Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00070 006463 20508298 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Kompendium small businessu - książka
Kompendium small businessu - książka
Autor: Liczba stron: 568
Wydawca: Onepress Język publikacji: polski
ISBN: 83-7361-643-8 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> poradniki >> mała firma
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Prowadź własną firmę przy minimum formalności

'Kompendium small businessu' to poradnik zawierający konkretne informacje dotyczące otoczenia prawnego, w którym przyjdzie Ci się poruszać, sposobów uniknięcia pułapek podatkowych i ubezpieczeniowych, dopełnienia formalności, które czekają Cię przed rozpoczęciem działalności i bezpośrednio po. Jeżeli do tej pory niewiele wiedziałeś o podatkach, składkach, zatrudnianiu, utrzymaniu płynności finansowej, sposobach dochodzenia roszczeń od nierzetelnych kontrahentów czy planowaniu; jeżeli nie wiesz, jak rozpocząć przygotowania do podjęcia własnej działalności -- ta książka bardzo Ci w tym pomoże.

Dowiesz się z niej również, w jaki sposób, nie przeznaczając na to wielkich pieniędzy, zaistnieć na trudnym i konkurencyjnym rynku. Książka zawiera także wzory dokumentów: deklaracji PIT i VAT, umów o dzieło i zlecenia, wezwania do zapłaty, umowy spółki i innych.

Książka przygotowana w oparciu o aktualny stan prawny.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Kompendium small businessu Autor: Romuald Gabrysz ISBN: 83-7361-643-8 Format: B5, stron: 568 ProwadŸ w³asn¹ firmê przy minimum formalnoœci (cid:127) Funkcjonowanie firmy zgodnie z aktualnymi przepisami prawa (cid:129) Przedsiêbiorca — podatnik, p³atnik, pracodawca (cid:129) Wzory deklaracji i pism „Kompendium small businessu” to poradnik zawieraj¹cy konkretne informacje dotycz¹ce otoczenia prawnego, w którym przyjdzie Ci siê poruszaæ, sposobów unikniêcia pu³apek podatkowych i ubezpieczeniowych, dope³nienia formalnoœci, które czekaj¹ Ciê przed rozpoczêciem dzia³alnoœci i bezpoœrednio po. Je¿eli do tej pory niewiele wiedzia³eœ o podatkach, sk³adkach, zatrudnianiu, utrzymaniu p³ynnoœci finansowej, sposobach dochodzenia roszczeñ od nierzetelnych kontrahentów czy planowaniu; je¿eli nie wiesz, jak rozpocz¹æ przygotowania do podjêcia w³asnej dzia³alnoœci — ta ksi¹¿ka bardzo Ci w tym pomo¿e. Dowiesz siê z niej równie¿, w jaki sposób, nie przeznaczaj¹c na to wielkich pieniêdzy, zaistnieæ na trudnym i konkurencyjnym rynku. Ksi¹¿ka zawiera tak¿e wzory dokumentów: deklaracji PIT i VAT, umów o dzie³o i zlecenia, wezwania do zap³aty, umowy spó³ki i innych. Ksi¹¿ka przygotowana w oparciu o aktualny stan prawny Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę książki i kilka uwag praktycznych 1.1. Jak czytać teksty zawierające odniesienia do przepisów? 1.2. Jak odszukać w internecie konkretny akt prawny? 1.3. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych 2. Działalność gospodarcza — przedsiębiorca i firma w polskim prawie 2.1. Przedsiębiorca, działalność gospodarcza, firma w kodeksie cywilnym i ustawie o swobodzie działalności gospodarczej 2.2. Działalność regulowana, koncesje, zezwolenia, licencje i zgoda 2.3. Wolne zawody i działalność gospodarcza 2.4. Najważniejsze przepisy 3. Indywidualnie i w spółce — procedury wstępne i obowiązki informacyjne 3.1. Indywidualna działalność gospodarcza 3.2. Spółka cywilna 3.3. Spółki prawa handlowego 3.4. Najważniejsze przepisy 4. Przedsiębiorca i podatki 4.1. Podatek dochodowy od osób fizycznych 4.2. Preferencyjne formy opodatkowania 4.3. Podstawy rachunkowości w małej firmie 4.4. Podatek nie tylko dochodowy 4.5. Najważniejsze przepisy 5. Zrozumieć VAT 5.1. Trochę historii i statystyki 5.2. Pozycja VAT w budżecie państwa 5.3. Czym jest VAT? 5.4. Kto jest podatnikiem VAT? 5.5. Zwolnienie z podatku VAT ze względu na wysokość obrotów 5.6. Zgłoszenie rejestracyjne i prawo do odliczenia VAT 5.7. Kasy fiskalne 5.8. Dokumentowanie operacji sprzedaży w podatku VAT 9 11 14 15 16 17 18 46 55 57 59 59 76 76 78 79 80 90 105 146 160 161 161 162 163 166 170 176 179 187 4 Kompendium small businessu. Edycja 2006 5.9. Ewidencja sprzedaży i zakupu VAT, deklaracja podatku VAT 5.10. Mały podatnik i metoda kasowa 5.11. Zużycie na cele reklamy i reprezentacji a podatek VAT 5.12. Przekazanie na cele reklamy i reprezentacji a podatek VAT 5.13. Prawo do odliczenia i zwrotu podatku VAT 5.14. Opodatkowanie marży 5.15. Sprowadzanie nowego i używanego samochodu z kraju UE 5.16. Co to jest ta VI dyrektywa? 5.17. Dostawy i nabycia wewnątrzwspólnotowe, import i eksport 5.18. Najważniejsze przepisy 6. Ubezpieczenia społeczne — konieczność i obowiązek 6.1. Informacje podstawowe 6.2. Obciążenie wynagrodzeń pracowników składkami ubezpieczeniowymi 6.3. Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą 6.4. Podleganie ubezpieczeniom społecznym — podsumowanie 6.5. Płatnicy składek 6.6. Dokumenty zgłoszeniowe ZUS 6.7. Dokumenty rozliczeniowe ZUS 6.8. Program „Płatnik” 6.9. Elektroniczne przekazywanie dokumentów ubezpieczeniowych do ZUS 6.10. Termin wypłaty wynagrodzenia i termin przekazania składek 6.11. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń 6.12. Zestawienie podstawowych formularzy zgłoszeniowych i rozliczeniowych 6.13. Najważniejsze przepisy 7. Przedsiębiorca jako pracodawca 7.1. Umowa o pracę 7.2. Jak zakończyć współpracę z pracownikiem? 7.3. Pracownik rozwiązuje umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia 7.4. Pracodawca rozwiązuje umowę bez wypowiedzenia 7.5. Dokumentacja osobowa pracowników, którą obowiązany będziesz prowadzić 7.6. Umowa o dzieło, umowa zlecenie, umowa o pracę nakładczą 7.7. Pracownik na urlopie 7.8. Pracownik w delegacji 7.9. Pracownik się kształci 7.10. Wynagradzanie pracownika a ZUS i urząd skarbowy 7.11. Najważniejsze przepisy 8. Przedsiębiorca — podatnik, płatnik, ubezpieczony 8.1. Interpretacje prawa podatkowego 8.2. Zaświadczenia z urzędu skarbowego 8.3. Kilka zdań o terminach podatkowych 191 192 194 194 195 198 199 202 203 203 205 205 207 213 219 221 230 237 238 238 245 245 245 246 247 248 252 257 260 269 272 278 285 288 292 318 321 322 325 326 Spis treści 8.4. Czynności sprawdzające, kontrola podatkowa i kontrola skarbowa 8.5. Powstanie, wygaśnięcie i przedawnienie zobowiązania podatkowego 8.6. Terminy dotyczące przechowywania dokumentacji 8.7. Kontrola z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 8.8. Zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami na ubezpieczenia społeczne 8.9. Postępowanie karne skarbowe i czynny żal 8.10. Najważniejsze przepisy 9. Samochód w firmie 9.1. Wstęp 9.2. Co to jest samochód osobowy? 9.3. Wydatki związane z eksploatacją samochodu osobowego 9.4. Pracownik i samochód osobowy 9.5. Ubezpieczenie i amortyzacja samochodu osobowego 9.6. Kilka problemów praktycznych 9.7. Najważniejsze przepisy 10. Płynność finansowa 10.1. Planowanie przepływów pieniężnych 10.2. Miękkie zarządzanie należnościami 10.3. Twarde zarządzanie należnościami 10.4. Postępowanie nakazowe 10.5. Postępowanie upominawcze 10.6. Postępowanie uproszczone 10.7. Egzekucja komornicza 10.8. Trzy siódemki 10.9. Wspomaganie płynności — faktoring 10.10. Wspomaganie płynności — kredyt, pożyczka, debet, karta kredytowa 10.11. Wspomaganie płynności — leasing 10.12. Wierzytelności i podatki 10.13. Najważniejsze przepisy 11. Planowanie, marketing i reklama 11.1. Droga do dobrego planu 11.2. Planowanie dla przetrwania i rozwoju 11.3. Marketing debiutantów 11.4. Marketing niedrogi 11.5. Twoja firma i strona WWW 11.6. Twoja firma i poczta elektroniczna 11.7. Twoja firma i aukcje internetowe 11.8. Informacja — gdzie jej szukać? 11.9. Najważniejsze przepisy 12. Trochę porad praktycznych 13. Preferencje, ułatwienia, źródła finansowania 5 327 335 338 338 340 340 341 343 343 344 348 349 354 356 357 359 362 363 374 376 378 378 379 380 381 384 387 389 399 401 401 404 405 407 411 413 414 414 414 415 435 6 Kompendium small businessu. Edycja 2006 14. Likwidacja działalności 14.1. Formalności 14.2. VAT — opodatkowanie przy likwidacji działalności spółki i zaprzestaniu działalności przez osobę fizyczną 14.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych — opodatkowanie przy likwidacji działalności 14.4. Sprzedaż składników majątku dokonywana po likwidacji działalności gospodarczej 15. Dodatkowe informacje przydatne przedsiębiorcy 15.1. Dane kontaktowe urzędów statystycznych i ich oddziałów 15.2. Dane kontaktowe wydziałów gospodarczych KRS i ich właściwość według miast i gmin 15.3. Dane kontaktowe głównego i okręgowych inspektoratów Państwowej Inspekcji Pracy 15.4. Wzory umów i dokumentów 15.5. Wybrane fragmenty przepisów 15.6. Wybrane adresy stron internetowych 15.7. Terminy Skróty używane w książce Skorowidz 441 441 445 446 448 451 451 454 463 464 538 539 541 543 545 Co to jest podatek VAT; historia i statystyka; kto jest podatnikiem; zwolnienie z podatku ze względu na wysokość obrotów — decyzja o wyborze zwolnienia; zgłoszenie rejestracyjne; kasy fiskalne; dokumentowanie operacji opodatkowanych; deklaracja podatku VAT; rozliczenia kwartalne; mały podatnik; reklama i reprezentacja; zwrot i odliczenie podatku; opodatkowanie marży; sprowa- dzenie samochodu z kraju UE i podatek VAT; co to jest ta VI dyrektywa; wewnątrzwspólnotowe nabycia i dostawy VAT, PTU, podatek od towarów i usług to tożsame pojęcia. Przedsiębiorcy obawiają się tego podatku ze względu na zawiłości przepisów i odmienności interpretacyjne. Jest faktem, że podatek VAT jest dla niedoświadczonego podatnika źródłem stresów i lęków. Błędy w roz- liczeniu tego podatku potrafią być bardzo dotkliwe finansowo, i w związku z tym przy doku- mentowaniu operacji opodatkowanych należy zachować szczególną staranność. Powinieneś jednak wiedzieć, że rozliczanie VAT dla potrzeb początkującego przedsię- biorcy wcale nie jest bardzo skomplikowane. Niniejszy rozdział przedstawi po kolei najważ- niejsze zagadnienia związane z podatkiem VAT, pozwalając Ci przede wszystkim zdecydo- wać — czy zostać podatnikiem VAT od razu, czy odsunąć tę decyzję w czasie. Znajdziesz tu również odpowiedź na pytania, jakie są podstawowe zasady rozliczania podatku, co to jest VAT naliczony i należny, i oczywiście, co robić, żeby nie wpaść w kłopoty związane z VAT. 5.1. TROCHĘ HISTORII I STATYSTYKI Podatek od towarów i usług (PTU), opisywany częściej skrótem VAT, pochodzącym od pierw- szych liter jego angielskiej nazwy (Value Added Tax — podatek od wartości dodanej), ma w Polsce stosunkowo krótką historię. Pierwsza dotycząca podatku VAT ustawa ukazała się w Dzienniku Ustaw Nr 11 z 1993 roku, pod poz. 50 — ustawa ta została zastąpiona obecnie 162 Kompendium small businessu. Edycja 2006 obowiązującą ustawą o podatku od towarów i usług, którą opublikowano w Dzienniku Ustaw Nr 54 z 05.4.2004 r. (poz. 535). Podatek VAT zastąpił uprzednio stosowany podatek obroto- wy, i od razu wzbudził kontrowersje, spory i wątpliwości, które w dużej części pozostały nierozstrzygnięte do dziś. Z każdą nowelizacją pojawiają się nowe problemy, i wydaje się, że tak będzie w przyszłości — marnym pocieszeniem jest fakt, że problemy z podatkiem VAT występują w mniejszym lub większym stopniu wszędzie tam, gdzie podatek obowiązuje. W niektórych krajach (np. w Kanadzie, Australii czy Nowej Zelandii) podatek VAT ozna- czany jest skrótem GST — od innego angielskiego określenia tego podatku — goods and services tax. Podatek VAT pojawił się w Europie po raz pierwszy we Francji, w latach pięćdziesiątych. W ciągu następnych lat został wprowadzony do systemów podatkowych krajów tworzących ówczesne EWG, i został poddany harmonizacji. Rozpiętość podstawowych stawek VAT w krajach Unii Europejskiej nie jest w związku z tym duża — najwyższa stawka podstawo- wa (25 ) występuje w Szwecji, Danii i na Węgrzech, najniższa dopuszczalna w UE (15 ) na Cyprze i w Luksemburgu. Polska ze stawką 22 razem z Finlandią zajmuje piąte miejsce pod względem wysokości podstawowej stawki VAT. Na świecie podstawowe stawki podatku są bardziej zróżnicowane i wynoszą od 5 w Singapurze do 25 w Norwegii. W większości państw stosowane są również stawki obniżone (preferencyjne), a są państwa, gdzie podatek VAT nie obowiązuje. Stawki obniżone stosuje się w celu ochrony pewnych grup konsumen- tów lub preferowania różnych usług i towarów. W Polsce stawki obniżone wynoszą obecnie 0 , 3 i 7 . Stosowane są również różnego rodzaju zwolnienia z podatku VAT. Jedne mają charakter podmiotowy (oznacza to, że są skierowane do rodzajowo określonych grup i orga- nizacji — typowym przykładem jest zwolnienie ze względu na niewielką wysokość obrotów), inne są zwolnieniami przedmiotowymi — dotyczą konkretnych towarów i usług. Występują jeszcze zwolnienia mieszane (zwolnienie jakiegoś rodzaju towaru lub usługi dostarczanego przez zdefiniowany rodzaj podatników). 5.2. POZYCJA VAT W BUDŻECIE PAŃSTWA Planowane na 2006 rok wpływy z podatku VAT mają wynieść ponad 84 miliardy złotych, a z podatku akcyzowego — ponad 42 miliardy. Tymczasem łączne wpływu z podatku do- chodowego od osób fizycznych i osób prawnych wyniosą w 2006 r. niecałe 47 miliardów złotych, a całe dochody budżetu mają wynieść nieco ponad 195 miliardów złotych. Te liczby pokazują, jaka jest rola VAT w budżecie, i dlaczego aparat skarbowy specjalizuje się właśnie w podnoszeniu ściągalności tego podatku. Zrozumieć VAT 163 5.3. CZYM JEST VAT? Podatek VAT jest podatkiem pośrednim, dodawanym do ceny przez czynnych podatników VAT za każdym razem, kiedy występuje dostawa towaru lub usługi — z wyjątkiem przypad- ków, kiedy dostawa ta jest od podatku zwolniona lub opodatkowana stawką preferencyjną 0 . Każdy czynny podatnik dokonujący obrotu opodatkowanego ma jednak prawo do odliczenia od podatku należnego (tego, który został dodany do ceny przy sprzedaży) podatku, który zo- stał naliczony przez innego czynnego podatnika VAT przy dostawie towarów i usług niezbęd- nych do dokonania sprzedaży opodatkowanej. Najlepiej tę zasadę przedstawić na prostym przykładzie. Załóżmy, że jesteś czynnym podatnikiem VAT i zajmujesz się sprzedażą artykułów prze- mysłowych. Sprzedaż tę opodatkowujesz stawką podstawową VAT (22 ). Kupujesz towar handlowy od czynnego podatnika VAT za kwotę 100 000 zł netto miesięcznie (122 000 zł brutto), a sprzedajesz za kwotę 130 000 zł netto (158 600 zł brutto). Sprzedawca przy sprzedaży naliczył podatek według stawki podstawowej 22 — podatek naliczony wyniesie więc 22 000 zł. Ty, sprzedając towar, doliczasz do ceny netto również 22 — Twój dodany do ceny podatek wyniesie 130 000 ∗ 0,22 = 28 600 zł. Będzie to podatek należny. Różnica pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym wyniesie 28 600 – 22 000 = 6600 zł, a ponieważ swój podatek do zapłaty możesz pomniejszyć o podatek naliczony przy zaku- pach związanych ze sprzedażą opodatkowaną, tyle właśnie trzeba by zapłacić do urzędu skarbowego, gdyby w tym miesiącu nie wystąpiły inne zakupy opodatkowane (np. czynsz, materiały biurowe itp.). Zauważ, że kwota 6600 zł odpowiada 22 z wartości, którą dodałeś do ceny zakupu — czyli 30 000 zł. Stąd nazwa tego podatku — podatek od wartości dodanej. Ponieważ Twój dostawca również jest czynnym podatnikiem VAT, analogiczną operację przeprowadzi na kwocie swojej wartości dodanej. W ten sposób w całym łańcuchu obrotu towarem każdy dodaje podatek do ceny sprzedaży, a obliczając podatek, który musi odpro- wadzić do urzędu skarbowego, odejmuje podatek, który sam zapłacił w cenie kupowanego towaru (usługi). Być może zadajesz sobie teraz pytanie — skoro zasady obliczania podatku VAT są takie proste, skąd się bierze pogląd, że to najbardziej skomplikowany podatek? VAT mógłby istotnie być podatkiem bardzo prostym w stosowaniu, gdyby wprowadzić zasadę, że cała sprzedaż jest opodatkowana jedną stawką, i podatek VAT naliczony przy wszystkich zakupach podlega odliczeniu. Tymczasem obowiązujące zwolnienia i różnice w stawkach oraz liczne ograniczenia związane z odliczaniem podatku, a także konieczność rozliczania transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami, które mają siedziby na terenie różnych krajów, powodują, że te proste zasady z opisanego wyżej przykładu w praktyce stosuje się bardzo rzadko. Oto kolejny przykład pokazujący, jak w prostej sytuacji sprawy potrafią się gwałtownie skomplikować. 164 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Tym razem jesteś producentem elementów wyposażenia budownictwa. Elementy te mogą być opodatkowane różnymi stawkami — 7 , jeżeli ich przeznaczeniem jest montaż w obiektach mieszkalnych, i 22 — jeżeli będą montowane w obiektach o innym przezna- czeniu. Jako producentowi opłacałoby Ci się sprzedawać elementy z niższą stawką. To oczy- wiste — byłyby tańsze i przez to bardziej konkurencyjne na rynku. Dodatkowo zapłaciłbyś mniejszy podatek, ponieważ dokonując zakupów, płacisz go najczęściej w wysokości 22 . Załóżmy, że kupujesz elementy za 100 000 zł netto, do których sprzedawca doliczył 22 000 zł VAT. Po ich przetworzeniu i obróbce sprzedajesz swój produkt za kwotę 150 000 zł netto. Jeżeli VAT wyniesie 7 , to w rozliczeniu z urzędem skarbowym okaże się, że: (150 000 ∗ 7 ) – (100 000 ∗ 22 ) = –11 500 zł. Pierwszy składnik równania to VAT, który pobrałeś przy sprzedaży. Drugi — VAT, który po- brał od Ciebie sprzedawca elementów. Zgodnie z generalną zasadą dotyczącą rozliczania VAT możesz odliczyć od podatku, który naliczyłeś przy sprzedaży, podatek VAT, który zapłaciłeś przy zakupach. Po wykonaniu tego działania okazuje się, że wychodzi liczba ujemna. To ozna- cza, że urząd skarbowy powinien Ci zwrócić ponad 11 tysięcy złotych! Ale gdybyś doliczał 22 VAT, ponieważ sprzedaż byłaby przeznaczona na cele inne niż mieszkaniowe, to wynik byłby odmienny: (150 000 ∗ 22 ) – (100 000 ∗ 22 ) = 11 000 zł. Spora różnica, prawda? Zamiast dostać 11 500 złotych, trzeba by 11 000 zapłacić. Jak by powiedzieli karciarze — w obrocie strata wyniosłaby 22 500 zł. Nic dziwnego, że większość sprzedawców, którzy sprzedają towary lub usługi opodatkowane różnymi stawkami, dokłada starań, aby sprzedawać towar z niższą stawką. Fiskus natomiast podejmuje działania zmie- rzające do eliminacji nadużyć — i robi to za pomocą różnego rodzaju coraz bardziej skom- plikowanych przepisów, które mają za zadanie maksymalnie doprecyzować zakres zwolnień i preferencji oraz warunki ich wykorzystania. Urzędy skarbowe prowadzą również nieustanne kontrole podatników, wykazujących duże kwoty podatku do zwrotu, a nadużycia są surowo karane. Często okazuje się, że zawiłych przepisów nie rozumieją również urzędnicy, i ofiarą represji pada niewinny podatnik. Głośne w ostatnich latach sprawy dotyczą np. firm JTT (firma upadła mimo ostatecznego niestwierdzenia naruszenia prawa) i firmy Optimus (dotkliwe sank- cje skierowano przeciwko firmie i jej ówczesnemu właścicielowi mimo braku, jak się w efekcie okazało, podstaw do ich zastosowania). Na szczęście w ostatnich dniach Sąd Najwyższy, od- powiadając na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, wydał postanowienie, w którym przyznał podatnikom prawo do dochodzenia odszkodowania za wszelkie straty wynikające z błędnych decyzji fiskusa. To może spowodować, że ilość egzekucji, następujących wskutek niewłaściwych interpretacji przepisów przez urzędników, znacznie spadnie. O ileż prościej by było, gdyby zamiast dwóch stawek w naszym przykładzie obowiązy- wała jedna — niższa (np. 15 — ze względu na nasze członkostwo w Unii na razie niżej być nie może). Podatek byłby prosty w obliczaniu i pobieraniu, znikłaby możliwość nadużyć, a nie- unikniony wzrost cen na elementy wyposażenia stosowane w budownictwie mieszkaniowym sfinansowaliby w części sami producenci — bo przecież surowce kupowaliby taniej. Zrozumieć VAT 165 Wróćmy jeszcze do omawianego przykładu. Wydaje się, że jeżeli przedsiębiorcy nie będą interpretowali prawa rozszerzająco na swoją korzyść i zgodnie z przepisami będą uzyskiwać za każdym razem oświadczenie, że kupowane produkty przeznaczone są na cele budow- nictwa mieszkaniowego, problem nie wystąpi. Kontrole nic nie wskórają, ponieważ przed- siębiorca będzie uczciwy. Niestety — życie jest bardziej skomplikowane, niż potrafią sobie wyobrazić legislatorzy. W omawianym przypadku powstaje problem będący przedmiotem tysięcy interpretacji (niestety — często ze sobą sprzecznych). Jak postąpić w przypadku, w któ- rym produkt służy zarówno celom budownictwa mieszkaniowego, jak i pozostałym? Typowy przykład — stacja transformatorowa na osiedlu mieszkaniowym służy celom mieszkaniowym i jednocześnie innym — zasilane są z niej bowiem również sklepy, obiekty usługowe, basen itp. W jaki sposób podzielić wydatki? Jak ustalić prawidłową wysokość VAT do odliczenia? Takich problemów w praktyce pojawiają się setki. Wiesz już, dlaczego VAT jest skomplikowany mimo swojej prostoty? Czy zwolnienie i 0 oznacza to samo? Wbrew arytmetycznym pozorom jest istotna różnica pomiędzy dostawą zwolnioną od podatku i opodatkowaną stawką 0 — i w uproszczeniu polega ona na tym, że VAT naliczony przy zakupach służących sprzedaży zwolnionej nie podlega odli- czeniu, a w przypadku sprzedaży opodatkowanej stawką 0 — podlega. Nadużycia w podatku VAT System rozliczeń podatku VAT jest bardzo wrażliwy na nadużycia — bardzo liczne są bo- wiem sytuacje, w których u podatnika może wystąpić wyższy podatek naliczony niż podatek należny. W takim przypadku podatnik ma prawo do zwrotu różnicy podatku (w praktyce zwrot objęty jest licznymi ograniczeniami i wyłączeniami) — co skłania do przeprowadzania fikcyjnych transakcji, mających na celu wyłudzenie podatku VAT. Jak działa najprostszy mecha- nizm wyłudzenia? Przykład 5.1. Firma A, tzw. słup, czyli firma zarejestrowana wyłącznie do przeprowadzenia wyłu- dzenia, sprzedaje towar ze stawką 22 firmie B — drugiej firmie słup. Sprzedaż naj- częściej jest fikcyjna, ale oszuści stosują również metodę znacznego zawyżania ceny (do transakcji między firmami w rzeczywistości dochodzi, ale wartość transakcji jest niewspółmiernie wysoka w stosunku do rzeczywistej wartości rynkowej operacji). Firma B sprzedaje towar za granicę (znowu fikcyjnie, dla kolejnej podstawionej firmy), stosując stawkę VAT 0 . Ponieważ sprzedaż jest opodatkowana stawką 0 , firmie B przysługuje obniżenie podatku o kwotę VAT, która została wykazana na fakturze otrzymanej od firmy A. Występuje więc podatek naliczony, ale nie występuje podatek należny (0 ). Firma B występuje więc do urzędu skarbowego o zwrot podatku, a po jego otrzymaniu znika. Znika również firma A — nie płacąc podatku należnego, który wykazała na fakturze. 166 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Przykład zawiera uproszczenia, ponieważ w przepisach istnieją liczne zabezpieczenia przed takimi oszustwami (wydłużenie okresu zwrotu, wymóg posiadania dokumentów potwierdza- jących wywóz i dostawę, postępowania wyjaśniające itp.). Jednak systemu całkowicie uszczel- nić się nie da, stąd coraz to nowe doniesienia o wyłudzeniach podatku VAT. Zapamiętaj, że: podatek należny — podatek, który doliczyłeś do ceny netto sprzedawanego towaru lub usługi; podatek naliczony — podatek, który doliczył do ceny netto Twój dostawca; podatek do zapłaty — różnica pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym. Konieczność ochrony budżetu przed nadużyciami jest jednym z powodów, dla którego ustawa VAT jest trudna w stosowaniu; podatnicy mają nieustanne problemy z właściwym nalicza- niem podatku, a urzędy skarbowe wszędzie widzą podstęp. Brzmi to być może przerażająco — ale będąc początkującym przedsiębiorcą, nie będziesz miał do czynienia z wieloma pro- blemami albo będziesz korzystał ze zwolnienia z podatku. No i będziesz po lekturze tego rozdziału, który pomoże Ci zrozumieć VAT. 5.4. KTO JEST PODATNIKIEM VAT? To, że firma lub osoba jest podatnikiem VAT, nie oznacza automatycznie, że do ceny sprze- dawanych towarów lub usług będzie doliczać podatek lub korzystać z odliczenia podatku naliczonego przy zakupach. W podatku od towarów i usług występują bowiem wspomniane już zwolnienia. Nie będę szczegółowo analizował wszystkich możliwych kategorii podatników — i skoncentruję się na podmiotach wykonujących działalność gospodarczą i działalność pokrewną. Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości praw- nej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Jednak krąg osób uważanych za wykonujące samodziel- nie działalność gospodarczą jest w rozumieniu ustawy o VAT szerszy niż wynikający z ro- zumienia potocznego lub ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, która stanowi, że działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlo- wa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Dla celów VAT stosuje się definicję zawartą w ustawie o VAT, która różni się znacznie od powyższej. W ustawie czytamy, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność produ- centów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar Zrozumieć VAT 167 wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Typowymi podatnikami VAT są np. wykonujące działalność spółki kapitałowe i osobo- we prawa handlowego i cywilnego, spółdzielnie, osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, ale również osoby nieprowadzące zarejestrowanej działalności gospo- darczej, a dokonujące np. częstotliwej sprzedaży gruntów czy lokali lub uzyskujące przy- chody z wynajmu. Są jednak pewne kategorie czynności wyłączone z ustawowej definicji działalności. 1. Nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1 – 6 ustawy o pdof. Chodzi tu o czynności wykonywane w ramach stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy. 2. Nie uznaje się również za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą czyn- ności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2 – 9 ustawy o pdof, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomię- dzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do wa- runków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecają- cego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Ten skomplikowany przepis należy rozumieć w uproszczeniu w ten sposób, że jeżeli za skutki aktywności zarobkowej danej osoby odpowiada podmiot zatrudniający (wynajmujący, zleca- jący) tę osobę — to działalność taka nie jest działalnością gospodarczą. Oto przykład. Przykład 5.2. Artysta wynajmuje się do wykonania przedstawienia kabaretowego. Organizator sprzedaje bilety, jednak artysta z jakiejś przyczyny nie może wystąpić. To organizator w takim wypadku zwraca pieniądze za bilety i płaci za zarezerwowaną salę. Gdyby to ryzyko ponosił artysta, wykonywałby działalność. W art. 13 pkt 2 – 9 ustawy o pdof wymieniono następujące przychody: „2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, nauko- wej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkur- sach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przy- chody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych, 168 Kompendium small businessu. Edycja 2006 3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę, 4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitra- żowych z partnerami zagranicznymi, 5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnie- niem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7, 6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samo- rządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wy- konanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10 ustawy, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o któ- rych mowa w pkt 9, 7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów sta- nowiących osób prawnych, 8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od: a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora — jeżeli podat- nik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością — z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ra- mach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9, 9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kon- traktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika po- zarolniczej działalności gospodarczej — z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7”. Wątpliwości Interpretacja przepisów dotyczących zakresu czynności niestanowiących wykonywanej samo- dzielnie działalności gospodarczej w praktyce przyniosła wiele problemów. Oto dwa typowe przypadki, w których podatnicy mieli wątpliwości, czy są podatnikami VAT, czy też nie: Zrozumieć VAT 169 A. Podatnik VAT wykonuje działalność gospodarczą i równocześnie osiąga przycho- dy z tytułu wykonywania umów o dzieło (zlecenie), z zakresu wykraczającego poza przedmiot jego działalności gospodarczej. Jest to przypadek określony w cytowanym powyżej art. 13 pkt 8. Jeżeli z umowy będzie wy- nikało, że to zamawiający ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za skutki wynika- jące z ewentualnych nieprawidłowości w wykonaniu umowy, nie ma podstaw, aby czynności te traktować jako wykonywane przez podatnika VAT. Typowym przykładem będzie np. pro- wadzenie sklepu i jednoczesne wykonywanie na zlecenie prac malarskich, wykonywanie tłu- maczeń, występy na imprezach artystycznych itp. B. Podatnik VAT wykonuje działalność gospodarczą i równocześnie osiąga przycho- dy z tytułu umów o dzieło, obejmujące wykonywanie czynności z zakresu pro- wadzonej działalności gospodarczej. Wspomniany przed chwilą przepis art. 13 pkt 8 ustawy o pdof nie uznaje za przychody z tytułu świadczenia usług na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia przychodów uzyska- nych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Dlatego w tym przypadku przychody z umów o dzieło będą opodatkowane podatkiem VAT. Prowadzący gospodarstwa rolne, leśne i rybackie oraz prowadzący inną działalność rolniczą W przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybac- kie za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne (o którym piszę trochę dalej). Przepis ten ma zastosowanie również do osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność rolniczą w pozostałych przypadkach. Co należy rozumieć przez gospodarstwo rolne? Ustawa o VAT odsyła po definicję do ustawy o podatku rolnym, w której czytamy, że za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów (sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rol- nych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza), o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, sta- nowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej Gospodarstwem leśnym jest gospodarstwo prowadzone przez podatnika, na którym ciąży obowiązek podatkowy w podatku leśnym, a przez prowadzenie gospodarstwa rybackie- go należy rozumieć prowadzenie działalności w zakresie chowu i hodowli ryb oraz innych organizmów żyjących w wodzie. 170 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Ustawa o VAT wprowadza dla potrzeb podatku od towarów i usług swoją definicję dzia- łalności rolniczej, określając ją jako produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzyw- niczą, gruntową, szklarniową i pod folią, produkcję roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczą, chów, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowlę ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, a także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowlę i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowlę innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.01.13) oraz bambusa (PKWiU 02.01.42-00.11), a także świadczenie usług rolniczych. Definicja działalności rolniczej zawarta w ustawie o VAT jest bardziej szczegółowa niż umieszczona w ustawie o podatku rolnym. W dalszej części dla rozróżnienia tych podatników, którzy nie korzystają ze zwolnienia, będę ich nazywał czynnymi podatnikami VAT. Czas, abyś poznał informacje, które pozwolą Ci podjąć decyzję, czy korzystać ze zwol- nienia VAT, czy też nie. 5.5. ZWOLNIENIE Z PODATKU VAT ZE WZGLĘDU NA WYSOKOŚĆ OBROTÓW Zgodnie z artykułem 113 ustawy o podatku od towarów i usług zwalnia się od podatku po- datników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzed- nim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Również podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności opodatkowanych w trakcie roku podat- kowego jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty 10 000 euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się wszystkich kwot pochodzących ze sprzedaży. Do limitu nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwol- nionych od podatku i dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodo- wym (ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych) są zaliczane przez podat- nika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji. W przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego korzystającego ze zwolnienia przed- miotowego także działalności innej niż działalność rolnicza, do wartości sprzedaży nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z prowadzonej przez niego dzia- łalności rolniczej. Zrozumieć VAT 171 Kiedy do wartości sprzedaży limitowanej nie wlicza się podatku? Jeżeli korzystasz ze zwolnienia po raz pierwszy, nie będzie miał zastosowania prze- pis, który mówi, iż do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku (korzystając ze zwolnienia, nie naliczasz przecież podatku). Ale przepis ten ma znaczenie dla firm, które przekroczyły limit obrotów i utraciły zwolnienie. Tacy podatnicy mają prawo do ponownego skorzystania ze zwolnienia dopiero po upływie 3 lat, licząc od końca miesiąca, w którym utracili prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnowali. Wyliczając kwotę sprzedaży, nie uwzględniają w niej kwoty podatku naliczanego przy tej sprzedaży. Kwotę limitu w złotych powinien ogłosić w Monitorze Polskim Minister Finansów, w terminie do dnia 31 grudnia, a obliczana jest ona według średniego kursu euro, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października, i zaokrąglana do 100 zł. Kwota wyliczona według kursu na pierwszy dzień roboczy października 2005 r. wynio- sła 39 200 zł. Przepis dotyczący ustalania limitu budził wątpliwości — czy kwota 39 200 zł dotyczy obrotu w 2005 r., czy obrotu w 2006 r.? Stanowisko Ministerstwa Finansów nie pozostawia wątpliwości. Stwierdziło ono, że od podatku od towarów i usług w 2006 r. zwolnieni są podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej (bez kwoty podatku) — o której mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o PTU — nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym (tj. w roku 2005) kwoty 39 200 zł. Przekroczenie w 2005 r. wartości sprzedaży (bez kwoty podatku) w kwocie 39 200 zł oznacza, że począwszy od 2006 r., podatnik ma obowiązek rozliczać podatek od towarów i usług oraz obowiązek zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny. Warunki korzystania ze zwolnienia Jeżeli chcesz korzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, powinieneś prowadzić ewidencję, dzięki której będziesz mógł określić moment, w jakim dojdzie do przekroczenia kwoty przychodu skutkującego utratą zwolnienia z VAT. Ewidencja powinna być uzupełniona po każdym dniu, nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Jeżeli pro- wadzisz PKPiR, zamiast tej ewidencji możesz w ewidencji sprzedaży, prowadzonej zgodnie z rozporządzeniem w sprawie prowadzenia PKPiR, w odrębnej kolumnie wykazywać przy- chody podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT oraz łączną kwotę dziennej sprzedaży wynikającą z faktur. Również w tym przypadku zapisów należy dokonywać nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Brak tej ewidencji może Cię w razie kon- troli sporo kosztować. W przypadku stwierdzenia, że nie prowadzisz ewidencji lub prowadzisz ją w sposób nierzetelny, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określi wartość niezaewidencjonowanej sprzedaży w drodze oszacowania i ustali podatek przy za- stosowaniu stawki 22 , bez prawa obniżenia kwoty podatku należnego, który zapłaciłeś przy zakupie towarów. 172 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Często popełnianym przez przedsiębiorców błędem jest założenie, iż limit sprzedaży jest stały w danym roku, bez względu na moment rozpoczęcia działalności. Tymczasem, jak wy- nika z cytowanego wcześniej przepisu, przedsiębiorca rozpoczynający wykonywanie czyn- ności opodatkowanych w trakcie roku podatkowego jest zwolniony od podatku VAT, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu pro- wadzonej sprzedaży, kwoty limitu. Powstaje oczywiście pytanie, w jaki sposób policzyć proporcję. Wartość kwoty, która powoduje utratę prawa do zwolnienia, wylicza się, stosując wzór: Kuz = Kgr ∗ D / 365 gdzie: Kuz — kwota, której przekroczenie spowoduje utratę zwolnienia Kgr — kwota graniczna, wyznaczona na dany rok D — liczba dni pozostała do końca roku Możesz zrezygnować ze zwolnienia Podatnicy uprawnieni do zwolnienia ze względu na wysokość obrotów mogą z tego zwolnienia zrezygnować — pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamia- rze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia. Gdybyś chciał zrezygnować ze zwolnienia od samego początku, powi- nieneś powiadomić organ podatkowy o rezygnacji przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej. Urzędy skarbowe twierdzą przeważnie, że podatnik, który rozpoczynając działalność, zdecydował się na zwolnienie, już do końca roku musi pozostać podatnikiem zwol- nionym (chyba że utraci zwolnienie ze względu na wysokość obrotów lub z innego, przewidzianego w przepisach powodu). Podatnikiem VAT czynnym rozpoczynający działalność może stać się, dopiero począwszy od następnego roku (i na początek każ- dego następnego miesiąca w kolejnych latach). Takie stanowisko jest skutkiem inter- pretacji językowej ustawy o VAT. Oczywiście — taka interpretacja nie ma większego sensu. Nie widać powodu, dla którego podatnik rozpoczynający działalność miałby być dyskryminowany w stosunku do podatnika, który tę działalność kontynuuje kolejny rok. Dodatkowo przepis sprzeczny jest z brzmieniem VI dyrektywy UE, która mówi wyłącznie o tym, że podatnik zwolniony ma prawo zostać podatnikiem czynnym — i nie wprowadza w tym zakresie żadnych obostrzeń. Jednak praktyka jest jaka jest, i dla- tego przed podjęciem decyzji o wyborze zwolnienia powinieneś starannie przemy- śleć decyzję. Wróćmy do omawianej przed chwilą wątpliwości, dotyczącej ustalenia kwoty limitu. Czy w powyższym wzorze, dla osoby rozpoczynającej działalność w 2006 r., kwotą graniczną będzie kwota 10 000 euro według kursu z pierwszego roboczego dnia października 2005 r., czy 2006 roku? Zrozumieć VAT 173 Załóżmy, że rozpocząłeś działalność 1 lipca 2006 r. Do końca roku pozostanie 184 dni. Limit obrotu, wyliczony z użyciem kwoty 39 200 zł (czyli według kursu z 1 dnia października 2005 r.), wyniesie: Kuz = 39 200,00 zł ∗ 184 / 365 = 19 761,10 zł Załóżmy również, że limit obrotu przekroczyłeś w sierpniu i po przekroczeniu limitu złoży- łeś zgłoszenie rejestracyjne i stałeś się podatnikiem VAT czynnym. Zauważ, że nie jest jeszcze znana kwota limitu ustalona według kursu z października 2006 r. — jest na to za wcześnie. Gdyby okazało się, że ta kwota jest niższa, to przy pod- stawieniu do wzoru uzyskałbyś niższy limit obrotu — i w konsekwencji oznaczałoby to, że za późno dokonałeś zgłoszenia rejestracyjnego. I na odwrót — gdyby kwota limitu była wyż- sza, oznaczałoby to zbyt wczesną utratę zwolnienia. Takie podejście byłoby w sposób oczywi- sty bezsensowne i sprzeczne z celem ustawodawcy, jakim było między innymi umożliwienie prawidłowego wyznaczenia momentu utraty zwolnienia. Dlatego do wyznaczenia limitu dla działalności rozpoczętej w 2006 r. powinieneś zastosować kwotę 39 200 zł. Sytuacja zmieni się w roku następnym, po roku rozpoczęcia działalności. Jeżeli w dalszym ciągu będziesz korzystał ze zwolnienia, będzie Cię dotyczyło stanowisko Ministerstwa Finan- sów, które przedstawiłem przed momentem. Oznacza to, że do pierwszych dni października nie będziesz wiedział, jaki będzie limit, po przekroczeniu którego w następnym roku będziesz musiał stać się czynnym podatnikiem VAT — stąd jeśli chcesz zachować zwolnienie, powi- nieneś zainteresować się przewidywaniami analityków dotyczącymi przyszłego kursu euro. Moment utraty zwolnienia Korzystając ze zwolnienia ze względu na wysokość obrotów, powinieneś zachować czuj- ność. Zwolnienie traci bowiem moc w momencie przekroczenia kwoty limitu, i w tym samym momencie powstaje obowiązek podatkowy. Opodatkowaniu podlega już cała nadwyżka sprzedaży ponad kwotę limitu. Nie ma tu okresów przejściowych (np. od początku dnia na- stępującego po dniu przekroczenia limitu). Powinieneś być przygotowany na utratę zwolnienia i już przed tą datą kupować towary na faktury VAT. Będąc w ich posiadaniu, będziesz mógł odliczyć podatek, który zapłaciłeś w cenie tych towarów. Są jednak określone warunki, żeby z odliczenia skorzystać. Po pierw- sze — musi na to wyrazić zgodę naczelnik urzędu skarbowego, do którego powinieneś wy- stąpić z odpowiednim wnioskiem. Po drugie — musisz sporządzić spis z natury zapasów towarów, posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. I po trzecie — spo- rządzony spis z natury musisz złożyć w urzędzie skarbowym nie później niż w terminie 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia. 174 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Kiedy wartością sprzedaży jest prowizja Przedsiębiorcy prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie zarządzający funduszami inwesty- cyjnymi, agenci wykonujący czynności na zlecenie i osoby świadczące usługi o podobnym cha- rakterze często wynagradzani są w systemie prowizyjnym lub do prowizyjnego zbliżonym. Dla tych osób wartością sprzedaży dla celów ustalenia limitu będzie 30-krotność kwoty prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usług. Nie wszyscy mogą korzystać ze zwolnienia Zwolnień podmiotowych ze względu na wysokość obrotów nie stosuje się w przypadku po- datników: 1. Dokonujących dostaw: a) wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali; b) towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycz- nej (PKWiU 40.10.10), perfum i wód toaletowych (PKWiU 24.52.11), kosmety- ków upiększających do ust i oczu (PKWiU 24.52.12), kosmetyków do manicure i pedicure (PKWiU 24.52.13), pudrów kosmetycznych i higienicznych — z wyłą- czeniem przeznaczonych dla dzieci (PKWiU ex 24.52.14-00), pozostałych kosme- tyków upiększających do twarzy (PKWiU 24.52.15-00.10), dezodorantów osobi- stych i preparatów przeciwpotowych (PKWiU 24.52.19-50.00), preparatów do higieny intymnej (PKWiU 24.52.19-90.10), środków higienicznych kosmetycznych, gdzie indziej niewymienionych (PKWiU 24.52.19-90.3), preparatów toaletowych dla zwierząt (PKWiU 24.52.19-90.60), kosmetyków i wyrobów perfumeryjnych pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 24.52.19-90.90), kart do gry — z wyłączeniem kart do gry dla dzieci (PKWiU ex 36.50.41-00), cygar, rów- nież z obciętymi końcami, cygaretek i papierosów z tytoniu lub namiastek tytoniu (PKWiU 16.00.11), tytoniu do palenia (PKWiU 16.00.12-30), tabaki (PKWiU ex 16.00.12-90.20); c) nowych środków transportu; d) terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę. 2. Świadczących usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, a także usługi jubilerskie. 3. Niemających siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium kraju. Powyższą listę należy rozszerzyć o podatników importujących towary i usługi, dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Tych ostatnich czynności dokonują najczęściej podatnicy, którzy i tak ze wzglę- du na wielkość obrotów nie mogą korzystać ze zwolnienia. Zrozumieć VAT 175 Planowane zmiany Rząd chce wprowadzić zmiany w systemie opodatkowania podatkiem VAT drobnych przedsiębiorców. Planuje się, że świadczący usługi (ale tylko dla osób fizycznych) mogliby opłacać zryczałtowany VAT — w wysokości ustalanej w zależności od bran- ży, w której prowadzą działalność. Byłby to mechanizm dość podobny do karty po- datkowej (z której z kolei rząd chce się wycofać). To uproszczenie dotyczyć będzie jednak bardzo niewielkiej grupy podatników — mogą to być np. gabinety fryzjerskie i kosmetyczne, wypożyczalnie płyt itp. Kiedy opłaca się korzystać ze zwolnienia? Rozpoczynając działalność, masz wybór — możesz wybrać zwolnienie VAT lub od samego początku zarejestrować się i być podatnikiem VAT czynnym. Decyzja powinna być podjęta w oparciu o analizę przewidywanych źródeł przychodów, rodzaju dokonywanych zakupów itp. Wiesz już o podatku VAT wystarczająco dużo, żeby móc podjąć taką decyzję. Najlepiej zobra- zują to poniższe przykłady. Przykład 5.3. Janusz zdecydował się rozpocząć działalność w zakresie handlu. Zarejestrował się jako czynny podatnik VAT. Kupuje w hurtowni artykuły przemysłowe i sprzedaje je w swoim sklepie. W uproszczeniu rozliczenie podatku VAT może u Janusza wyglądać następująco (tabela 5.1): Tabela 5.1. Rozliczenie podatku VAT Opis czynności Netto (zł) Podatek VAT (22 ) Do odliczenia Do zapłaty 1 Zakup towarów handlowych Sprzedaż towarów handlowych Koszty opodatkowane VAT RAZEM 2 60 000,00 75 000,00 3000,00 3 13 200,00 660,00 13 860,00 4 16 500,00 16 500,00 Brutto (zł) 5 73 200,00 91 500,00 3660,00 VAT do zapłaty (4 – 3) = 2640,00 zł W kasie pozostanie na pozostałe podatki i opłaty: 91 500,00 – 73 200,00 – 3660,00 – 2640,00 = 12 000,00 zł. Janusz założył, że już w pierwszym miesiącu działalności przekroczy limit uprawniający go do zwolnienia od podatku. Zarejestrował się więc jako czynny podatnik VAT. 176 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Przykład 5.4. Henryk również zdecydował się rozpocząć działalność, jednak będzie świadczył usługi wykonywane u klienta. Jego przychód miesięczny wyniesie ok. 3500,00 zł miesięcz- nie. Henryk przed rozpoczęciem działalności przeprowadził odpowiednie obliczenia (tabela 5.2, tabela 5.3). Tabela 5.2. Czynny podatnik VAT Opis czynności Netto (zł) Podatek VAT (22 ) Do odliczenia Do zapłaty Brutto (zł) 1 Zakup części i narzędzi Koszty opodatkowane VAT Przychód z usług RAZEM 2 500,00 200,00 3000,00 3 110,00 44,00 154,00 4 660,00 660,00 5 610,00 244,00 3660,00 VAT do zapłaty (4 – 3) = 506,00 zł W kasie pozostanie na pozostałe podatki i opłaty: 3660,00 – 610,00 – 244,00 – 506,00 = 2300,00 zł. Tabela 5.3. Podatnik zwolniony Opis czynności Netto (zł) Podatek VAT (22 ) Do odliczenia Do zapłaty Brutto (zł) 1 Zakup części i narzędzi Koszty opodatkowane VAT Przychód z usług 2 610,00 244,00 3660,00 3 - - - 4 - - - 5 610,00 244,00 3660,00 W kasie pozostanie na pozostałe podatki i opłaty: 3660,00 – 610,00 – 244,00 = 2806,00 zł. Henryk powinien zdecydować się na zwolnienie z VAT. 5.6. ZGŁOSZENIE REJESTRACYJNE I PRAWO DO ODLICZENIA VAT Kiedy zdecydujesz się na rezygnację ze zwolnienia z VAT (a jak pokazują powyższe przy- kłady — dość często rezygnacja jest krokiem finansowo korzystnym), powinieneś złożyć zgłoszenie rejestracyjne na formularzu VAT-R. Wzór takiego zgłoszenia z przykładowymi Zrozumieć VAT 177 danymi znajdziesz w rozdziale zawierającym wzory dokumentów. Po złożeniu zgłoszenia możesz oczekiwać, że wkrótce otrzymasz potwierdzenie faktu zarejestrowania na druku VAT-5. Kopia tego druku będzie Ci często potrzebna, kiedy kontrahenci będą chcieli upew- nić się, że mają do czynienia z czynnym podatnikiem VAT. Rejestracja VAT kosztuje Składając zgłoszenie rejestracyjne VAT-R, musisz liczyć się z koniecznością wydania 152 zł. Tyle wynosi opłata skarbowa od potwierdzenia zarejestrowania podatnika podatku od towarów i usług jako podatnika czynnego lub zwolnionego VAT. Pojawia się jednak bardzo często wątpliwość — w jaki sposób ustalić moment, od którego uzyskana faktura VAT uprawnia do odliczenia podatku? Czy podatnicy mogą odliczyć VAT wykazany na fakturach, które otrzymali przed dokonaniem rejestracji VAT-R? Czy uznana za prawidłową będzie faktura, na której brakuje jakiegoś elementu nazwy? Wyobraźmy sobie, że zanim rozpocząłeś faktycznie działalność, dokonywałeś zakupów związanych z wyposażeniem sklepu i uzupełnieniem towarów. Nie byłeś jeszcze zarejestro- wanym przedsiębiorcą — wniosek o wpis do ewidencji czekał na rozpatrzenie. Na zakupione wyposażenie i towary otrzymywałeś faktury na imię i nazwisko, ale we wniosku o wpis do ewidencji jako nazwę firmy podałeś oprócz imienia i nazwiska również człon wyróżniający (np. PH Kamitex). Po uzyskaniu wpisu złożyłeś zgłoszenie rejestracyjne VAT-R. Kiedy składałeś pierwszą deklarację VAT-7, byłeś już zarejestrowanym podatnikiem VAT. O szczegółowych wymaganiach stawianych fakturze VAT piszę przy okazji omawiania dokumentów księgowych — w rozdziale 4.3.3. Sam fakt, iż na fakturze nie ma członu wyróż- niającego firmy, nie stanowi przeszkody, aby traktować ją jako pełnowartościowy doku- ment. Dla celów podatku VAT wystarczy, aby znajdowało się tam imię i nazwisko podatnika. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie zwrotu podatku niektórym podat- nikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług, faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać, oprócz innych wy- mienionych tam elementów, co najmniej imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy. Zakupione towary powinieneś ująć w remanencie początkowym — i tu powstaje pytanie, w jakiej wartości przyjąć towary do remanentu — netto, czy brutto? Jeżeli podatek VAT ma zostać odliczony, to prawidłowa będzie wartość netto. Jeżeli nie — remanent należy wycenić według wartości brutto. Nie ma niestety jasności co do możliwości odliczenia VAT z faktur, które podatnik otrzy- mał, nie będąc jeszcze zarejestrowanym podatnikiem VAT. Zasadniczo organy podatkowe uważają, że tylko zarejestrowany podatnik VAT może skorzystać z prawa do odliczenia 178 Kompendium small businessu. Edycja 2006 — i decydujące jest, że w momencie dokonywania zakupów podatnik nie był jeszcze zareje- strowany. Dodatkowo różne urzędy skarbowe prezentują różne stanowisko co do momentu, w którym podatnik staje się podatnikiem zarejestrowanym — czy już w momencie, w którym złoży formularz VAT-R, czy dopiero po otrzymaniu odpowiedniego potwierdzenia? Takich wątpliwości nie ma Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS), który stoi na grun- cie twardej obrony zasady neutralności podatku VAT i uważa, że podatnik ma prawo odliczyć VAT związany z nabyciem towarów związanych ze sprzedażą opodatkowaną bez względu na fakt, czy w momencie nabycia tych towarów był zarejestrowanym podatnikiem VAT. Pewną nadzieję na upowszechnienie takiego stanowiska w Polsce daje wyrok WSA w Olsztynie (I SA/OI 445/05 z 5.1.2006 r.), w którym wskazano, iż w przypadku nabycia przez podatnika towarów lub usług przed dniem złożenia zgłoszenia rejestracyjnego na for- mularzu VAT-R, przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego przy tym nabyciu, jeżeli było ono dokonane z zamiarem wykorzystania tych towarów lub usług w działalności gospo- darczej podlegającej opodatkowaniu. Co powinieneś zrobić, aby nie paść ofiarą niekonsekwencji fiskusa? Teoretycznie poprawnym zachowaniem jest złożenie wniosku o wydanie wiążącej in- terpretacji prawa podatkowego, z przytoczeniem w fazie argumentacyjnej stanowiska ETS i wyroku WSA, a po uzyskaniu odpowiedzi sprzecznej ze swoją propozycją przejście całej drogi skarżąco-odwoławczej, aż do ETS włącznie. Kilku przedsiębiorców, którzy zachowaliby się w ten sposób, skutecznie dokonałoby tego, czego nie może dokonać od lat cały aparat skarbowy — doprowadziłoby do ujednolicenia stanowiska w tej sprawie i doprowadzenia do zgodności z przepisami unijnymi. Nie oznacza to oczywiście, że namawiam Cię do takiego działania. Początkujący przed- siębiorca ma na głowie dość kłopotów, żeby jeszcze dokładać sobie wojnę z aparatem skar- bowym. To działanie dla idealistów, którzy zechcą udowodnić sobie i innym, że żyją w pań- stwie prawa. Stosowanym najczęściej sposobem postępowania są: a) ujęcie remanentu w wartości brutto, co prowadzi do niezasłużonej straty finansowej i jest działaniem niewłaściwym z punktu widzenia interesu przedsiębiorcy, a dodat- kowo, moim zdaniem, niewłaściwym w świetle obowiązujących unijnych przepisów dotyczących VAT; b) powstrzymanie się od zakupów do momentu, w którym zgodnie z interpretacją miej- scowego urzędu podatnik staje się czynnym podatnikiem VAT i c) poproszenie dostawcy, aby odłożył na kilka, kilkanaście dni wskazany towar i wstrzy- mał się z wydaniem faktury. Zrozumieć VAT 179 5.7. KASY FISKALNE Nie musisz martwić się obowiązkiem posiadania kasy, jeżeli prowadzisz działalność wyłącz- nie na rzecz innych firm. Jeżeli jednak masz zamiar sprzedawać towary i usługi osobom nie- prowadzącym działalności, powinieneś przeczytać ten rozdział. Kasy fiskalne to potoczna nazwa urządzeń rejestrujących obrót (kas rejestrujących) z uwzględnieniem obowiązujących stawek podatku VAT. W praktyce spotkasz się z kilko- ma typami urządzeń fiskalnych. Najpopularniejsze są kasy zawierające odpowiedni moduł fiskalny, stosowane w placówkach handlowych i usługowych. W firmach, które wystawiają dużo faktur, a paragony raczej sporadycznie, znacznie częściej spotyka się drukarki fiskal- ne. Spełniają dwie funkcje — głównie drukują faktury, a w razie potrzeby mogą również wydrukować paragon fiskalny. Trzecim typem urządzeń, będącym połączeniem kas, drukarek i komputerów, są terminale fiskalne, które widzimy najczęściej w hipermarketach. Ze względu na funkcje, trwałość, pojemność pamięci fiskalnej, możliwość współpracy z komputerem lub jej brak kasy różnie kosztują. Podejmując decyzję o zakupie kasy, musisz przede wszystkim ustalić zakres jej zastosowań. Pamiętaj, że kasa to nie tylko uciążliwy obo- wiązek. Dobrze wybrana kasa fiskalna może ułatwić Ci kontrolę pracowników, pomóc rozli- czyć stany magazynowe i zasygnalizować konieczność uzupełnienia zapasów (oczywiście konieczny będzie komputer i odpowiednie oprogramowanie do obsługi sprzedaży). Dzięki stosowaniu kas rejestrujących automatycznie będziesz mógł stwierdzić, czy ilość gotówki w szufladzie odpowiada sprzedaży. Korzyści jest więcej — warunkiem jest zakup urządze- nia odpowiadającego Twoim wymaganiom. Część kwot wydanych na zakup kas fiskalnych Skarb Państwa zwraca podatnikom, po spełnieniu odpowiednich warunków. Wszyscy podatnicy, którzy rozpoczną ewidencjonowanie obrotu i kwot podatku należ- nego w obowiązujących terminach, mogą odliczyć od tego podatku kwotę wydatkowaną na zakup każdej z kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia (powstania obowiązku) ewidencjonowania w wysokości 50 jej ceny netto zakupu, nie więcej jednak niż 2500 zł. Warto wspomnieć, że może wystąpić sytuacja, w której będziesz zwolniony podmiotowo z VAT (np. ze względu na wysokość obrotów), ale będziesz musiał zainstalować kasę fiskalną. Obowiązujące przepisy zwalniają bowiem od obowiązku stosowania kasy, stosując jako kryterium albo wysokość obrotu (i w pierwszym roku działalności ten obrót jest niższy niż uprawniający do zwolnienia od podatku VAT), albo rodzaj działalności — wtedy obrót może być nawet minimalny, a mimo to powstanie obowiązek stosowania kas. W takim przypadku nie będziesz mógł skorzystać z możliwości odliczenia części kwoty na zakup kasy. Jednak ulga nie przepada: urząd skarbowy, na Twój wniosek, dokona zwrotu odpowiedniej kwoty na rachunek bankowy — w terminie do 25 dnia od daty złożenia wniosku. 180 Kompendium small businessu. Edycja 2006 Uwaga — nadchodzą zmiany Ministerstwo Finansów doszło do wniosku, że za dużo wydaje na zwrot podatnikom kosztów zakupu kas. Dlatego chce ograniczyć wartość kwotową zwrotu — projekt mówi, że, co prawda, zwrot wyniesie do 90 wydatku, nie więcej jednak niż 900 zł na kasę. To preferuje dostawców urządzeń tańszych, wyposażonych w mniej poży- teczne dla podatników funkcje. Kto musi stosować kasy fiskalne? Kasy, zgodnie z ustawą o VAT, powinni stosować wszyscy podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych (dalej będę dla uproszczenia pisał o osobach n.p.d.). Jeżeli naruszysz ten obowiązek, nara- zisz się na sankcje określone w kodeksie karnym skarbowym oraz do czasu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrują- cych stracisz prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę stanowiącą równo- wartość 30 kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Minister Finansów ma prawo zwalniać określone grupy podatników z obowiązku reje- strowania obrotu przy użyciu kas, i z tego prawa systematycznie korzysta. Zwalnianie odbywa się w drodze rozporządzenia, które jest wydawane raz na jakiś czas (najczęściej raz w roku). Począwszy od 1 kwietnia 2006 r., podatników obowiązuje rozporządzenie z dnia 28 marca 2006 r. w sprawie kas rejestrujących. Pomyśl o kasie rezerwowej Jeżeli już zainstalujesz kasę i ulegnie ona uszkodzeniu, a nie będziesz miał kasy re- zerwowej, będziesz musiał wstrzymać sprzedaż. Podobnie będzie, kiedy wyłączą prąd, a Ty nie będziesz miał zasilania bateryjnego. Powinieneś to brać pod uwagę, planując zakup kas. Warto mieć na podorędziu małą kasę z zasilaniem awaryjnym. Zwolnienie z obowiązku stosowania kas Zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących ma dwa kryteria. Jedno jest przedmiotowe (zwalnia się z obowiązku ewidencjonowanie niektóre ro- dzaje działalności), inne to zwolnienie podmiotowe (jeżeli rozpoczniesz działalność w 2006 r., to do momentu osiągnięcia obrotu w wysokości 20 000 zł będziesz korzystał ze zwolnienia — z wyjątkiem sytuacji, o której za chwilę). W tabeli 5.4 znajduje się wykaz sprzedaży zwol- nionej z obowiązku ewidencjonowania. Zrozumieć VAT 181 Tabela 5.4. Wykaz sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania (do 31 grudnia 2006 r.) Poz. Symbol PKWiU*) Nazwa towaru, usługi (czynności) I. Sprzedaż towarów lub świadczenie usług 1. ex 01.4 2. 40 3. 41 4. 55.23.11 5. ex 55.23.15 6. ex 60.21.2 7. ex 60.21.42 8. 60.23.13 9. ex 63.12.14 10. ex 63.21.10-00.10 11. ex 63.21.21-00.10 12. 63.21.25 13. ex 64.1 14. 64.2 15. 65-67 16. 70.2 17. 70.3 18. 73 19. 74.1 20. ex 74.2 21. 74.30 Usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt, z wyjątkiem usług weterynaryjnych, z wyłączeniem: • usług wypożyczania sprzętu rolniczego i ogrodniczego bez obsługi, • usług ślusarskich i kowalskich Energia elektryczna, gaz, para wodna i gorąca woda Woda zgromadzona w zbiornikach i woda oczyszczona, usługi w zakresie rozprowadzania wody Usługi świadczone przez obozowiska dla dzieci Usługi krótkotrwałego zakwaterowania pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane, z wyłączeniem usług hotelarskich i turystycznych Przewozy miejskie rozkładowe pasażerskie, inne niż kolejowe, za które pobierane są ceny urzędowe ustalone przez gminę (Radę m.st. Warszawy) lub związek komunalny Przewozy rozkładowe pasażerskie pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane, za które pobierane są ceny urzędowe w wysokości ustalonej przez gminę (Radę m.st. Warszawy) lub związek komunalny Przewozy pasażerskie z wykorzystaniem ludzkiej lub zwierzęcej siły pociągowej Usługi magazynowania i przechowywania towarów pozostałe — wyłącznie przechowywanie i dozór mienia Usługi przechowalni bagażu na dworcach kolejowych — wyłącznie świadczone przy użyciu urządzeń służących do automatycznej obsługi, które również w systemie bezobsługowym przyjmują należność Usługi przechowalni bagażu na dworcach autobusowych — wyłącznie świadczone przy użyciu urządzeń służących do automatycznej obsługi, które w systemie bezobsługowym przyjmują należność Usługi wspomagające transport drogowy pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane Usługi pocztowe i kurierskie z wyłączeniem usług w zakresie przygotowania oraz dostawy towarów na zamówienie Usługi telekomunikacyjne Usługi pośrednictwa finansowego Usługi w zakresie wynajmowania nieruchomości na własny rachunek Usługi obsługi nieruchomości świadczone na zlecenie Usługi naukowo-badawcze Usługi prawnicze, rachunkowo-księgowe, badania rynków i opinii publicznej, doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania Usługi archit
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Kompendium small businessu
Autor:
Sklep
Format
Cena
Onepress.pl Onepress.pl
książka
89,00 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: