Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00148 005725 20633577 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego - ebook/pdf
Koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-264-9072-9 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> cywilne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
Katarzyna Kamińska-Krawczyk doktor nauk prawnych; sędzia z kilkunastoletnim
stażem, orzeka w Sądzie Okręgowym w Łodzi; autorka publikacji na temat kosztów
egzekucji.

Książka zawiera kompleksową analizę wielokrotnie nowelizowanych i budzących liczne
wątpliwości przepisów o kosztach egzekucji prowadzonej przez komornika.
W opracowaniu omówiono takie zagadnienia jak m.in.:
pojęcie i rodzaje koszów egzekucji,
rozstrzygnięcia komornika i sądu w przedmiocie kosztów egzekucji,
zwolnienie od kosztów egzekucji oraz zasady ich zwrotu.
Dla lepszego zrozumienia omawianych kwestii autorka przedstawia przykładowe wzory
rozstrzygnięć komorników dotyczące kosztów egzekucji świadczeń pieniężnych w za-
leżności od sposobu zakończenia postępowania. Książka ma zatem wymiar zarówno
teoretyczny, jak i praktyczny.
W opracowaniu zaprezentowano bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego i Trybunału
Konstytucyjnego oraz poglądy doktryny na temat kosztów egzekucji zawartej w ustawie
o komornikach sądowych i egzekucji, a także zaproponowano konkretne rozwiązania
najbardziej spornych zagadnień.
Publikacja przeznaczona jest dla komorników sądowych, sędziów, referendarzy sądowych,
adwokatów, radców prawnych, a także dla innych osób stosujących przepisy o kosztach
egzekucji.
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego Katarzyna Kamińska-Krawczyk MONOGRAFIE WARSZAWA 2016 Stan prawny na 1 kwietnia 2016 r. W książce uwzględniono nowelizację kodeksu postępowania cywilnego, która wejdzie w życie 8 września 2016 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1311). Wydawca Klaudia Szawłowska-Milczarek Redaktor prowadzący Małgorzata Jarecka Opracowanie redakcyjne Dagmara Wachna Łamanie Wolters Kluwer Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl POLSKA IZBA KSIĄŻKI © Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN 978-83-8092-238-9 ISSN 1897-4392 Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profi nfo.pl Spis treści Wykaz skrótów / 11 Wstęp / 15 Rozdział 1 Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym oraz ich związek z pozycją ustrojową komornika / 19 Okres zaborów oraz okres międzywojenny / 19 Okres powojenny / 30 Początki gospodarki rynkowej / 33 Rozwiązania dotyczące statusu komornika i kosztów egzekucji przyjęte w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji / 39 Status komornika oraz system finansowania egzekucji sądowej po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw / 45 Analiza modyfikacji konstrukcji opłaty stosunkowej w kolejnych nowelizacjach ustawy o komornikach sądowych i egzekucji / 51 1.6.1. Zmiana opłaty stosunkowej dokonana ustawą z dnia 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw / 51 Zmiana opłaty stosunkowej dokonana ustawą z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego / 53 Zmiana opłaty stosunkowej dokonana ustawą z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw / 59 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6. 1.6.2. 1.6.3. 5 Zmiana opłaty stosunkowej dokonana ustawą z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji / 66 1.7. Podsumowanie / 68 Rozdział 2 Pojęcie i rodzaje kosztów egzekucji / 72 2.1. 2.2. Koszty egzekucji a koszty postępowania egzekucyjnego / 72 Opłaty stosunkowe / 75 Uwagi ogólne / 75 2.2.1. 2.2.2. Opłata stosunkowa pobierana na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.s.e. / 76 Opłata stosunkowa pobierana na podstawie art. 49 ust. 2 u.k.s.e. / 85 Opłata stosunkowa pobierana na podstawie art. 49 ust. 4 u.k.s.e. / 92 2.2.4. 2.2.3. Spis treści 1.6.4. Opłaty stałe / 97 2.3.1. 2.3.2. Uwagi ogólne / 97 Opłata stała od wniosku o egzekucję wydania rzeczy ruchomej / 98 Opłata stała za wprowadzenie w posiadanie nieruchomości i opróżnienie lokalu / 102 Opłata za poszukiwanie majątku dłużnika / 110 Opłata za wprowadzenie w posiadanie / 113 Opłata za opieczętowanie / 115 Opłata za inną egzekucję / 115 Opłata za czynności z udziałem Policji, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego / 117 Opłata za usunięcie oporu, osadzenie w areszcie dłużnika / 120 Opłaty za czynności niebędące czynnościami egzekucyjnymi / 122 Opłata za dokonanie spisu inwentarza albo innego spisu majątku / 124 2.3.3. 2.3.4. 2.3.5. 2.3.6. 2.3.7. 2.3.8. 2.3.9. 2.3.10. 2.3.11. Wydatki w toku egzekucji / 127 2.4.1. Uwagi ogólne / 127 2.3. 2.4. 6 Spis treści 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.4.5. 2.4.6. 2.4.7. 2.4.8. Należności biegłego i koszty ogłoszeń w pismach / 130 Koszty transportu specjalistycznego, przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą komornika, przechowywania i ubezpieczania zajętych ruchomości / 131 Należności osób powołanych na podstawie odrębnych przepisów do udziału w czynnościach / 133 Koszty działania komornika, o których mowa w art. 8 ust. 11 u.k.s.e., poza terenem rewiru komorniczego / 137 Koszty doręczenia środków pieniężnych, uzyskiwania informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz doręczenia korespondencji / 138 Zaliczka na wydatki oraz zwrot wydatków gotówkowych komornikowi / 139 Zaliczka na wydatki związane z innymi czynnościami komornika / 144 2.5. 2.6. Koszty egzekucji według przepisów przejściowych / 146 Podsumowanie / 151 Rozdział 3 Status komornika i koszty egzekucji w innych systemach prawnych / 153 Uwagi ogólne / 153 System austriacki / 154 System niemiecki / 156 System francuski / 159 Koszty postępowania prowadzonego przez komornika sądowego we Francji / 161 Podsumowanie / 171 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 4.1. 4.2. 4.3. Rozdział 4 Funkcje kosztów egzekucji / 176 Uwagi ogólne / 176 Cel egzekucji a funkcje kosztów egzekucji / 180 Funkcje kosztów egzekucji w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego / 184 7 Spis treści 4.4. Podsumowanie / 188 Rozdział 5 Miejsce zasad zwrotu kosztów egzekucji wśród zasad prawa oraz zasad postępowania cywilnego / 193 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. Uwagi ogólne / 193 Zasada przyzwoitej legislacji / 196 Zasady postępowania egzekucyjnego a zasady postępowania cywilnego / 198 Zasady zwrotu kosztów procesu / 204 5.4.1. 5.4.2. 5.4.3. 5.4.4. 5.4.5. 5.4.6. Zastosowanie zasad zwrotu kosztów procesu w postępowaniu egzekucyjnym / 211 Zasady zwrotu kosztów egzekucji / 213 5.6.1. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu / 205 Zasada kosztów niezbędnych i celowych / 206 Zasada kompensaty kosztów procesu / 207 Zasada zawinienia / 208 Zasada słuszności / 209 Zasada koncentracji i unifikacji kosztów / 210 Zasada odpowiedzialności dłużnika za koszty egzekucji / 215 Zasada kosztów niezbędnych i celowych / 215 Zasada ściągania kosztów wraz z egzekwowanym roszczeniem / 218 Zasada unifikacji / 219 Zasada powiązania opłaty stosunkowej z efektywnością egzekucji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego / 221 5.6.2. 5.6.3. 5.6.4. 5.6.5. Rozdział 6 Zwolnienie od kosztów w postępowaniu egzekucyjnym / 226 6.1. 6.2. Uwagi ogólne / 226 Zwolnienie od kosztów egzekucji w ujęciu historycznym / 232 6.2.1. Wpływ zwolnienia Skarbu Państwa od opłat sądowych na koszty postępowania egzekucyjnego pod rządami ustawy o komornikach sądowych i egzekucji / 237 Zwolnienie wierzyciela od kosztów egzekucji / 247 6.3. 8 Spis treści 6.4. 6.5. 6.6. Wpływ zwolnienia dłużnika od kosztów sądowych na obowiązek ponoszenia przez niego kosztów egzekucji / 251 Wpływ zwolnienia od kosztów sądowych na koszty w postępowaniu zabezpieczającym / 254 Podsumowanie / 257 Rozdział 7 Rozstrzygnięcia komornika i sądu w przedmiocie kosztów egzekucji prowadzonej przez komornika / 259 7.1. 7.2. Uwagi ogólne / 259 Rozstrzygnięcia komornika w przedmiocie kosztów egzekucji / 260 7.2.1. Rozstrzygnięcie komornika wydawane na podstawie art. 770 k.p.c. / 260 Sposób wykonania postanowienia komornika o kosztach egzekucji / 268 Ustalanie przez komornika kosztów poszukiwania majątku dłużnika / 283 Ustalanie przez komornika wysokości opłaty stosunkowej w egzekucji z nieruchomości w razie przyłączenia się kolejnego wierzyciela oraz ostateczne rozliczenie kosztów egzekucji z nieruchomości / 295 Rozstrzygnięcie komornika w przedmiocie wynagrodzenia biegłych / 305 Rozstrzygnięcie komornika w przedmiocie kosztów dozoru / 307 7.2.2. 7.2.3. 7.2.4. 7.2.5. 7.2.6. 7.3. 7.4. Rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie kosztów egzekucji prowadzonej przez komornika / 311 7.3.1. Rozstrzygnięcie sądu wydawane na skutek skargi na postanowienie komornika o kosztach egzekucji / 311 Prawomocność rozstrzygnięcia komornika o kosztach egzekucji a nadzór judykacyjny sądu / 318 Pozycja procesowa komornika jako podmiotu uprawnionego do zaskarżenia postanowienia sądu / 322 Rozstrzygnięcie sądu wydane na skutek wniosku dłużnika o obniżenie opłaty egzekucyjnej / 326 7.3.2. 7.3.3. 7.3.4. Podsumowanie / 335 9 Spis treści Rozdział 8 Wnioski końcowe i postulaty de lege ferenda / 340 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. Opłata stosunkowa / 343 Opłaty stałe i wydatki w toku egzekucji / 349 Zwolnienie od kosztów egzekucji / 350 Wykonywanie postanowienia o kosztach egzekucji / 351 Bibliografia / 353 10 Wykaz skrótów dekret d.k.p.c. k.c. Konstytucja k.p.c. k.p. r.c.k. r.kom. Akty prawne dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w przedmiocie przepisów dla komorników z dnia 22 lutego 1918 r. (Dz.P.K.P. Nr 5, poz. 10) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. – Kodeks postępowania cywilne- go (Dz. U. z 1932 r. Nr 112, poz. 934) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępo- wania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. o komornikach (Dz. U. Nr 107, poz. 886 z późn. zm.) 11 Wykaz skrótów rozp. z 1932 r. rozp. z 1936 r. rozp. z 1960 r. rozp. z 1971 r. rozp. z 1991 r. u.k.s.c. u.k.s.c. z 1967 r. u.k.s.e. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 1932 r. o taksie za czynności komorników (Dz. U. Nr 114, poz. 948) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 1936 r. o taksie za czynności komorni- ków (Dz. U. Nr 35, poz. 277 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 grudnia 1960 r. o komornikach (Dz. U. z 1961 r. Nr 13, poz. 66 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o taksie za czynności komorników z dnia 4 września 1971 r. (Dz. U. Nr 26, poz. 238) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie taksy za czynności ko- morników (Dz. U. Nr 62, poz. 264 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1025 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądo- wych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach są- dowych i egzekucji (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 790 z późn. zm.) Czasopisma i wydawnictwa promulgacyjne Biul. SN Dz.P.K.P. Dz.P.P.P. OSG OSNC Biuletyn Sądu Najwyższego Dziennik Praw Królestwa Polskiego Dziennik Praw Państwa Polskiego Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna 12 Wykaz skrótów Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administra- cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Woj- skowa Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, seria A Problemy Egzekucji Problemy Egzekucji Sądowej Przegląd Prawa Egzekucyjnego Przegląd Sądowy Inne Europejski Trybunał Praw Człowieka i Obywatela Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Sąd Apelacyjny Sąd Okręgowy Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny Zakład Ubezpieczeń Społecznych OSNCP OSNAPiUS OSNKW OSP OTK OTK-A PE PES PPE PS ETPCz KRUS SA SO SN TK WSA ZUS 13 Wstęp Problematyka związana z zagadnieniem kosztów egzekucji nie stanowiła dotychczas przedmiotu całościowej analizy prawnej. Dlatego też to opraco- wanie wypełnia istniejącą lukę. Celem książki jest przedstawienie takiej wykładni przepisów regulujących koszty egzekucji, która odpowiada najważniejszym założeniom ustawodawcy oraz realizuje postulat efektywnej egzekucji. Trzeba też zwrócić uwagę, że istnieją przepisy, które należy zmienić, by najpełniej zrealizować zasadę sprawnej egzekucji oraz by system kosztów egzekucji był spójny, a normy prawa bardziej precyzyjne. Cel ten wynika zarówno z problemów wyłaniających się w praktyce stoso- wania przepisów dotyczących kosztów egzekucji, jak i wielokrotnych wypo- wiedzi Trybunału Konstytucyjnego świadczących o tym, że omawiane regu- lacje często okazują się niespójne funkcjonalnie i aksjologicznie, nie spełnia- jąc wymagań wynikających z materialnie rozumianej zasady poprawnej le- gislacji. Należy zauważyć, że ustawodawca, co do zasady, przyjął model uzależniający opłatę egzekucyjną, będącą elementem wynagrodzenia komor- nika, od skuteczności egzekucji. Jednocześnie nie był konsekwentny, wpro- wadzając wyjątki. Założenia przyjęte w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji, że opłata egzekucyjna jest ściśle związana z efektami działań komornika, natomiast komornik, jako podmiot poddany uregulowaniom ograniczającym swobodę działalności i wykluczającym kierowanie się zasadą maksymalizacji zysku, ponosi ryzyko finansowe swojej działalności, należy ocenić pozytywnie. Wyjątki od tych założeń muszą jednak spełniać wymogi 15 Wstęp przyzwoitej legislacji. Niezwykle istotne jest to, by normy prawa dotyczące takiej materii jak koszty nie wywoływały problemów interpretacyjnych podczas ich stosowania. W przypadku kosztów egzekucji nabiera to szcze- gólnego znaczenia, gdyż z opłat egzekucyjnych finansowany jest system egzekucji sądowej. Duże znaczenie ma zatem funkcja fiskalna kosztów egzekucji, zwłaszcza w aspekcie obecnego statusu komornika sądowego. Książka składa się z ośmiu rozdziałów. Rozdział pierwszy obejmuje analizę historyczną przepisów regulujących instytucję komornika i koszty egzekucji od zaborów aż do czasu uchwalenia obecnie obowiązującej ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. W tym okresie komornik sądowy był pracownikiem sądu rejonowego, a wybór modelu egzekucji sądowej (w szczególności pozycja ustrojowa komornika) wpływał na regulację kosztów egzekucji. W rozdziale pierwszym przedstawiono także cele, jakie przyświecały uchwaleniu ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz wprowadzeniu przez tę ustawę odmiennego systemu egze- kucji sądowej i obliczania kosztów egzekucji. Wykazanie wpływu pozycji ustrojowej komornika na przyjęty przez ustawodawcę model kosztów egzekucji wymagało analizy historycznej tych dwóch związanych ze sobą zagadnień. System kosztów egzekucji jest ukształtowany inaczej, gdy komor- nik jest urzędnikiem otrzymującym wynagrodzenie od państwa niż gdy prowadzi działalność na własny rachunek. Zmiana pozycji ustrojowej ko- mornika oraz systemu egzekucji sądowej dokonana ustawą o komornikach sądowych i egzekucji nie wprowadziła zwartego i jednolitego systemu ko- sztów egzekucji. Przepisy regulujące tę materię były wielokrotnie przedmio- tem rozważań zarówno Trybunału Konstytucyjnego, jak i Sądu Najwyższego oraz licznych nowelizacji. Analiza przebiegu tych zmian była potrzebna dla zrozumienia i właściwej interpretacji obecnie obowiązującej regulacji. Rozdział drugi poświęcony został przede wszystkim obecnie obowiązującej regulacji kosztów egzekucji zawartej w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji z uwzględnieniem bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego. W rozdziale trzecim przedstawiono rozwiązania dotyczące statusu komor- nika i kosztów egzekucji w systemach prawnych Austrii, Niemiec i Francji. 16 Wstęp W rozdziale czwartym zaprezentowano stosunek funkcji do wytyczonego przez ustawodawcę i judykaturę celu, który powinny realizować koszty egzekucji. W ramach tego zagadnienia wyodrębniono funkcję opłat egzeku- cyjnych polegającą na finansowaniu egzekucji sądowej oraz na zwiększeniu efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. W rozdziale piątym przedstawiono zasady zwrotu kosztów egzekucji oraz inne zasady prawa i procedury cywilnej. W rozdziale tym omówiono pojęcie zasady prawa, jedną z naczelnych zasad demokratycznego państwa prawnego w postaci zasady przyzwoitej legislacji, która kilkakrotnie była naruszana przy tworzeniu przepisów dotyczących kosztów egzekucji, oraz inne zasady procedury cywilnej mające zastosowanie do kosztów egzekucji. Brak konse- kwencji ustawodawcy w kształtowaniu zasad zwrotu kosztów egzekucji, zwłaszcza w odniesieniu do regulacji opłaty egzekucyjnej (stosunkowej), spotykał się często z negatywną oceną Trybunału Konstytucyjnego. Rozdział szósty opisuje instytucję zwolnienia od kosztów egzekucji, która nie jest uregulowana ustawowo i wywołuje liczne problemy praktyczne. Ponadto w rozdziale tym zaakcentowano odrębności pomiędzy zwolnieniem od kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym a zwolnieniem od kosztów w postępowaniu egzekucyjnym z uwagi na inne zasady i funkcje tych postępowań. Dlatego istotne było zaprezentowanie tego zagadnienia po omówieniu zasad zwrotu oraz funkcji kosztów egzekucji. Rozdział siódmy zawiera analizę rozstrzygnięć komornika i sądu zarówno w aspekcie ogólnym, jak i bardziej szczegółowym. W tej części pracy omó- wione zostały najważniejsze z praktycznego punktu widzenia problemy związane ze stosowaniem przez komornika i sąd przepisów dotyczących kosztów egzekucji. Istotne było przeanalizowanie samej konstrukcji posta- nowienia o kosztach egzekucji wydawanego na podstawie art. 770 k.p.c., szczególnych zagadnień, które może obejmować swoim zakresem, proble- mów związanych z jego zaskarżeniem, a po uprawomocnieniu się – z jego wykonaniem. Rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów egzekucji zostały podzielone na te pochodzące od komornika oraz od sądu w wyniku rozpo- znania skargi lub wniosku o obniżenie opłaty egzekucyjnej. 17 Wstęp Ostatni rozdział pracy stanowią wnioski końcowe wraz z postulatami de lege ferenda pod adresem ustawodawcy. Niniejsza książka powstała na podstawie pracy doktorskiej o tym samym tytule, obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódz- kiego w czerwcu 2015 r. W tym miejscu pragnę bardzo serdecznie podziękować Panu prof. dr. hab. Sławomirowi Cieślakowi za otoczenie mnie opieką merytoryczną, życzliwość i nieocenioną pomoc w przygotowaniu rozprawy doktorskiej. Chciałabym też wyrazić wdzięczność recenzentom – Panu prof. zw. dr. hab. Januszowi Jankowskiemu i Panu dr. hab. Andrzejowi Jarosze za trud włożony w analizę pracy, życzliwe recenzje i niezwykle cenne uwagi, które pomogły mi w przygotowaniu niniejszej książki. 18 Rozdział 1 Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym oraz ich związek z pozycją ustrojową komornika 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny Regulacja kosztów postępowania egzekucyjnego pozostaje w ścisłym związku z pozycją ustrojową komornika. Odmiennie ukształtowany jest system kosztów finansowania egzekucji, gdy komornik jest urzędnikiem otrzymującym wynagrodzenie od państwa, a odmiennie gdy prowadzi działalność na własny rachunek. Wpływ pozycji ustrojowej komornika na przyjęty przez ustawodawcę model kosztów egzekucji wymaga analizy histo- rycznej tych dwóch związanych ze sobą zagadnień. Warte przybliżenia są regulacje prawne obowiązujące w okresie międzywojennym, zwłaszcza z uwagi na różnorodność rozwiązań prawnych na terenach pozaborczych, które tworzyły różne modele organów egzekucyjnych. Zrodzona we Francji instytucja komornika stała się pierwowzorem histo- rycznym dla powstałych w drugiej połowie XIX w. instytucji komornika w prawie rosyjskim i niemieckim, choć w obu państwach przyjęto ją z istotnymi modyfikacjami1. Natomiast ustawodawca austriacki w swych pochodzących z końca XIX w. regulacjach prawnych odrzucił instytucję komornika. Cała egzekucja została 1 K. Lubiński, Problemy reformy urzędu komornika sądowego, Toruń 1993, s. 20. 19 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... powierzona sądowi2. Austriacka ordynacja egzekucyjna z 1896 r. była utrzymana w duchu publicyzacji prawa3. Administracja sądowa na terenach byłego zaboru austriackiego przeszła w ręce polskie z dniem 1 stycznia 1919 r. na mocy dekretu Naczelnika Pań- stwa z dnia 31 grudnia 1918 r. o objęciu zarządu wymiaru sprawiedliwości w byłym zaborze austriackim4. Utrzymano tam austriacką ustawę o organi- zacji sądów z 1896 r., instrukcję sądową z 1897 r., ordynację egzekucyjną z 1896 r. oraz wiele innych aktów prawnych bezpośrednio lub pośrednio związanych z organizacją sądownictwa i egzekucją sądową5. Jak już zazna- czono, przepisy austriackie nie przewidywały w ogóle instytucji komornika sądowego, a przeprowadzenie całego postępowania egzekucyjnego powie- rzały sądowi6. Odrębna pod pewnymi względami organizacja sądowa funkcjonowała w województwie śląskim, którego część cieszyńska podlegała ustawodawstwu austriackiemu, a część górnośląska – ustawodawstwu niemieckiemu7. Na ziemiach byłego zaboru pruskiego obowiązywała procedura niemiecka z 1877 r., która w przeciwieństwie do regulacji austriackich powierzała znaczny zakres wykonywania wyroku specjalnie do tego ustanowionemu urzędnikowi. Od 1919 r. urzędnik ten nazywany był komornikiem sądowym. Komornik należał do organów wymiaru sprawiedliwości sprawujących władzę sądową i był zaliczany, obok sekretarza sądowego, do sądowych or- ganów pomocniczych8. Wykonanie przymusowe wyroków było podzielone pomiędzy sąd powiatowy jako wykonawczy, sąd procesowy i komornika sądowego. Regułą było przekazanie kompetencji na rzecz komornika sądo- wego jako zwyczajnego organu egzekucyjnego w sytuacjach, w których po- 2 W. Tomalak, Status ustrojowy i procesowy komornika sądowego, Warszawa 2014, s. 39. 3 K. Lubiński, Problemy..., s. 34. 4 Dz.P.P.P. Nr 23, poz. 76. 5 K. Lubiński, Problemy..., s. 24. 6 R. Łyszczek, Instytucja komornika sądowego jako organu egzekucyjnego w okresie międzywojennym, Sopot 2007, s. 31–58. 7 K. Lubiński, Problemy..., s. 24. 8 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 64. 20 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny trzebny był efektywny przymus w stosunku do dłużnika. Nadzór nad dzia- łalnością komorników sądowych sprawowały sądy wykonawcze9. Za dokonane czynności egzekucyjne komornicy pobierali opłaty, które sta- nowiły dochód Skarbu Państwa. Od wpłaconych sum potrącano od 26 do 31 , w zależności od miejscowości, w której urzędował komornik. Kwoty te stanowiły dodatkowy dochód komornika. Podstawowym dochodem ko- morników jako urzędników etatowych było uposażenie pobierane ze Skarbu Państwa. Swoje pobory otrzymywali w czterech kwartalnych ratach, z góry, każdego pierwszego dnia kalendarzowego rozpoczynającego kwartał. Otrzymywali też dodatki mieszkaniowe i przysługiwały im prawa emerytal- ne10. Komornik był organem sądowym działającym w zakresie powierzonych mu czynności samodzielnie. W sprawach tych podejmował decyzje procesowe bez udziału sądu i na własną odpowiedzialność. Wobec sądu występował jako samodzielny organ wymiaru sprawiedliwości. W relacjach z dłużnikiem komornik przy wykonywaniu egzekucji oraz dokonywaniu aresztowań wy- stępował jako urzędnik uosabiający władzę państwową i dysponujący przy- musem państwowym, niezwiązany z dłużnikiem ani osobą trzecią stosunkiem prywatnoprawnym11. Natomiast stosunek komornika do wierzyciela nie był rozumiany jednolicie. Początkowo Sąd Rzeszy przyjmował teorię mandatową, zgodnie z którą komornik był względem wierzyciela mandatariuszem (peł- nomocnikiem), a pomiędzy nimi zachodził stosunek zlecenia, jednak osta- tecznie stanął na stanowisku, że komornik wobec wierzyciela występuje za- wsze jako urzędnik12. Regulacje niemieckiej ustawy o postępowaniu cywilnym powierzały więk- szość czynności związanych z wykonaniem wyroku sekretarzom oraz ko- mornikom, co wpływało na szybkość i skuteczność postępowania. Do wy- łącznej właściwości sądu zastrzeżono czynności najtrudniejsze i o najdonio- 9 Ibidem, s. 66–67. 10 Ibidem, s. 70–71. 11 Ibidem, s. 77–79. 12 Ibidem, s. 79–80. 21 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... ślejszym znaczeniu prawnym oraz nadzór sądowy nad czynnościami komor- ników sądowych13. Na terenach byłego zaboru rosyjskiego obowiązywała ustawa z dnia 20 lis- topada 1864 r. – Postępowanie cywilne14, wprowadzona na terenie byłego Królestwa Polskiego w 1876 r., która przeprowadzenie egzekucji powierzała w zasadzie komornikom sądowym15. Rosyjska ustawa o ustroju sądów z 1864 r., wprowadzona do systemu Królestwa Polskiego również w 1876 r., stanowiła, że komornicy działają przy warszawskiej Izbie Sądowej, przy są- dach okręgowych i przy zjazdach sędziów pokoju i sędziów gminnych16. W systemie rosyjskim komornicy byli urzędnikami państwowymi, których dochód stanowiła pensja. Uzyskiwane przez nich opłaty były przekazywane do wspólnej kasy, a następnie dzielone pomiędzy wszystkich komorników urzędujących w okręgu Warszawskiej Izby Sądowej17. Z uzyskiwanych pensji komornicy musieli utrzymać kancelarię, pokryć koszty dokonywania czynności oraz wypłat dla zatrudnianych przez siebie pracowników18. W przypadku egzekwowania grzywien i kar pieniężnych przy bezskuteczności egzekucji komornikowi nie przysługiwało wynagrodzenie, należał mu się jedynie ze Skarbu Państwa zwrot kosztów podróży i diet19. Komornicy nie mieli praw emerytalnych, a uzyskany przez nich dochód musiał wystarczyć im do końca życia. Powodowało to, że byli traktowani przez ludność jako przedsiębiorcy nastawieni przede wszystkim na osiągnięcie własnego docho- du20. Funkcjonowanie organów egzekucyjnych było odmiennie uregulowane w sądach pokoju i sądach okręgowych21. W sądach pokoju wyroki były wy- konywane przez miejscowych urzędników policyjnych, władzę gminną lub 13 Ibidem, s. 71. 14 Zwód praw t. XVI, cz.1. 15 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 87–90. 16 Ibidem, s. 90–91. 17 Ibidem, s. 96. 18 Ibidem. 19 Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości z 1921 r. Nr 5. 20 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 96–97. 21 Ibidem, s. 97. 22 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny wiejską oraz przez komorników. Nadzór na czynnościami tych organów egzekucyjnych sprawował sędzia pokoju, w którego okręgu miało miejsce wykonanie egzekucji22. Natomiast wykonanie wyroku sądu okręgowego należało wyłącznie do komornika23. Na terenach byłego zaboru rosyjskiego, po ich opuszczeniu przez wojska rosyjskie w 1915 r. i zajęciu przez armie austriackie i niemieckie, wydano rozporządzenie Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego z dnia 18 lipca 1917 r. – Przepisy tymczasowe o urządzeniu sądownictwa w Króle- stwie Polskim24, które regulowało status prawny komorników25. Przepisy tymczasowe o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim określały ko- mornika jako urząd pomocniczy Departamentu Sprawiedliwości Tymczaso- wej Rady Stanu. Dotychczasowi komornicy mieli nadal wykonywać swoje czynności urzędowe26. Komornicy nie otrzymywali pensji, natomiast mieli się utrzymać z opłat pobieranych za dokonanie czynności egzekucyjnych. Wyegzekwowanych kwot komornik nie miał prawa przetrzymywać dłużej niż 24 godziny, w tym czasie musiał je przekazać wierzycielowi za pokwitowaniem albo złożyć do kasy sądowej27. Pozycję komornika jako organu wymiaru sprawiedliwości potwierdził dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia 22 lutego 1918 r. w przedmiocie przepisów dla komorników28. Zgodnie z jego art. 1 komornicy byli urzędni- kami wymiaru sprawiedliwości powołanymi do wykonywania wyroków 22 Ibidem, s. 99–100. 23 Ibidem, s. 101. 24 Dziennik Urzędowy Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Pol- skiego z 1917 r. Nr 1, dział I, poz. 1. 25 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 101. 26 Ibidem, s. 102. 27 Ibidem, s. 104. 28 R. Łyszczek, Prawne aspekty ustrojowo-procesowej pozycji komornika sądowego w II Rzeczypo- spolitej, PPE 2006, nr 1–3, s. 82–84. 23 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... i decyzji sądów wszelkich stopni29. Mieli urzędować wyłącznie przy sądach okręgowych (art. 2 dekretu). Komornicy przed rozpoczęciem urzędowania obowiązani byli wpłacić kaucję w wysokości określonej przez Ministra Sprawiedliwości (art. 6 dekre- tu). Od obowiązku uiszczenia kaucji zwolniony był zastępca komornika (art. 14 dekretu). Komornicy nie otrzymywali uposażenia ze Skarbu Państwa, mieli natomiast prawo do pobierania opłat według taksy (art. 12 dekretu). Wynagrodzenie komorników uregulowano odrębnym dekretem w sprawie taksy dla komorników sądowych30, w którym szczegółowo rozpisane było wynagrodzenie komornika za założenie akt, wezwania, spis majątku, jego oszacowanie, licytację, a także za eksmisję i wiele innych czynności niezbęd- nych do właściwego funkcjonowania egzekucji31. Natomiast zastępca komor- nika pobierał za dokonane czynności połowę opłat dla siebie, a drugą połowę zobowiązany był oddać komornikowi, którego zastępował32. Komornicy zostali zaliczeni do X kategorii urzędników sądowych, czyli stosunkowo nisko, gdyż wszystkich kategorii było jedenaście33. W trakcie prac nad projektem przedstawionym przez Komisję Kodyfikacyj- ną34 podnoszono, że koszty działalności komorników obciążające dłużników są nadmierne i dlatego jeszcze w trakcie prac Komisji pojawiały się propo- zycje, aby część wykonywania wyroków cywilnych, zwłaszcza w drobniej- szych sprawach, powierzać władzom gminnym35. W rezultacie przyjęto rozwiązania opierające się na modelu pruskim. Nie- wątpliwie zaważyła na tym sytuacja gospodarcza kraju w chwili przygotowy- 29 Dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia 22 lutego 1918 r. w przedmiocie przepisów dla komorników, Dz.P.K.P. Nr 5, poz. 10. 30 Dekret w przedmiocie taksy dla komorników sądowych, Dziennik Praw z 1919 r. Nr 12, poz. 131. 31 M. Krakowian (w:) P. Jurek (red.), Urząd komornika w II Rzeczpospolitej. Postępowanie egzeku- cyjne w dziejach, Wrocław 2007, s. 158. 32 Art. 14 dekretu. 33 R. Łyszczek, Prawne..., s. 82–83. 34 Powołaną w celu wprowadzenia jednolitego ustawodawstwa ustawą z dnia 3 czerwca 1919 r. o komisji kodyfikacyjnej, Dziennik Praw z 1919 r. Nr 44, poz. 315. 35 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 139. 24 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny wania i uchwalania aktów prawnych regulujących pozycję i funkcję komor- nika. Pozostawienie szeregu czynności sądom w sytuacji redukowania per- sonelu sądowego i obniżania płac w całym sądownictwie oraz przy ich nie- wydolności i znacznym przeciążeniu powodowałoby dalsze obciążanie budżetu i sądów. U podstaw rozwiązań przyjętych w przepisach o postępo- waniu egzekucyjnym leżała także idea obniżania kosztów systemu sądowni- czego36. Odrębne regulacje dotyczące egzekucji sądowej, odziedziczone po państwach zaborczych, obowiązywały do 1 stycznia 1933 r., kiedy weszły w życie prze- pisy kodeksu postępowania cywilnego wraz z przepisami wykonawczymi37. Podstawowym aktem prawnym regulującym postępowanie egzekucyjne stało się rozporządzenie (z mocą ustawy) Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Prawo o sądowem postępowaniu egzekucyjnym38. Na podstawie art. LXXVIII § 3 przepisów wprowadzających prawo o sądo- wem postępowaniu egzekucyjnym39 Minister Sprawiedliwości włączył tekst ustawy do rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. – Kodeks postępowania cywilnego40. Przepisy art. 508–862 d.k.p.c. odnosiły się wprost do sądu i komornika jako organów egzekucyjnych. Czynności egzekucyjne pełnili komornicy, za wyjątkiem spraw przekazanych sądowi41. Komornik występował zawsze jako organ państwowy i nie był związany ze stronami jakimkolwiek stosunkiem prywatnym, nie był także stroną postępowania42. Komornik był urzędnikiem państwowym działającym przy sądzie grodzkim, którego na stanowisko mianował prezes sądu apelacyjnego43. Bezpośrednim przełożonym komornika był kierownik sądu grodzkiego, przy którym ko- 36 Ibidem, s. 143. 37 Ibidem, s. 84. 38 Dz. U. z 1932 r. Nr 93, poz. 803. 39 Dz. U. z 1932 r. Nr 93, poz. 804 z późn. zm. 40 Dz. U. z 1932 r. Nr 112, poz. 934 z późn. zm. 41 Art. 508 d.k.p.c. 42 R. Łyszczek, Prawne..., s. 85–86. 43 Paragraf 29 zdanie pierwsze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. o komornikach, Dz. U. Nr 107, poz. 886 z późn. zm. 25 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... mornik urzędował. Kierownik tego sądu mógł zlecić pełnienie czynności nadzorczych sędziemu grodzkiemu, do którego zakresu obowiązków nale- żały sprawy egzekucyjne44. Tak jak inni urzędnicy państwowi komornik otrzymywał uposażenie ze Skarbu Państwa, określone w ustawie z dnia 9 października 1923 r.45 o uposażeniu funkcjonariuszy państwowych i woj- ska46. Ponadto miał prawo zatrzymać dla siebie 40 pobieranych za czynno- ści opłat z przeznaczeniem na pokrycie kosztów utrzymania biura, przez które rozumiano wydatki osobowe i rzeczowe, albowiem komornik mógł na własny koszt utrzymywać pracowników47, którzy załatwiali czynności kancelaryjne, i był osobiście odpowiedzialny za te czynności48. Zatrudnianie i utrzymywanie personelu było fakultatywne i jego liczba zależała wyłącznie od komornika. Dlatego też pozostała z pobranych opłat kwota niewykorzy- stana na personel pomocniczy stanowiła dochód komornika, gdyż przepisy nie nakazywały mu jej zwrotu. Model ten był zatem zbliżony do rozwiązań pruskich, różnił się jednak tym, że uzyskana przez komornika część opłat była obciążona koniecznością utrzymania biura i personelu pomocniczego49. W dniu 1 stycznia 1933 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Sprawied- liwości z dnia 15 grudnia 1932 r. o taksie za czynności komorników. Z chwilą jego wejścia w życie utraciły moc wszelkie wcześniejsze przepisy w zakresie unormowanym tym rozporządzeniem50. W sprawach wszczętych przed 1 stycznia 1933 r. stosowano przepisy dotychczasowe51. W literaturze podkreśla się, że pomimo braku oficjalnych danych dotyczą- cych zarobków powszechne było społeczne mniemanie o bardzo wysokich zarobkach komorników przedwojennych, zwłaszcza w dobie kryzysu gospo- 44 Paragraf 44 r.kom. 45 Dz. U. Nr 116, poz. 924 z późn. zm. 46 Paragraf 40 zdanie pierwsze r.kom. 47 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 194. 48 Paragraf 31 r.kom. 49 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 194. 50 Paragraf 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 1932 r. o taksie za czynności komorników, Dz. U. Nr 114, poz. 948. 51 Paragraf 19 zdanie pierwsze rozp. z 1932 r. 26 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny darczego lat 30. Miały one w większych miastach, takich jak Warszawa czy Łódź, dochodzić do kilkunastu tysięcy złotych miesięcznie, i uważano je za porównywalne z dochodami notariuszy52. Jednocześnie pomimo wysokich zarobków komorników sprawność postępowania egzekucyjnego nie była zadowalająca53. Zgodnie z § 1 rozp. z 1932 r. komornik pobierał za dokonywane czynności opłaty oraz sumy na pokrycie wydatków według rozporządzenia. Regulacja ta została utrzymana w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 1936 r. o taksie za czynności komorników54. Opłaty były stosun- kowe albo stałe. Wysokość pełnej opłaty stosunkowej (jeżeli rozporządzenie nie stanowiło inaczej) zależna była od wartości roszczenia55. Opłata stosun- kowa nie była tak jak obecnie ustalana jako procent wyegzekwowanego świadczenia, tylko określona była kwotowo. Minimalna wysokość opłaty stosunkowej wynosiła 2 zł (przy roszczeniu do 50 zł włącznie), a maksymalna 120 zł (przy roszczeniu powyżej 100 000 zł, przy czym za każde dodatkowe 10 000 zł nadwyżki ponad tę sumę pobierano dodatkowe 5 zł opłaty)56. Komornik pobierał też opłatę stałą w wysokości 2 zł w przypadku niedoko- nania zajęcia z powodu braku przedmiotów podlegających zajęciu, nieode- brania rzeczy ruchomej z powodu jej nieodnalezienia, niewykonania eksmisji i niedokonania sprzedaży z powodu braku licytantów57. Za dokonanie sprzedaży na podstawie kodeksu handlowego oraz prawa upadłościowego komornik pobierał opłatę stosunkową58. Pobierał on też opłatę stałą za ofiarowanie pieniędzy wierzycielowi w imieniu dłużnika59, 52 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 196. 53 K. Lubiński, Problemy..., s. 28. 54 Dz. U. Nr 35, poz. 277 z późn. zm. 55 Paragraf 5 rozp. z 1932 r. oraz § 6 rozp. z 1936 r., w którym dodano, że wysokość roszczenia będąca podstawą obliczenia opłaty obejmowała odsetki, koszty i inne należności. 56 Paragraf 5 i 6 rozp. z 1932 r. oraz tak samo § 5 rozp. z 1936 r. 57 Paragraf 12 rozp. z 1932 r., w rozp. z 1936 r. zrezygnowano z tej opłaty. 58 Paragraf 12 rozp. z 1936 r. 59 Paragraf 13 pkt 1 rozp. z 1932 r., do 500 zł – 3 zł, ponad 500 zł 5 zł; tak samo w § 13 pkt 1 rozp. z 1936 r. 27 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... za dokonanie spisu majątku lub jego części60, za opieczętowanie lub zdjęcie pieczęci bez dokonania jednocześnie spisu. Strona żądająca dokonania czynności połączonej z wydatkami zobowiązana była uiścić zaliczkę na pokrycie spodziewanych opłat i wydatków. Komornik nie rozpoczynał czynności zanim strona nie złożyła odpowiedniej zaliczki. Obowiązek uiszczenia zaliczki na wydatki nie dotyczył Skarbu Państwa oraz podmiotów zastąpionych przez Prokuratorię Generalną co do należności z tytułu opłat. Na opłatę za dokonanie sprzedaży komornik nie pobierał zaliczki61. Komornikowi należał się w całości zwrot wszelkich wydatków gotówkowych poniesionych na: opłaty pocztowe, opłaty za doręczenia uskuteczniane przez organy sądowe i gminne, należności biegłych, koszty ogłoszeń w dziennikach, koszty przeniesienia i przechowania oraz należności osób przywołanych do czynności62. Za doręczenie dokonywane zamiast organów doręczających komornik miał prawo pobrać na swoją rzecz wynagrodzenie w wysokości 40 gr. Wynagro- dzenie nie należało się, jeżeli komornik dokonywał doręczeń przy innej czynności egzekucyjnej w toku tego samego postępowania egzekucyjnego63. Tytułem zwrotu wydatków komornik pobierał na swoją rzecz ryczałt kance- laryjny za sporządzenie wezwań, zawiadomień, ogłoszeń, protokołów i in- nych pism, które w postępowaniu egzekucyjnym należy sporządzić z urzędu. Ryczałt kancelaryjny nie należał się, jeżeli wniosek z powodu braków formal- nych lub niezłożenia opłaty (zaliczki) nie mógł być załatwiony64. Za sporządzenie wezwań, zawiadomień, ogłoszeń, protokołów, odpisów i zaświadczeń w postępowaniu niespornym i upadłościowym komornik 60 Paragraf 13 pkt 2 lit. a i b rozp. z 1932 r., za pierwszą godzinę 5 zł, za każdą następną rozpoczętą godzinę 2 zł; tak samo w § 13 pkt 2 lit. a i b rozp. z 1936 r. 61 Paragraf 3 rozp. z 1932 r., tak samo § 3 rozp. z 1936 r. 62 Paragraf 14 rozp. z 1932 r., tak samo § 14 rozp. z 1936 r. 63 Paragraf 15 rozp. z 1936 r. 64 Paragraf 16 rozp. z 1936 r. 28 1.1. Okres zaborów oraz okres międzywojenny pobierał na swoją rzecz wynagrodzenie. W postępowaniu egzekucyjnym komornik mógł pobierać wynagrodzenie tylko za sporządzanie na żądanie strony odpisów i zaświadczeń. Za pisma, które komornik w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego powinien sporządzić z urzędu, oraz za wezwania o zaliczkę nie pobierał wynagrodzenia65. Jeżeli komornik na żądanie strony wykonywał czynność poza granicą admi- nistracyjną miejscowości, w której miał siedzibę, należało mu się wynagro- dzenie za przejazd w kwocie 20 gr za każdy rozpoczęty kilometr. Jeżeli wy- konywał czynności w kilku sprawach w tej samej miejscowości, położonej poza granicą administracyjną jego siedziby, należało mu się wynagrodzenie tylko za jeden przejazd. Wynagrodzenie to dzieliło się równo pomiędzy poszczególne sprawy. Komornikowi nie służyło prawo do diet i kosztów przejazdu należnych funkcjonariuszom państwowym w czasie pełnienia czynności służbowych poza zwykłym miejscem służbowym66. Pomimo pozornie wyczerpującego i jednoznacznego wyliczenia czynności zastrzeżonych do kompetencji sądu w praktyce pojawiały się wątpliwości co do właściwości funkcjonalnej komornika m.in. w przypadku możliwości przyznania dłużnikowi kosztów postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy wszczęcie i prowadzenie egzekucji przez wierzyciela było bezzasadne i narażało dłużnika na szkodę. W literaturze wyrażano pogląd, że kompeten- cja taka przysługuje wyłącznie sądowi67. Sporne było też wskazanie organu właściwego do przyznania kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie należącej do właściwości komornika. Artykuł 523 d.k.p.c. nie dawał odpo- wiedzi na to pytanie, stanowił jedynie, że dłużnik powinien zwrócić wierzy- cielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji oraz że koszty ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Przyjmowano, że organem właściwym do wydania postanowienia o kosztach w takich sprawach był komornik68. Natomiast uznawano, że to sąd powinien 65 Paragraf 17 rozp. z 1932 r. (50 gr za stronę, która przeciętnie powinna zawierać 25 wierszy, a każdy wiersz 45 liter), tak samo § 17 rozp. z 1936 r. 66 Paragraf 18 rozp. z 1932 r. (40 gr za kilometr), § 18 rozp. z 1936 r. (20 gr za kilometr). 67 R. Łyszczek, Instytucja..., s. 188–189. 68 Ibidem. 29 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... przyznać koszty pełnomocnikowi wierzyciela będącego adwokatem, chociaż według R. Łyszczka bardziej uzasadniony był pogląd, że w tym zakresie właściwy był również komornik69. W omawianym okresie efektywność egzekucji nie była zadowalająca, a ogromne obciążenie pracą organów egzekucyjnych najlepiej ilustrują dane statystyczne: w roku 1933 wszczęto w Polsce 1 735 400 spraw, co oznaczało, że przy 18 000 000 ludności zaangażowanej ekonomicznie co dziesiąty obywatel Polski ścigany był egzekucją sądową70. W wyniku ustępowania kryzysu gospodarczego oraz działania wyjątkowego ustawodawstwa oddłu- żeniowego liczba postępowań egzekucyjnych malała, nie schodząc jednak poniżej 984 500 spraw rocznie71. Przepisy o postępowaniu egzekucyjnym były przedmiotem silnej krytyki, próby usprawnienia egzekucji, podejmowane np. w dekrecie z dnia 21 paź- dziernika 1938 r. o usprawnieniu postępowania sądowego72, nie rozwiązy- wały wszystkich problemów, a jedynie niektóre z nich73. Zmiany dotyczyły przede wszystkim przekazania komornikowi prawa sporządzania planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji oraz prowadzenia egzekucji przeciwko spółce kapitałowej prawa handlowego, egzekucji z ułamkowej części nieru- chomości oraz hipoteki sądowej. Przepisy dekretu nie odnosiły się do ustroju i organizacji urzędu komornika oraz samych zasad postępowania egzekucyjnego74. 1.2. Okres powojenny W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej koszty postępowania egzekucyjnego regulowały zmieniające się rozporządzenia o taksie za czyn- 69 Ibidem. 70 K. Lubiński, Problemy..., s. 27. 71 Ibidem, s. 27–28. 72 Dz. U. Nr 89, poz. 609 z późn. zm. 73 K. Lubiński, Problemy..., s. 28. 74 W. Tomalak, Status ustrojowy..., s. 45. 30 1.2. Okres powojenny ności komornika75, które były wydawane na podstawie art. IX pkt 2 przepisów wprowadzających prawo o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. o komor- nikach utraciło moc dopiero z dniem wejścia w życie rozporządzenia Mini- stra Sprawiedliwości z dnia 31 grudnia 1960 r. o komornikach76. W nowym rozporządzeniu status komornika został uregulowany podobnie jak w okresie międzywojennym. Komornik sądowy był pracownikiem pań- stwowym mianowanym przez prezesa sądu wojewódzkiego. Do załatwiania czynności kancelaryjnych zatrudniał personel pomocniczy, za którego czynności był osobiście odpowiedzialny. Komornik był pracownikiem sądu rejonowego, nad którym bezpośredni nadzór sprawował prezes sądu rejo- nowego. Jako organ egzekucji sądowej wykonywał czynności egzekucyjne oraz inne czynności określone w ustawach77. W stosunkach zewnętrznych komornik był uważany za funkcjonariusza państwowego powołanego do wykonywania tytułów wykonawczych i innych czynności w imieniu państwa, wyposażonego przez państwo w środki przymusu. Nie pozostawał w żadnym cywilnoprawnym stosunku ze stronami postępowania egzekucyjnego78. Do komorników stosowano ustawę z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej79 i inne przepisy dotyczące pracowników państwowych80. Otrzymywali od Skarbu Państwa wynagrodzenie zasadnicze, określone w przepisach regulujących wynagrodzenie pracowników państwowych, 75 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 lutego 1947 r. o taksie za czynności komor- ników, Dz. U. Nr 28, poz. 114, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 października 1948 r. o taksie za czynności komorników, Dz. U. Nr 48, poz. 365 z późn. zm., rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 maja 1958 r. o taksie za czynności komorników, Dz. U. Nr 40, poz. 186. 76 Dz. U. z 1961 r. Nr 13, poz. 66 z późn. zm. 77 Art. 121 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, tekst jedn.: 78 R. Kuźnicki, Status prawny komornika w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji, Problemy Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 z późn. zm. Egzekucji Sądowej 1998, nr XXXII, s. 46. 79 Dz. U. z 1949 r. Nr 11, poz. 72 z późn. zm. 80 Paragraf 5 rozp. z 1960 r. 31 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... i byli uprawnieni do świadczeń dodatkowych przewidzianych w ustawie o pracownikach urzędów państwowych81. Na pokrycie kosztów utrzymania biura (wydatki osobowe i rzeczowe) ko- mornik zatrzymywał dla siebie 40 pobieranych za czynności opłat. Komor- nik ponosił koszt wykonania pieczęci, oznak i emblematu82. Wyraźnie od- dzielono zatem sferę wynagradzania komornika od kosztów utrzymania biura i sposobu uzyskania sum na ich pokrycie. Zadaniem komornika jako pracownika państwowego było utrzymanie biura i utrzymanie na własny koszt personelu pomocniczego (tj. z 40 pobieranych za czynności opłat)83. W dniu 1 stycznia 1972 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Sprawied- liwości z dnia 4 września 1971 r. zmieniające rozporządzenie o komornikach z 1960 r. W wyniku tej nowelizacji komornikowi przyznano dodatkowe wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 40 opłat pobranych przez niego stosownie do przepisów o taksie za czynności komorników. Wynagrodzenie prowizyjne wypłacał sąd, przy którym komornik urzędował, do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym opłaty zostały pobrane. Sąd ten dokonywał łącznego obliczenia i potrącenia należnych od komornika podatku od wynagrodzeń i składki na cele emerytalne84. Po raz pierwszy wprowadzony też został ryczałt kancelaryjny przeznaczony na utrzymanie biura komornika, którego wysokość i zasady pobierania re- gulowały przepisy o taksie za czynności komorników. Do kosztów utrzyma- nia biura zaliczono również koszt wykonania pieczęci, oznak i emblematów. Z ryczałtu kancelaryjnego pokrywało się ponadto składkę na ubezpieczenia społeczne, należną od dodatkowego wynagrodzenia prowizyjnego komorni- ka. Kwotę odpowiadającą tej składce komornik przekazywał do sądu zobo- wiązanego do jej uiszczenia85. 81 R. Kuźnicki, Status..., s. 46–47. 82 Paragraf 36 rozp. z 1960 r. przed zmianą wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Sprawiedli- wości z dnia 4 września 1971 r., Dz. U. Nr 26, poz. 237. 83 Por. TK w orzeczeniu z dnia 26 października 1993 r., U 15/92, OTK 1993, nr 2, poz. 36. 84 Paragraf 36 rozp. z 1960 r. 85 Paragraf 36 rozp. z 1960 r. 32 1.3. Początki gospodarki rynkowej Komornik za dokonywane czynności pobierał opłaty, ryczałt kancelaryjny na pokrycie kosztów prowadzenia biura oraz należności na pokrycie wydat- ków86. W piśmiennictwie wskazywano, że komornik ma obowiązek pobie- rania wskazanych w przepisie kosztów87. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 września 1971 r. zmie- niające rozporządzenie o komornikach z 1960 r. oddzieliło sprawę wynagro- dzenia komorników od kosztów utrzymania biura. Koszty te pokrywane były z ryczałtu kancelaryjnego, pobieranego stosownie do przepisów o taksie za czynności komorników. W rozporządzeniu regulującym prowizję uznano natomiast wartość tej prowizji za składnik wynagrodzenia zależnego od in- dywidualnego wysiłku pracownika oraz dostrzeżono jego wartość motywa- cyjną88. 1.3. Początki gospodarki rynkowej W latach 90. nowe warunki ekonomiczne i wpływ do sądów spraw o wielo- setmilionowe, a nawet miliardowe roszczenia, spowodowały niespotykany wzrost wysokości prowizji komorniczych. W I półroczu 1992 r. przeciętna miesięczna prowizja wynosiła 33,8 mln zł (od 9,5 do 95,4 mln zł). W tym okresie poziom indywidualnych wynagrodzeń prowizyjnych był dalece zróżnicowany – od kilku do kilkuset milionów złotych (za luty 1992 r. naj- wyższe wynagrodzenie prowizyjne wyniosło 727 277 tys. zł)89. Przytoczone dane statystyczne wskazują, że wynagrodzenie prowizyjne ko- morników, które z założenia miało być wynagrodzeniem dodatkowym, nie pozostawało w jakiejkolwiek racjonalnie uzasadnionej relacji do wynagro- dzenia podstawowego komornika. Wypłaty z tytułu prowizji obciążyły fundusz wynagrodzeń całej administracji sądowej. W warunkach ścisłego limitowania oraz poważnych ograniczeń budżetowych 1991 r. wystąpiły 86 Paragraf 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 września 1971 r. o taksie za czyn- ności komorników, Dz. U. Nr 26, poz. 238. 87 Z. Knypl, Komentarz do taksy za czynności komorników, Pomocnik 2000, komentarz do § 2. 88 Por. TK w orzeczeniu z dnia 26 października 1993 r., U 15/92. 89 Dane statystyczne Ministerstwa Sprawiedliwości powołane w uzasadnieniu orzeczenia TK z dnia 26 października 1993 r., U 15/92. 33 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... trudności, a nawet niemożność wypłaty należnych komornikom wynagro- dzeń prowizyjnych. Wysokość prowizji w wielu okręgach sądów wojewódz- kich przewyższała wysokość funduszu wynagrodzeń wszystkich zatrudnio- nych pracowników sądownictwa90. Okoliczności te wpłynęły na zmianę zasad pobierania wynagrodzenia pro- wizyjnego przez komorników zarządzeniem nr 14 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie wynagrodzenia prowizyjnego komorników sądowych za czynności egzekucyjne91, wydanym na podstawie § 6 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1989 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów państwowych92. Nowa regulacja została poddana kontroli konstytucyjnej z wniosku Stowa- rzyszenia Komorników Sądowych z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim. W orzeczeniu z dnia 26 października 1993 r., U 15/92 Trybunał Konstytu- cyjny, po zbadaniu zgodności § 1 ust. 3 (a także ust. 2, 4 i 5) zarządzenia nr 14 z wskazanymi we wniosku przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, kodeksu pracy oraz ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracowni- kach urzędów państwowych, orzekł, że przepisy § 1 ust. 3 (a także ust. 2, 4 i 5) wymienionego zarządzenia nie są niezgodne z art. 1, 3, 6, 56 ust. 1 i art. 68 Konstytucji, z art. 13, 78 i 80 k.p. oraz z art. 21 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że określając wynagrodzenie prowizyjne komorników sądowych za czynności egzekucyjne, Minister Pracy i Polityki Socjalnej nie był skrępo- wany w jakikolwiek sposób przez upoważnienie zawarte w § 6 ust. 4 rozpo- rządzenia z dnia 18 lutego 1989 r.93, miał bowiem określić szczegółowe wa- runki przyznawania wynagrodzenia prowizyjnego i zmieścił się w granicach upoważnienia. Trybunał Konstytucyjny zaakcentował, że Minister Pracy i Polityki Socjalnej określił zarówno ogólny sposób ustalania wynagrodzenia 90 Ibidem. 91 Zmienione zarządzeniem nr 48 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 7 września 1992 r., 92 Dz. U. Nr 8, poz. 50 z późn. zm. 93 W brzmieniu ustalonym przez rozporządzenie z dnia 6 kwietnia 1990 r., Dz. U. Nr 24, poz. 139. niepubl. 34 1.3. Początki gospodarki rynkowej prowizyjnego, jak i pułapy procentowe zależne od kwoty opłaty. W szczegól- ności uregulował wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 2 opłat za wy- konanie czynności polegającej na zajęciu wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych, rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych – kont osobistych, wkładów oszczędnościowych, papierów wartościowych oraz innych wierzy- telności pieniężnych i praw majątkowych. Zdaniem Trybunału Konstytucyj- nego dodatkowe sprecyzowanie czynności egzekucyjnych, za które komornik otrzymuje niższą prowizję, nie narusza zasady, iż wysokość prowizji zależy od wyników pracy komornika. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na zróżnicowany nakład pracy komornika przy wykonywaniu zajęcia kwot z rachunków bankowych w porównaniu do czynności zajmowania konkret- nego mienia ruchomego, np. przedsiębiorstwa. Dlatego ustalenie wynagro- dzenia prowizyjnego w niższej wysokości za wykonywanie czynności, o których mowa w § 1 ust. 3, aniżeli ustala § 1 ust. 2 zarządzenia nr 14, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego było raczej sposobem realizacji zasady ekwiwalentności płacy za pracę. Konkludując, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie można dopatrzyć się, aby w tej części następowało narusze- nie zasady uzależniającej wynagrodzenie od ilości i jakości pracy. Pomimo obniżenia prowizyjnego wynagrodzenia komornika koszty egzekucji nadal pozostawały bardzo wysokie. W piśmiennictwie wskazywano, że w niektórych stanach faktycznych koszty egzekucji mogły przekraczać wartość egzekwowanego roszczenia94. Nawet prosta egzekucja z ruchomości mogła doprowadzić do powstania kosztów w wysokości 47 wartości egze- kwowanego roszczenia. Zgodnie bowiem z § 17 pkt 1 rozporządzenia Mini- stra Sprawiedliwości w sprawie taksy za czynności komorników z dnia 24 czerwca 1991 r.95 od samego zajęcia uiszczało się trzy czwarte opłaty stosunkowej wynoszącej 12 wartości egzekwowanego roszczenia oraz na podstawie § 16 pkt 1 rozp. z 1991 r. całą opłatę stosunkową (12 ) za doko- nanie sprzedaży plus jedną trzecią opłaty stosunkowej za sporządzony plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji, co razem dawało 25 wartości egze- kwowanego roszczenia. Do tego należało dodać ryczałt kancelaryjny w wy- sokości 22 (12 + 10 ) na podstawie § 30 ust. 1 pkt 1 i § 31 pkt 2 rozp. z 1991 r. Przepisy przewidywały wprawdzie ograniczenie wysokości opłat 94 J. Suchecki, Nowy status komorników sądowych, PS 1998, nr 2, s. 38. 95 Dz. U. Nr 62, poz. 264 z późn. zm. 35 Rozdział 1. Koszty postępowania egzekucyjnego w rozwoju historycznym... na podstawie § 15 ust. 2 i ryczałtu na podstawie § 30 ust. 1 pkt 1 i § 31 pkt 2 rozp. z 1991 r., dotyczyło to jednak wysokich kwot i dla przeciętnego wierzy- ciela nie miało istotnego znaczenia96. Dodatkowo w judykaturze uznano, że ograniczenie wysokości opłaty stosunkowej przewidziane w § 15 ust. 2 rozp. z 1991 r. dotyczy tylko ułamkowych części opłaty, a nie całej opłaty stosun- kowej przewidzianej w § 15 ust. 197. Problematyka związana z pobieraniem przez komorników wynagrodzenia prowizyjnego była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. I tak w sprawie o zapłatę wszczętej przez prezesa sądu rejonowego o zwrot niena- leżnie pobranego wynagrodzenia prowizyjnego (komornik błędnie naliczał prowizje w wysokości 25 opłat zamiast obowiązujących 2 ) Sąd Najwyższy uznał, że błędy w przedstawionym przez komornika wyliczeniu wynagro- dzenia prowizyjnego nie są równoznaczne z naruszeniem przewidzianego w art. 124 k.p. obowiązku zwrotu mienia lub wyliczenia się z niego, jeżeli decyzja w sprawie wypłaty podejmowana jest przez sąd rejonowy jako pra- codawcę98. Natomiast w innym orzeczeniu, dotyczącym analogicznego stanu faktycznego, Sąd Najwyższy stwierdził, że wynagrodzenie prowizyjne obli- czone w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami jest świadczeniem nienależnym99. Krytyce poddawano także niejasny status majątkowy komorników będących pracownikami sądu, a jednocześnie pracodawcami personelu biurowego i obsługowego. Wątpliwości budził też charakter pobieranych przez nich ryczałtów kancelaryjnych i własność kupowanego niezbędnego do działal- ności wyposażenia100. Ta niejednoznaczność przepisów prowadziła do licz- nych procesów sądowych, w których prezesi sądów domagali się zwrotu pobranych ryczałtów w części przekraczającej ustalone przez nich potrzeby kancelarii, później zaś, kiedy wprowadzono obowiązek dokumentowania 96 J. Jankowski, Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji, Warszawa 1998, s. 93. 97 SN w uchwale z dnia 29 grudnia 1995 r., III CZP 182/95, OSNC 1996, nr 6, poz. 76. 98 SN w wyroku z dnia 6. czerwca 2000 r., I PKN 701/99, OSNAPiUS 2001, nr 24, poz. 711. 99 SN w wyroku z dnia 27 lutego 2001 r., I PKN 269/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 545. 100 J. Suchecki, Nowy..., s. 34. 36
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: