Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00019 004318 24081817 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Kodeks pracy. Komentarz - ebook/pdf
Kodeks pracy. Komentarz - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 1245
Wydawca: Lexis Nexis Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7806-997-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> pracy i ubezpieczeń społecznych
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Kodeks pracy. Komentarz przedstawia całość unormowań instytucji i rozwiązań prawnych zawartych w Kodeksie pracy. Uwzględnia wszystkie nowelizacje ustawowe oraz zmiany wynikające z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, a także z prawodawstwa unijnego. Wyróżniającą cechą tej publikacji jest prezentacja bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w tym wielu – zdaniem autorów – istotnych i ciekawych, mniej znanych orzeczeń tego Sądu, które nie były szerzej dostępne. W obecnym wydaniu zostało uwzględnione – oprócz aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego – również orzecznictwo sądów administracyjnych: Naczelnego Sądu Administracyjnego i sądów wojewódzkich, a także Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Niniejszy Komentarz przeznaczony jest dla sędziów, radców prawnych, adwokatów, a także dla pracowników Państwowej Inspekcji Pracy i społecznych inspektorów pracy, członków związków zawodowych oraz pracodawców i ich organizacji. Przydatny jest również w badaniach naukowych oraz w dydaktyce, jakkolwiek główne jego cele mają charakter praktyczny. 

Prof. dr hab. Walerian Sanetra jest autorem ponad 400 publikacji. Obecnie jest Prezesem Sądu Najwyższego, kierującym Izbą Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, a ponadto kieruje Katedrą Prawa Pracy na Uniwersytecie w Białymstoku.

Józef Iwulski jest sędzią Sądu Najwyższego Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, a także autorem około 50 publikacji z zakresu prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych i prawa cywilnego. 

Stan prawny na 15 marca 2013 roku.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Kodeks pracy Komentarz Józef Iwulski • Walerian Sanetra Wydanie 3 Stan prawny na 20 marca 2013 roku Warszawa 2013 Poszczególne działy komentarza opracowali: Józef Iwulski – IV, V, VII, VIII, XII, XIV Walerian Sanetra – I, II, III, VI, IX, X, XI, XIII, XIVa, XV Redaktor prowadzący: Joanna Tchorek Opracowanie redakcyjne: Anna Dudzik, Katarzyna Gierłowska, Joanna Pastuszka, Małgorzata Stańczak Redakcja techniczna: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Anna Gogolewska © Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. Warszawa 2013 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy. ISBN 978-83-7806-997-3 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e -mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Od Autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. – KODEKS PRACY (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 DZIAŁ PIERWSZY. Przepisy ogólne (art. 1–21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Przepisy wstępne (art. 1–91) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Rozdział I. Podstawowe zasady prawa pracy (art. 10–183) . . . . . . . . . . . . . . . 76 Rozdział II. Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu (art. 183a–183e) . . . . . . . . . . 131 Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (art. 184–185) . . . 155 Rozdział III. Związki zawodowe i załogi pracownicze (art. 19–21) . . . . . . . . . . 157 DZIAŁ DRUGI. Stosunek pracy (art. 22–77) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 22–24) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Rozdział II. Umowa o pracę (art. 25–67) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę (art. 25–292) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę (art. 30–31) . . . 238 Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem (art. 32–43) 248 Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 44–51) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52–55) 354 Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 56–61) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392 Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 611–62) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę (art. 63–67) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej (art. 671–674) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy (art. 675–6717) . . . 424 Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę (art. 68–77) . . . . . . . . . . . . . . 437 www.lexisnexis.pl 5 Spis treści Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania (art. 68–72) . . . . . . . . 437 Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru (art. 73–75) . . . . . . . . . . 458 Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania (art. 76) . . . . . . . . . . 463 Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę (art. 77) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 DZIAŁ TRZECI. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia (art. 771–93) . . . . 471 Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą (art. 771–775) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472 Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę (art. 78–83) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę (art. 84–91) . . . . . . . . . . . . . . 506 Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy (art. 92) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521 Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna (art. 921) . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 Rozdział IV. Odprawa pośmiertna (art. 93) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537 DZIAŁ CZWARTY. Obowiązki pracodawcy i pracownika (art. 94–1131) . . . . . . . 540 Rozdział I. Obowiązki pracodawcy (art. 94–99) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 Rozdział II. Obowiązki pracownika (art. 100–101) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581 Rozdział IIa. Zakaz konkurencji (art. 1011–1014) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597 Rozdział III. Kwalifi kacje zawodowe pracowników (art. 102–1036) . . . . . . . . 612 Rozdział IV. Regulamin pracy (art. 104–1044) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618 Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia (art. 105–107) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625 Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników (art. 108–1131) . . . 626 DZIAŁ PIĄTY. Odpowiedzialność materialna pracowników (art. 114–127) . . . . 636 Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy (art. 114–123) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642 Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi (art. 124–127) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662 DZIAŁ SZÓSTY. Czas pracy (art. 128–15112) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 128) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy (art. 129–131) . . . . . . . . . . 699 Rozdział III. Okresy odpoczynku (art. 132–134) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy (art. 135–150) . . . . . . . . . . . . . . 709 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych (art. 151–1516) . . . . . . . . . . . 725 Rozdział VI. Praca w porze nocnej (art. 1517–1518) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta (art. 1519–15112) . . . . . . . . . . . . . . . . . 749 DZIAŁ SIÓDMY. Urlopy pracownicze (art. 152–175) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756 Urlopy wypoczynkowe (art. 152–173) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756 Rozdział I. Rozdział II. Urlopy bezpłatne (art. 174–175) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 790 DZIAŁ ÓSMY. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem (art. 176–1891) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793 DZIAŁ DZIEWIĄTY. Zatrudnianie młodocianych (art. 190–206) . . . . . . . . . . . . . 822 Przepisy ogólne (art. 190–193) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823 Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego (art. 194–196) . . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Rozdział I. Rozdział II. 6 www.lexisnexis.pl Spis treści Rozdział III. Dokształcanie (art. 197–200) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe (art. 2001–2002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845 Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia (art. 201–204) . . . . . . . . . . . . . . . . . 849 Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe (art. 205) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853 Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe (art. 206) . . . . . . . . . . 855 DZIAŁ DZIESIĄTY. Bezpieczeństwo i higiena pracy (art. 207–23715) . . . . . . . . . 857 Podstawowe obowiązki pracodawcy (art. 207–2093) . . . . . . . . . . 857 Rozdział I. Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika (art. 210–212) . . . . . . . . . . . . . . . 874 Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy (art. 213–214) . . . . . 879 Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne (art. 215–219) . . . . . . . . 883 Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia (art. 220–225) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 888 Rozdział VI. Profi laktyczna ochrona zdrowia (art. 226–233) . . . . . . . . . . . . . . 903 Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe (art. 234–2371) . . . . . 917 Rozdział VIII. Szkolenie (art. 2372–2375) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943 Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze (art. 2376–23710) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 946 Służba bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 23711) . . . . . . . . . . . 950 Rozdział X. Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 23711a–23713a) . . . . 954 Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi (art. 23714) . . . . . . . . . . . . . 960 Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w rożnych gałęziach pracy (art. 23715) . . . . . 961 DZIAŁ JEDENASTY. Układy zbiorowe pracy (art. 238–24130) . . . . . . . . . . . . . . . . 964 Przepisy ogólne (art. 238–24113) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 964 Rozdział I. Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy (art. 24114–24121) . . . . . 1015 Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy (art. 24122–24130) . . . . . . . . . . 1033 DZIAŁ DWUNASTY. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy (art. 242–280) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1057 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. 242–243) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1057 Rozdział II. Postępowanie pojednawcze (art. 244–261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1080 Rozdział III. Sądy pracy (art. 262–280) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1085 DZIAŁ TRZYNASTY. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika (art. 281–2901) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1124 DZIAŁ CZTERNASTY. Przedawnienie roszczeń (art. 291–295) . . . . . . . . . . . . . . . 1135 DZIAŁ CZTERNASTY a. Grupowa organizacja pracy (art. 2951–2952) . . . . . . . . . 1150 DZIAŁ PIĘTNASTY. Przepisy końcowe (art. 296–305) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1151 Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1195 Skorowidz przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1223 www.lexisnexis.pl 7 Spis treści Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1237 1. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (druk sejmowy nr 1172) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1237 2. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (wyciąg) (dostępny na stronie www.mpips.gov.pl). . . . . . . . 1241 Wykaz skrótów Wykaz skrótów Wykaz skrótów I. AKTY NORMATYWNE Karta Nauczyciela – ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. k.c. k.h. k.k. k.k.s. Nr 97, poz. 674 ze zm.) – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. – Kodeks han- dlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) – nieobowią zujące – ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) – ustawa z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 k.p. k.p.a. k.p.c. k.r.o. k.s.h. k.z. nowela z 2 lutego 1996 r. nowela z 24 sierpnia 2001 r. nowela z 14 listopada 2003 r. p.p.s.a. ze zm.) – ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) – ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267) – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) – ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.) – ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) – nieobowiązujące – ustawa z 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektó- rych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) – ustawa z 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 128, poz. 1405 ze zm.) – ustawa z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) – ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administra- cyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) pr.aut. – ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. pr. spółdz. – ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) przep. wprow. k.c. – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) p.u.n. TFUE Nr 16, poz. 94 ze zm.) – ustawa z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.) – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz.UE 2010 C 83/1) www.lexisnexis.pl 9 Wykaz skrótów TWE – Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany Dz.Urz. UE ubezpieczeniowa ustawa wypadkowa u.p.d.o.f. u.p.p. u.p.u.p. u.s.d.g. u.s.g. u.s.i.p. 2006 C 321 E/37) – ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) – ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fi zycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) – ustawa z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) – ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 269) – ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) – ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) – ustawa z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.) ustawa kominowa – ustawa z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmio- u.s.u.s. u.z.g. u.z.z. tami prawnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 254) – ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) – ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow- nikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) – ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) u.z.z. z 1982 r. – ustawa z 8 października 1982 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. 1985 r. Nr 54, poz. 277 ze zm.) II. CZASOPISMA – „Biuletyn Informacji Publicznej Prokuratury Generalnej” – „Biuletyn Sądu Najwyższego” Biul. Gen. Prok Biul. SN Biul. SN – Izba Pracy – „Biuletyn Sądu Najwyższego – Izba Pracy” Dz.U. EPS MoP Mon.Pod. M.P. MPP NP ONSA OSA OSAiSN OSNAPiUS – Dziennik Ustaw – „Europejski Przegląd Sądowy” – „Monitor Prawniczy” – „Monitor Podatkowy” – „Monitor Polski” – „Monitor Prawa Pracy” – „Nowe Prawo” – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych i Sądu Najwyższego – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń OSNC OSNCP OSNKW OSNP OSNPG OSP OSPiKA OTK OTK-A 10 Społecznych (od 1995 r. do 2002 r.) – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna (od 1995 r.) – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, Administracyjna, Pracy i Ubez- pieczeń Społecznych (od 1964 r. do 1994 r.) – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Karna i Wojskowa – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (od 2003 r.) – Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wyd. Prokuratury Generalnej – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Abitrażowych – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy: seria A www.lexisnexis.pl Wykaz skrótów OTK-B Pal. PiP PiZS POP PP PPE PPH PPiPS Prok. i Pr. PS PUSiG Rej. RPEiS Sł. Prac. Wok. Zb.Urz. III. INNE ECR ETPC ETS KAS Legalis Lex Lex Polonica NSA OSPiUS RPO SA SN SW TK WSA – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy: seria B – „Palestra” – „Państwo i Prawo” – „Prawo i Zabezpieczenie Społeczne” – „Przegląd Orzecznictwa Podatkowego” – „Prawo Pracy” – „Przegląd Prawa Ekonomicznego” – „Przegląd Prawa Handlowego” – „Prawo Pracy i Prawo Socjalne” – „Prokuratura i Prawo” – „Przegląd Sądowy” – „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych” – „Rejent” – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” – „Służba Pracownicza” – „Wokanda” – Zbiór Urzędowy – European Court Reports – Europejski Trybunał Praw Człowieka – Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu – kolegium arbitrażu społecznego – system informacji prawnej wydawnictwa Beck – system informacji prawnej wydawnictwa Wolters Kluwer – Serwis Prawniczy LexisNexis – Naczelny Sąd Administracyjny – okręgowy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych – Rzecznik Praw Obywatelskich – sąd apelacyjny – Sąd Najwyższy – Sąd Wojewódzki – Trybunał Konstytucyjny – wojewódzki sąd administracyjny IV. LITERATURA R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo... – R. Blanpain, M. Matey, Europejskie prawo pracy w polskiej perspektywie, Warszawa 1993. R. Celeda i inni, Kodeks pracy..., red. L. Florek, 2009 – R. Celeda, E. Chmielek -Łubińska, L. Florek, G. Goź- dziewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Ko- mentarz, Warszawa 2009. R. Celeda i inni, Kodeks pracy..., red. L. Florek, 2011 – R. Celeda, E. Chmielek -Łubińska, L. Florek, G. Goź- dziewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Ko- mentarz, red. L. Florek, Warszawa 2011. W. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Prawo wspólnot..., t. I, – W. Czapliński, R. Ostri- hansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Prawo wspólnot europejskich – orzecznictwo, wybór i red. W. Cza- pliński, t, I, Warszawa 1997. W. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Prawo wspólnot..., t. II, – W. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Prawo wspólnot europejskich – orzecznictwo, t. II, Prawo materialne, wybór i red. W. Czapliński, t. I, Warszawa 1997. M. Domańska i inni, Stosowanie prawa... – M. Domańska, K. Gonera, D. Miąsik, A. Płachta, W. Postulski, N. Połtorak, K. Weitz, A. Wróbel, Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Kraków 2005. L. Florek, Prawo pracy... – L. Florek, Prawo pracy Unii Europejskiej, w: Europejskie prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, red. L. Florek, Warszawa 1996. www.lexisnexis.pl 11 Wykaz skrótów L. Florek, Orzecznictwo... – L. Florek, Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawach do- tyczących równego traktowania mężczyzn i kobiet, „Polityka Społeczna” 1995, nr 11–12, D. Lasok, Zarys prawa... – D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej część druga prawo gospodarcze, Toruń 1998. J. Iwulski, Wzajemne oddziaływanie... – J. Iwulski, Wzajemne oddziaływanie nauki prawa pracy i orzecznic- twa, w: Prawo pracy u progu XXI wieku, red. W. Sanetra, Białystok 2001. K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy... – K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz, Kra- ków 2006. K. Jaśkowski, E. Maniewska, J. Stelina, Grupowe zwolnienia..., 2004 – K. Jaśkowski, E. Maniewska, J. Steli- na, Grupowe zwolnienia. Komentarz, red. K. Jaśkowski, Kraków 2004. K. Jaśkowski, E. Maniewska, J. Stelina, Grupowe zwolnienia..., 2007 – K. Jaśkowski, E. Maniewska, J. Steli- na, Grupowe zwolnienia. Komentarz, red. K. Jaśkowski, Warszawa 2007. K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks... Ustawy towarzyszące..., 2007 – K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem, t. I, red. K. Jaśkowski, Warszawa 2007. K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks... Ustawy towarzyszące..., 2009 – K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem, t. I, Warszawa 2009. K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks... Ustawy towarzyszące..., 2012 – K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz Lex. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem, t. I, red. K. Jaśkowski, Warszawa 2012. J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy..., 2003 – J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003. J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy..., 2008 – J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2008. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. B. Gudowska i J. Strusińska -Żukowska, War- szawa 2011 – B. Gudowska, D.R. Lach, Ł. Prasołek, J. Strusińska -Żukowksa, D. Wajda, M. Wilczyński, Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, red. B. Gudowska i J. Strusińska -Żukowska, Warszawa 2011. Kodeks..., red. U. Jackowiak, 1996 – U. Jackowiak, J. Stelina, W. Uziak, A. Wypych -Żywicka, M. Zieleniecki, Kodeks pracy z komentarzem, Gdańsk 1996. Kodeks..., red. U. Jackowiak, 2004 – U. Jackowiak, M. Piankowski, J. Stelina, W. Uziak, A. Wypych -Żywicka, M. Zieleniecki, Kodeks pracy z komentarzem, red. U. Jackowiak, Gdańsk 2004. Kodeks..., red. Z. Salwa, 2004 – M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, Kodeks pracy. Komentarz, red. Z. Sal- wa, Warszawa 2004. Kodeks pracy..., red. W. Muszalski, 2004 – G. Goździewicz, W. Muszalski, M. Nałęcz, W. Patulski, K. Wal- czak, Kodeks pracy. Komentarz, red. W. Muszalski, Warszawa 2004. Kodeks pracy. Komentarz, red. K.W. Baran, Warszawa 2012 – K. W. Baran, B.M. Ćwiertniak, S. Driczinski, Z. Góral, A. Kosut, W. Perdeus, J. Piątkowski, M. Skąpski, M. Tomaszewska, M. Włodarczyk, T. Wyka, Kodeks pracy. Komentarz, red. K.W. Baran, Warszawa 2012. M. Mańkowska, Rozwiązanie umowy... – M. Mańkowska, Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pra- cownika, PP 1999, nr 10. System Prawa Administracyjnego, Tom 11, Stosunek służbowy, red. R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski, Warszawa 2011 – T. Kuczyński, E. Mazurczak -Jasińska, J. Stelina, System Prawa Administracyjnego, Tom 11, Stosunek służbowy, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2011. Od Autorów Od Autorów Od Autorów Oddawane do rąk Szanownych Czytelników trzecie wydanie opracowania Kodeks pra- cy. Komentarz uwzględnia zmiany Kodeksu pracy, które zostały wprowadzone po 2 lutego 2011 r., tj. od czasu poprzedniego (drugiego) wydania niniejszego komentarza. W tym cza- sie Kodeks ten został zmieniony kilkakrotnie (łącznie od ukazania się jednolitego tekstu w 1998 r. był on nowelizowany ponad 70 razy). Najwięcej zmian w jego treści wprowadzo- no ustawą z 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. Nr 63, poz. 322 ze zm.). Istotne zmiany (dotyczące również kwestii bezpieczeństwa i higieny pra- cy) wprowadzono także ustawą z 9 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 2). Materii bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczy także zmiana wprowadzona ustawą z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378) i ustawa z 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 908). Zmiany redakcyjne dwóch artykułów Kodeksu pracy wprowa- dzone zostały także ustawą z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887). Ustawa z 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne między- narodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) uchyliła art. 6 k.p. Ponadto Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 2 października 2012 r., K 27/11 (Dz.U. z 2012 r., poz. 1110) uznał, że art. 130 § 21 (wprowadzony ustawą z 24 września 2010 r.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytu- cji RP. W następstwie wyroku tego Trybunału z 12 lipca 2010 r., P 4/10, został zmieniony art. 50 § 5 k.p. (ustawą z 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy, Dz.U. Nr 144, poz. 855). Wskazane modyfi kacje unormowań Kodeksu pracy zostały – co oczywiste – uwzględnio- ne w niniejszym wydaniu komentarza. Opracowując trzecie jego wydanie, autorzy pozosta- wili bez zmian jego główne założenia. Jednak ze względów technicznych i praktycznych do- konano nieznacznej redukcji informacji dotyczących ewolucji poszczególnych unormowań kodeksowych, a także dawniejszego orzecznictwa sądowego, którego znaczenie praktyczne maleje z upływem lat. Podobnie jak i w przypadku wcześniejszych wydań Komentarz do- tyczy całości unormowań zawartych w Kodeksie pracy, jednakże szczególnie wiele miejsca poświęcono w nim objaśnianiu najnowszych unormowań prawnych, które z natury rzeczy budzą najwięcej wątpliwości interpretacyjnych. Zasadniczo pominięto w nim literaturę przedmiotu (w szerokim zakresie jednak uwzględniono tę jej część, która odnosi się do kon- kretnych rozstrzygnięć organów sądowych). W obecnym wydaniu Komentarza w szerokim zakresie zostało uwzględnione aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego, sądów powszech- nych oraz sądów administracyjnych (w szczególności Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych), a także najnowsze orzeczenia zarówno Trybu- nału Konstytucyjnego, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. www.lexisnexis.pl 13 Od Autorów W związku z uchwaleniem od lutego 2011 r. siedmiu nowelizacji Kodeksu pracy oraz ist- nieniem projektów dalszych poważnych zmian unormowań niestety nadal aktualna pozo- staje teza, że liczne i poważne zmiany tego Kodeksu sprawiają, iż coraz bardziej staje się on aktem o małej spójności wewnętrznej, co stymuluje zapotrzebowanie praktyki na komenta- rze i wyjaśnienia. Spójności unormowań kodeksowych nie sprzyjają też reguły demokracji prowadzące do głębokiego upolitycznienia dyskusji parlamentarnej na temat pożądanych rozwiązań prawnych w zakresie prawa pracy, co następnie znajduje wyraz w przyjmowaniu niezbyt konsekwentnych rozstrzygnięć normodawczych, nierzadko dyktowanych doraźnym interesem określonych partii politycznych. Niniejsze opracowanie – jako publikacja stanowiąca komentarz do Kodeksu pracy – reali- zuje cel praktyczny, którym jest dostarczenie informacji przydatnych praktyce prawniczej, w tym przede wszystkim organom wymiaru sprawiedliwości, organom obsługi prawnej, a także innym organom i podmiotom na co dzień stosującym prawo pracy i zobowiązanym do jego przestrzegania, w tym zwłaszcza pracodawcom i pracownikom oraz ich organiza- cjom. Organy stosujące prawo pracy – w tym zwłaszcza sądy – w swoich rozstrzygnięciach, poza treścią przepisów Kodeksu pracy, kierują się głównie poglądami, które znajdują wyraz w orzecznictwie sądowym, zwłaszcza w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a jedynie dodat- kowo i raczej pośrednio – poglądami nauki prawa pracy. W tym też sensie poglądy nauki prawa pracy i komentatorów nie stanowią podstawy rozstrzygnięć sądowych. Dlatego też wzgląd praktyczny przemawia za tym, by uwzględniać przede wszystkim stanowisko wyra- żone w poszczególnych orzeczeniach tego Sądu i komentarzach, które bezpośrednio ich do- tyczą, co też zostało uczynione i czym autorzy kierowali się, przygotowując jego trzecie wy- danie. Przytoczono w nim przy tym wiele – zdaniem autorów – istotnych i ciekawych, mniej znanych orzeczeń Sądu Najwyższego, a także innych sądów, które często nie były w ogóle publikowane czy szerzej dostępne. Ze względu na duże znaczenie społeczne projektowanych zmian ostatnią część książki stanowi aneks, w którym zostały zamieszczone projekty ustaw: poselski (nr druku 1772) i rządowy (jeszcze niezgłoszony do Sejmu RP; dostępny na stronie www.mpips.gov.pl) odno- szące się do tej samej kwestii, tj. zmiany w przepisach dotyczących dodatkowego urlopu ma- cierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i wprowadzenia nowej instytucji – urlopu rodzicielskiego. W chwili oddawania książki do druku projekty te znajdowały się na zbyt wczesnych etapach prac legislacyjnych, dlatego też ich szczegółowe omówienie nie było możliwe. USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. KODEKS PRACY (tekst pierwotny: Dz.U. z 5 lipca 1974 r. Nr 24, poz. 141; tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; zm.: Dz.U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr 113, poz. 717; z 1999 r. Nr 99, poz. 1152; z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127, Nr 120, poz. 1268; z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405, Nr 154, poz. 1805; z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673, Nr 200, poz. 1679; z 2003 r. Nr 166, poz. 1608, Nr 213, poz. 2081; z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 240, poz. 2407; z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732, Nr 167, poz. 1398; z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587, Nr 221, poz. 1615; z 2007 r. Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288, Nr 225, poz. 1672; z 2008 r. Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460, Nr 237, poz. 1654; z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 56, poz. 458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241, Nr 219, poz. 1704; z 2010 r. Nr 105, poz. 665, Nr 135, poz. 912, Nr 182, poz. 1228, Nr 224, poz. 1459, Nr 249, poz. 1655, Nr 254, poz. 1700; z 2011 r. Nr 36, poz. 181, Nr 63, poz. 322, Nr 80, poz. 432, Nr 144, poz. 855, Nr 149, poz. 887, Nr 232, poz. 1378; z 2012 r. poz. 908, poz. 1110; z 2013 r. poz. 2) Preambuła (uchylona). Dział pierwszy PRZEPISY OGÓLNE Rozdział I PRZEPISY WSTĘPNE Dział pierwszy. Przepisy ogólne Rozdział I. Przepisy wstępne Walerian Sanetra Art. 1–9 k.p. zostały zmodyfi kowane przez ustawę z 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). Zasadniczym założeniem zmian wprowadzonych tą nowelą był zamiar nowego ujęcia podstawowych pojęć i zasad prawa pracy, odpowiadających warunkom gospodarki rynkowej. Dalsza zmiana tych przepisów nastąpiła w wyniku uchwalenia ustawy z 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 128, poz. 1405) i polegała na dodaniu § 4 do art. 9. Zmiana ta stanowiła następstwo przyjętego przez ustawodawcę założenia, że Walerian Sanetra www.lexisnexis.pl 15 Art. 1–2 Dział pierwszy. Przepisy ogólne Kodeks pracy powinien zawierać rozwiniętą regulację prawną gwarantującą praktyczną reali- zację zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu. Dlatego też większość przepisów zawartych w ustawie z 24 sierpnia 2001 r. dotyczyła właśnie tej kwestii. Kolejnej zmiany dokonano ustawą z 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pra- cy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 2081). W jej wyniku zamiast zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu została wprowadzona szer- sza zasada równego traktowania w zatrudnieniu; w związku z tym zmieniono brzmienie § 4 wcześniej wprowadzonego do art. 9 k.p., a także art. 91 § 4 k.p., który następnie został zmieniony przez ustawę z 13 kwietnia 2007 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 589 ze zm.). ZAKRES REGULACJI Art. 1. Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i praco dawców. Określony w tym przepisie zakres przedmiotowy Kodeksu pracy sformułowano w sposób, który akcentuje zobowiązaniowy charakter i wzajemność praw i obowiązków stron stosun- ku pracy. Początkowo zawarta w nim deklaracja (usunięta przez ustawę z 2 lutego 1996 r.), dotycząca roli norm kodeksowych w umacnianiu socjalistycznych stosunków pracy, stała się nieprzydatna ze względu na zdezaktualizowanie się jej treści w warunkach odrzucenia so- cjalistycznego systemu politycznego i społeczno -gospodarczego oraz kształtowania na jego miejsce w naszym kraju demokracji politycznej, gospodarki rynkowej oraz warunków dla rozwoju pluralizmu społecznego. Art. 1 k.p. wskazuje główny przedmiot regulacji Kodeksu pracy, co oznacza, że w akcie tym normowane są także sprawy wykraczające poza zakres pro- blematyki zobowiązaniowych więzi łączących pracownika i pracodawcę, jakkolwiek materie te są ściśle związane z prawami i obowiązkami tych podmiotów. W szczególności, w Kodek- sie pracy znalazły się niektóre unormowania należące do zbiorowego prawa pracy (np. doty- czące niektórych kompetencji związków zawodowych), rozstrzygające problematykę źródeł prawa pracy (zwłaszcza układów zbiorowych pracy, regulaminów pracy, wydawania aktów wykonawczych do Kodeksu), rozpatrywania sporów o roszczenia ze stosunków pracy czy też określające niektóre uprawnienia organów administracyjnych (np. inspekcji pracy). DEFINICJA PRACOWNIKA Art. 2. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powoła- nia, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. 1. Pracownikiem jest osoba, która została zatrudniona na podstawie umowy, w tym tak- że umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, stosowanej do pracowników mło- docianych, która jest uregulowana w art. 190–206. Pracownikiem zatrudnionym na pod- stawie powołania, wyboru oraz mianowania jest osoba, która w wyniku dokonania aktów tego rodzaju nawiązuje stosunek pracy. Nie zawsze więc powołanie, wybór i mianowanie po- wodują, że dana osoba staje się pracownikiem. Mianowanie na stanowisko w tzw. służbach zmilitaryzowanych (zbrojnych, mundurowych) nie powoduje powstania stosunku pracy, lecz szczególnego rodzaju stosunek służbowy (żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, policjanci, funkcjonariusze Straży Gra- nicznej, Służby Więziennej, funkcjonariusze Straży Pożarnej, funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego). Spółdzielcza umowa o pracę nawiązywana jest tylko w spółdzielniach pracy, z wyłącze- niem rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz tzw. spółdzielni użytkowników. Umowa ta 16 www.lexisnexis.pl Walerian Sanetra Rozdział I. Przepisy wstępne Art. 2 w pierwszej kolejności regulowana jest w przepisach ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm. – art. 181–203). Przewi- dziana jest także w ustawie z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr 94, poz. 651 ze zm.). W wyniku zmian wprowadzonych przez ustawę z 25 marca 2011 r. o ogra- niczeniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 106, poz. 622 ze zm.) z członkami spółdzielni pracy i spółdzielni socjalnych możliwie jest zawieranie nie tylko spółdzielczych umów o pracę, ale także zwykłych umów o pracę. 2. W praktyce powstają liczne trudności, w sytuacjach granicznych, przy ustalaniu, czy dana umowa powinna być kwalifi kowana jako umowa o pracę, powołanie, wybór i miano- wanie zaś – jako akty, które stwarzają stosunek pracy, i w związku z tym, czy w danym sta- nie faktycznym określonej osobie przysługuje przymiot pracownika. Przykładem tego typu trudności, rozstrzyganych w orzecznictwie sądowym, są zwłaszcza następujące sprawy. W wyroku z 20 marca 1965 r., III PU 28/64 (OSNCP 1965, nr 9, poz. 157; OSPiKA 1965, nr 12, poz. 253 z glosą aprobującą T. Gleixnera; OSPiKA 1966, nr 4, poz. 86 z glosą apro- bującą S. Wójcika) SN przyjął, że roznosiciel mleka, który podejmuje się dostarczania za wynagrodzeniem mleka do mieszkań na podstawie zarządzenia nr 428 Ministra Handlu Wewnętrznego z 22 kwietnia 1952 r. (Dz.Urz. MHW nr 10 z 15 listopada 1956 r.), nie jest pracownikiem w rozumieniu art. 4 ust. 1 dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytal- nym. Sąd ten przyjął, że w stanie faktycznym sprawy brak jednej decydującej, a określo- nej przepisami prawa lub uznanej w teorii prawa bądź w orzecznictwie, cechy charaktery- stycznej, która wyraźnie odróżniałaby zatrudnienie na podstawie umowy o pracę od innych umów o świadczenie usług. Konieczne więc jest przy rozstrzyganiu każdej konkretnej spra- wy, w której istotą sporu jest kwalifi kacja prawna umowy o świadczenie usług, wzięcie pod uwagę całego zespołu cech charakterystycznych, odróżniających umowę o pracę od innych umów o świadczenie usług, oraz rozważenie, czy cechy charakterystyczne dla umowy o pra- cę są przeważające i czy uzasadniają uznanie istnienia stosunku opartego na tej umowie. Przy stosunku opartym na umowie o pracę odbywa się praca skooperowana. Pracownik zobowiązany jest pełnić pracę w zorganizowanym kolektywie pracowniczym, podporządko- wanym kierownictwu podmiotu zatrudniającego w granicach wynikających z odpowiednio określonego rodzaju pracy, słusznych potrzeb zakładu pracy i zastrzeżonych ustawowo praw pracownika. Zasada podporządkowania jest jedną z podstawowych cech odróżniających sto- sunek pracy od stosunków opartych na innych umowach o świadczenie usług. Obowiązek osobistego wykonywania pracy należy uznać też za jedną z podstawowych cech stosunku pracy, chociaż nie jest to cecha wyłączna, decydująca. Jedną z cech charakterystycznych stosunku opartego na umowie o pracę jest też to, że ryzyko przedsięwzięcia ciąży na podmiocie zatrudniającym. W konsekwencji skutki niemoż- ności wykonywania pracy z przyczyn dotyczących podmiotu zatrudniającego nie pozbawia- ją pracownika roszczeń zarobkowych. Wreszcie przy stosunku opartym na umowie o pracę obowiązuje bezwzględna zasada odpłatności. W najogólniejszym znaczeniu umowa o pracę wyróżnia się spośród umów o świadczenie usług tym, że przy stosunku opartym na umowie o pracę między pracownikiem a zakładem pracy jest więź znacznie ściślejsza, znacznie szer- szy jest zakres wzajemnych praw i obowiązków, bardziej absorbujących pracownika, a poza tym podmiot zatrudniający ma większe obowiązki, i to nie tylko uiszczenia wynagrodzenia za faktycznie wykonaną pracę, ale również np. spełnienia świadczeń nieznajdujących rów- noważnika w faktycznie przez pracownika wykonanej pracy, np. w razie choroby, koniecznej opieki nad chorym członkiem rodziny, powołaniem do służby wojskowej. Pracownikiem zasadniczo nie może się stać także osoba będąca wspólnikiem w spół- ce cywilnej. Takie stanowisko zajął SN w uchwale składu 7 sędziów z 14 stycznia 1993 r., II UZP 21/92 (OSNCP 1993, nr 5, poz. 69; OSP 1993, nr 10, poz. 201 z glosą aprobującą Walerian Sanetra www.lexisnexis.pl 17 Art. 2 Dział pierwszy. Przepisy ogólne J. Brola; PiZS 1994, nr 9, s. 74 z glosą aprobującą J. Romańczuka; PiZS 1994, nr 12, s. 82 z glosą J. Skoczyńskiego), w myśl której wspólnik spółki cywilnej nie może zawrzeć ze wspólnikami tej spółki umowy o pracę, której przedmiotem byłoby prowadzenie lub repre- zentowanie spraw spółki. Wspólnik taki podlega ubezpieczeniu społecznemu osób prowa- dzących działalność gospodarczą. Restryktywnie należy także podchodzić do dopuszczalno- ści występowania w roli pracownika osoby, która jest „właścicielem” jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, chcącej zawrzeć umowę o pracę z „samym sobą”. Pogląd ten znalazł wyraz w uchwale SN z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95 (OSNAPiUS 1995, nr 18, poz. 227), w której stwierdzono, że umowa o pracę zawarta przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, działającą przez wspólnika będącego prezesem jej jed- noosobowego zarządu, z tym wspólnikiem, jest nieważna. Podobnie w wyroku z 14 marca 2001 r., II UKN 268/00 (Lex Polonica nr 2414168), SN przyjął, że jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może świadczyć pracę na rzecz tejże spółki jako prezes jej jednoosobowego zarządu tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na podstawie innej niż umowa o pracę. Natomiast z wyroku z 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08 (MPP 2009, nr 5, s. 268), tego Sądu wynika, że wspól- nik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który w charakterze pracow- nika osobiście zarządza zakładem pracy w imieniu takiego pracodawcy (art. 31 k.p. w zw. z art. 22 § 1 i 11 k.p.), jest obowiązkowo objęty pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Zgodnie zaś z wyrokiem SN z 11 maja 2009 r., I UK 15/09 (Lex Polonica nr 2082393), jeśli zadania członka zarządu polegają wyłącznie na wykonywaniu czynności zarządczych, reali- zowanie tych czynności nie musi automatycznie oznaczać wykonywania ich w reżimie pra- cowniczym. Członek zarządu spółki kapitałowej może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale może też wykonywać swoje czynności na podstawie stosunków o charakterze cy- wilnoprawnym. Skoro art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 w związku z art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) dotyczą pracowników, to brak podstaw do przyznania takiego statu- su ubezpieczonemu powoduje, że nie może on podlegać tym ubezpieczeniom. 3. W praktyce szczególnie wiele problemów powstaje przy ustalaniu, czy dana osoba jest pracownikiem (czy pozostaje w stosunku pracy, czy też łączy ją z danym podmiotem inny stosunek prawny) oraz czy w istocie została zatrudniona na podstawie umowy o pracę, czy też w następstwie mianowania, powołania lub wyboru na stanowisko. Pierwsza z tych kwe- stii szczególnie często pojawia się przy tym w orzecznictwie ubezpieczeniowym, gdyż od tego, czy dana osoba jest pracownikiem, zależą między innymi zasady opłacania składek ubezpieczeniowych oraz podlegania takiemu lub innemu systemowi ubezpieczenia społecz- nego. Świadectwem tego są między innymi następujące tezy orzeczeń sądowych. W myśl postanowienia NSA z 5 stycznia 1995 r., II SAB 82/94 (ONSA 1996, nr 1, poz. 24), ani pod rządami przepisów ustawy z 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. Nr 101, poz. 444 – obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm.), ani też pod rządami wcześniej- szych przepisów prawa nadleśniczowie nie byli urzędnikami państwowymi mianowanymi w rozumieniu ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm. – obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) czy też funkcjonariuszami państwowymi, których zatrudnienie miałoby charakter stosunku admi- nistracyjnoprawnego (np. żołnierze zawodowi, policjanci). Stosunek zatrudnienia nadleśni- czych miał i nadal ma charakter stosunku pracy na podstawie powołania. Według NSA (postanowienie z 29 stycznia 1993 r., II SA 2468/92, II SA 2469/92, ONSA 1994, nr 2, poz. 58 – zob. W. Masewicz, Świadectwo pracy i okresowe oceny kwalifi kacyj- ne, „Biblioteczka Pracownicza” nr 61, Warszawa 1996, s. 25) stosunek służbowy strażaka Państwowej Straży Pożarnej jest administracyjnym stosunkiem służbowym uregulowa- 18 www.lexisnexis.pl Walerian Sanetra Rozdział I. Przepisy wstępne Art. 2 nym w pełni przepisami ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz. 400, obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68 ze zm.; art. 43 ust. 1 w zw. z art. 32 pkt 3 i 4). W przypadku rozwiązania tego stosunku pracy podstawą do wydania świadectwa służby nie jest art. 97 k.p., lecz art. 217 k.p.a., dotyczący zaświadczeń. Świadec- two takie nie jest decyzją administracyjną w rozumieniu art. 104 lub 105 k.p.a., a zatem nie może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego. Według wyroku SN z 7 kwietnia 2009 r., I PK 218/08 (MPP 2009, nr 7, s. 372), stosunki służby funkcjonariuszy państwowej straży pożarnej nie są stosunkami pracy. Funkcjonariu- sze tej służby nie są pracownikami w rozumieniu art. 2 k.p. W konsekwencji przepisy ustawy o Państwowej Straży Pożarnej nie mogą być uznane za przepisy szczególne w rozumieniu art. 5 k.p., ponieważ nie regulują one stosunków pracy określonej kategorii pracowników. Zgodnie natomiast z wyrokiem SN z 5 lutego 2008 r., II PK 153/07 (OSNP 2009, nr 7–8, poz. 95; OSP 2010, nr 11, poz. 116 z glosą E. Hofmańskiej) odbywanie przez absolwenta stażu na podstawie art. 37b ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.) jest szczególnym rodzajem za- trudnienia, odrębnym od zatrudnienia na podstawie ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.). Według wyroku SN z 17 kwietnia 1996 r., II URN 8/96 (OSNAPiUS 1996, nr 21, poz. 323; zob. B. Gudowska, Ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą, PUSiG 1997, nr 1, s. 27), osoba wymieniona w art. 26 ust. 2 ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpie- czeniu osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej ze wspólnikami spółki cywilnej podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników wówczas, gdy zakres jej obowiązków nie obejmuje prowadzenia i reprezentowania spółki. Według wyroku SN z 23 września 1997 r., I PKN 276/97 (OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 397), przyjęcie, że umowa o pracę między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a jej wyłącznym udziałowcem i członkiem jednoosobowego zarządu, zawarta z zachowaniem wymagań określo- nych w art. 203 k.h., jest nieważna jako sprzeczna z prawem, zmierzająca do obejścia prawa lub pozorna, wymaga oparcia takiej oceny na ustaleniach faktycznych dotyczących okoliczności za- warcia umowy, celów, do jakich strony zmierzały, oraz rodzaju wykonywanej pracy i zachowa- nia koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej. Warto wskazać też na wyrok SA w Katowicach z 12 czerwca 1995 r., III AUr 193/95 (PP 1997, nr 3, s. 43), w myśl którego skoro między małżonkami, zgodnie z art. 31 k.r.o., z mocy ustawy powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (majątek wspólny), żona wspólnika spełnia kryteria art. 26 ustawy o ubezpie- czeniu osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, gdyż „współpracuje” przy prowadzeniu działalności. Dochody spółki stają się bowiem dochodami jej majątku wspól- nego, co nie występuje w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Zgodnie zaś z wyrokiem SA w Katowicach z 14 czerwca 1995 r., III AUr 130/96 (niepubl.; zob. B. Gu- dowska, Przegląd orzecznictwa, Sł. Prac. 1997, nr 6, s. 32), okoliczność, że ubezpieczona jest macochą osoby prowadzącej działalność gospodarczą, nie może przesądzać o tym, że jest osobą współpracującą i że podlega ubezpieczeniu na podstawie ustawy z 16 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 1989 r. Nr 48, poz. 250 ze zm.). Skoro ubezpieczona i jej pracodawca, w ramach dozwolonej swobody, wybrali jako formę świadczenia pracy umowę o pracę, to ubezpieczo- na powinna podlegać ubezpieczeniu społecznemu jak pracownik. W myśl wyroku SN z 28 kwietnia 1997 r., I PKN 113/97 (OSNAPiUS 1998, nr 4, poz. 123; OSP 1998, nr 6, poz. 119 z aprobującą glosą T. Kuczyńskiego), nawiązanie stosunku pracy z wyboru z pracownikiem samorządowym niewymienionym w art. 2 ustawy z 22 mar- Walerian Sanetra www.lexisnexis.pl 19 Art. 2 Dział pierwszy. Przepisy ogólne ca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm. – obecnie ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.) jest niezgodne z prawem. Stosunek pracy przewodniczącego zarządu gminnej jednostki zatem jest stosunkiem pracy nawiązanym na podstawie umowy o pracę (zob. A. Kisielewicz, Ro- dzaje stosunków pracy pracowników samorządowych, PP 1999, nr 5, s. 6; H. Szewczyk, Zakres pojęcia pracownik samorządowy po wejściu w życie reform administracji publicznej, PiZS 1999, nr 12, s. 26; Z. Góral, Swoistości stosunków pracy pracowników samorządowych, w: Szczegól- ne formy zatrudnienia, Wrocław 2000, s. 116). Zob. T. Flemming -Kulesza, Przegląd orzecznictwa, Pal. 1998, nr 9–10, s. 182; A. Kijowski, Prawo pracy a prawo spółek, PUSiG 1998, nr 11, s. 8; M. Gersdorf, Związki prawa handlowego i prawa pracy w orzecznictwie Sądu Najwyższego, PPH 1999, nr 7, s. 10; A. Kisielewicz, Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 lipca 1998 r., II SA 1686/97 (OSP 1999, nr 11, poz. 194); T. Duraj, Dopuszczalność zawarcia umowy o pracę z jedynym wspólnikiem – członkiem jednoosobowego zarządu spółki z o.o. – część I, PiZS 2000, nr 11, s. 17; Z. Hajn, Glo- sa do wyroku z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98 (OSP 2000, nr 12, poz. 177); M. Machnij, Prowadzenie spraw spółki cywilnej i jej reprezentacja, MoP 2000, nr 10, s. 631; Ł. Pisarczyk, Granice porozumienia stron, PiZS 2001, nr 5, s. 23; uchwała składu 7 sędziów NSA z 10 lipca 2000 r., FPS 3/00 i FPS 4/00 (ONSA 2001, nr 1, poz. 87). Zawarcie między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu, będącym zarazem udziałowcem spółki, umowy o pracę z naruszeniem art. 203 rozporzą- dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) daje podstawę do uznania, że członek zarządu spółki nie jest jej pracowni- kiem, i skutkuje wyłączeniem faktycznie wypłaconego wynagrodzenia z kosztów uzyskania przychodów spółki na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 ze zm.) w jego brzmieniu obowiązującym w 1996 r. (uchwała składu 7 sędziów NSA z 10 lipca 2000 r., FPS 3/00 i FPS 4/00, ONSA 2001 nr 1, poz. 8). Według wyroku SA w Białymstoku z 30 września 1997 r., III AUa 333/97 (OSA 1998, nr 9, poz. 32), pojęcie pracy przymusowej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny światowej w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) obejmuje nie samo wywiezienie do hitlerowskich Niemiec, lecz fak- tyczne wykonywanie pracy przymusowej. Z wyroku SN z 23 lutego 1999 r., I PKN 583/98 (OSNAPiUS 2000, nr 7, poz. 271), wyni- ka, że gminna spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” nie jest spółdzielnią pracy i spółdzielcza umowa o pracę nie stanowi podstawy nawiązania stosunku pracy między taką spółdzielnią a jej członkiem, natomiast według wyroku SN z 5 maja 1999 r., I PKN 677/98 (OSNAPiUS 2000, nr 14, poz. 537): „1. Przyjęcie pracownika spółdzielni pracy w poczet jej członków po- woduje rozwiązanie pracowniczego i nawiązanie spółdzielczego stosunku pracy. 2. Członek spółdzielni pracy nie może pozostawać z nią w pracowniczym stosunku pracy”. W myśl wyroku SN z 24 marca 1999 r., I PKN 635/98 (OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 384, z częściowo krytyczną glosą P. Kucharskiego, OSP 2001, nr 6, poz. 97): „1. Mianowanie ad- iunkta w szkole wyższej powoduje nawiązanie stosunku pracy z uczelnią, jako pracodawcą, a nie z poszczególnymi jej jednostkami organizacyjnymi (art. 2 k.p. w związku z art. 88 ust. 1 oraz 86 ust. 5 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.). 2. Jeżeli zmiany organizacyjne powodują istotne pogorszenie warunków pracy, to dla przekształcenia treści stosunku pracy konieczne jest porozumienie stron lub wypowie- dzenie zmieniające. W przeciwnym razie pracownik może żądać dopuszczenia do pracy na poprzednich warunkach (art. 22 § 1 k.p.)”. 20 www.lexisnexis.pl Walerian Sanetra Rozdział I. Przepisy wstępne Art. 2 W wyroku SN z 18 grudnia 2002 r., I PK 296/02 (PP 2003, nr 7–8, s. 49), przyjęto, że stosunek pracy jest odrębnym stosunkiem prawnym od członkostwa w zarządzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w którego zakresie członek zarządu jest osobą trzecią względem spółki i o treści jego praw pracowniczych decyduje treść stosunku pracy. Rada nadzorcza jest uprawniona do rozwiązania umowy o pracę tylko w razie jednoczesnego od- wołania z funkcji członka zarządu i rozwiązania umowy o pracę. Zob. R. Pabis, Glosa do wyroku z dnia 23 stycznia 2004 r., MPP 2005, nr 1; Z. Jara, Sądowa i pozasądowa reprezenta- cja spółki w stosunku do członków zarządu (art. 210 § 1 i art. 379 § 1 k.s.h.), MoP 2005, nr 2; R. Pabis, Glosa do wyroku z 14 grudnia 2004 r., MPP 2005, nr 8; R. Sadlik, Rozwiązanie umo- wy o pracę z odwołanym członkiem zarządu spółki kapitałowej, MPP 2008, nr 9; A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1–300, Warszawa 2010. Zgodnie zaś z wyrokiem SN z 21 października 2009 r., I UK 115/09 (Lex Polonica nr 2339886), przewidziane w art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i ren- tach (tekst jedn. Dz.U. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) prawo do emerytury w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 tej ustawy przysługuje wyłącznie pracownikom, i to tylko tym, którzy wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pod- stawą świadczenia pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmują- cej się produkcją rolną (art. 138 i n. ustawy z 1982 r. – Prawo spółdzielcze) przez jej członka nie może być stosunek pracy. Należy jednak uwzględnić fakt, że od 2011 r. możliwe jest za- wieranie umów o pracę (a nie spółdzielczych umów o pracę) z członkami spółdzielni pracy i spółdzielni socjalnych. W wyroku SN z 9 maja 2008 r., II PK 318/07 (OSNP 2009, nr 19–20, poz. 251; Lex- Polonica nr 2081595), stwierdzono, że z art. 2 k.p. nie wynika, aby warunkiem koniecznym zachowania statusu pracownika było faktyczne wykonywanie pracy (ze strony pracownika) i wypłacanie wynagrodzenia (ze strony pracodawcy), a więc faktyczne wykonywanie obo- wiązków wynikających z łączącego strony stosunku pracy; wystarczy jedynie, aby stosunek ten trwał. Osoba pozostająca w dniu wykreślenia z rejestru komercjalizowanego przedsię- biorstwa państwowego na urlopie bezpłatnym, udzielonym czy to na podstawie art. 174 k.p., czy też art. 1741 k.p., pozostaje nadal pracownikiem zatrudnionym u pracodawcy podlegają- cego komercjalizacji i prywatyzacji, który urlopu tego jej udzielił, a więc ma prawo do nie- odpłatnego nabycia akcji na podstawie przepisu art. 36 ust. 1 ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.). W odniesieniu do funkcjonariuszy Straży Granicznej w wyroku NSA z 14 września 2007 r., I OSK 1763/06 (Lex Polonica nr 2137227), stwierdzono, że przepisy Kodeksu pracy nie mogą stanowić podstawy prawnej do dochodzenia roszczeń przez funkcjonariuszy Stra- ży Granicznej, ponieważ ich prawa i obowiązki związane z pełnioną służbą zostały uregu- lowane w ustawie z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997 – obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675 ze zm.), a ustawa ta nie odsyła do Kodeksu pracy. Stosunek służbowy funkcjonariusza Straży Granicznej nie jest stosunkiem pracy regulowanym przez prawo pracy, lecz ma charakter stosunku admi- nistracyjnoprawnego. Różni się od stosunku pracy specyfi cznymi warunkami zatrudnienia, w szczególności charakteryzuje go dyspozycyjność i podległość, z którą związany jest czas służby, uregulowany w odmienny sposób od ogólnie obowiązujących zasad. W myśl wyroku NSA z 28 października 2008 r., I OSK 1721/07 (Lex Polonica nr 2063288), funkcjonariusz Służby Więziennej nie jest pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy. Nie ma do niego zatem zastosowania zasada subsydiarnego stosowania przepisów Kodeksu pra- cy zawarta w art. 5 k.p. Z postanowienia SN z 13 kwietnia 2005 r., III KK 23/05 (OSNKW 2005, nr 7–8, poz. 69; „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2006, nr 1, poz. 16, z glosą J. Unter- Walerian Sanetra www.lexisnexis.pl 21 Art. 2 Dział pierwszy. Przepisy ogólne schutza) wynika, że w art. 220 § 1 k.k. zastrzeżono, że skoro chodzi o „narażenie pracow- nika” na bezpośrednie wskazane tam niebezpieczeństwo, to należy przyjąć, iż narażonym ma tu być osoba, którą Kodeks pracy uznaje za pracownika, a więc osoba, o której mowa w art. 2 k.p. (z uwzględnieniem art. 22 k.p.). Oznacza to, że sąd, przypisując oskarżonemu przestępstwo z art. 220 k.k., powinien wypowiedzieć się także wyraźnie odnośnie do cha- rakteru stosunku łączącego sprawcę z pokrzywdzonym i wykazać, że był to stosunek pracy w rozumieniu Kodeksu pracy. Zgodnie z wyrokiem SN z 2 lutego 2010 r., II PK 157/09 (OSNP 2011, nr 13–14, poz. 179; Lex Polonica nr 2442509), prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo z art. 220 k.k. wiąże sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 k.p.c.) co do tego, że pokrzywdzony był pra- cownikiem w rozumieniu art. 2 i 22 k.p. Sąd karny, przypisując oskarżonemu przestępstwo z art. 220 k.k., powinien wypowiedzieć się także wyraźnie co do charakteru stosunku łączą- cego sprawcę z pokrzywdzonym i wykazać, że był to stosunek pracy w rozumieniu Kodeksu pracy. Zob. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. H. Do- lecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2011. W uzasadnieniu wyroku NSA z 30 czerwca 2010 r., I OSK 78/10 (Lex Polonica nr 2354439), powtórzona została teza, że funkcjonariusz służb mundurowych nie jest pracownikiem w ro- zumieniu art. 2 k.p., lecz funkcjonariuszem państwowym wykonującym służbę na podstawie stosunku administracyjnoprawnego. Funkcjonariusz nie jest więc pracownikiem w rozumie- niu przepisów Kodeksu pracy i nie ma wobec niego zastosowania zasada subsydiarnego sto- sowania przepisów Kodeksu pracy zawarta w art. 5 k.p. Z wyroku WSA we Wrocławiu z 10 listopada 2010 r., I SA/Wr 862/10 (Lex nr 751324), wynika, że czynności syndyka nie mogą być uznane za pozbawione przymiotu samodzielno- ści na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), gdyż jego działalność ze swojej istoty nie spełnia określonego w tym przepisie warunku odnośnie do odpowiedzialności zlecające- go (sądu) wobec osób trzecich za czynności syndyka. Tym samym stosunek łączący syndyka z sądem nie ma charakteru zbliżonego do stosunku pracy. Z wyroku SN z 14 grudnia 2009 r., I PK 108/09 (MPP 2010, nr 7, s. 364), wynika, że związek zawodowy co do zasady może korzystać z wolontariatu swych członków, także w zakresie prowadzonej przez siebie działalności ubocznej. Jeśli umowa o wolontariat kryje w rzeczywistości pracę właściwą stosunkowi pracy, to taka umowa jest nieważna. 4. Problem pojęcia pracownika i zakresu, jakie mu się nadaje, ma wymiar nie tylko kra- jowy. Znalazł on szczególny i interesujący wyraz w orzeczeniu ETS z 15 grudnia 1995 r., C-415/93, w sprawie Union Royale Belge des Societes de
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Kodeks pracy. Komentarz
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: