawa – art. 87 ust. 1), której przepisy statuują m.in. następujące zasady procesowe: prawa do obrony (art. 42 ust. 2), domniemania niewinności (art. 42 ust. 3), jawności pro- cesu (art. 45), dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust.  1); ustawa zasadnicza określa też immunitet parlamentarny (art. 105 i 108), 2) ratyfikowanych umowach międzynarodowych, które po ich ogłoszeniu w Dzien- niku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej stanowią część krajowego porządku praw- nego i są źródłem powszechnie obowiązującego prawa (art. 91 ust. 1 i art. 87 ust.  1 Konstytucji RP). Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową (art. 91 ust. 2 Konstytucji RP). Źródłem prawa są więc także przepisy m.in. Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz Europejskiej Konwencji o ekstradycji z 13 grudnia 1957 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 70, poz. 307), 3) przepisach ustrojowych, określających organizację sądów, prokuratury, adwo- katury, radców prawnych, organów ścigania, 4) przepisach Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie określonym przez Ko- deks postępowania karnego (art. 70, 89, 292 § 1), 5) aktach wykonawczych (rozporządzeniach wydanych na podstawie delegacji za- mieszczonych w Kodeksie postępowania karnego). 4. Przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się nie tylko w  postępowaniu karnym (w postępowaniu w sprawach o przestępstwa), lecz także w innych postę- powaniach na podstawie przepisów szczególnych, zwłaszcza zaś: – w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe (zob. art. 113 k.k.s. oraz inne przepisy tej ustawy, np. art. 125 § 1, art. 128 § 1), – w postępowaniu w sprawach o wykroczenia (według art. 1 § 2 k.p.w. w postę- powaniu tym przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się tylko wtedy, gdy przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia tak stanowią, np. w art. 8, 11 § 1, art. 19 § 1, art. 39 § 1 i 2, art. 41 § 1, art. 69, 81, 109, 112 i innych), – w postępowaniu w sprawach nieletnich (art. 20 i 21 § 3 u.p.n.), – do odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (art. 22 ustawy z  28 paździer- nika 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, Dz.U. Nr 197, poz. 1661 ze zm.), – w  postępowaniu przed Trybunałem Stanu (art. 18 ust.  2 ustawy z  26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 ze zm.), – w postępowaniu lustracyjnym (art. 19 i 21d ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, tekst jedn. Dz.U. z  2007 r. Nr  63, poz. 425 ze zm.), 19 Art. 2 Dział I. Przepisy wstępne – w  postępowaniu cywilnym, na podstawie art.  163 § 2 k.p.c., w  razie zarzą- dzenia przymusowego sprowadzenia lub aresztowania, – w postępowaniu dyscyplinarnym (m.in. na podstawie art. 89 ust. prok., art. 128 u.s.p., art. 69 ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.). Art. 2. CELE POSTĘPOWANIA KARNEGO Art. 2. § 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby: 1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, 2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnię- te zostały zadania postępowania karnego nie tylko w  zwalczaniu prze- stępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowa- nia prawa i zasad współżycia społecznego, 3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, 4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. § 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustale- nia faktyczne. 1. Art. 2 określa cele postępowania karnego, które wyznaczają wyrażone w § 1 dyrek- tywy w postaci: zasady trafnej reakcji karnej (zwanej także zasadą trafnego orze- kania – pkt 1), zadań prewencyjnych prawa karnego (pkt 2), obrony interesów po- krzywdzonego (pkt 3) oraz należytej szybkości postępowania (pkt 4). Ze względu na doniosłość regulacji w osobnym przepisie (§ 2) umieszczono zasadę prawdy. 2. W dyrektywie określonej w art. 2 § 1 pkt 1 w pierwszej kolejności położono akcent na nieuchronność odpowiedzialności karnej. Oczywistym warunkiem tej odpowie- dzialności jest wykrycie sprawcy przestępstwa. Osoba zatem, która nie jest sprawcą przestępstwa, a więc jest niewinna, nie powinna ponosić odpowiedzialności karnej. Zasada trafnej reakcji karnej wymaga ponadto, aby represja karna była sprawied- liwa – osoba winna powinna ponieść odpowiedzialność karną taką, na jaką zasłu- guje (a więc ani mniejszą, ani większą). Zasada ta ma zastosowanie także w  postępowaniu przygotowawczym. Oznacza wówczas, że postępowanie to, dążąc do skutecznego zwalczania przestępczości, powinno jednocześnie chronić obywatela przed bezpodstawnym postawieniem w stan podejrzenia, a następnie w stan oskarżenia. 3. Ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa jest warunkiem prowadzenia skutecznej walki z przestępczością. Ustalenia w tym zakresie powinny 20 Wincenty Grzeszczyk Dział I. Przepisy wstępne Art. 2 być, zgodnie z art. 2 § 1 pkt 2, odpowiednio wykorzystane do realizacji funkcji pre- wencyjnej prawa karnego – zapobiegania przestępczości oraz umacniania poszano- wania prawa i zasad współżycia społecznego. Służy temu przewidziana w art. 19 tzw. sygnalizacja. 4. Zasada prawnej ochrony interesów pokrzywdzonego znajduje odbicie w  licznych uregulowaniach szczegółowych. Jej wyrazem w postępowaniu przygotowawczym są rozwiązania przewidujące jednakowe traktowanie w  Kodeksie postępowania karnego pokrzywdzonego i  podejrzanego w  zakresie ich udziału w  czynnościach dowodowych (por. art.  315 § 2, art.  316 § 3 i  art. 318). Ponadto pokrzywdzony, działając w charakterze oskarżyciela posiłkowego, może w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego wnieść do sądu własny akt oskarżenia (art. 55). Jest on również uprawniony do wnioskowania o  zobowiązanie skazanego do na- prawienia szkody bez potrzeby wnoszenia powództwa adhezyjnego (art. 46 k.k.), do udziału w  rozprawie, chociażby nie był stroną (art. 384 § 2), i  w  niektórych posiedzeniach sądu (por. np. art. 341 § 1, art. 354 pkt 2). Od jego stanowiska uza- leżniane są niektóre decyzje sądu, np. przewidziane w art. 387 § 2. 5. Warunkiem rozstrzygnięcia sprawy w  rozsądnym terminie jest szybkie i  sprawne przeprowadzenie postępowania karnego, w  tym również postępowania przygoto- wawczego. O prawie do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki stanowi także art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Czło- wieka i Podstawowych Wolności zaś w art. 6 ust. 1, określając prawo do rzetelnego procesu sądowego, jako jeden z  jego warunków przewiduje rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie. „Dobro wymiaru sprawiedliwości jest realnie zagrożone wtedy, gdy do rozstrzy- gnięcia sprawy nie dochodzi w rozsądnym terminie. Do podstawowych warunków optymalnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości należy bowiem, obok za- pewnienia stanu obiektywnego i  niezawisłego orzekania, również realizowanie celów postępowania karnego, określonych w art. 2 § 1 k.p.k. Brak dążenia – przez niewykorzystanie dostępnych instytucji prawa procesowego – do realizacji tych celów podważa sens postępowania karnego, osłabia zaufanie do skuteczności prawa i  obniża poczucie równości prawa, zagrażając w  ten właśnie sposób pod- stawom funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Tak właśnie należy ocenić za- niechanie właściwego postępowania w  jednostkowej nawet sprawie, skoro bez- czynność organu procesowego nie daje się usprawiedliwić stanem prawa, które reguluje przecież sposoby usuwania względnych przeszkód w kontynuowaniu po- stępowania” (postanowienie SN z  7 czerwca 2000 r. – II KO 105/00, Prok. i  Pr. 2000, nr 11, poz. 4). 6. Zasada prawdy, określona w art. 2 § 2, ma doniosłe znaczenie dla całego procesu karnego. Wymaga ona, aby ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę wszelkich rozstrzygnięć, były prawdziwe, a więc zgodne z rzeczywistością. Na takich ustale- 21 Art. 3 Dział I. Przepisy wstępne niach powinny być oparte wszelkie rozstrzygnięcia: wyroki, postanowienia, zarzą- dzenia. Wszystkie organy procesowe, na każdym etapie postępowania, powinny dążyć do poznania prawdy w drodze wszelkich dostępnych i dozwolonych środków. Poznaniu prawdy służy realizacja innych zasad, a zwłaszcza: obiektywizmu (bez- stronności) organów procesowych, kontradyktoryjności postępowania, bezpośred- niości, swobodnej oceny dowodów. Zasada prawdy zawarta jest m.in. w art. 92 i 410 (podstawę orzeczenia może sta- nowić tylko całokształt ujawnionych okoliczności), w art. 167 (obowiązek przepro- wadzania dowodu także z urzędu) oraz w art. 388, z którego wynika, że sąd nie jest związany przyznaniem się oskarżonego do winy (W. Daszkiewicz, Prawo, t. I, s. 87). Art. 3. UDZIAŁ CZYNNIKA SPOŁECZNEGO Art. 3. W  granicach określonych w  ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego. 1. Treść art. 3 jest zharmonizowana z art. 182 Konstytucji RP, zgodnie z którym udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa. Udział czynnika społecznego w postępowaniu karnym może odbywać się w trzech formach: 1) udziału ławników w  orzekaniu (są wówczas równouprawnieni z  sędziami za- wodowymi), 2) udziału przedstawiciela organizacji społecznej w  warunkach określonych w art. 90, 3) udzielenia – zgodnie z  art. 271 – poręczenia przez organizację społeczną ty- tułem środka zapobiegawczego (zob. W. Daszkiewicz, Prawo, t. I, s. 122). 2. Na rozprawie głównej sąd orzeka w  składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (art. 28 § 1). Sąd orzeka kolegialnie, z udziałem ławników: 1) w sprawach o zbrodnie, w składzie jednego sędziego i dwóch ławników (art. 28 § 2), 2) w sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego po- zbawienia wolności, w składzie dwóch sędziów i trzech ławników (art. 28 § 4). Kodeks przewiduje również możliwość rozpoznawania spraw w pierwszej instancji w składzie trzech sędziów (art. 28 § 3, art. 554 § 2). 22 Wincenty Grzeszczyk Dział I. Przepisy wstępne Art. 4–5 Art. 4. ZASADA OBIEKTYWIZMU Art. 4. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na nieko- rzyść oskarżonego. 1. Sformułowana w  art. 4 zasada obiektywizmu (zwana niekiedy zasadą bezstron- ności) wymaga, aby organy procesowe badały i uwzględniały okoliczności bez kie- runkowego (pozytywnego lub negatywnego) nastawienia do sprawy, zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. „Jest to osiągalne tylko wtedy, gdy przed- miotem zainteresowania, a  następnie rozważań organu procesowego jest cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, bez pominięcia istotnych jego części” (zob. wyrok SN z 29 czerwca 1999 r. – V KKN 459/97, Prok. i Pr. 2000, nr 2, poz. 10). O prawie do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd stanowi art. 45 ust. 1 Kon- stytucji RP oraz art. 6 ust. 1 EKOPCiPW. 2. Zasada obiektywizmu adresowana jest do organów prowadzących postępowanie karne, a więc nie tylko do sądu, lecz także do organów prowadzących lub nadzoru- jących postępowanie przygotowawcze. Trafnie przyjmuje się, że rzeczywista treść zasady jest szersza. Nakaz zachowania obiektywizmu odnosi się także do innych uczestników postępowania, a  zwłaszcza biegłego, tłumacza, specjalisty, protoko- lanta, stenografa (zob. P. Hofmański i inni, Kodeks, t. I, s. 30–31). Ponadto dotyczy ona również badania oraz uwzględniania okoliczności na korzyść i niekorzyść in- nych niż oskarżony uczestników procesu, np. powoda cywilnego, pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym (W. Daszkiewicz, Prawo, t. I, s. 88). 3. Gwarancją zasady obiektywizmu są rozwiązania przewidujące wyłączenie sędziego (art. 40 i 41), ławników (art. 44), prokuratora i innych osób prowadzących postę- powanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych (art. 47 i 48), bieg- łych (art. 196), pomocników procesowych: tłumacza (art. 204 § 3), specjalistów (art. 206 § 1), protokolanta i stenografa (art. 146) – zob. T. Grzegorczyk, Kodeks, s. 35. Art. 5. ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI, IN DUBIO PRO REO Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zosta- nie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. § 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. 1. Art. 5 § 1 wyraża zasadę domniemania niewinności, której istota sprowadza się do tego, że nakazuje ona odpowiednią postawę wobec oskarżonego i  odpowiednie traktowanie go, co ma znaczenie dla jego statusu prawnego i społecznego, w tym jego reputacji i godności (M. Cieślak, Polska procedura, s. 356). Nie wymaga ona 23 Art. 5 Dział I. Przepisy wstępne natomiast subiektywnego przekonania organu procesowego, że oskarżony jest nie- winny. Zasada ta uwalnia oskarżonego od obowiązku dowodzenia swej niewin- ności (art. 74 § 1), co powoduje, że na oskarżycielu spoczywa ciężar dowodu, a więc udowodnienia mu winy. Nowela do k.p.k. z 10 stycznia 2003 r., która weszła w życie 1 lipca 2003 r., zmieniła brzmienie § 1 art. 5, wprowadzając regułę, że nie każde orzeczenie, lecz tylko prawomocny wyrok, obala domniemanie niewinności. Zapewnia to jego zgodność z art. 42 ust. 3 Konstytucji RP. 2. Domniemanie niewinności oskarżonego zostaje obalone dopiero po udowodnieniu mu winy i jej stwierdzeniu prawomocnym wyrokiem skazującym lub warunkowo umarzającym postępowanie. Domniemanie to zaczyna działać na nowo po uchy- leniu takiego wyroku w trybie kasacji, wznowienia postępowania albo podjęcia po- stępowania warunkowo umorzonego. 3. Konsekwencją wynikającą z zasady domniemania niewinności jest konieczność wy- dania wyroku uniewinniającego nie tylko z  powodu całkowitego obalenia oskar- żenia (gdy wykazano, że oskarżony jest niewinny), lecz także wtedy, gdy oskar- żenie nie zostało dostatecznie udowodnione ze względu na występujące wątpliwości (zob. W. Daszkiewicz, Prawo, t. I, s. 82). „Oznacza to, że udowodnienie winy oskar- żonemu musi być całkowite, pewne, wolne od wątpliwości” (wyrok SN z 24 lutego 1999 r. – V KKN 362/97, Prok. i Pr. 1999, nr 7–8, poz. 11). 4. Zasadę domniemania niewinności uzupełnia zasada in dubio pro reo (art. 5 § 2), zawierająca nakaz rozstrzygania na korzyść oskarżonego wątpliwości, których nie da się usunąć. Reguła ta odnosi się zarówno do zagadnień faktycznych, jak i  do wątpliwości prawnych – wykładni przepisów i  ich odpowiedniego stosowania (zob. M. Cieślak, Polska procedura, s. 358; T. Grzegorczyk, Kodeks, s. 40; S. Waltoś, Proces, s. 247). 5. Zasada in dubio pro reo nie może prowadzić do traktowania wątpliwości w sposób uproszczony. Wątpliwości w  zakresie ustaleń faktycznych powinny być usunięte w drodze analizy materiału dowodowego i wykorzystania przez organy procesowe inicjatywy dowodowej. Dopiero po wyczerpaniu wszystkich możliwości w tym za- kresie „nie dające się usunąć wątpliwości” rozstrzyga się na korzyść oskarżonego (wyrok SN z 4 kwietnia 2000 r. – II KKW 391/98, niepubl.). O zaistnieniu sytuacji opisanej w  art. 5 § 2 k.p.k. można mówić tylko wówczas, gdy pomimo podjęcia starań nie zgromadzono dowodów, które pozwoliłyby na usunięcie istniejących w  sprawie wątpliwości (wyrok SN z  10 lutego 2011 r. – V KZ 281/10, OSNKW 2011, nr 2, poz. 20). 6. „Stan określony przez ustawodawcę jako »nie dające się usunąć wątpliwości« (art. 5 § 2 k.p.k.) powstaje w  następstwie oceny dowodów. Dopiero wówczas bowiem można stwierdzić, czy wątpliwości w  ogóle wystąpiły, czy były uzasadnione, czy i  jakie miały znaczenie dla kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego, czy 24 Wincenty Grzeszczyk Dział I. Przepisy wstępne Art. 6 udało się je przezwyciężyć w  sposób dopuszczalny przez prawo procesowe itp. O naruszeniu zasady in dubio pro reo nie można zatem mówić wówczas, gdy sąd w wyniku pełnej i poprawnie dokonanej swobodnej oceny dowodów uznał, że brak jest wątpliwości albo że nie mają one znaczenia dla odpowiedzialności prawnej oskarżonego. Jest jednocześnie dobrym prawem obrony oskarżonego mnożenie, a nawet wyolbrzymianie na każdym etapie postępowania takich faktów i ich ocen, które pozwalają na powątpiewanie w jego winę, pod warunkiem wszakże nieprze- inaczania faktów (lojalności wobec faktów)” – zob. wyrok SN z 14 maja 1999 r. – IV KKN 714/98 (Prok. i Pr. 2000, nr 4, poz. 8). 7. Zasada in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.) nie ogranicza utrzymanej w granicach racjo- nalności swobodnej oceny dowodów. Jeżeli zatem z materiału dowodowego wynikają różne wersje zdarzenia, to nie jest to jeszcze równoznaczne z zaistnieniem „nie dają- cych się usunąć wątpliwości” w rozumieniu tego przepisu. W takim wypadku sąd jest zobowiązany do dokonania ustaleń właśnie na podstawie swobodnej oceny dowodów. Dopiero wtedy, gdy po wykorzystaniu wszelkich istniejących możliwości wątpliwości nie zostaną usunięte, należy je wytłumaczyć w sposób korzystny dla oskarżonego. Je- żeli jednak sąd dokona stanowczych ustaleń, to w ogóle nie może zachodzić obraza art. 5 § 2 k.p.k. (bo według tych ustaleń nie ma wątpliwości), tylko powstaje kwestia, czy ustalenia te są dokonane prawidłowo czy też błędnie (wyrok SN z 27 lipca 2000 r. – IV KKN 532/99, Prok. i Pr. 2001, nr 1, poz. 7 – dodatek). Art. 6. ZASADA PRAWA DO OBRONY Art. 6. Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzysta- nia z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć. 1. Określona w  art. 6 zasada prawa do obrony ma rangę zasady konstytucyjnej. Zgodnie z art. 42 ust. 2 Konstytucji RP każdy, przeciw komu prowadzone jest po- stępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. Prawo do obrony gwarantują także art. 6 ust. 3 lit. b, c, d EKOPCiPW oraz art. 14 ust. 3 lit. b, d, e MPPOiP. 2. Obroną w  postępowaniu karnym jest każde celowe zachowanie podejmowane w  interesie oskarżonego. Zachowanie to może mieć charakter obrony czynnej, której wyrazem są czynności zmierzające do ochrony interesów oskarżonego, lub obrony biernej, polegającej na powstrzymywaniu się od dostarczania dowodów wspierających oskarżenie (art. 74 § 1). 3. W doktrynie i orzecznictwie wyróżnia się obronę materialną, jako działalność skie- rowaną na odrzucenie oskarżenia lub złagodzenie odpowiedzialności karnej i od- powiednio – odpowiedzialności cywilnej, oraz obronę formalną, czyli korzystanie z  pomocy obrońcy. Trafnie jednak podnosi się, że takie rozróżnienie z  wielu po- 25 Art. 6 Dział I. Przepisy wstępne wodów nie jest uzasadnione, m.in. dlatego że działalność obrońcy służy mate- rialnej obronie oskarżonego. Uzasadnione jest natomiast różnicowanie według kryterium podmiotowego na obronę wykonywaną przez samego oskarżonego, obrońcę, inne osoby uprawnione do tego przez ustawę (np. ustawowych przedsta- wicieli) i oskarżyciela publicznego (art. 425 § 4). 4. Prawo do obrony urzeczywistnia się przez konkretne uprawnienia procesowe, m.in. prawo do informacji (art. 16), uprawnienia w zakresie składania wniosków dowodowych (art. 167), udziału w  czynnościach procesowych (art. 315 § 2, art. 316–318, art. 339 § 5, art. 341 § 1, art. 343 § 5, art. 374 § 1, art. 451, art. 464), składania wyjaśnień (art. 175 § 1 i  art. 176), wglądu do akt sprawy (art. 156, art. 321), zaskarżania orzeczeń (art. 425). 5. Wyrazem prawa do obrony jest również prawo do milczenia (art. 175 § 1) oraz prawo do nieświadczenia przeciwko sobie (art. 74 § 1 w części dotyczącej reguły nemo se ipsum accusare tenetur). Z prawa do milczenia nie wynika jednak upraw- nienie do kłamstwa, choć jednocześnie fałszywe wyjaśnienia, jeżeli mieszczą się w  granicach obrony, nie są karalne, gdyż oskarżony został uwolniony od obo- wiązku mówienia prawdy. Nie wyklucza to jednak możliwości pociągnięcia do od- powiedzialności karnej na podstawie art.  234 k.k. za fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu innego niż ten, który zarzucono oskarżonemu (P. Hof- mański i inni, Kodeks, t. I, s. 46–47; S. Waltoś, Proces, s. 297). „Prawo do obrony zapewniające oskarżonemu (podejrzanemu) swobodę wypowiedzi co do zarzuco- nego mu czynu zabronionego, chroniące zarazem przed poniesieniem odpowie- dzialności karnej z powodu ich treści, nie legalizuje innych zachowań oskarżonego o znamionach czynu zabronionego, choćby zmierzały one do uniknięcia bądź zła- godzenia odpowiedzialności za czyn zarzucany” (wyrok SN z  9 lutego 2004 r. – V  KK 194/03, OSNKW 2004, nr  4, poz.  42). „Oskarżony, który składając wyjaś- nienia w  związku z  toczącym się przeciwko niemu postępowaniem karnym, fałszywie pomawia inną osobę o współudział w tym przestępstwie w celu ukrycia tożsamości rzeczywistych współuczestników tego przestępstwa, a  nie w  celu włas nej obrony, wykracza poza granice przysługującego mu prawa do obrony i może ponosić odpowiedzialność karną z art. 234 k.k.” (uchwała SN z 11 stycznia 2006 r. – I KZP 49/05, OSNKW 2006, nr 2, poz. 12). 6. Korzystanie z  pomocy obrońcy polega na wyborze obrońcy przez oskarżonego (art.  77), a  gdy go nie ma – oskarżony może wnosić o  wyznaczenie mu obrońcy z urzędu ze względu na niemożność poniesienia kosztów obrony (art. 78). W pewnych sytuacjach ustawodawca uznał korzystanie z pomocy obrońcy za obli- gatoryjne (tzw. obrona obowiązkowa przewidziana w art. 79 § 1 i 2, art. 80, 451, 548, 671). Występowanie obrońcy obowiązkowego nie jest równoznaczne z  obo- wiązkowym udziałem takiego obrońcy we wszystkich czynnościach postępowania. Udział taki jest niezbędny w sytuacjach określonych w art. 79 § 3, art. 80 i 450 § 1. 26 Wincenty Grzeszczyk Dział I. Przepisy wstępne Art. 7 Art. 7. ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW Art. 7. Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszyst- kich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia ży- ciowego. 1. Określona w art. 7 zasada swobodnej oceny dowodów jest adresowana do wszyst- kich organów postępowania karnego, a  więc występujących nie tylko w  stadium jurysdykcyjnym, lecz także w postępowaniu przygotowawczym i w postępowaniu wykonawczym. Nakazuje ona: 1) uwzględnienie wszystkich przeprowadzonych dowodów (bez pomijania do- wodów istotnych do wydania orzeczenia, co wyraża art. 92), 2) dokonywanie swobodnej oceny dowodów, lecz z wyłączeniem dowolności ocen; z ocen tych organ procesowy musi się wytłumaczyć, m.in. przez uzasadnienie postanowienia (art. 94 § 1 pkt  5), podanie w  akcie oskarżenia faktów i  do- wodów, na których ten akt się opiera (art. 332 § 2), spełnienie wymagań uza- sadnienia wyroku (art. 424 § 1 pkt 1); ponadto organ rozpoznający środek od- woławczy kontroluje swobodną ocenę organu pierwszej instancji, 3) uwzględnienie: a) zasad prawidłowego rozumowania, a więc reguł logiki, b) wskazań wiedzy, czyli stanu i  osiągnięć nauki w  danej dziedzinie; jeżeli jednak zachodzi potrzeba wykorzystania wiedzy specjalnej, zasięga się opinii biegłego lub biegłych (art. 193 § 1), c) wskazań doświadczenia życiowego (S. Waltoś, Proces, s. 254–255). 2. Przyjęcie zasady swobodnej oceny dowodów oznacza, że Kodeks postępowania karnego odrzuca zasadę legalnej oceny dowodów. Dlatego „przepisy tego Kodeksu nie zawierają żadnych dyrektyw, które nakazywałyby określone ustosunkowanie się do konkretnych dowodów oraz nie wprowadzają różnic w zakresie wartości do- wodowej poszczególnych dowodów” (por. wyrok SN z  11 lipca 1977 r. – V KR 92/77, OSNKW 1978, nr 6, poz. 67). Należy podzielić zatem zastrzeżenia (sformu- łowane przez P. Hofmańskiego i innych, Kodeks, t. I, s. 55) do poglądu, że dla sądu podstawowym materiałem dowodowym są dowody przeprowadzone bezpośrednio na rozprawie (tak Z. Gostyński, w: J. Bratoszewski i inni, Komentarz, t. I, s. 172). 3. Przekonanie sądu o wiarygodności niektórych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 m.in. wtedy, gdy: 1) jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okolicz- ności sprawy, i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy; 2) stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego; 27 Art. 8 Dział I. Przepisy wstępne 3) jest wyczerpująco i  logicznie, z  uwzględnieniem wskazań wiedzy i  doświad- czenia życiowego, argumentowane w  uzasadnieniu wyroku (por. wyrok SN w  składzie 7 sędziów z  9 listopada 1990 r. – WRN 149/90, OSNKW 1991, nr 7–9, poz. 41). 4. Opinia biegłego, podobnie jak każdy inny dowód, podlega swobodnej ocenie or- ganu procesowego (zob. wyrok SN z 7 lutego 1986 r. – IV KR 15/86, OSNPG 1986, nr 11, poz. 150). 5. „Protokół rozprawy głównej jest podstawową formą dokumentowania czynności procesowych. Jest on dokumentem o  charakterze sprawozdawczym i  w  postępo- waniu odwoławczym s
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Kodeks postępowania karnego. Komentarz
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: