Książka jest ciekawa i przydatna, rzetelnie przygotowana oraz – co najważniejsze – stanowi jedną z pierwszych na rynku publikacji, które mogą służyć jako materiał pomocniczy do nauki języka białoruskiego jako obcego, w poznawaniu historii Białorusi oraz tamtejszej kultury narodowej. Książka może znaleźć zastosowanie jako podręcznik dla studentów uczelni wyższych; można ją również wykorzystać do samodzielnej nauki języka i kultury białoruskiej. Tom zawiera pięćdziesiąt tematów zgrupowanych w siedmiu rozdziałach. Zaznajamiają one czytelnika z białoruską ziemią i państwem, przedstawiają stołeczny Mińsk, jego historię i współczesność, gospodarkę i kulturę. Zapraszają także do odbycia ciekawej wędrówki przez centra obwodowe i historyczne miejsca kraju, prezentują najciekawsze zabytki architektury oraz sylwetki zasłużonych działaczy białoruskiej kultury: słynnych malarzy, pisarzy, muzyków, ludzi teatru i kina. Niniejsze wydanie jest źródłem konkretnej informacji – swego rodzaju przewodnikiem – jak również skutecznym narzędziem przyswajania wiedzy, zarówno kulturo- i krajoznawczej, jak i lingwistycznej.
Z recenzji prof. dr hab. Ały Kožynavaj i dr Aleny Kazancavaj
(Białoruski Uniwersytet Państwowy)
Darmowy fragment publikacji:
dr Dzmitry Kliabanau (ur. 1977) – filolog i kulturoznawca, absolwent Białoruskie-
go Pedagogicznego Uniwersytetu Państwowego im. Maksima Tanka w Mińsku
(1998), wykładowca w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Zajmuje się współczesną literaturą oraz metodyką nauczania
języków obcych.
D
z
m
i
t
r
y
K
l
i
a
b
a
n
a
u
Monografia Krok po kroku poznajemy Białoruś. Język–Kultura–Krajoznawstwo jest ciekawa i przy-
datna, rzetelnie przygotowana oraz – co najważniejsze – stanowi jedną z pierwszych na rynku
publikacji, które mogą służyć jako materiał pomocniczy do nauki języka białoruskiego jako obcego,
w poznawaniu historii Białorusi oraz tamtejszej kultury narodowej. Książka może znaleźć zastoso-
wanie jako podręcznik dla studentów uczelni wyższych; można ją również wykorzystać do samo-
dzielnej nauki języka i kultury białoruskiej.
Tom zawiera pięćdziesiąt tematów zgrupowanych w siedmiu rozdziałach. Zaznajamiają one czytel-
nika z białoruską ziemią i państwem, przedstawiają stołeczny Mińsk, jego historię i współczesność,
gospodarkę i kulturę. Zapraszają także do odbycia ciekawej wędrówki przez centra obwodowe
i historyczne miejsca kraju, prezentują najciekawsze zabytki architektury oraz sylwetki zasłużonych
działaczy białoruskiej kultury: słynnych malarzy, pisarzy, muzyków, ludzi teatru i kina.
Niniejsze wydanie jest źródłem konkretnej informacji – swego rodzaju przewodnikiem – jak również
skutecznym narzędziem przyswajania wiedzy, zarówno kulturo- i krajoznawczej, jak i lingwistycznej.
Z recenzji prof. dr hab. Ały Kožynavaj i dr Aleny Kazancavaj
(Białoruski Uniwersytet Państwowy)
www.wuj.pl
К
р
о
к
д
а
к
р
о
к
у
з
н
а
ё
м
м
с
я
з
Б
е
л
а
р
у
с
с
ю
і
K
r
o
k
p
o
k
r
o
k
u
j
p
o
z
n
a
e
m
y
B
a
o
r
u
ś
ł
i
Dzmitry Kliabanau
Крок да кроку
знаёмімся з Беларуссю
Krok po kroku
poznajemy Białoruś
J
Ę
Z
Y
K
K
U
L
T
U
R
A
K
R
A
J
O
Z
N
A
W
S
T
W
O
М О В А К У Л Ь Т У Р А К Р А Я З Н А Ў С Т В А
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
bialorus_OKLADKA_druk.indd 1
2010-09-22 14:45:13
ǖǼǺǶǰǬǶǼǺǶǿ
dzǹǬȌǸȑǸǽȋdzǍDZǷǬǼǿǽǽȊ
.URNSRNURNX
SR]QDMHP\ LDâRUXŒ
]PLWU\.OLDEDQDX
ǖǼǺǶǰǬǶǼǺǶǿ
dzǹǬȌǸȑǸǽȋdzǍDZǷǬǼǿǽǽȊ
.URNSRNURNX
SR]QDMHP\ LDâRUXŒ
-
ė
=
.
.
8
/
7
8
5
$
.
5
$
-
2
=
1
$
:
6
7
:
2
ǘ ǚ ǎ nj ǖ ǟ Ǘ Ǩ Ǟ ǟ ǜ nj ǖ ǜ nj ǫ Ǔ Ǚ nj NJ ǝ Ǟ ǎ nj
:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX-DJLHOORĽVNLHJR
Książka dofi nansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Instytutu Filologii
Wschodniosłowiańskiej
RECENZENCI
PROJEKT OKŁADKI
prof. dr hab. Ała Kožynava
dr Alena Kazancava
Agnieszka Winciorek
© Copyright by Dzmitry Kliabanau Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wydanie I, Kraków 2010
All rights reserved
Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody Wydawcy.
W sprawie zezwoleń na przedruk należy zwracać się do Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
ISBN 978-83-233-2921-3, e-ISBN (wersja elektronicyna) 978-83-233-8942-2
www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. (12) 631-18-80, tel./fax (12) 631-18-83
Dystrybucja: tel. (12) 631-01-97, tel./fax (12) 631-01-98
tel. kom. 0506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl
Konto: PKO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
Podziękowania za konsultacje, wsparcie techniczne, dyskusje dla:
Aleksandry Król
Aliaksieja Shoty
Aliny Burymy
Doroty i Tomasza Gulinów
Emilii Hańczyk
Katarzyny Ulman
Magdaleny Wulczyńskiej
ЗМЕСТ
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE .......................................................................................................
JAK CZYTAĆ? ..............................................................................................................
11
13
РАЗДЗЕЛ І. ЗАПРАШАЕМ У БЕЛАРУСЬ
ROZDZIAŁ І. ZAPRASZAMY NA BIAŁORUŚ
1. РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ ..................................................................................
REPUBLIKA BIAŁORUŚ......................................................................................
2. ГЕАГРАФІЧНАЕ СТАНОВІШЧА БЕЛАРУСІ ...................................................
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE BIAŁORUSI .....................................................
3. КЛІМАТ БЕЛАРУСІ. ПОРЫ ГОДА ....................................................................
KLIMAT BIAŁORUSI. PORY ROKU ...................................................................
4. ПРЫРОДА БЕЛАРУСІ .........................................................................................
PRZYRODA BIAŁORUSI .....................................................................................
5. ЛЯСЫ БЕЛАРУСІ .................................................................................................
LASY BIAŁORUSI ................................................................................................
6. ЗАПАВЕДНЫЯ ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ .........................................................
REZERWATY PRZYRODY NA BIAŁORUSI ......................................................
7. РЭКІ БЕЛАРУСІ ....................................................................................................
RZEKI BIAŁORUSI ...............................................................................................
8. АЗЁРЫ БЕЛАРУСІ ................................................................................................
JEZIORA BIAŁORUSI ..........................................................................................
9. БРАСЛАЎСКІЯ АЗЁРЫ ........................................................................................
JEZIORA BRASŁAWSKIE ....................................................................................
10. БЕЛАВЕЖСКАЯ ПУШЧА ...................................................................................
PUSZCZA BIAŁOWIESKA ...................................................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
16
18
19
21
22
24
25
27
28
30
31
33
34
36
37
39
40
42
43
45
46
РАЗДЗЕЛ ІІ. МІНСК: ПУЛЬС СТАЛІЧНАГА ЖЫЦЦЯ
ROZDZIAŁ ІІ. MIŃSK: PULS ŻYCIA W STOLICY
11. МІНСК – СТАЛІЦА БЕЛАРУСІ ..........................................................................
MIŃSK – STOLICA BIAŁORUSI .........................................................................
48
50
SPIS TREŚCI
7
12. ЭКАНАМІЧНАЕ ЖЫЦЦЁ МІНСКА ..................................................................
ŻYCIE GOSPODARCZE MIŃSKA ......................................................................
13. МІНСКАЕ МЕТРО ................................................................................................
МIŃSKIE METRO .................................................................................................
14. КУЛЬТУРНАЕ ЖЫЦЦЁ МІНСКА ......................................................................
ŻYCIE KULTURALNE MIŃSKA ........................................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
РАЗДЗЕЛ ІІІ. ПАДАРОЖЖЫ ПА БЕЛАРУСКАЙ ЗЯМЛІ
ROZDZIAŁ III. PODRÓŻE PO ZIEMI BIAŁORUSKIEJ
15. ГОМЕЛЬ .................................................................................................................
HOMEL ...................................................................................................................
16. МАГІЛЁЎ ...............................................................................................................
MOHYLEW ............................................................................................................
17. ВІЦЕБСК ................................................................................................................
WITEBSK ...............................................................................................................
18. ГРОДНА .................................................................................................................
GRODNO ................................................................................................................
19. БРЭСТ ....................................................................................................................
BRZEŚĆ ..................................................................................................................
20. МІРСКІ ЗАМАК ....................................................................................................
ZAMEK W MIRZE ................................................................................................
21. РУЖАНСКІ ПАЛАЦ ............................................................................................
PAŁAC W RÓŻANIE .............................................................................................
22. НЯСВІЖСКІ ПАЛАЦ ...........................................................................................
PAŁAC W NIEŚWIEŻU .........................................................................................
23. ЛЕГЕНДАРНЫЯ СКАРБЫ РАДЗІВІЛАЎ ..........................................................
LEGENDARNE SKARBY RADZIWIŁŁÓW .......................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
51
53
54
56
57
59
60
64
66
67
69
70
72
73
75
76
78
79
81
82
84
85
87
88
90
91
РАЗДЗЕЛ IV. ВЫДАТНЫЯ АСВЕТНІКІ І НАВУКОЎЦЫ ЗЯМЛІ БЕЛАРУСКАЙ
ROZDZIAŁ IV. WYBITNI KRZEWICIELE OŚWIATY I NAUKOWCY ZIEMI
BIAŁORUSKIEJ
24. ФРАНЦЫСК СКАРЫНА ......................................................................................
FRANCYSK SKARYNA (FRANCISZEK SKARYNA) .......................................
25. ЛЕЎ САПЕГА ........................................................................................................
LEŬ SAPIEHA (LEW SAPIEHA) .........................................................................
94
96
97
99
8
ЗМЕСТ
26. БРАНІСЛАЎ ТАРАШКЕВІЧ ................................................................................
BRANISŁAŬ TARAŠKIEVIČ (BRONISŁAW TARASZKIEWICZ) ..................
27. УСЕВАЛАД ІГНАТОЎСКІ ..................................................................................
USIEVAŁAD IHNATOŬSKI .................................................................................
28. РАДЗІМ ГАРЭЦКІ .................................................................................................
RADZIM HARECKI ..............................................................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
РАЗДЗЕЛ V. БЕЛАРУСКІЯ МАЙСТРЫ ПЭНДЗЛЯ
ROZDZIAŁ V. BIAŁORUSCY MISTRZOWIE PĘDZLA
29. ІВАН ХРУЦКІ .......................................................................................................
ІVAN CHRUCKI ....................................................................................................
30. ВІТОЛЬД БЯЛЫНІЦКІ-БІРУЛЯ ..........................................................................
VITOLD BIAŁYNICKI-BIRULA ..........................................................................
31. ЯЗЭП ДРАЗДОВІЧ ................................................................................................
JAZEP DRAZDOVIČ .............................................................................................
32. МАРК ШАГАЛ ......................................................................................................
MARC CHAGALL .................................................................................................
33. МІХАІЛ САВІЦКІ .................................................................................................
MICHAIŁ SAVICKI ...............................................................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
РАЗДЗЕЛ VI. СЛАВУТЫЯ ЛІТАРАТАРЫ – ЛІРНІКІ РОДНАГА КРАЮ
ROZDZIAŁ VI. WYBITNI PISARZE – LIRNICY KRAJU OJCZYSTEGO
34. МІКОЛА ГУСОЎСКІ ............................................................................................
MIKOŁA HUSOŬSKI (MIKOŁAJ HUSSOWSKI) ..............................................
35. ЯНКА КУПАЛА ....................................................................................................
JANKA KUPAŁA ...................................................................................................
36. ЯКУБ КОЛАС ........................................................................................................
JAKUB KOŁAS......................................................................................................
37. МАКСІМ БАГДАНОВІЧ ......................................................................................
МAKSIM BAHDANOVIČ ....................................................................................
38. УЛАДЗІМІР КАРАТКЕВІЧ...................................................................................
UŁADZIMIR KARATKIEVIČ ..............................................................................
39. ВАСІЛЬ БЫКАЎ ...................................................................................................
VASIL BYKAŬ (WASYL BYKAU) ......................................................................
100
102
103
105
106
108
109
112
114
115
117
118
120
121
123
124
126
127
130
132
133
135
136
138
139
141
142
144
145
147
SPIS TREŚCI
9
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
148
РАЗДЗЕЛ VIІ. ВЫДАТНЫЯ АСОБЫ БЕЛАРУСКАГА КІНО,
ТЭАТРА І МУЗЫКІ
ROZDZIAŁ VIІ. SŁAWNE POSTACIE BIAŁORUSKIEJ KINEMATOGRAFII,
TEATRU I MUZYKI
40. ВІКТАР ТУРАЎ .....................................................................................................
VIKTAR TURAŬ ...................................................................................................
41. МІХАІЛ ПТАШУК ...............................................................................................
MICHAIŁ PTAŠUK ...............................................................................................
42. ФЛАРЫЯН ЖДАНОВІЧ ......................................................................................
FŁARYJAN ŽDANOVIČ .......................................................................................
43. СТЭФАНІЯ СТАНЮТА .......................................................................................
STEFANIJA STANIUTA ........................................................................................
44. ІРЫНА ЖДАНОВІЧ .............................................................................................
IRYNA ŽDANOVIČ ...............................................................................................
45. ЗІНАІДА БРАВАРСКАЯ ......................................................................................
ZINAIDA BRAVARSKAJA ...................................................................................
46. МІХАСЬ ЗАБЭЙДА-СУМІЦКІ ...........................................................................
МІCHAŚ ZABEJDA-SUMICKI ............................................................................
47. ЛАРЫСА АЛЕКСАНДРОЎСКАЯ .......................................................................
ŁARYSA ALEKSANDROŬSKAJA ......................................................................
48. ІОСІФ ЖЫНОВІЧ .................................................................................................
IOSIF ŽYNOVIČ ....................................................................................................
49. «СТАРЫ ОЛЬСА» .................................................................................................
STARY OLSA .........................................................................................................
50. «ХАРОШКІ» ..........................................................................................................
CHAROŠKI ............................................................................................................
CIEKAWE FAKTY I INFORMACJE ...........................................................................
АЛФАВІТНЫ СЛОЎНІК
SŁOWNIK ALFABETYCZNY ..................................................................................
152
154
155
157
158
160
161
163
164
166
167
169
170
172
173
175
176
178
179
181
182
184
185
187
10
ЗМЕСТ
WPROWADZENIE
Język białoruski to jeden z trzech języków wschodniosłowiańskich. Cechy różniące
język przodków dzisiejszych Białorusinów od języka innych Słowian zostały odnotowa-
ne już w tekstach wybitnego dwunastowiecznego pisarza i działacza religijnego Cyryla
Turowskiego. W połowie XIII wieku język starobiałoruski stał się językiem urzędowym
Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zaczął się złoty okres w rozwoju piśmiennictwa biało-
ruskiego. Dzięki połoczaninowi Franciszkowi Skarynie Białorusini, jako pierwsi ze Sło-
wian Wschodnich, otrzymali drukowaną książkę we własnym języku. Ważny zabytek
piśmiennictwa białoruskiego stanowią również Statuty Litewskie z lat 1529, 1566 oraz
1588. W 1596 roku światło dzienne ujrzała pierwsza gramatyka autorstwa Wawrzyńca
Zizania.
Kształtowanie się współczesnego literackiego języka białoruskiego zaczęło się pod
koniec XVIII wieku. Proces ten został przyspieszony w XIX wieku, kiedy powstały
utwory Wincentego Dunin-Marcinkiewicza i Franciszka Bahuszewicza. W XX wieku
dzięki owocnej pracy wielu pisarzy, przede wszystkim: Janki Kupały, Jakuba Kołasa,
Maksima Bahdanowicza, Maksima Hareckiego, Iwana Mieleża, Wasyla Bykawa i in-
nych, powstała bogata i różnorodna współczesna literatura białoruska.
Nauka języka obcego polega nie tylko na opanowaniu słownictwa czy zasad składni,
lecz również na zapoznaniu się z historią i kulturą kraju, którego języka zamierzamy się
nauczyć. W związku z tym niezwykle ważne jest zaproponowanie osobom studiującym
także wiadomości związanych z geografi ą, historią i kulturą Białorusi oraz jej wybitny-
mi osobowościami. Sprzyja to zagłębieniu się w kulturę i język, kształtowaniu zasobów
wiedzy o dziedzictwie kulturowym narodu białoruskiego oraz promocji Białorusi i jej
bogatej kultury o korzeniach europejskich.
Książka Krok po kroku – poznajemy Białoruś to zbiór tematów konwersatoryjnych,
przeznaczony dla osób studiujących języki wschodniosłowiańskie na uczelniach wyż-
szych, w liceach z wykładowym językiem białoruskim oraz z językiem białoruskim
jako przedmiotem dodatkowym; jest użyteczna również dla osób uczących się języka
białoruskiego we własnym zakresie oraz osób interesujących się Białorusią, jej kulturą
i historią.
Głównym celem niniejszego wydania jest wprowadzenie i aktywizacja materiału
leksykalno-gramatycznego, doskonalenie umiejętności czytania ze zrozumieniem oraz
doskonalenie mówienia monologicznego oraz dialogicznego. Podstawową jednostką
komunikacyjną w tym zbiorze jest tekst.
Książka składa się z 25 tematów krajoznawczo-kulturoznawczych, 25 tekstów bio-
grafi cznych oraz alfabetycznego słownika białorusko-polskiego.
Tematy zgromadzone zostały w 7 rozdziałach. W pierwszym rozdziale – Zapraszamy
na Białoruś – zawarte są teksty zawierające ogólne informacje o Republice Białoruś, geo-
grafi i i przyrodzie kraju, warunkach klimatycznych, faunie i fl orze, rezerwatach przyro-
dy, rzekach i jeziorach. W rozdziale drugim – Mińsk: puls życia w stolicy – umieszczone
zostały tematy związane ze stolicą Białorusi. W tekstach zawarte są niektóre informacje
o dawnej i najnowszej historii największego białoruskiego miasta. Opisywane są między
WPROWADZENIE
11
innymi zabytki architektury Mińska, muzea i teatry stołeczne, komunikacja miejska oraz
życie gospodarcze. Rozdział trzeci – Podróże po ziemi białoruskiej – jest poświęcony
białoruskim miastom obwodowym oraz najsłynniejszym zabytkom architektury biało-
ruskiej, wśród których znajduje się na przykład zamek w Mirze oraz pałac w Nieświe-
żu. Znalazły się w nim także opowieści o słynnych właścicielach Nieświeża i legendy
związane z jednym z najpotężniejszych rodów możnowładczych – rodziną Radziwiłłów.
W kolejnych rozdziałach zgromadzone zostały w większości teksty zawierające
biografi e i dorobek wybitnych osobowości białoruskiej kultury i nauki. W rozdziale
czwartym – Wybitni krzewiciele oświaty i naukowcy ziemi białoruskiej – przedstawio-
ne zostały sylwetki myślicieli, działaczy oświatowych i uczonych na przestrzeni wie-
ków – F. Skaryny, L. Sapiehy, B. Taraszkiewicza, U. Ihnatowskiego oraz R. Hareckiego.
W rozdziale piątym – Białoruscy mistrzowie pędzla – portretowani są niektórzy wybit-
ni malarze białoruscy – I. Chrucki, W. Białynicki-Birula, J. Drazdowicz, M. Chagall
oraz M. Sawicki. Rozdział szósty – Wybitni literaci – lirnicy kraju ojczystego – traktuje
o życiu i twórczości wybranych pisarzy białoruskich – M. Hussowskiego, M. Bahdano-
wicza, J. Kupały, J. Kołasa, U. Karatkiewicza, W. Bykawa. Rozdział siódmy – Sławne
postacie białoruskiej kinematografi i, teatru i muzyki – poświęcony jest wybitnym lu-
dziom teatru i fi lmu – reżyserom: W. Turawowi, M. Ptaszukowi i F. Żdanowiczowi,
mistrzyniom sceny teatralnej: I. Żdanowicz, S. Staniucie, Z. Brawarskiej, wykonawcom
operowym: M. Zabejdzie-Sumickiemu i Ł. Aleksandrowskiej oraz muzykowi Żynowi-
czowi. W rozdziale tym, znalazły się również tematy poświęcone grupie Stary Olsa oraz
legendarnemu zespołowi choreografi cznemu Charoszki. Teksty biografi czne zawierają
dużo różnego rodzaju jednostek leksykalnych oraz konstrukcji składniowych charakte-
rystycznych dla tego typu treści. Sprzyja to lepszemu przyswojeniu i łatwiejszemu opa-
nowaniu słownictwa oraz pozwala na samodzielne konstruowanie tekstu biografi cznego.
Każdy temat konwersatoryjny ma następującą strukturę: najpierw zamieszczony zo-
stał tekst podstawowy w języku białoruskim, następnie – pytania do tekstu białoruskie-
go, pomagające osobie uczącej się lepiej orientować się i przyswajać zaproponowany
materiał. Kolejnym elementem tematu są słowa kluczowe, umożliwiające odtwarzanie
przeczytanych treści ze zwróceniem uwagi na najważniejsze fakty i informacje zawarte
w tekście podstawowym. Każdy temat zawiera słowniczek białorusko-polski, w którym
znajdują się wybrane wyrazy i związki wyrazowe. Rozszerzony słownik alfabetyczny,
obejmujący wyrazy i zwroty frazeologiczne pochodzące ze wszystkich 50 białoruskoję-
zycznych tekstów podstawowych, umieszczony został na końcu wydania. Każdy temat
kończy się tłumaczeniem tekstu podstawowego na język polski. Zaproponowane prze-
kłady są maksymalnie zbliżone do tekstu w języku oryginału. Sprzyja to łatwiejszemu
opanowaniu treści oraz lepszemu przyswojeniu różnic leksykalnych, składniowych oraz
kompozycyjnych pomiędzy tekstami w języku białoruskim i polskim.
Zakres tematyczny książki jest dość obszerny, co pozwala podzielić każdy temat na
fragmenty w celu bardziej szczegółowego zgłębienia materiału. Taki podział może być
zastosowany zwłaszcza w przypadku tekstów poświęconych wybitnym osobowościom
kultury białoruskiej. Przykładowo teksty z rozdziałów IV–VII można podzielić na na-
stępujące części: biografi a, wydarzenia z życia, osiągnięcia twórcze oraz zawodowe,
refl eksje nad poszczególnymi utworami.
12
WPROWADZENIE
JAK CZYTAĆ?
W tekstach w języku białoruskim oraz w pytaniach do tekstów zaznaczone zostały
akcenty. W wyrazach, gdzie akcent stale przypada na o, ё oraz э, nie wprowadzono
oznaczeń. Natomiast w przypadkach, gdy wyżej wymienione głoski są nieakcentowa-
ne, akcenty również zostały zaznaczone. Oprócz tego akcenty znajdują się w słowniku
umieszczonym na końcu wydania.
W poniższej tabeli podane są liczebniki oraz sposób ich czytania w języku białoru-
skim.
Tabela 1. Liczebniki określające rok
Mianownik: który rok?
Dopełniacz: którego roku?
тысяча дзевяцьсот дзесяты
тысяча васемсот дваццáты
тысяча семсот трыццáты
тысяча шэсцьсот саракавы
тысяча пяцьсот пяцідзесяты
тысяча чатырыста шасцідзесяты
тысяча трыста сямідзесяты
тысяча дзвéсце васьмідзесяты
тысяча сто дзевяносты
тысяча дзевяцьсот дзесятага
тысяча васемсот дваццáтага
тысяча семсот трыццáтага
тысяча шэсцьсот саракавога
тысяча пяцьсот пяцíдзесятага
тысяча чатырыста шасцíдзесятага
тысяча трыста сямíдзесятага
тысяча дзвéсце васьмíдзесятага
тысяча сто дзевяностага
сяча дзевяцьсот пяцьдзесят другі
тысяча дзевяцьсот сорак першы
ты
тысяча дзевяцьсот шэсцьдзесят трэці
тысяча дзевяцьсот семдзесят чацвёрты
тысяча дзевяцьсот восемдзесят пяты
тысяча дзевяцьсот дзевяноста шосты
тысяча дзевяцьсот трыццать сёмы
тысяча дзевяцьсот дваццать восьмы
тысяча дзевяцьсот сорак дзевяты
сяча дзевяцьсот сорак першага
ты
тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят другога
тысяча дзевяцьсот шэсцьдзесят трэцяга
тысяча дзевяцьсот семдзесят чацвёртага
тысяча дзевяцьсот восемдзесят пятага
тысяча дзевяцьсот дзевяноста шостага
тысяча дзевяцьсот трыццать сёмага
тысяча дзевяцьсот дваццать восьмага
тысяча дзевяцьсот сорак дзевятага
тысячны
тысяча соты
тысяча дзвюхсоты
тысяча трохсоты
тысяча чатырохсóты
тысяча пяцісоты
тысяча шасцісоты
тысяча сямісóты
тысяча васьмісоты
тысяча дзевяцісоты
дзвюхтысячны
дзве тысячы першы
дзве тысячы пяты
тысячнага
тысяча сотага
тысяча дзвюхсотага
тысяча трохсотага
тысяча чатырохсотага
тысяча пяцісотага
тысяча шасцісотага
тысяча сямісотага
тысяча васьмісотага
тысяча дзевяцісотага
дзвюхтысячнага
дзве тысячы пéршага
дзве тысячы пятага
1910
1820
1730
1640
1550
1460
1370
1280
1190
1941
1952
1963
1974
1985
1996
1937
1928
1949
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2001
2005
JAK CZYTAĆ?
13
Miejscownik: w którym roku?
у тысяча дзевяцьсóт дзесятым
у тысяча васемсóт дваццатым
у тысяча сямсóт трыццатым
у тысяча шэсцьсóт саракавым
у тысяча пяцьсот пяцíдзесятым
у тысяча чатырыста шасцíдзесятым
у тысяча трыста сямíдзесятым
у тысяча дзвесце васьмíдзесятым
у тысяча сто дзевяностым
у тысяча дзевяцьсот сорак першым
у тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят другім
у тысяча дзевяцьсот шэсцьдзесят трэцім
у тысяча дзевяцьсот сéмдзесят чацвёртым
у тысяча дзевяцьсот восемдзесят пятым
у тысяча дзевяцьсот дзевяноста шостым
у тысяча дзевяцьсот трыццать сёмым
у тысяча дзевяцьсот двáццать восьмым
у тысяча дзевяцьсот сорак дзявятым
у тысячным
у тысяча сотым
у тысяча дзвюхсотым
у тысяча трохсóтым
у тысяча чатырохсóтым
у тысяча пяцісотым
у тысяча шасцісотым
у тысяча сямісóтым
у тысяча васьмісóтым
у тысяча дзевяцісóтым
у дзвюхтысячным
у дзве тысячы першым
у дзве тысячы пятым
1910
1820
1730
1640
1550
1460
1370
1280
1190
1941
1952
1963
1974
1985
1996
1937
1928
1949
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
2001
2005
Litery e, ё, ю, я, i oddające w piśmie samogłoski jotowane po apostofi e należy czytać
Imiona własne podane są zgodnie z zasadami pisowni białoruskiej opartej na alfabe-
jako połączenie je, jo, ju, ja, ji.
cie łacińskim:
– litera ł oddaje twardą głoskę ł;
– litera ŭ oddaje u niezgłoskotwórcze, zbliżone do polskiego ł [ ];
– litera š odpowiada połączeniu sz w języku polskim;
– litera ž odpowiada ż w języku polskim;
– litera č odpowiada połączeniu cz w języku polskim.
14
JAK CZYTAĆ?
РАЗДЗЕЛ І. ЗАПРАШАЕМ У БЕЛАРУСЬ
ROZDZIAŁ І. ZAPRASZAMY NA BIAŁORUŚ
1. РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ
Афіцы΄йная нáзва краíны – Рэспýбліка Беларýсь, аднáк яé часцéй назывáюць
проста Беларýссю. Гэтая краíна са старажытнаю гісторыяй і маляўнíчаю
прыродаю размéшчана ў цэнтры Еўропы.
Беларýсь мяжýе на зáхадзе з Польшчаю, на ўсходзе – з Расíяй, на поўначы
– з Лáтвіяй, на паўночным зáхадзе – з Літвою, а на поўдні – з Украíнаю.
Беларусь – сярэдняя еўрапéйская дзяржáва, яé тэрытóрыя складáе дзвéсце
сем цэлых і шэсць дзяся΄тых тысячы квадрáтных кіламéтраў. Паводле памéраў
краíна займáе трынáццатае мéсца ў Еўропе.
Тэрыторыя Беларусі падзéлена на шэсць абласцéй: Брэсцкую, Вíцебскую,
Гомельскую, Гродзенскую, Магілёўскую і Мíнскую. Алé адміністрацыйных
адзíнак – сем, бо асобна вылучáецца горад Мінск. Сáмая буйнáя і гýстанасéленая
– сталíчная вобласць. Янá займáе цэнтр Беларýсі і мяжýе з усíмі астáтнімі
абласцямі. Сáмая малéнькая па тэрыторыі – Гродзенская вобласць. Сáмая
нíзкая шчыльнасць насéльніцтва на Вíцебшчыне. Колькасць жыхароў краíны
перавышáе дзéвяць з паловаю мільёнаў чалавéк.
Беларýсь – прэзідэнцкая рэспýбліка. На чалé выканáўчай улáды стаíць
прэзідэнт. Заканадáўчую ўлáду прадстаўляе дзвюхпалáтны парлáмент
– Нацыянáльны сход. Ён складáецца з Савéта Рэспýблікі (вéрхняя палáта)
і Палáты прадстаўнікоў (нíжняя палáта).
Сталíца дзяржáвы – Мінск. У ім пражывáе прыблíзна два мільёны чалавéк.
Мінск – найбуйнéйшы паліты΄чны, эканамíчны і культýрны цэнтр Беларýсі.
Іншыя буйныя гарады, дзе жывé больш за сто пяцьдзесят тысяч жыхароў
– гэта Гомель, Магілёў, Вíцебск, Гродна, Брэст, Бабрýйск, Барáнавічы, Барысаў.
А ўвогуле ў краíне сто дванáццаць гарадоў.
Беларýсь – аднá з дзяржáў-заснавáльніц Арганізáцыі Аб’яднáных Нáцый
(ААН). Рэспýбліка мáе дыпламатычныя адносіны з больш чым ста саракá
краíнамі свéту.
ПЫТАННІ
1. Якáя афыіц ы΄ йная нáзва краíны?
2. Дзе размéшчана Беларýсь?
3. Што можна сказáць пра гісторыю і прыроду краíны?
4. З якíмі дзяржáвамі мяжýе Беларýсь на поўначы і паўночным зáхадзе?
5. З якíмі дзяржáвамі мяжýе Беларýсь на поўдні і ўсходзе?
6. Якáя краíна – заходняя сусéдка Беларýсі?
7. Якáя плошча краíны?
8. Што можна сказáць пра Беларýсь паводле памéраў у еўрапéйскім маштáбе?
16
РАЗДЗЕЛ І. ЗАПРАШАЕМ У БЕЛАРУСЬ
9. Якíм ч ы΄ нам падзéлена тэрыторыя краíны?
10. Што можна сказáць пра сталíчную вобласць?
11. Што можна сказáць пра Гродзенскую вобласць?
12. Што можна сказáць пра шч ы΄ льнасць насéльніцтва Вíцебшчыны?
13. Колькі на Беларýсі насéльніцтва?
14. Якí дзяржáўны лад у Беларýсі?
15. Хто стаíць на чалé выканáўчай улáды?
16. Як прадстáўлена заканадáўчая ўлáда?
17. Як назывáецца беларýскі парлáмент і якýю ён мáе структýру?
18. Якí горад – сталíца Беларýсі? Колькі там жыхароў?
19. Якíя, акрамя Мíнска, можна назвáць буйн ы΄ я беларýскія гарад ы΄ ?
20. Колькі ўсяго гарадоў у Беларýсі?
21. Якýю ролю адыгрáла Беларýсь у ААН?
22. З колькімі дзяржáвамі Беларýсь мáе дыпламаты΄чныя адносіны?
КЛЮЧЫ ДА ТЭКСТУ
Афіцыйная назва; старажытная гісторыя; маляўнічая прырода; цэнтр Еўропы;
сярэдняя дзяржава паводле плошчы, 13-е месца ў Еўропе; шэсць абласцей; сем
адміністрацыйных адзінак; самая густанаселеная – сталічная вобласць; шчыльнасць
насельніцтва; прэзідэнцкая рэспубліка; выканаўчая ўлада; заканадаўчая ўлада;
дзвюхпалатны парламент; Нацыянальны сход; Савет Рэспублікі; Палата
прадстаўнікоў; палітычны, эканамічны і культурны цэнтр; дзяржава-заснавальніца;
дыпламатычныя адносіны.
СЛОЎНІК
адміністрацыйная адзінка – jednostka administracyjna
Арганізацыя Аб’яднаных Нацый (ААН) – Organizacja Narodów Zjednoczonych
вобласць – obwód
густанаселены – gęsto zaludniony
дзвюхпалатны – dwuizbowy
заканадаўчая ўлада – władza ustawodawcza
Нацыянальны сход – Zgromadzenie Narodowe
паводле – według
Палата прадстаўнікоў – Izba Reprezentantów
плошча краіны – powierzchnia kraju
Савет Рэспублікі – Rada Republiki
старажытная гісторыя – długa historia
шчыльнасць насельніцтва – gęstość zaludnienia
РЭСПУБЛІКА БЕЛАРУСЬ
17
Pobierz darmowy fragment (pdf)