Darmowy fragment publikacji:
Spis treści
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX
Tytuł I. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
Dział I. Przepisy wspólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
Dział II. Spółki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Dział III. Spółki kapitałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Tytuł II. Spółki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Dział I. Spółka jawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Rozdział 2. Stosunek do osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Rozdział 3. Stosunki wewnętrzne spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Rozdział 4. Rozwiązanie spółki i .wyłączenie wspólnika . . . . . . . . . . . . . . . 75
Rozdział 5. Likwidacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Dział II. Spółka partnerska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Dział III. Spółka komandytowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Dział IV. Spółka komandytowo-akcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Tytuł III. Spółki kapitałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Dział I. Spółka z .ograniczoną odpowiedzialnością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Rozdział 1. Powstanie spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Rozdział 2. Prawa i .obowiązki wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Rozdział 3. Organy spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Oddział 1. Zarząd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Oddział 2. Nadzór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Oddział 3. Zgromadzenie wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Rozdział 4. Zmiana umowy spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Rozdział 5. Wyłączenie wspólnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Rozdział 6. Rozwiązanie i .likwidacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Rozdział 7. Odpowiedzialność cywilnoprawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Dział II. Spółka akcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Rozdział 1. Powstanie spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Rozdział 2. Prawa i .obowiązki akcjonariuszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
Rozdział 3. Organy spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
V
Spis treści
Oddział 1. Zarząd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
Oddział 2. Nadzór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
Oddział 3. Walne zgromadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
Rozdział 4. Zmiana statutu i .zwykłe podwyższenie kapitału .
zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549
Rozdział 5. Kapitał docelowy. Warunkowe podwyższenie .
kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
Rozdział 6. Obniżenie kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Rozdział 7. Rozwiązanie i likwidacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Rozdział 8. Odpowiedzialność cywilnoprawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
Tytuł IV. Łączenie, podział i przekształcanie spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Dział I. Łączenie się spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Dział II. Podział spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Dział III. Przekształcenia spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Tytuł V. Przepisy karne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571
Tytuł VI. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe
i przepisy końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581
Indeks chronologiczny orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597
Indeks autorów glos i przeglądów orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615
VI
Przedmowa
Ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) .
reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział
i przekształcanie spółek handlowych, tj. spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki ko-
mandytowej, spółki komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
i spółki akcyjnej. Choć Kodeks spółek handlowych obowiązuje stosunkowo krótko
(wszedł w życie 1.1.2001 r.), stał się już przedmiotem wielu interesujących, nieraz kon-
trowersyjnych czy wręcz wzajemnie rozbieżnych orzeczeń.
Ponadto, ponieważ kodeks ten stanowi, co do zasady, kontynuację podstawowych
koncepcji legislacyjnych zawartych w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej
z 27.6.1934 r. – Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.), w zbiorze uwzględ-
niono także te z orzeczeń wydanych na gruncie Kodeksu handlowego, które zachowały
swą aktualność.
W przypadku każdego orzeczenia wydanego w oparciu o przepisy dziś już nieobo-
wiązujące lub obowiązujące w zmienionym brzmieniu – oprócz orzeczeń wydanych na
gruncie Kodeksu handlowego – okoliczność ta została zasygnalizowana w przypisie,
wskazano obecne odpowiedniki starych przepisów, a gdzie to było konieczne pominię-
to fragmenty tez lub je uaktualniono (interwencję taką zaznaczając).
Większość prezentowanych w niniejszym zbiorze orzeczeń została wydana przez
Sąd Najwyższy, ale uwzględniono także orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego,
Naczelnego Sądu Administracyjnego, wojewódzkich sądów administracyjnych i sądów
apelacyjnych.
Orzeczenia ułożone są w ramach zbioru według systematyki Kodeksu spółek handlo-
wych, a w ramach poszczególnych części, w miarę możliwości, według problemów, do
których się odnoszą, a następnie w kolejności chronologicznej.
Prezentacja każdego orzeczenia oparta jest na schemacie: 1) krótkie hasło wskazu-
jące na poruszone w orzeczeniu zagadnienie, 2) rodzaj orzeczenia (wyrok, postano-
wienie, uchwała), sąd, który je wydał, data wydania i sygnatura, 3) miejsce publikacji,
4) teza, 5) krótki opis stanu faktycznego lub przedstawienie zagadnienia prawnego, .
6) argumenty z uzasadnienia, 7) odnoszące się do orzeczenia glosy i przeglądy orzecz-
nictwa.
Korzystanie ze zbioru mają ułatwić znajdujące się na końcu książki indeksy – in-
deks rzeczowy, indeks chronologiczny orzeczeń oraz indeks autorów glos i przeglądów
orzecznictwa.
VII
Przedmowa
Niniejsza książka jest przeznaczona przede wszystkim dla studentów wydziałów
prawa. Ma ona stanowić uzupełnienie podręczników, ułatwić przygotowanie się do
zajęć i egzaminów, a także prac licencjackich i magisterskich. Zbiór może być także
przydatny dla aplikantów, radców prawnych i adwokatów, wspólników oraz członków
organów spółek handlowych, a także dla wszystkich tych, którzy są zainteresowani
problematyką prawa spółek.
Mamy nadzieję, że publikacja okaże się dla Czytelników ciekawa i będzie stanowiła
wartościową pomoc.
Warszawa, czerwiec 2010 r.
Autorki
VIII
Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
DziałPPWolU . . . . ustawa z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wo-
lontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 ze zm.)
GospNierU . . . . . . ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst
jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.)
KC . . . . . . . . . . . . Kodeks cywilny
KH . . . . . . . . . . . . . .Kodeks handlowy
KK . . . . . . . . . . . . Kodeks karny
KKS . . . . . . . . . . . Kodeks karny skarbowy
KKW . . . . . . . . . . Kodeks karny wykonawczy
KomPrywU . . . . . ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst
jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.)
Konstytucja RP . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483 ze zm.)
KP . . . . . . . . . . . . . Kodeks pracy
KPA . . . . . . . . . . . Kodeks postępowania administracyjnego
KPC . . . . . . . . . . . Kodeks postępowania cywilnego
KPK . . . . . . . . . . . Kodeks postępowania karnego
KRO . . . . . . . . . . . Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KRSU . . . . . . . . . . ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst
jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.)
KSH . . . . . . . . . . . Kodeks spółek handlowych
KWHU . . . . . . . . . ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.
Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.)
OfertaPublU . . . . . ustawa z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowa-
dzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu
obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 185, poz. 1439)
OrdPod . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)
PCzynCywPrU . . . ustawa z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
(tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 ze zm.)
IX
Wykaz skrótów
PDOFizU . . . . . . . ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
PDOPrU . . . . . . . . ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
(tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.)
PortyU . . . . . . . . . ustawa z 20.12.1996 r. o portach i przystaniach morskich (tekst
(tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)
PrNot . . . . . . . . . . ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U.
jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 179)
z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
PrPostSAdm . . . . . ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami ad-
ministracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)
PrSpółdz . . . . . . . . ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U.
z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.)
PrUp . . . . . . . . . . . . rozporządzeniePrezydentaRzeczypospolitejz24.10.1934r.–Prawo
upadłościowe(tekstjedn.Dz.U.z1991r.Nr118,poz512zezm.)
PrUPN . . . . . . . . . ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst
PrWeksl . . . . . . . . ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282
jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.)
ze zm.)
PrzedsPańU . . . . . ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst
jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.)
PWKPC . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – przepisy wprowadzające Kodeks postę-
powania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.)
RachU . . . . . . . . . ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 152, poz. 1223 ze zm.)
z 2004 r. Nr 253, poz. 2531 ze zm.)
poz. 643 ze zm.)
RTVU . . . . . . . . . . ustawa z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jedn. Dz.U.
TKU . . . . . . . . . . . ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102,
ZastRejU . . . . . . . ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
(tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.)
2. Organy i instytucje
ETS . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwości
KRS . . . . . . . . . . . Krajowy Rejestr Sądowy
MS . . . . . . . . . . . . Minister Sprawiedliwości
NSA . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd Administracyjny
SA . . . . . . . . . . . . . Sąd Apelacyjny
SN . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy
WSA . . . . . . . . . . . Wojewódzki aąd administracyjny
ZUS . . . . . . . . . . . Zakład Ubezpieczeń Społecznych
3. Publikatory i czasopisma
Apel.-W-wa . . . . . Apelacja. Sąd Apelacyjny w Warszawie
Biul. SAKa . . . . . . Biuletyn Sądu Apelacji Katowickiej
Biul. SN . . . . . . . . Biuletyn Sądu Najwyższego
Dz.P.P. . . . . . . . . . Dziennik Praw Państwowych
X
Wykaz skrótów
Dz .U . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw
Dz.Urz. . . . . . . . . . Dziennik Urzędowy
Fin. Kom. . . . . . . . Finanse Komunalne
GP . . . . . . . . . . . . . Gazeta Prawna
GSP-Prz.Orz. . . . . Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa
MoP . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy
MoPod . . . . . . . . . Monitor Podatkowy
MoPr . . . . . . . . . . Monitor Prawa Pracy
OSA . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego
OSAB . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
OSNAPiUS . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Izba Administracyjna, .
OSNC . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
OSN(C) . . . . . . . . Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej
OSNC-ZD . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna – Zbiór Dodatkowy
OSNKW . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna oraz Izba Wojskowa
OSNP . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy
OSNwSK . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych
OSP . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich
OTK . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A
Pal. . . . . . . . . . . . . Palestra
PiP . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo
PiZS . . . . . . . . . . . Prawo i Zabezpieczenie Społeczne
POP . . . . . . . . . . . Przegląd Orzecznictwa Podatkowego
POSAG . . . . . . . . Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
PPH . . . . . . . . . . . Przegląd Prawa Handlowego
PPW . . . . . . . . . . . Prawo Papierów Wartościowych
Pr. Bank. . . . . . . . . Prawo Bankowe
Pr. Sp. . . . . . . . . . . Prawo Spółek
Prok. i Pr. . . . . . . . Prokuratura i Prawo
Prz. Podat. . . . . . . Przegląd Podatkowy
PS . . . . . . . . . . . . . Przegląd Sądowy
Rej. . . . . . . . . . . . . Rejent
TPP . . . . . . . . . . . . Transformacje Prawa Prywatnego
Wok. . . . . . . . . . . . Wokanda
WPP . . . . . . . . . . . Wojskowy Przegląd Prawniczy
Zb.Orz. . . . . . . . . . Zbiór Orzecznictwa
4. Inne skróty
art. . . . . . . . . . . . . artykuł
itp. . . . . . . . . . . . . i tym podobne
GmbH . . . . . . . . . . Gesellschaft mit beschränkter Haftung (niemiecka spółka z o.o.)
lit. . . . . . . . . . . . . . litera
m.in. . . . . . . . . . . . między innymi
nast. . . . . . . . . . . . następny (-a, -e)
XI
Wykaz skrótów
niepubl. . . . . . . . . . niepublikowany (-a, -e)
np. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na przykład
Nr . . . . . . . . . . . . . numer
orzecz. . . . . . . . . . orzeczenie
pkt . . . . . . . . . . . . punkt
post. . . . . . . . . . . . postanowienie
poz. . . . . . . . . . . . . pozycja
r. . . . . . . . . . . . . . . rok
rozp. . . . . . . . . . . . rozporządzenie
s. . . . . . . . . . . . . . . strona
scil . . . . . . . . . . . . . . . scilitet
tekst jedn. . . . . . . . tekst jednolity
tj. . . . . . . . . . . . . . to jest
tzn. . . . . . . . . . . . . to znaczy
tzw. . . . . . . . . . . . . tak zwany (-a, -e)
uchw. . . . . . . . . . . uchwała
uchw. (7) . . . . . . . uchwała 7 sędziów
w zw. . . . . . . . . . . w związku
wyr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wyrok
z . . . . . . . . . . . . . . . . zeszyt
zd. . . . . . . . . . . . . . zdanie
ze zm. . . . . . . . . . . ze zmianą (-ami)
z o.o. . . . . . . . . . . . z ograniczoną odpowiedzialnością
zob. . . . . . . . . . . . . zobacz
XII
Tytuł I. Przepisy ogólne
Dział I. Przepisy wspólne
1.
Spółka akcyjna jako organizacja pożytku publicznego
Uchwała SN z 13.1.2006 r., III CZP 122/05
(OSNC 2006, Nr 12, poz. 200)
Spółka akcyjna, prowadząca działalność społecznie użyteczną w sferze zadań
publicznych określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolon-
tariacie, i niedziałająca w celu osiągnięcia zysku, może nabyć status organizacji
pożytku publicznego.
Zagadnienie prawne
Czy spółka akcyjna, prowadząca działalność społecznie użyteczną w sferze zadań
publicznych określonych w ustawie z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 ze zm.), i niedziałająca w celu osiągnięcia
zysku, może nabyć status organizacji pożytku publicznego?
Argumenty z uzasadnienia
• Mogą istnieć spółki akcyjne, które nie działają w celu osiągnięcia zysku
i nie prowadzą działalności gospodarczej, której celem byłoby przysporze-
nie zysku akcjonariuszom, spółka akcyjna może bowiem powstać w każdym
celu dozwolonym przez prawo, np. w celu charytatywnym.
Od 12.3.2010 r. art. 3 DziałPPWolU stanowi wprost, że spółki akcyjne i spółki z o.o.,
które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na re-
alizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich
członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników są organizacjami pozarządowy-
mi i mogą prowadzić działalność pożytku publicznego.
Tytuł I. Przepisy ogólne
• Spółki akcyjne, pomimo obowiązku wpisu do rejestru przedsiębiorców,
nie muszą mieć aktywności gospodarczej nastawionej na osiągnięcie zysku
jako przedmiotu działalności.
→ Glosy: P.Bielski, Pr. Sp. 2007, Nr 6, s. 54;
B.Gnela, Fin. Kom. 2006, Nr 6, s. 73.
2.
Umowa z „samym sobą”
Uchwała SN (7) z 30.5.1990 r., III CZP 8/901
(OSNC 1990, Nr 10–11, poz. 124)
1. Nie jest ważna umowa spółki z o.o. i umowa spółki akcyjnej zawarta przez
przedsiębiorstwo państwowe i osobę fizyczną, jeżeli osoba ta występuje jednocześ-
nie w imieniu własnym i jako dyrektor przedsiębiorstwa państwowego.
2. Nie jest ważna umowa spółki z o.o. i umowa spółki akcyjnej zawarta przez
osobę występującą jednocześnie w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik przed-
siębiorstwa państwowego, jeżeli osoba ta piastuje w tym przedsiębiorstwie stano-
wisko zastępcy dyrektora, głównego księgowego lub stanowisko równorzędne albo
jest członkiem rady pracowniczej tegoż przedsiębiorstwa.
Zagadnienie prawne
Czy ważna jest umowa spółki z o.o. i umowa spółki akcyjnej zawarta przez przedsię-
biorstwo państwowe i osobę fizyczną, jeżeli osoba ta występuje równocześnie w imie-
niu własnym i jako dyrektor (organ) przedsiębiorstwa państwowego?
Czy ważna jest wymieniona wyżej umowa, jeżeli została zawarta przez osobę wy- .
stępującą równocześnie w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik przedsiębiorstwa
państwowego?
Argumenty z uzasadnienia
• W art. 108 KC wprowadzono generalny zakaz, iż pełnomocnik nie może być
drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy.
Od tego zakazu przepis ten przewiduje dwa wyjątki: (1) jeżeli dopuszczal-
ność dokonania czynności prawnej „z samym sobą” wynika z treści pełno-
mocnictwa albo (2) jeżeli ze względu na treść czynności prawnej wyłączona
jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.
• Dokonanie przez pełnomocnika czynności prawnej „z samym sobą”, wbrew
wymaganiom art. 108 KC, oznacza, iż czynność ta jest czynnością niezu-
pełną, a jej ważność zależy – przy odpowiednim zastosowaniu art. 103 KC
– od potwierdzenia przez osobę, w której imieniu została dokonana.
1 Uchwała wydana na gruncie Kodeksu handlowego .
2
Dział I. Przepisy wspólne
• Zakres stosowania art. 108 KC pod względem podmiotowym nie doznaje
żadnych ograniczeń. Przepis ten może mieć także zastosowanie wobec peł-
nomocnika przedsiębiorstwa państwowego.
• Brak uzasadnionych racji, aby pozbawić dyrektora przedsiębiorstwa pań-
stwowego możliwości udzielenia takiego pełnomocnictwa, w którym
by zezwolił pełnomocnikowi na zawarcie przez niego umowy spółki prawa
handlowego jako osobie fizycznej działającej w imieniu własnym. Nie wy-
klucza to ewentualnej odpowiedzialności dyrektora przedsiębiorstwa pań-
stwowego, który w wyniku udzielenia takiego pełnomocnictwa dopuścił
do tego, iż zawarto umowę spółki prawa handlowego naruszającą – z uwagi
na jej treść – interesy przedsiębiorstwa.
• Treść czynności prawnej, w rozumieniu art. 108 KC, stanowi istotny ele-
ment kreujący czynność prawną, w której znajdują wyraz wyłącznie same
decyzje uczestników czynności prawnej.
• Artykuł 108 KC wymaga ustalenia, na podstawie zobiektywizowanych oko-
liczności, że wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.
To zaś jest możliwe tylko po dokonaniu oceny prawnej konkretnych oświad-
czeń woli w konkretnych okolicznościach.
• Jeśli nie można wykluczyć możliwości udzielenia przez dyrektora przed-
siębiorstwa państwowego zezwolenia w treści pełnomocnictwa na zawarcie
umowy spółki przez pełnomocnika „z samym sobą”, to nie można z góry
zakładać, że każda umowa spółki zawarta bez takiego zezwolenia lub z jego
przekroczeniem narusza interesy przedsiębiorstwa jako mocodawcy.
• Jeżeli dyrektor przedsiębiorstwa państwowego może zezwolić w treści peł-
nomocnictwa na zawarcie umowy spółki przez pełnomocnika tegoż przed-
siębiorstwa „z samym sobą”, to tym samym nie można wykluczyć możliwo-
ści potwierdzenia tej umowy przez dyrektora wówczas, gdy pełnomocnik
zawarł ją bez zezwolenia lub z jego przekroczeniem.
• Przepis art.397ust.1 ustawy z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwo-
wych, tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm. (w brzmieniu na-
danym ustawą z 9.3.1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwo-
wych, Dz.U. Nr 17, poz. 99, obowiązującym od 21.3.1990 r.)1 wykluczał moż-
liwość udzielenia w treści pełnomocnictwa zezwolenia na zawarcie umowy
spółki „z samym sobą” takiemu pełnomocnikowi, który jest zastępcą dyrek-
tora, głównym księgowym, osobą zatrudnioną na stanowisku równorzędnym
bądź członkiem rady pracowniczej. Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego
udzielając pełnomocnictwa tej treści lub potwierdzając taką umowę postępo-
wałby sprzecznie z prawem, gdyż świadomie godzi się na powstanie i ist-
nienie stanu prawnego, którego przepis bezwzględnie obowiązujący wyraźnie
zakazywał. Możliwość odwołania ze stanowiska lub wypowiedzenia stosunku
pracy nie oznaczał przecież konieczności dokonania tych czynności.
1 .Artykuł397 ust.1PrzedsPańU obecnie już nie obowiązuje.
3
Tytuł I. Przepisy ogólne
• Jeśli pełnomocnikiem przedsiębiorstwa państwowego nie jest osoba wymie-
niona w art.397PrzedsPańU, wówczas taki pełnomocnik nie może być dru-
gą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu przedsiębiorstwa,
chyba że:
a) dopuszczalność takiej czynności wynika z treści pełnomocnictwa albo
b) ze względu na treść tej czynności prawnej wyłączona jest możliwość na-
ruszenia interesów przedsiębiorstwa państwowego – jako mocodawcy.
• Ważność umowy spółki zawartej przed 21.3.1990 r. przez osobę występu-
jącą jednocześnie w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik przedsiębior-
stwa uzależniona jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 108 KC.
• W obowiązujących przepisach prawa cywilnego brak jest unormowania
sytuacji, gdy organ osoby prawnej dokonuje czynności prawnej „z samym
sobą”. Ta okoliczność jednak nie może sama przez się uzasadniać wniosku
o niedopuszczalności takich czynności.
• Konstrukcji zawartej w art. 108 KC nie można stosować wprost do organu
osoby prawnej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy art. 108 KC znajdzie pośred-
nie zastosowanie do organu osoby prawnej, a mianowicie, gdy pełnomocni-
ctwo zostanie udzielone osobie prawnej.
• Charakter przepisów określających kompetencje organu osoby prawnej wy-
klucza możliwość zamieszczenia w nich zezwolenia na dokonanie przez ten
organ konkretnej czynności prawnej „z samym sobą”.
• Ocena, czy określona czynność prawna dokonana przez organ osoby prawnej
„z samym sobą” wyklucza możliwość naruszenia interesów osoby prawnej,
musi być dokonywana na podstawie konkretnych oświadczeń woli, złożo-
nych w konkretnych okolicznościach.
• Jeśli nie sposób wyłączyć sytuacji, w której czynność prawna dokonana
przez osobę fizyczną – piastuna organu osoby prawnej – „z samym sobą”
wyklucza, z uwagi na swoją treść, możliwość naruszenia interesów tej osoby
prawnej, to nie można przyjąć poglądu o generalnym zakazie dokonywania
przez organ osoby prawnej czynności prawnej „z samym sobą”.
• Osoba fizyczna działająca jako organ osoby prawnej nie może być drugą
stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu tej osoby prawnej,
chyba że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość
naruszenia interesów tej osoby prawnej. Na przeszkodzie przyjęcia tej tezy
nie stoi art. 39 § 1 KC.
• Z zastrzeżenia wyjątku: „chyba że ze względu na treść czynności prawnej
wyłączona jest możliwość naruszenia interesów osoby prawnej”, wynika,
iż inne czynności prawne dokonane przez organ osoby prawnej „z samym
sobą” trzeba uznać za bezwzględnie nieważne, Nie ma tu bowiem możliwo-
ści potwierdzenia skuteczności takiej czynności przez osobę prawną.
• Pod rządem art. 397 ust. 1 PrzedsPańU (czyli po 21.3.1990 r.), jednak dy-
rektor nie może być udziałowcem lub akcjonariuszem w spółce tworzonej
przez przedsiębiorstwo, a co za tym idzie nie może skutecznie zawrzeć takiej
4
Dział I. Przepisy wspólne
umowy. Taką umowę spółki należy uznać za sprzeczną z prawem i jako taką
za nieważną (art. 58 KC).
• Możliwość odwołania dyrektora ze stanowiska nie oznacza konieczno-
ści, tym samym zaś mógłby istnieć stan prawny zabroniony przez ustawę
(art. 397 ust. 1 PrzedsPańU).
→ Glosy: E.Skowrońska, PiP 1991, z. 4, s. 113;
B.Ziemianin, PiZS 1991, Nr 1, s. 53.
→ Przegląd orzecznictwa: G.Bieniek, PiZS 1993, Nr 9, s. 68; .
R.Trzaskowski, PS 2002, Nr 5, s. 116.
3.
Zagraniczna jednoosobowa spółka z o.o.
jako założyciel polskiej spółki z o.o.
Postanowienie SN z 28.4.1997 r., II CKN 133/971
(OSNC 1997, Nr 10, poz. 154)
Jedynym wspólnikiem spółki z o.o. nie może być jednoosobowa spółka prawa
obcego, mająca cechy spółki z o.o. w rozumieniu przepisów Kodeksu handlowego.
Stan faktyczny
Sąd rejonowy odmówił wpisu do .rejestru handlowego spółki z .o.o., której jedynym
założycielem była jednoosobowa niemiecka spółka GmbH.
Argumenty z uzasadnienia
• Reżim prawny obowiązujący spółki z udziałem kapitału zagranicznego
w Polsce został znacznie zliberalizowany2 .
• Zasada asymilacji oznacza traktowanie obcych podmiotów gospodarczych,
tak samo jak podmiotów krajowych.
1 Postanowienie wydane na gruncie Kodeksu handlowego .
2 Sąd Najwyższy odwołał się przy tym do zmian wprowadzonych do ustawyz14.6.1991r.
ospółkachzudziałemzagranicznym(tekstjedn.Dz.U.z1997r.Nr26,poz.143zezm.) .
przez ustawę z 29.3.1996 r. (Dz.U. Nr 45, poz. 199). Ustawa ta utraciła moc, zgodnie
z art. 99 pkt 3 ustawy z 19.11.1999 r. – Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101,
poz. 1178 ze zm.) 1.1.2001 r. Obecnie zasady wykonywania działalności gospodarczej
w Polsce przez osoby zagraniczne regulowane są przez ustawę z 2.7.2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm., zob.
przede wszystkim art. 13).
5
Tytuł I. Przepisy ogólne
• Zasada ta sprzeciwia się wprowadzeniu ograniczeń w działalności spółek
zagranicznych, ale nie uzasadnia uprzywilejowania tych spółek.
→ Glosy: J.Frąckowiak, OSP 1998, Nr 4, poz. 87;
.
K.Kruczalak, Rej. 1998, Nr 5, s. 197;
M.Litwińska, PPH 1998, Nr 2, s. 38;
A.Szumański, PS 1998, Nr 1, s. 69.
4.
Fikcyjny stosunek pracy z członkami zarządu
Wyrok SN z 23.3.1999 r., II UKN 536/981
(OSNP 2000, Nr 10, poz. 403)
1. Wspólnik spółki z o.o. zatrudniony przez nią w ramach fikcyjnego stosunku
pracy, w okresie, w którym nie prowadziła ona żadnej działalności gospodarczej
i nie opłacała składek na ubezpieczenie społeczne, nie podlega pracowniczemu
systemowi ubezpieczeń społecznych.
2. Funkcjonowanie spółki prawa handlowego nie może polegać na utrzymywaniu
jej wspólników ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Stan faktyczny
A był wspólnikiem rodzinnej spółki z o.o., która w spornym okresie była jedynie formal-
nie zarejestrowana, ale nie prowadziła żadnej działalności. Spółka z o.o. wykazywała przy
tym duże straty, a ponadto nie opłacała składek na ubezpieczenia społeczne oraz ignorowała
obowiązki wypełniania zobowiązań podatkowych. Równocześnie wspólnicy, jako człon-
kowie zarządu i pracownicy spółki, korzystali z zasiłków z ubezpieczenia społecznego.
Argumenty z uzasadnienia
• Należy stwierdzić brak jakiegokolwiek waloru prawnego, oczywiście fik-
cyjnych zachowań wspólników „rodzinnej” spółki z o.o., która ignorowała
obowiązujące ją regulacje demokratycznego państwa prawa.
• Brakowało jakichkolwiek podstaw prawnych do uzyskiwania przez fikcyj-
nie zatrudnionych wspólników świadczeń z ubezpieczenia społecznego, któ-
re w pewnym okresie były realizowane przez ZUS w iluzorycznej nadziei
tego organu, że są jakiekolwiek szanse na wyegzekwowanie od spółki lub
jej wspólników deklarowanych składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu
w istocie rzeczy fikcyjnie prowadzonej działalności gospodarczej.
• O tym, że zatrudnienie wnioskodawcy w ramach stosunku pracy było fikcyj-
ne, świadczy oczywisty brak konstytutywnej cechy kreującej zobowiązanie
pracownicze, jakim jest pracownicze podporządkowanie pomiędzy spółką
1 Wyrok wydany na gruncie Kodeksu handlowego .
6
Dział I. Przepisy wspólne
a jej wspólnikami, z których każdy był uprawniony do składania oświadczeń
woli w jej imieniu.
• Tam, gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany
przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o pra-
cowniczym zatrudnieniu takiego wspólnika, który nie pozostaje w pracow-
niczej relacji podporządkowania wobec samego siebie.
• A nie był objęty ani uprawniony do korzystania ze świadczeń z pracowni-
czego systemu ubezpieczeń, a w szczególności nie był uprawniony do ko-
rzystania z zasiłku chorobowego.
5.
Wpływ spółki na jej strukturę kapitałową
Wyrok NSA w Warszawie z 3.9.2001 r., II SA 1563/00
(niepubl.)
1. Spółka prawa handlowego nie ma w świetle przepisów Kodeksu handlowego
prawnych możliwości dochodzenia od swojego właściciela (100 -udziałowca) roz-
porządzenia kapitałem spółki według ustalonych celów, jakie winna lub zamierza
zrealizować. Nie można więc od niej wymagać, żeby przekształciła swoją strukturę
kapitałową, gdyż z formalnego punktu widzenia nie ma na to wpływu. Taką decyzję
mógł podjąć tylko podmiot, do którego należały udziały [...].
2. [...].
Stan faktyczny
Minister Finansów cofnął spółce z o.o. zezwolenie na prowadzenie działalności
w zakresie totalizatora wyścigów konnych. Zezwolenie to spółka otrzymała na okres
trzech lat, pod warunkiem usunięcia nieprawidłowości, polegających na prowadzeniu
działalności niezgodnie z przepisami ustawy z 29.7.1992 r. o grach losowych i zakła-
dach wzajemnych (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.), które stanowią,
iż w spółkach prowadzących działalność w zakresie gier losowych lub zakładów wza-
jemnych wysokość akcji (udziałów) jednego podmiotu nie może przekraczać jednej
trzeciej wartości kapitału spółki. Tymczasem 100 udziałów w kapitale zakładowym
spółki z o.o. posiadała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Argumenty z uzasadnienia
• Polecenie spółce z o.o. dostosowania struktury kapitałowej do wymogów
ustawy, podczas gdy 100 udziałów tej spółki należało do Agencji Własno-
ści Rolnej Skarbu Państwa, nie może być uznane za wykonalne.
• Minister Finansów nie podał w swoich decyzjach, przy użyciu jakich for-
malnoprawnych instrumentów spółka mogła wymóc na swoim właścicielu
(Agencji) podjęcia i zrealizowania działań wynikających z polecenia dosto-
sowawczego, w sposób gwarantujący ich skuteczność.
7
Pobierz darmowy fragment (pdf)